1

Inflacja

Inflacja

Wprowadzenie do mikro i

Wprowadzenie do mikro i

makroekonomii

makroekonomii

2

INFLACJA i DEFLACJA

• Inflacja jest to proces wzrostu

ogólnego poziomu cen.

• Deflacja jest to proces spadku

ogólnego poziomu cen.

Inflacja jako zjawisko
koniunkturalne.
Inflacja jako zjawisko trwałe.

3

Problemy:

1. ceny jakich towarów brać pod uwag
(„koszyk dóbr”):
- „wszystkie” towary i usługi wchodzące w
skład PNB
(PKB) – deflator PNB (PKB)
- towary konsumpcyjne – Consumer Price
Index (CPI), w Polsce: ICK

2. „skąd” brać ceny (z których punktów
sprzedaży)?

3. jak porównywać? ceny średnioroczne?
ceny z analogicznych dni kolejnych lat?

Pomiar inflacji

4

Miarą wielkości inflacji jest indeks cen dóbr
konsumpcyjnych, do którego obliczania
wykorzystuje się zwykle formułę Laspeyresa

(patrz PKB):

I

I

L

L

=

=

Σ

Σ

(q

(q

i0

i0

x p

x p

i1

i1

) /

) /

Σ

Σ

(q

(q

i0

i0

x p

x p

i0

i0

)

)

ICK =

Σ

Σ (

x u

i0

) x 100

i=1

n

p

i

1

p

i

0

p

i1

– cena dobra i w okresie t

p

i0

– cena dobra i w okresie t

0

u

i0

– „waga” przypisana dobru i

określająca udział w

wydatkach w

okresie t

0

5

ICK (CPI) – określa koszt utrzymania
typowej rodziny miejskiej. Wagi dla
poszczególnych cen składających się na
indeks cen towarów konsumpcyjnych
opierają się na badaniu struktury
zakupów konsumenta.

GUS indeks ten uzyskuje na podstawie
obserwacji zmian cen dóbr (od 1500 do
1800) notowanych w 308 rejonach kraju.
Jako system wag przyjmuje się rosnącą
strukturę z roku poprzedzającego rok
badany

wydatków

gospodarstw

domowych na zakup towarów i usług
(konieczność modyfikacji).

6

Stopa inflacji – procentowa zmiana
ogólnego poziomu cen w kolejnych
okresach.

Procentowy udział wartości wybranych dóbr w

ogólnym koszyku dóbr wynosi odpowiednio:

 żywność i napoje bezalkoholowe – 30,12%

 alkohol i tytoń – 6,15%

 odzież i obuwie – 5,88%

 wyposażenie i użytkowanie mieszkania z nośnikami

energii – 24,12%

 zdrowie - 4,81%

 transport – 8,27%

 łączność – 3,83%

 rekreacja i kultura -6,48%

 restauracje i hotele – 3,48%

 inne – 5,53%

7

Inflacja mierzona wskaźnikiem CPI mówi nam o ile
więcej (procentowo) musimy wydać na zakup
dzisiejszego koszyka dóbr i usług (czyli dóbr i usług,
jakie przeciętnie kupuje polski konsument) w
stosunku do wydatków, jakie ponieślibyśmy w roku
ubiegłym na zakup takiego samego koszyka.

Przy wyznaczaniu inflacji średniorocznej,
porównujemy średni poziom cen z ostatnich 12
miesięcy (np. w okresie grudzień 2005 r. -
listopad 2006 r.) ze średnim poziomem cen z
poprzednich 12 miesięcy (a więc w okresie
grudzień 2004 r. - listopad 2005 r.).

8

9

Zastosowanie indeksów cenowych

Zastosowanie indeksów cenowych

Obliczanie:

Obliczanie:



Realnych wartości produkcji globalnej

Realnych wartości produkcji globalnej



Realnych stóp procentowych

Realnych stóp procentowych



Indeksacja rent i emerytur, zasiłków oraz

Indeksacja rent i emerytur, zasiłków oraz

wynagrodzeń.

wynagrodzeń.

10

Rodzaje inflacji

I. Wg przyczyny:
a) popytowa (ciągniona przez popyt) -

niewłaściwa polityka fiskalna i pieniężna
(nadmierne wydatki i ustępliwa polityka
monetarna)

b) podażowa (pchana przez koszty) –

niepełne wykorzystanie czynników produkcji,
związki zawodowe, monopole, ceny surowców,
większościowy udział sektora państwowego,
protekcjonizm,

szybki

postęp

techniczny

(przyspieszone odpisy amortyzacyjne)

c) strukturalna –

producenci nie nadążają za

zmianami struktury popytu; niedobór niektórych
towarów

d) monetarna –

nadmiar pieniądza w stosunku

do ilości towarów; wzrost podaży pieniądza w
ujęciu nominalnym

11

II. Wg tempa

zmian cen:

a) pełzająca
b) galopująca
c) hiperinflacja

III. Wg sposobu
przejawiania się:
a) jawna
b) ukryta

IV. Wg
możliwości
przewidywania:
a) antycypowana
b)
nieantycypowana

V. Wg
zróżnicowania
tempa:
a) zrównoważona
b)
niezrównoważon
a

12

Inflacja na świecie

(średnioroczne tempo zmian – CPI)

1900

1900

-

-

1913

1913

1930

1930

-

-

1939

1939

1950

1950

-

-

1960

1960

1961

1961

-

-

1970

1970

1971

1971

-

-

1980

1980

1981

1981

-

-

1990

1990

1991

1991

-

-

1995

1995

1996

1996

-

-

2000

2000

2000

2000

Kraj

Kraj

e

e

rozw

rozw

inięt

inięt

e

e

1,5

1,5

0,2

0,2

4,3

4,3

4,0

4,0

10,8

10,8

8,1

8,1

3,9

3,9

2,0

2,0

2,5

2,5

Kraj

Kraj

e

e

rozw

rozw

i-

i-

jając

jając

e się

e się

1,2

1,2

1,6

1,6

15,2

15,2

18,3

18,3

29,8

29,8

139,

139,

7

7

94,4

94,4

23,4

23,4

7,8

7,8

Źródło: World Economic Outlook, May 2001, IMF Washington, s.
117

13

Średnioroczny wzrost cen towarów i

Średnioroczny wzrost cen towarów i

usług konsumpcyjnych (Polska)

usług konsumpcyjnych (Polska)

1995

1995

1996

1996

1997

1997

1998

1998

1999

1999

2000

2000

Ogółem

127,8

119,9

114,9

111,8

107,3

110,1

Towary:

Towary:

127,1

127,1

119,8

119,8

113,1

113,1

109,5

109,5

105,5

105,5

109,6

109,6

-

-

Żywnoś

Żywnoś

ć i

ć i

napoje

napoje

bezalk.

bezalk.

126,8

126,8

118,4

118,4

112,3

112,3

107,1

107,1

101,5

101,5

110,0

110,0

-

-

Alkohol

Alkohol

i tytoń

i tytoń

133,0

133,0

131,4

131,4

117,3

117,3

116,3

116,3

110,2

110,2

108,0

108,0

- Towary

- Towary

nieżywn

nieżywn

.

.

126,3

126,3

118,9

118,9

113,3

113,3

110,7

110,7

108,7

108,7

109,6

109,6

Usługi

Usługi

129,4

129,4

120,1

120,1

119,3

119,3

117,3

117,3

111,1

111,1

111,0

111,0

Źródło: GUS

14

Indeks cen towarów i usług

konsumpcyjnych

w latach 1996 – 2004

15

16

Koszty
• Deprecjacja pieniądza
•

Zniekształcenie

relatywnych cen
• Spadek dochodów
realnych
•

Redystrybucja

dochodów i majątku
• Wzrost niepewności -
krótki
horyzont

czasowy

decyzji
• Kłopoty z rachunkiem
ekonomicznym

Inflacja - koszty i korzyści

• Zmniejszona
skłonność do
oszczędzania

• Kłopoty z
wyceną (gł.
majątku
trwałego)

• Zagrożenie dla
stabilności
gospodarczej

• Osłabienie
wzrostu
gospodarczego

17

 Podstawowym skutkiem inflacji jest spadek
siły nabywczej pieniądza.

 Siłę nabywczą pieniądza określa ilość dóbr,
jaką można kupić lub sprzedać za jednostkę
pieniądza.

 ICK służy do urealniania składników
dochodów

ludności.

Realną

wartość

wynagrodzenia

uzyskujemy

dzieląc

wynagrodzenie nominalne przez indeks cen
dóbr konsumpcyjnych.

18

Korzyści
•

Korzyść

dla

kredytobiorców

(inflacja nieantycypowana)

• Motywacja dla wzrostu
produkcji (inflacja niska)

(?)

19

Hiperinflacja

• Rekord z księgi Guinessa:

Węgry
W czerwcu 1946 roku 1 złoty pengo z
1931
roku wart był 130 trylionów
papierowych
pengo.
Dla opłat podatkowych drukowano
kwity
bankowe o wartości 10

27

pengo.

20

Przykład



Nie ma inflacji

Nie ma inflacji



Udzielamy kredytu w kwocie 500 tys. zł na okres 1 roku

Udzielamy kredytu w kwocie 500 tys. zł na okres 1 roku



Rynkowa stopa % wynosi 3%

Rynkowa stopa % wynosi 3%



Podatek od dochodu z tytułu odsetek od pożyczonego

Podatek od dochodu z tytułu odsetek od pożyczonego

kapitału wynosi 30%

kapitału wynosi 30%

1.

1.

Dochód roczny brutto: 500 000 x 0,03 = 15 000

Dochód roczny brutto: 500 000 x 0,03 = 15 000

2.

2.

Podatek dochodowy: 15 000 x 0,3 = 4 500

Podatek dochodowy: 15 000 x 0,3 = 4 500

3.

3.

Dochód netto: 15 000 – 4 500 = 10 500

Dochód netto: 15 000 – 4 500 = 10 500

4.

4.

Nominalna stopa zwrotu: (dochód netto/kapitał) x 100 =

Nominalna stopa zwrotu: (dochód netto/kapitał) x 100 =

2,1%

2,1%

5.

5.

Realna stopa zwrotu = nominalna stopa zwrotu – stopa

Realna stopa zwrotu = nominalna stopa zwrotu – stopa

inflacji

inflacji

21

Przykład

Przykład

cd.

cd.

Ta sama transakcja odbywa się w warunkach 10%

Ta sama transakcja odbywa się w warunkach 10%

inflacji.

inflacji.

W nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa wynosi

W nowej sytuacji rynkowa stopa procentowa wynosi

13%.

13%.

1.

1.

Dochód brutto: 500 000 x 0,13 = 65 000

Dochód brutto: 500 000 x 0,13 = 65 000

2.

2.

Podatek dochodowy: 65 000 x 0,3 = 19 500

Podatek dochodowy: 65 000 x 0,3 = 19 500

3.

3.

Dochód netto: 65 000 – 19 500 = 45 500

Dochód netto: 65 000 – 19 500 = 45 500

4.

4.

Nominalna stopa zwrotu: (45 500/500 000) x 100 =

Nominalna stopa zwrotu: (45 500/500 000) x 100 =

9,1%

9,1%

5.

5.

Realna stopa zwrotu: 9,1 -10 = - 0,9%

Realna stopa zwrotu: 9,1 -10 = - 0,9%

22

Przeciwdziałanie

Przeciwdziałanie

Życie z inflacją

Życie z inflacją



Indeksacja umów zbiorowych

Indeksacja umów zbiorowych



Indeksacja podatku od dochodów osobistych

Indeksacja podatku od dochodów osobistych



Regulacje płac i cen (?)

Regulacje płac i cen (?)

Inflacja popytowa:

Inflacja popytowa:



Kontrola podaży pieniądza (restrykcyjna

Kontrola podaży pieniądza (restrykcyjna

polityka monetarna)

polityka monetarna)



Kontrola wydatków rządowych, podnoszenie

Kontrola wydatków rządowych, podnoszenie

podatków od doch. osob. i/lub ograniczanie

podatków od doch. osob. i/lub ograniczanie

ulg podatkowych (restrykcyjna polityka

ulg podatkowych (restrykcyjna polityka

fiskalna)

fiskalna)

23

Przeciwdziałanie

Przeciwdziałanie

Inflacja kosztowa:

Inflacja kosztowa:



Kontrola bezpośrednia lub pośrednia

Kontrola bezpośrednia lub pośrednia

podaży oraz cen kluczowych zasobów

podaży oraz cen kluczowych zasobów

Inflacja strukturalna:

Inflacja strukturalna:



Usprawnianie przepływu pracowników

Usprawnianie przepływu pracowników

oraz transferu technologii z jednych gałęzi

oraz transferu technologii z jednych gałęzi

przemysłu do innych

przemysłu do innych

24

Kraj, który zamierza przyjąć euro jako
swoją walutę, musi spełnić tzw. kryteria
konwergencji (kryteria zbieżności lub
kryteria z Maastricht). Jest to 5 warunków
ekonomicznych:
• poziom inflacji,
• wielkość deficytu budżetowego,
• długu publicznego,
•

poziom

długoterminowych

stóp

procentowych,
• stabilny kurs walutowy,

EURO

25



Kryteria fiskalne, czyli

Kryteria fiskalne, czyli

kryteria stabilności finansów

kryteria stabilności finansów

sektora instytucji rządowych i samorządowych

sektora instytucji rządowych i samorządowych

są

są

spełnione, gdy kraj nie jest objęty procedurą nadmiernego

spełnione, gdy kraj nie jest objęty procedurą nadmiernego

deficytu. Nadmierny deficyt występuje wtedy, gdy

deficytu. Nadmierny deficyt występuje wtedy, gdy

faktyczny lub planowany deficyt sektora finansów

faktyczny lub planowany deficyt sektora finansów

publicznych przekracza 3% PKB lub relacja zadłużenia

publicznych przekracza 3% PKB lub relacja zadłużenia

publicznego do PKB przewyższa 60%.

publicznego do PKB przewyższa 60%.

Monetarne kryteria zbieżności:

Monetarne kryteria zbieżności:



Kryterium stabilności cen

Kryterium stabilności cen

, zwane też kryterium

, zwane też kryterium

inflacyjnym, wymaga, aby inflacja w kraju ubiegającym się

inflacyjnym, wymaga, aby inflacja w kraju ubiegającym się

o członkostwo w strefie euro nie przekraczała o więcej niż

o członkostwo w strefie euro nie przekraczała o więcej niż

1,5 pkt. proc. średniej inflacji w trzech krajach

1,5 pkt. proc. średniej inflacji w trzech krajach

członkowskich UE najlepszych pod względem stabilności

członkowskich UE najlepszych pod względem stabilności

cen.

cen.

26



Kryterium kursowe

Kryterium kursowe

mówi, że przez co najmniej

mówi, że przez co najmniej

dwa lata trzeba uczestniczyć w Europejskim

dwa lata trzeba uczestniczyć w Europejskim

Mechanizmie Kursowym II. W tym okresie kurs

Mechanizmie Kursowym II. W tym okresie kurs

złotego wobec euro powinien się utrzymywać w

złotego wobec euro powinien się utrzymywać w

standardowo określonym przedziale wahań (+/-

standardowo określonym przedziale wahań (+/-

15%), albo w wynegocjowanym węższym paśmie

15%), albo w wynegocjowanym węższym paśmie

wokół ustalonego centralnego parytetu, przy czym

wokół ustalonego centralnego parytetu, przy czym

parytet nie może zostać zdewaluowany.

parytet nie może zostać zdewaluowany.



Wreszcie,

zgodnie

z

Wreszcie,

zgodnie

z

kryterium

stóp

kryterium

stóp

procentowych

procentowych

, długoterminowa nominalna stopa

, długoterminowa nominalna stopa

procentowa w Polsce nie będzie mogła być wyższa

procentowa w Polsce nie będzie mogła być wyższa

niż 2 pkt. proc. od średniej z tak wyznaczonych

niż 2 pkt. proc. od średniej z tak wyznaczonych

stóp w trzech krajach UE najlepszych pod

stóp w trzech krajach UE najlepszych pod

względem stabilności cen.

względem stabilności cen.

27



Obecnie Polska znajduje się w grupie trzech

Obecnie Polska znajduje się w grupie trzech

krajów UE o najbardziej stabilnych cenach.

krajów UE o najbardziej stabilnych cenach.

Spełniamy także kryterium długoterminowych

Spełniamy także kryterium długoterminowych

stóp procentowych, a dług publiczny w relacji do

stóp procentowych, a dług publiczny w relacji do

PKB nie przekracza poziomu 60%. Polska nie

PKB nie przekracza poziomu 60%. Polska nie

jest jednak uczestnikiem systemu ERM II, a więc

jest jednak uczestnikiem systemu ERM II, a więc

nie spełnia kryterium kursowego. Niestety, także

nie spełnia kryterium kursowego. Niestety, także

prognozowany deficyt sektora finansów

prognozowany deficyt sektora finansów

publicznych przewyższa dopuszczalny poziom

publicznych przewyższa dopuszczalny poziom

3% PKB.

3% PKB.



ERM 2 jest systemem stałych kursów walutowych między euro

ERM 2 jest systemem stałych kursów walutowych między euro

i walutami państw z derogacją, czy takimi, które nie należą do

i walutami państw z derogacją, czy takimi, które nie należą do

strefy euro. Standardowe pasmo wahań wynosi +/-15%.

strefy euro. Standardowe pasmo wahań wynosi +/-15%.