ZMIANY WSTECZNE

METAMORPHOSES

REGRESSIVAE

ZMIANA WSTECZNA to:

Zmiana morfologiczna pojawiająca się w

prawidłowo rozwiniętych tkankach po

zadziałaniu czynnika uszkadzającego,

którego działanie przekracza mechanizmy

kompensacyjne ustroju co prowadzi do

nasilenia procesów katabolicznych i

gromadzenia się substancji, które były

obecne lub nie wcześniej w organizmie.

Zmiany te to : zanik, zwyrodnienie i

martwica.

Zmiany polegające na nie osiągnięciu

prawidłowej budowy narządu lub jego

składu enzymatycznego (wady rozwojowe)

torbiele

ZANIK (ATROPHIA)

AGAENESIA – brak wykształcenia się zawiązku

narządu co powoduje brak tego narządu

APLASIA – brak rozwinięcia się istniejącego zawiązka

narządu co również powoduje brak tego narządu

HYPOTROPHIA, HYPOPLASIA –niedorozwój narządu

prowadzący do nie osiągnięcia przez narząd

odpowiedniej ZANIK, WIĄD – stopniowe zmniejszanie

się objętości komórek co prowadzi do zmniejszenia

narządu jako całości

INWOLUCJA (INVOLUTIO) – zanik fizjologiczny np. w

życiu płodowym (pranercza, przednercza, narząd

szkliwotwórczy, błona źrenicza), w wieku dojrzałym

(macica ciężarna, grasica , zastawki żylne) czy

starczym (układ chłonny, układ nerwowy, kości,

mięśnie).

PRZYCZYNY ZANIKU

Niedożywienie

- Ogólnoustrojowe jest spowodowane głodem lub

przewlekłymi chorobami zwłaszcza nowotworowymi i

prowadzi do wyniszczenia (inanitio, cachexia).

Wyniszczenie prowadzi do wiądu całego ustroju

(atrophia ex inanitione) - zanikają wszystkie narządy i

tkanki, ale w najmniejszym stopniu ośrodkowy układ

nerwowy i serce.

- Miejscowe jest spowodowane długotrwałym

niedokrwieniem , będącym wynikiem zmian w ścianie

i świetle naczyń (np. zanik nerki w miażdżycy tętnicy

nerkowej) lub uciskiem z zewnątrz naczyń

znajdujących się w narządzie co prowadzi do wiądu z

ucisku (atrophia e compressione) - np. zanik mostka

uciskanego przez tętniak łuku aorty, zanik kości

czaszki uciskanych przez ziarnistości Pacchioniego czy

zanik nerki w skutek ucisku przez mocz co prowadzi

do wodonercza

PRZYCZYNY ZANIKU

niedoczynność narządu (atrophia ex inactivitate)

- zanik mięśni kończyny unieruchomionej przez opatrunek gipsowy.

- uszkodzenie układu nerwowego czyli

zanik z odnerwienia

(atrophia neutrophica)

np. uszkodzenie komórek rdzenia

kręgowego w chorobie Heinego-Medina prowadzi do

unieczynnienia mięśni i ich zaniku, czy uszkodzenie nerwu

również prowadzi do unieczynnienia zaopatrywanego przez niego

mięśnia i jego zaniku.

- zaburzenia hormonalne prowadzące do

zaniku hormonalnego

(atrophia hormonalis)

- gruczoły dokrewne zanikają, gdy nie

są pobudzane przez odpowiednie hormony przysadki np. w

chorobie Glińskiego - Simmondsa, gdzie wskutek przewlekłej

niewydolności przedniego płata przysadki (martwica, wylew krwi,

torbiele) dochodzi do zaniku tarczycy, kory nadnerczy i gonad

czy w zespole Sheehana , który występuje u kobiet z dużym

krwawieniem podczas porodu co prowadzi do wykrzepiania

wewnątrznaczyniowego i uszkodzenia przysadki. Dzieje się tak

również w czasie przewlekłego stosowania kortykosterydów co

wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego prowadzi do

zablokowania wydzielania ACTH i zaniku kory nadnerczy. U kobiet

w czasie menopauzy (obniżone stężenie estrogenów) dochodzi

do zmian zanikowych endometrium, nabłonka pochwy , jajników i

piersi.

PRZYCZYNY ZANIKU

nadczynność narządu (atrophia ex hyperactivitate)

- polega na wyczerpaniu się komórek po okresie wzmożonej

czynności np. niedobór jodu uniemożliwia syntezę

odpowiedniej ilości T3 i T4 co prowadzi do zwiększenia

wydzielania TSH przez przysadkę a to prowadzi do pobudzenia

czynności komórek pęcherzykowych tarczycy i powstania wola

miąższowego . Po pewnym czasie komórki nie są w stanie

sprostać zadaniu i zanikają i powstaje wole koloidowe obojętne

lub niedoczynne. Podobnie jest w cukrzycy typu drugiego, gdy

komórki wysp trzustkowych u osób otyłych przez pewien czas

są w stanie produkować większą ilość insuliny, w końcu jednak

wyczerpują się i zanikają.

zanik ze starości ( atrophia senilis)

- wszystkie narządy zanikają równocześnie. Mamy tu do

czynienia z zanikiem prostym i barwnikowym.

mechanizmy immunizacyjne

- procesy autoimmunizacyjne mogą prowadzić do zaniku

gruczołów dokrewnych (tarczyca, kora nadnerczy) czy

gruczołów zewnątrzwydzielniczych (ślinianek, gruczołów

łzowych - zespół Sjögrena).

KLASYFIKACJA

MORFOLOGICZNA ZANIKÓW

1) zanik prosty (atrophia simplex)

- polega na równomiernym

zmniejszaniu się wszystkich komórek i ich ubożeniu w organelle

komórkowe. Dochodzi do zmniejszenia narządu bez zmiany jego kształtu.

2) zanik brunatny, barwnikowy (atrophia fusca)

- polega on na

gromadzeniu się w hepatocytach, adipocytach i kardiomiocytach ziaren

barwnika zużycia czyli lipofuscyny. Narząd zmniejsza się i przybiera barwę

brunatną. Wynika to stąd, że w tych komórkach katabolizm doprowadza do

niepełnego spalania tłuszczów (fosfolipidów błon komórkowych) co

powoduje powstawanie ziaren lipofuscyny w lizosomach.

3) zanik z surowiczym obrzmieniem komórek

- dotyczy tkanki

tłuszczowej najczęściej podnasierdziowej ludzi wyniszczonych. Adipocyty

tracą tłuszcz a jego miejsce zajmuje płyn ubogobiałkowy. Makroskopowo

tkanka przyjmuje wygląd galaretowaty.

4) zanik z pozornym mnożeniem się komórek i ich jąder

- dotyczy

tkanki tłuszczowej i mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Jest to pojecie

mikroskopowe, bowiem wskutek zaniku cytoplazmy w tym samym polu

widzenia widoczna jest większa ilość komórek czy jąder.

5) zanik włóknisty (atrophia fibrosa)

- polega na tym, że zanikowi

komórek miąższu towarzyszy zwiększenie się ilości zrębu

łącznotkankowego. Narząd jest mniejszy, twardszy i często o ziarnistej

powierzchni.

6) zanik tłuszczakowaty (atrophia lipomatosa)

- polega na tym, że

tkanka tłuszczowa wypełnia niedobór objętościowy narządu np. w trzustce,

czy w zaniku mięśni szkieletowych.

7) zanik limfatyczny (atrophia lymphomatosa)

- polega na

gromadzeniu się w zrębie limfocytów. Zanik ten często występuje w

chorobach autoimmunizacyjnych (tarczyca, nadnercza, ślinianki)

ZANIKI

Zanik dośrodkowy (atrophia

concentrica) – zanik, w którym

wielkość narządu się zmniejsza

Zanik odśrodkowy ( atrophia

excentrica)

)

polega natomiast na

zmniejszeniu się masy narządu z

zachowaniem jego rozmiarów lub

nawet ich powiększeniem (nerka w

wodonerczu, płuca w rozedmie

samoistnej, kości w zrzeszotnieniu )

ZANIKI - PATOGENEZA

Komórki ulegające zanikowi są mniejsze i

bardziej nastawione na katabolizm. Dochodzi

bowiem prawdopodobnie do zwiększenia

aktywności pozalizosomalnych dróg

katabolizmu dzięki aktywności proteasomów.

Wiele białek cytoplazmatycznych jest

opornych na trawienie i najpierw musi

połączyć się z ubikwityną i dopiero wtedy w

kompleksie proteasomu jest strawione przez

proteazy serynowe. Redukcja organelli

komórkowych może zachodzić także na

drodze autofagocytozy.

MARTWICA (NECROSIS)

Martwicą

nazywamy śmierć komórki, tkanki czy narządu w

żywym ustroju pod wpływem działania czynników

uszkadzających o dużym nasileniu (niedokrwienie, toksyny,

bakterie, wirusy, niska lub wysoka temperatura,

promieniowanie jonizujące , uraz i inne).

Martwica zwykle obejmuje większość komórek danego

obszaru (ale czasem dotyczy komórek wybiórczo) oraz

wywołuje reakcję sąsiadujących tkanek żywych w postaci

zapalenia co prowadzi do fagocytowania i usuwania w ten

sposób mas martwiczych.

Po zadziałaniu czynnika uszkadzającego dochodzi do:

- uszkodzenia błony komórkowej i i utraty jej selektywnej

pracy

- uszkodzenia mitochondriów co uniemożliwia fosforylację

oksydatywna i tworzenie ATP

- Uszkodzenia błon wewnątrzkomórkowych i wyrzutu wapnia

z mitochondriów i siateczki co prowadzi do uaktywnienia

wielu i enzymów a następnie destrukcji komórki.

MARTWICA (NECROSIS)

Zmiany morfologiczne w martwicy

pojawiają się po

pewnym czasie (zwykle nie krótszym niż 5 godzin) i polegają

na:

- Uszkodzeniu jądra komórkowego po postacią : znacznego

zagęszczenia chromatyny

(pyknosis),

fragmentacji

(

karyorrhexis

) oraz rozpuszczenia jądra (

karyolysis

)

- rozpadzie błon komórkowych

- fragmentacji cytoplazmy

- komórka przekształca się w homogenną, kwasochłonna

bryłkę lub ulega rozpuszczeniu.

Zmiany morfologiczne w ognisku martwiczym są wypadkową

dwóch przeciwstawnych procesów:

- rozpuszczania tkanki przez enzymy własnych lizosomów

(autoliza) lub enzymów pochodzących z neutrofili (heteroliza)

- denaturacji białek w następstwie zwiększonej kwaśności

tkanek

Przy przewadze rozpuszczania mamy do czynienia z

martwicą rozpływną

a przy przewadze denaturacji z

martwicą skrzepową

MARTWICA SKRZEPOWA

(necrosis coagulativa)

Martwica skrzepowa może być następstwem:

-Niedokrwienia (zawały wszystkich narządów z

wyjątkiem mózgu)

-działania toksyn (np.soli metali ciężkich na

nabłonek kanalików nerkowych), niskiej lub

wysokiej temperatury, naświetlania lub urazu

Tkanka martwa ma zwiększoną konsystencję

w stosunku do tkanek otaczających.

Makroskopowo martwa tkanka jest żółtawa lub

szarożółtawa, homogenna, matowa.

Histologicznie martwa tkanka jest homogenna,

eozynochłonna, z niewidocznymi komórkami.

MARTWICA SKRZEPOWA

(necrosis coagulativa)

Do szczególnych postaci martwicy

skrzepowej należą:

martwica serowata (necrosis

caseosa)

martwica woskowa (necrosis cerea,

necrosis Zenker)

martwica enzymatyczna tkanki

tłuszczowej typu Balsera (necrosis

telae adiposae Balseri

)

MARTWICA SEROWATA

(NECROSIS CASEOSA)

Powstaje ona w patologicznie zmienionych,

bogatokomórkowych i słabo unaczynionych

tkankach pod wpływem toksyn egzogennych.

Nie dotyczy ona więc żadnych tkanek

prawidłowych. Warunki takie powstają w

ziarniniakach gruźliczych, kiłowych i

niektórych nowotworach (ziarnica złośliwa, rak

wątroby).

Tkanka martwicza jest krucha, matowa,

niepołyskliwa, białożółta przypominająca

wysuszony twaróg. Histologicznie martwa

tkanka jest całkowicie amorficzna, homogenna

i kwasochłonna przyprószona granatowym

pyłem chromatynowym po rozpadłych jądrach.

MARTWICA WOSKOWA

(NECROSIS CEREA,

NECROSIS ZENKER)

Przyczyną powstania tej martwicy jest długotrwała

niedotlenienia mięsni poprzecznie prążkowanych

przy jednoczesnym działaniu toksyn bakteryjnych.

Występuje ona najczęściej w durze brzusznym a

poza tym niekiedy w przebiegu zakażeń

paciorkowcowych i błonicy. Zmiany lokalizują się w

mięśniach piramidowych i mięśniu prostym

brzucha przy jego przyczepie do spojenia

łonowego.

Makroskopowo mięsień ma wygląd woskowy.

Uszkodzona zostaje sarkoplazma i włókienka

mięśniowe natomiast sarkolemma i jądra

komórkowe pozostają nieuszkodzone co powoduje,

że włókna mogą wrócić do stanu pierwotnego.

Niewielkie nawet ruchy powodują rozrywanie

włókien i rozległe wylewy krwawe.

MARTWICA ENZYMATYCZNA

TKANKI TŁUSZCZOWEJ

TYPU BALSERA (NECROSIS

TELAE ADIPOSAE BALSERI)

Ten typ martwicy powstaje po uszkodzeniu miąższu trzustki

(najczęściej w ostrym krwotocznym zapaleniu) i przedostaniu

się soku trzustkowego do sąsiadującej tkanki tłuszczowej.

Uczynniona na miejscu lipaza rozkłada tłuszcze na glicerol i

kwasy tłuszczowe, które ulegają następnie zmydleniu. Glicerol

oraz mydła sodowe i potasowe są rozpuszczalne w wodzie i

zostają wchłaniane. Pozostają na miejscu nierozpuszczalne w

wodzie mydła wapniowe. Ogniska martwicy enzymatycznej

tkanki tłuszczowej widuje się również z dala od trzustki: w

obszarze jamy brzusznej, tkance śródpiersia, tkance

tłuszczowej podnasierdziowej a nawet w tkance poskórnej.

Jest to wynikiem transportu lipazy drogami naczyń chłonnych.

Makroskopowo tkanka tłuszczowa wygląda jak by była

pochlapana kroplami wosku.

Mikroskopowo w tkance tłuszczowej widoczne są

bladoniebieskoróżowe złogi mydeł wapniowych, kształtem

odpowiadające obumarłym komórkom tłuszczowym.

MARTWICA ROZPŁYWNA

(necrosis colliquativa)

W martwicy rozpływnej dochodzi do

całkowitego rozpłynięcia się tkanki martwej w

gęstą kleistą masę wskutek enzymatycznego

strawienia komórek i tkanki. Ta postać

martwicy najczęściej występuje w::

zawale mózgu (encephalomalacia)

zapaleniu wirusowym wątroby

błonie śluzowej zwłaszcza żołądka i

dwunastnicy jako zjawisko poprzedzające

powstanie wrzodu

ZGORZEL (gangraena)

Zgorzel jest powikłaniem martwicy skrzepowej i

denaturacyjnej. Powstaje wtedy gdy do martwej tkanki

dostaną się drobnoustroje gnilne z rodzju Clostridium.

zgorzel sucha (gangraena sicca)

W zgorzeli tej mamy do czynienia z mumufikacją

martwej tkanki w warunkach, w których możliwe jest

wysychanie martwej tkanki. Przykładem jest tak

zwana stopa cukrzycowa. U cukrzyków zmiany

naczyniowe sprzyjają powstaniu martwicy z

niedokrwienia , do której szybko dołączają się bakterie

gnilne. Zgorzelinowy palec może sam odpaść na

skutek tzw. samoamputacji. Dzieje się tak gdyż na

granicy tkanki żywej i martwej gromadzą się leukocyty

(martwica stymuluje reakcję zapalną) trawiące

martwą tkankę .

ZGORZEL (gangraena)

zgorzel wilgotna (gangraena humida)

Zgorzel wilgotna powstaje w tkankach bez

możliwości wysychania, wilgotnych, ciepłych i

mających kontakt ze środowiskiem zewnętrznym..

Klasycznym przykładem jest zgorzel miazgi zęba

czy zgorzel jelita . Wskutek wgłobienia, skrętu jelita

czy uwięźnięcia przepukliny dochodzi do zawału

krwotocznego jelita a obecne w jelicie bakterie

beztlenowe rozpoczynają proces gnicia. Może dojść

do rozlanego zapalenia otrzewnej a nawet do

posocznicy często śmiertelnej.

zgorzel gazowa (gangraena emphysematosa)

Powstaje najczęściej w brudnych ranach

szarpanych. Wywoływana jest przez bakterie

Clostridium oedematis maligni, które produkują gaz

szerzący się w tkankach w postaci pęcherzyków co

ułatwia rozprzestrzenianie się zgorzeli gazowej.

APOPTOZA (APOPTOSIS)

Apoptoza

jest odmiennym od martwicy

typem śmierci komórki. Jest ona realizacją

zaprogramowanej genetycznie „samoistnej”

śmierci komórki (samobójstwa wskutek

działania życia). Polega ona na uruchomieniu

maszynerii komórkowej prowadzącej do

samodestrukcji. Nazwa pochodzi od wyrazu

greckiego oznaczającego opadanie liści z

drzewa jesienią co ma odzwierciedlać fakt,

że komórki w apoptozie giną pojedynczo i

„cicho” tzn. nie wywołując reakcji zapalnej.

APOPTOZA (APOPTOSIS)

Apoptoza występuje w bardzo różnych procesach fizjologicznych i

patologicznych:

programowana śmierć komórki w embriogenezie (eliminowanie

nadmiaru komórek w tworzących się narządach, inwolucja struktur

przejściowych w okresie płodowym)

hormonozależna inwolucja tkanek (zanik prostaty po kastracji,

inwolucja gruczołu mlecznego po zakończeniu karmienia, cykl

miesiączkowy)

apoptoza komórek proliferujących prowadząca do fizjologicznej

wymiany komórek (np. w kryptach jelita)

apoptoza komórek nowotworowych

apoptoza „zużytych” neutrofilów w zapaleniu ostrym

ubytek komórek immunologicznych (np. przy braku cytokin)

apoptoza wywołana przez limfocyty cytotoksyczne (np. w reakcji

odrzucania przeszczepu)

zanik narządu po zatkaniu dróg odprowadzających (ślinianki, nerki,

trzustka)

apoptoza komórek w chorobach wirusowych)

śmierć komórek pod wpływem czynników uszkadzających, jednak

zbyt słabych by wywołać martwicę

APOPTOZA (APOPTOSIS)

Wyrazem morfologicznym apoptozy jest:

zagęszczenie chromatyny (pycnosis), rozpad

jąder (karyorrhexis), przesuwanie się

fragmentów chromatyny ku błonie jądrowej

(marginatio), a potem otorbianie się tych

fragmentów z tworzeniem ciałek

apoptotycznych

Fragmentowanie DNA w równych odstępach

tzw. między nukleosomalny rozkład DNA

Obkurczanie się komórki z tworzeniem

„pączków” wypełnionych resztkami jądra

Rozpad całej komórki

Fagocytoza ciałek apoptotycznych przez

makrofagi i komórki otoczenia bez

wywoływania reakcji zapalnej

APOPTOZA (APOPTOSIS)

Biochemiczne podstawy tworzenia ciałek

apoptotycznych (dwa mechanizmy):

rozkład białek macierzy jądra komórkowego i

cytoszkieletu przez kaspazy (tną białka przy

resztach kwasu asparaginowego). Wtórnie

aktywuje to endonukleazy

tworzenie wiązań między białkami przez

transglutaminazy co prowadzi do tworzenia

całych kompleksów białkowychwypełniających

wraz z pofragmentowanym jądrem ciałka

apoptotyczne

MECHANIZMY APOPTOZY

Genem apoptozy u ssaków jest prawdopodobnie gen

Bcl-2. Apoptoza jest procesem energozależnym

będącym kaskadą zdarzeń molekularnych.

faza sygnałów wstępnych

Wstępnym sygnałem może być:

- brak hormonu lub czynnika wzrostu czyli brak

stymulacji koniecznej do przeżycia

- uszkodzenie komórek (przez wolne rodniki,

promieniowanie, toksyny)

- uszkodzenie komórek przez cytotoksyczne limfocyty

- przyłączenie TNF-α do odpowiedniego receptora

- przyłączenie glukokortykoidu do receptora jądrowego

- infekcja wirusowa

- itp.

MECHANIZMY APOPTOZY

faza kontrolno-decyzyjna

Następuje tu dzięki odpowiednim białkom ostateczna

decyzja o podjęciu lub odłożeniu decyzji

samounicestwiającej komórkę:

- sygnał apoptotyczny ulega transmisji przez odpowiednie

białko przełącznikowe uczynniające kaspazy wykonawcze

- białka z rodziny Bcl-2 wpływają na apoptozę regulując

czynność mitochondriów na następujące sposoby:

- redukują potencjał błonowy wewnętrznej błony

mitochondrialnej co hamuje produkcję ATP

- zwiększają przepuszczalność zewnętrznej

błony mitochondrialnej z ucieczką cytochromu c do cytosolu

(co poprzedza bezpośrednio apoptozę)

Z rodziny białek Bcl-2 proapoptotycznie działają m.in. Bax i

Bad a antyapoptotycznie Bcl-2( hamuje uwalnianie

cytochromu c do cytosolu) Bcl-XL. Stosunek czynników pro i

anty decyduje o ostatecznym efekcie

MECHANIZMY APOPTOZY

faza wykonawcza

Faza ta zachodzi głównie dzięki aktywacji nieczynnych

kaspaz wykonawczych , które rozkładają cytoszkielet

komórki i macierz jądra komórkowego .Uuczynniają

one również (kaspaza 3) DNAazę cytoplazmatyczną

odpowiedzialna za miedzy nukleosomalny rozkład DNA

faza uprzątania

Komórki apoptotyczne są rozpoznawane przez

makrofagi i inne komórki żerne gdyż wykazuja

obecność fosfatydyloseryny w zewnętrznej

powierzchni błon komórkowych ( normalnie jest tylko w

wewnętrznych) lub glikoproteiny adhezyjnej

trmbospondyny. To jest sygnał rozpoznawczy dla

makrofagów , które szybko i sprawnie uprzątają

komórki apoptotyczne bez reakcji zapalnej.

ZWYRODNIENIE

(DEGENERATIO) to:

Nadmierne gromadzenie się w

komórkach lub poza nimi substancji,

które fizjologicznie występują tam w

niewielkich ilościach lub nie

występują tam wcale)

Nieprawidłowość składu chemicznego

zrębu

Niedobór pewnych składników tkanek

ZMIANY ADAPTACYJNE

Pojawiają się nagle, przebiegają szybko i zwykle są

odwracalne.

Przyćmienie miąższowe (offuscatio parenchymatosa)

jest odpowiedzią na zmiany nasilenia bodźców fizjologicznych

lub na działanie czynników patologicznych

a) przyczyny:

choroby z wysoką gorączką, w zakażeniach, po zadziałaniu

niektórych jadów i trucizn, po oparzeniu, w stanach

wyniszczenia, w przeroście zastępczym np. nerki

b) patomechanizm:

Nasilenie fosforylacji oksydacyjnej prowadzi do zakłócenia

procesów energetycznych co powoduje zakłócenie sprawnego

działania błony komórkowej i przechodzenia Na i Cl do

cytoplazmy, gdzie wiążą wodę. Dochodzi do nadmiernego

gromadzenia się wody w komórce, woda ta gromadzi się

głownie w mitochondriach oraz siateczce śródplazmatycznej.

ZMIANY ADAPTACYJNE

obraz makroskopowy:

Narząd jest obrzmiały i cięższy. Łatwo daje

się kroić. Powierzchnia przekroju jest blada

(ucisk obrzmiałych komórek na sieć

naczyń włosowatych), jej rysunek jest

zatarty, narząd wygląda jak ugotowany.

obraz mikroskopowy

Granice komórkowe nie są wyraźne.

Komórki są obrzmiałe i wyglądają jak

wypełnione rozgotowaną kaszką, która

zaciera obrysy komórek a nawet ich jądra.

ZMIANY ADAPTACYJNE

Zwyrodnienie wodniczkowe (degeneratio vacuolaris)

polega na pojawieniu się w cytoplazmie komórek wodniczek

(rozszerzone cysterny siateczki śródplazmatycznej, w

których gromadzi się woda). Dotyczy głównie narządów

miąższowych.

przyczyny i patomechanizm

- w hepatocytach - zakażenie wirusami, zatrucie

czterochlorkiem węgla , niedobory pokarmowe. Dzięki

rozszerzeniu się cystern siateczki i zwiększeniu powierzchni

samych błon komórka odpowiada nasileniem przemiany na

sytuację niekorzystną.

- w komórkach kanalików krętych I rzędu w nerkach

(degeneratio hydropica)

- zaburzenia ciśnienia

osmotycznego i wymiany jonów. Postać drobnowodniczkowa

pojawia się po podaniu mannitolu lub dekstranu i jest

wynikiem zwiększenia przepływu wody ze światła kanalików

do naczyń krwionośnych. Woda gromadzi się wówczas w

cysternach siateczki śródplazmatycznej. Postać

wielkowodniczkowa powstaje w stanach hipokaliemii. Woda

gromadzi się w szczelinach labiryntu przypodstawnego

nabłonka kanalików.

ZWYRODNIENIA BIAŁKOWE NA

POZIOMIE KOMÓRKI

Zwyrodnienie kropelkowo-szkliste

występowanie – komórki kanalików krętych

I rzędu w nerce,

patomechanizm i obraz mikroskopowy - w

przypadku zwiększenia przepuszczalności

kłębuszków nerkowych dla białka i lipidów,

są one wchłaniane przez komórki kanalików

i występują w cytoplazmie w postaci

drobnych, kwasochłonnych kropelek

(lizosomy zawierające zagęszczone białko i

lipidy). To zjawisko wchłaniania nazywamy

atrocytozą

ZWYRODNIENIA BIAŁKOWE NA

POZIOMIE KOMÓRKI

Ciałka Mallory’ego

występowanie – hepatocyty w chorobach wątroby

wywołanych przez alkohol (marskość, zapalenie)

patomechanizm i obraz mikroskopowy – jest to

zwyrodnienie szkliste cytoplazmy hepatocytów, w której

pojawiają się nieregularne kwasochłonne grudki będące

zagęszczeniem cytoskeletonu komórki (agregaty

keratynowe).

Komórki Cornila

występowanie – w niektórych przewlekłych chorobach

zapalnych np. twardzieli czy w niektórych chłoniakach

patomechanizm i obraz mikroskopowy – plazmocyty

produkują immunoglobuliny, ale nie mogą ich wydzielić na

zewnątrz. Immunoglobuliny zalegają w cytoplazmie (w

siateczce śródplazmatycznej) w postaci kul szklistych –

komórkę taką nazywamy komórką Cornila a gdy po

rozpadzie komórki kula dostanie się do zrębu nazywamy ją

ciałkiem Russella.

ZWYRODNIENIA BIAŁKOWE NA

POZIOMIE KOMÓRKI

Komórki Crooke’a

W komórkach zasadochłonnych przedniego płata przysadki po

podaniu sterydów dochodzi do dezorganizacji cytoskeletonu

komórki i filamenty pośrednie gromadzą się w formie ziarnistości

Crooke’a. W komórkach tych produkowane ACTH nie jest

wydzielane poza komórkę.

Proteinopatie czyli choroby agregacji białek

W prawidłowym zwijaniu się białek do struktury III rzędowej

odgrywają ważną rolę

chaperony

(część z nich jest produkowana

stale a produkcja części jest indukowana – są to tzw. Białka

stresowe ratujące przed nieprawidłowym zwijaniem białek).

Nieprawidłowo zwinięte białka mogą ulec agregacji – dochodzi do

tego w wielu chorobach neurodegeneracyjnych jak

choroba

Alzheimera, choroba Parkinsona, pląsawica Huntingtona

Zaburzenia transportu i wydzielania białek

Niedobór alfa -1- antytrypsyny

(inhibitora proteaz) w wątrobie

jest związany z mutacją powodującą niemożność pełnego zwijania

się tego białka i jego uwięźnięcie w kanałach siateczki

śródplazmatycznej hepatocyta. Brak antytrypsyny będzie

powodował nadmierne niszczenie włókien sprężystych w płucach

przez proteazy co prowadzi do rozedmy płuc.

ZWYRODNIENIA ROGOWE

Zwyrodnienie to jest charakterystyczne dla nabłonka

wielowarstwowego płaskiego. Prawidłowe rogowacenie przebiega

tylko w naskórku i polega na syntezie w cytoplazmie komórki

keratohialiny , która przekształca się w eleidynę a ta w keratynę.

Jednocześnie komórka traci wodę, zmniejsza objętość a wreszcie

traci jądro.

Nadmierne rogowacenie w miejscu typowym

(hyperkeratosis)

dotyczy naskórka

modzel (tyloma)

– zgrubienie w miejscu narażonym na ucisk –

zmiana adaptacyjna

nagniotek (clavus)

– ogniskowe rogowacenie z wrastaniem mas

rogowych w głąb naskórka, włóknieniem i odczynem zapalnym

róg skórny (cornu cutaneum)

– stożkowaty twór z

łącznotkankową osią. Może ulec zrakowaceniu.

Rybia łuska (ichtyosis)

– genetycznie uwarunkowana uogólniona

choroba skóry. Powstają rogowe łuski różnej grubości o układzie

dachówkowatym, które ulegają złuszczaniu.

Rogowacenie ciemne (acanthosis nigricans)

– polega na

zgrubieniu warstwy rogowej oraz kolczystej oraz na ciemnym

zabarwieniu naskórka. Pojawia się w zgięciach stawów oraz na

grzbietowej powierzchni języka. Często towarzyszy nowotworom

złośliwym narządów wewnętrznych.

ZWYRODNIENIE ROGOWE

Rogowacenie wadliwe (parakeratosis)

– polega na

niepełnym przeistoczeniu się komórek naskórka w masy

rogowe. Warstwa rogowa zachowuje jądra komórkowe.

łuszczyca (psoriasis

) – tu występują białe, kruche

ogniska tego rogowacenia.

Rogowacenie w niewłaściwych miejscach

(keratinisatio heterotopica)

– występuje na błonach

śluzowych pokrytych nabłonkiem wielowarstwowym

płaskim.

prawidłowe (keratosis heterotopica)

wadliwe (parakeratosis hetrotopica)

Leukoplakia (rogowacenie białe) jest to pojęcie

makroskopowe określające ognisko rogowacenia na

błonach śluzowych, które wygląda jak biała plama.

Przyspieszone rogowacenie (dyskeratosis)

– polega

na pojawieniu się rogowacenie pojedynczych komórek

warstwy kolczystej i ziarnistej naskórka. Występuje w

chorobie Dariera, chorobie Bowena, raku

kolczystokomórkowym i rogowiaku.

Zwyrodnienie białkowe

pozakomórkowe

Zwyrodnienie kolagenowe

Polegają na przybytku kolagenu w narządzie lub na pojawieniu się kolagenu

innego typu.

zwyrodnienie kolagenowe ilościowe – włóknienie (fibrosis

)

występuje w:

przewlekłe stany zapalne

przewlekłe przekrwienie bierne

zanik włóknisty

twradzina uogólniona

raki desmoplastyczne

marskość wątroby

zwyrodnienie kolagenowe jakościowe

np.:

zespoły Ehlersa i Danlosa

(10 zespołów) – genetycznie uwarunkowana

heterogenna grupa chorób polegająca na nie wytwarzaniu właściwego

kolagenu w skórze, stawach, ścięgnach i innych narządach. Kolagen

niewłaściwej strukturze jest słabszy dlatego skóra jest wiotka i bardzo

wrażliwa na urazy (powstają duże rany), stawy są nadmiernie ruchome

( występują duże przeprosty, zwichnięcia), występują tętniaki i perforacje

aorty, perforacje jelita grubego, przepukliny przeponowe,

krótkowzroczność, pęknięcia rogówki i odklejenia siatkówki,

niedomykalność zastawki mitralnej i skaza krwotoczna naczyniowa.

Artropatia zwyrodnieniowa (osteoarthrosis degenerativa)

– w

chrząstce stawowoej syntetyzowany jest kolagen typu I zamiast II.

Zwyrodnienie białkowe

pozakomórkowe

Zwyrodnienia włókien sprężystych

Zespół Marfana

Zespól ten jest wynikiem uszkodzenia genu FBN1 kodującego

fibrillinę

(dziedziczony autosomalnie dominująco lub

spowodowany spontaniczną mutacją). Stanowi ona składnik

włókien sprężystych. Powoduje to u tych pacjentów zaburzenia

kośćca. Są wysocy z długimi kończynami i „pająkowatymi”

palcami

(arachnodactylia).

Ścięgna są wiotkie umożliwiając

np. przeprosty w stawach. Często czaszka jest wydłużona

(dolichocephalia)

z uwypukleniem wyniosłości czołowych i

wałów nadoczodołowych. Podniebienie jest wysoko wysklepione

„gotyckie). Występują patologiczne skrzywienia kręgosłupa oraz

zniekształcenie klatki piersiowej: klatka szewska lub ptasia.

Zmiany w układzie sercowo- naczyniowym często zagrażają

życiu. Zwyrodnienie torbielowate środkowej warstwy aorty

wskutek zaburzeń włókien sprężystych prowadzi do

tętniaka

rozwarstwiającego aorty

(aneurysma dissecans)

. Krwotok

spowodowany przerwaniem ściany tętniaka stanowi przyczynę

zgonu u 30-45% chorych. Często dochodzi do wypadania płatka

zastawki dwudzielnej. Charakterystyczne jest obustronne

podwichnięcie soczewki oraz krótkowzroczność. Często powstają

przepukliny pachwinowe i samoistna odma opłucnowa.

Zwyrodnienia włókien sprężystych

Zwyrodnienie białkowe

pozakomórkowe

Zwyrodnienie szkliste (degeneratio hyalinea)

Jest to zmiana miejscowa, wtórna powstająca w końcowym

okresie różnych stanów patologicznych.

patomechanizm - istotą szkliwienia jest starzenie się

wielkocząsteczkowych białek, którym towarzyszy bardzo duża

utrata wody. Tkanka łączna staje się coraz bardziej zbita,

zmniejsza się liczba komórek , zmniejsza się ilość substancji

podstawowej przybywa natomiast włókien, które tworzą coraz

grubsze pęczki. Włókna ujednostajniają się i zrąb ujednolica się.

Obraz makroskopowy i mikroskopowe– zmiany są podobne do

chrząstki szklistej, są połyskliwe i twarde. Zrąb narządów jest

ujednolicony, kwasochłonny.

Występowanie np.

kłębuszki nerkowe w przebiegu przewlekłych zapaleń – objęte są

tylko uprzednio zwłókniałe kłębuszki. Dotyczy tylko niektórych

kłębuszków.

Ogniska zwłóknienia pozapalnego i pyliczego

Blizny

Blaszki miażdżycowe

Zrąb nowotworów

Zwyrodnienie białkowe

pozakomórkowe

Zwyrodnienie włóknikowe, martwica włóknikowata

(degeneratio, necrosis fibrinoidea)

patomechanizm – polega na tworzeniu się w tkance łącznej i

błonie środkowej naczyń silnie kwasochłonnych złogów

fibrinoidu

. Dochodzi do uszkodzenia komórek śródbłonka i

błony podstawnej przez kompleks antygen –przeciwciało, który

aktywuje dopełniacz (szczególnie uszkadza C3a i C5a ) i

powoduje chemotaksję leukocytów. Osocze wsiąka w otaczającą

tkankę łączną. Makrofagi fagocytują kompleksy uwalniając

hydrolazy ( w wyniku rozpadu komórki lub na zasadzie

egzocytozy), które degradują zarówno wysięk jak i zrąb

łącznotkankowy. Włókna kolagenowe początkowo są nietknięte,

dopiero później wtórnie ulegają pęcznieniu i rozpadają się.

Powstałe złogi fibrinoidu składają się z włóknika, IgG, IgM, C3a i

C5a, kwaśnych glikozaminoglikanów substancji podstawowej

tkanki łącznej i aminokwasów. Zmiany lokalizują się na

wysokości tętniczek końcowych i sieci naczyń włosowatych. Jest

to zawsze zmiana miejscowa , ale często wieloogniskowa.

Występowanie – schorzenia reumatyczne i parareumatyczne : w

tkance łącznej serca, tkance łącznej okołostawowej i narządu

ruchu.

SKROBIAWICA

budowa amyloidu

Skrobiawica polega na odkładaniu się

pozakomórkowo, w tkankach białka

włókienkowego zwanego

amyloidem

budowa amyloidu. Białko skrobiowate nie

jest ściśle sprecyzowane chemicznie,

natomiast ma wspólne właściwości fizyczne.

Jest to białko włókienkowe Włókienka te są

rozmieszczone pojedynczo lub w wiązkach.

Powierzchnia wiązek ma charakterystyczne

beta fałdowanie (jak harmonijka). Włókienka

(składnik F) stanowią 95% amyloidu i są :

SKROBIAWICA

budowa amyloidu

łańcuchami lekkimi immunoglobulin

(amyloid AL),

które

są wytwarzane przez plazmocyty i odkładają się wokół włókien

kolagenowych. Ten typ amyloidu występuje w

szpiczaku

mnogim

i innych

dyskrazjach plazmatycznokomórkowych

oraz w

chłoniakach B-komórkowych

łańcuchami białka nie mającymi charakteru immunoglobulin,

które odkładają się wokół włókien siateczkowych

(amyloid

AA).

Amyloid ten pochodzi od białek prekursorowych surowicy

tzw.

SAA białko

(serum amyloid associated). Jest to białko

ostrej fazy produkowane w wątrobie w odpowiedzi na infekcje

pod wpływem cytokin, przede wszystkim IL-1 i IL-6. Ten typ

amyloidozy najczęściej występuje w przebiegu przewlekłych

zapaleń, którym towarzyszy długo trwający rozpad komórek

tzn. w

reumatoidalnym zapaleniu stawów, innych

kolagenozach, zapaleniu kości i szpiku kostnego,

gruźlicy, chorobie Leśniowskiego-Crohna,

wrzodziejącym zapaleniu jelita grubeg

o. Występuje ona

też

u narkomanów zażywających heroinę

, u chorych na

raka

nerki i ziarnicę złośliwą

oraz w rodzinnej formie w

postaci tzw.

gorączki śródziemnomorskiej

SKROBIAWICA

budowa amyloidu

powstaje z

transtyretyny

(

amyloid ATTR

) – Jest

charakterystyczny dla amyloidozy starczej i rodzinnej (rodzinna

neuropatia amyloidowa).

powstaje z beta-2-mikroglobuliny (

amyloid Aβ2m

). Jest

charakterystyczny dla chorych przewlekle hemodializowanych a

odkłada się w układzie kostno-stawowym (maziówka, stawy,

rozcięgna)

powstaje z

białka APP

(amyloid precusor protein) tzw.

amyloid

Aβ.

Odkłada się w mózgu w naczynia i płytkach w chorobie

Alzheimera.

powstaje z

kalcytoniny

(

amyloid ACal)

. Występuje w raku

rdzeniastym tarczycy.

powstaje z

amyliny

w wyspach trzustki (

amyloid AIAPP

). Jest

charakterystyczny dla cukrzycy typu II.

powstaje

natriuretyny

(

amyloid AANF).

Występuje w ścianie

przedsionków serca.

Pozostałe 5% to białko P czyli alfa-glikoproteina (białko reaktywne

c). Gdy go nie ma to amyloid nazywamy paraamyloidem, bo brak

jest wtedy metachromazji. powstaje z

transtyretyny

(

amyloid

ATTR

) – Jest charakterystyczny dla amyloidozy starczej i rodzinnej

(rodzinna neuropatia amyloidowa).

SKROBIAWICA

barwienie

czerwienią Kongo (na czerwono)

błękitem metylenowym lub błękitem toluidyny

( na buraczkowo - metachromazja)

występowanie – odkłada się pomiędzy śródbłonkiem

naczyń a komórkami nabłonka uciskając

naczynia i prowadząc do niedotlenienia i zaniku

komórek.

obraz makroskopowy

narząd powiększa się a masa wzrasta

niewspółmiernie bardziej niż objętość

powierzchnia na przekroju jest sucha ,

połyskliwa, plastyczna ( na śledzionie można

pozostawić ślady linii papilarnych)

SKROBIAWICA

obraz mikroskopowy

śledziona

– postać rozległa (

śledziona sadłowata

) –

dotyczy miazgi czerwonej i częściowo białej; postać

ograniczona (

śledziona sagowata

) – dotyczy miazgi

białej

wątroba

– amyloid gromadzi się w przestrzeniach

Dissego i ścianie naczyń dróg bramnożółciowych.

Prowadzi do niewydolności wątroby

nerka

– amyloid gromadzi się w naczyniach włosowatych

wszystkich kłębuszków ale i poza nimi oraz w interstitium.

Prowadzi do niewydolności nerek co grozi życiu

pacjentów.

nadnercze

– amyloid odkłada się w ścianie naczyń kory

przewód pokarmowy

narządy nad przeponą

– amyloid odkłada się w ścianie

drobnych naczyń lub w zrębie głównie w sercu (może

prowadzić do zaburzeń rytmu) oraz przysadce, tarczycy,

języku krtani , oskrzelach i płucach.

SKROBIAWICA

podział

uogólniona skrobiawica pierwotna

–nie towarzyszy żadnym

uchwytnym zmianom chorobowym, zajmuje narządy ponad przeponą

uogólniona amyloidoza wtórna

– powstaje w toku przewlekłych

zapaleń z rozpadem tkanek ( gruźlica, trąd, kiła, r.z.s., promienica,

przewlekłe ropne zapalenie szpiku, rozszerzenie oskrzeli z zapaleniem

ropnym, z.z.s.k., choroba Crohna). Zajmuje głównie narządy jamy

brzusznej

amyloidoza towarzysząca różnym chorobom nowotworowym

złośliwym

( szpiczk mnogi, globulinemia Waldenstroma, ziarnica

złośliwa, białaczka limfatyczna, rak rdzeniasty tarczycy, rak nerki .

Zajęte są głównie narządy nadprzeponowe.

amyloidoza starcza

– może mieć postać miejscową (guzy

amyloidowe) lub rozległą. Zajęte są głównie narządy pochodzenia

mezodermalnego.

amyloidoza uwarunkowana genetycznie

np. rodzinna

polineuropatia w Portugalii (amyloid zajmuje między innymi opony

mózgowo-rdzeniowe i nerwy czaszkowe), rodzinna gorączka

śródziemnomorska (amyloid zajmuje nerki i naczynia), amyloidoza

powłok skórnych

amyloidoza miejscowa

– dochodzi do zajęcia pojedynczego narządu

i występuje pojedynczy guz amyloidowy. Zajęty jest najczęściej układ

oddechowy : krtań, oskrzela, miąższ płuca, a także serce, język, mózg,

cewka moczowa, pęcherz moczowy, oczodół, spojówki, skóra

ZWYRODNIENIA

WĘGLOWODANOWE

Zaburzenia przemiany monosacharydów

galaktozemia

Jest to choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Galaktoza

pochodzi głównie z laktazy mleka i jest przekształcana w wątrobie

w glukozę. W galaktozemii są bloki aktywności enzymów biorących

udział w tym procesie (najczęściej urydylotransferazy galaktozo-1-

fosforanowej w galaktozemii klasycznej, rzadziej galaktokinazy we

wrodzonej izolowanej zaćmie lub epimerazy galaktozowej.

Wskutek bloku enzymatycznego galaktoza i jej metabolity

gromadzą się w hepatocytach (powodując stłuszczenie,

cholestazę, martwicę, włóknienie i prowadzi do marskości),

soczewce gałki ocznej (wskutek gromadzenia się wody w soczewce

dochodzi do zaćmy) i OUN (gromadzi się w jądrze zębatym

móżdżku, jądrze oliwki rdzenia przedłużonego i korze mózgu

powodując obrzęk, utratę neuronów i glejozę powodując

upośledzenie umysłowe).

U dziecka nie leczonego szybko po rozpoczęciu karmienia mlekiem

występuja wymioty, biegunka, hepatosplenomegalia (po 2 tyg.) i

żółtaczka. Dzieci szybko umierają z powodu wyniszczenia lub

posocznicy spowodowanej przez E. coli. Jeśli dziecko przeżyje to w

ciągu 6-12 miesięcy rozwinie się upośledzenie umysłowe,

opóźnienie rozwoju i zaćma.

Wczesne stosowanie diety wyłączeniem galaktozy i utrzymywanie

jej przez co najmniej 2 lata zapobiega wystąpieniu zmian

ZWYRODNIENIA

WĘGLOWODANOWE

fruktozuria

Jest to choroba dziedziczona

autosomalnie recesywnie (czasami

dominująco). Przyczyna jest brak lub

niedobór aldolazy fruktozo-1-

fosforanowej. Prowadzi to

gromadzenia się fruktozy w wątrobie

(może prowadzić do marskości) i do

wydalania jej przez nerki, gdzie

uszkadza kanaliki nerkowe.

ZWYRODNIENIA

WĘGLOWODANOWE

zaburzenia przemiany

glikogenu

`Glikogen jest jedyna forma spichrzania węglowodanów w

organizmie zwierząt. Glikogenoliza prowadząca do

przechodzenia glukozy do krwi zachodzi jedynie w hepatocytach

i w mniejszym stopniu w nabłonku kanalików nerkowych.

Insulina i glikokortykosterydy powodują gromadzenie się

glikogenu w mięśniach, natomiast glukagon i aminy

katecholowe powoduja glikogenolizę.

Zwyrodnienie glikogenowe jąder hepatocytów

(degeneratio glycogenica)

Patogeneza tego zwyrodnienia nie jest znana. Glikogen

gromadzi się w jądrze nadając mu wygląd pustego balonika.

Zmiana ta występuje najczęściej w cukrzycy, ale może również

wystąpić w niewydolności serca, chorobie Wilsona, niektórych

glikogenozach, akromegalii z cukrzycą, nadczynności tarczycy

oraz w mononukleozie zakaźnej, odrze i różyczce.

komórki Armaniego i Ebsteina

W przypadku glikozurii resorpcja zwrotna glukozy i przerobienie

jej na glikogen w w komórkach kanalików nerkowych powoduje

występowanie jasnej cytoplazmy w tych komórkach (dystalne

części kanalików proksymalnych i pętla Henlego).

GLIKOGENOZY

Glikogenozy to choroby uwarunkowane genetycznie

spowodowane nadmiernym gromadzeniem glikogenu

w komórkach z powodu niedoboru enzymów

katalizujących jego przemiany.

typ I – choroba von Gierkego

Przyczyną jest niedobór glukozo-6-fosfatazy.

Glikogen gromadzi się głównie w hepatocytach i

komórkach kanalików krętych prowadząc do

hepatomegalii (złogi glikogenu w cytoplazmie i

jądrze) i renomegalii (złogi glikogenu w cytoplazmie

komórek nabłonka cewek nerkowych. Prowadzi to do

hipoglikemii (drgawki), hiperlipidemii (żółtaki),

hiperurykemii (dna moczanowa) i kwasicy

metabolicznej. Dochodzi do zahamowania rozwoju i

wzrostu. Zaburzona jest czynność trombocytów i

dochodzi do skazy krwotocznej. Jako powikłanie

odległe pojawiają się gruczolaki wątroby.

GLIKOGENOZY

typ II – choroba Pompego

Przyczyną jest niedobór lub brak kwaśnej maltazy

w lizosomach. Glikogen odkłada się w mięśniu

sercowym, mięśniach szkieletowych, wątrobie,

nerkach, zrębie tkanki limfatycznej i komórkach

glejowych. Dlatego choroba nazywana jest też

glikogenową uogólnioną lub sercową (serce

dochodzi do wielkich rozmiarów). W obrazie

klinicznym mamy objawy kardiomegalii oraz

osłabienia mięśni szkieletowych. Dochodzi

również do hepatomegalii małego stopnia.

Nasilona niewydolność sercowo-oddechowa

prowadzi do zgonu w pierwszych 2 – 3 latach

życia. Istnieje też łagodniejsza postać dorosłych,

która dotyczy tylko mięśni szkieletowych.

GLIKOGENOZY

typ III - choroba Forbesa i Coricho

Przyczyną choroby jest niedobór amylo-1,6-

glukozydazy. Glikogen gromadzi się w wątrobie i

nerkach, czasami zajęty jest również mięsień

sercowy i mięśnie szkieletowe. Przebieg jest

łagodny, ale może rozwinąć się marskość wątroby.

typ IV- choroba Andersena

Przyczyną jest brak amplo-1,4-1,6-

transglukozydazy. W tkankach odkłada się glikogen

o nieprawidłowej strukturze, traktowany przez

organizm jak ciało obce. Prowadzi to do rozrostu

tkanki łącznej. Dochodzi do zaburzeń czynności

mózgu, serca i mięśni szkieletowych. W wątrobie

rozwija się szybko marskość prowadząc do zgonu

w 2 roku życia.

GLKOGENOZY

typ V – choroba Mc Ardle’a

Przyczyną jest brak aktywności fosforylazy

we włóknach mięśniowych co powoduje

zahamowanie glikogenolizy i gromadzenia

glikogenu. Prowadzi to do osłabienia mięśni

szkieletowych. Pojawiają się bolesne skurcze

mięśniowe po wysiłku, natomiast nie rośnie

stężenie mleczanów w osoczu krwi. U

połowy chorych występuje mioglobinuria.

Objawy pojawiają się po 20 roku życia.

MUKOPOLISACHARYDOZY

Mukopolisacharydozy to grupa zespołów chorobowych,

których przyczyną jest uwarunkowany genetycznie brak

jednego z enzymów niezbędnych do degradacji

glikozaminoglikanów czyli mukopolisacharydów. Większość

tych chorób dziedziczy się w sposób autosomalny

recesywny, oprócz zespołu Hunter, który dziedziczy się w

sposób recesywny sprzężony z płcią. Związki występują one

obficie w przestrzeni pozakomórkowej, przede wszystkim w

tkance łącznej. Brak enzymów potrzebnych do degradacji

tych związków prowadzi do spichrzania się ich związków

siarkowych (dermatynu, heparanu, keratanu i chondroityny)

w lizosomach różnych tkanek i narządów. Gromadzą się

głównie w jednojądrowych komórkach fagocytarnych,

komórkach śródbłonka i mięśni gładkich wewnętrznej błony

ściany naczyń krwionośnych ( komórki spichrzające z

czasem rozpadają się a ich zawartość dostaje się do krwi i

jest wydalana z moczem, część tych cząsteczek jest

wychwytywana i gromadzona pod śródbłonkiem naczyń)

oraz w fibroblastach.

MUKOPOLISACHARYDOZY

Najczęstsze zmiany obserwuje się w śledzionie, wątrobie,

szpiku kostnym, węzłach chłonnych, naczyniach

krwionośnych i w sercu. Dochodzi do powiększenia się

wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia), zniekształceń

kośćca (gromadzenie się komórek spichrzających w szpiku) i

wad zastawek serca oraz do podśródbłonkowego

odkładania się polisacharydowych złogów szczególnie w

naczyniach wieńcowych serca i do ewentualnych zmian w

mózgowiu.

Z klinicznego punktu widzenia mukopolisacharydozy są

postępującymi przewlekłymi schorzeniami charakteryzujące

się zajęciem wielu narządów wewnętrznych i ich

powiększeniem: wątroby, śledziony, serca i ścian naczyń

krwionośnych. Zajęcie naczyń wieńcowych stanowi główną

przyczynę choroby niedokrwiennej, zawałów a wreszcie

śmierci chorych na mukopolisacharydozy. Większość z nich

zwraca uwagę charakterystycznym zespołem cech :

grubymi rysami twarzy, bielmem rogówki, sztywnością

stawów i opóźnieniem umysłowym.

MUKOPOLISACHARYDOZY

Zespól Hurler (MPS I, gargoylismus, maszkarowatość)

Jest wynikiem niedoboru alfa-1-iduronidazy co prowadzi do

gromadzenia się siarczanu heparanu i dermatynu w

hepatocytach, makrofagach, osteocytach, chondrocytach i

neurocytach. Jest to najcięższa mukopolisacharydoza.

U noworodków nie obserwuje się żadnych zaburzeń , jednakże

pod koniec okresu niemowlęcego dochodzi do gwałtownego

zahamowania wzrostu, rozwoju bielma, powiększenia języka,

hepatosplenomegalii, deformacji kości długich i sztywności

stawów. Chory charakteryzuje się nieproporcjonalną budową:

duża niekształtna głowa na krótkiej szyi, szeroko rozstawione

oczy, nos siodełkowaty, wargi grube, otwarte stale usta z

dużym językiem i szeroko rozstawionymi zębami. Występuje

skrzywienie kręgosłupa, zniekształcenie klatki piersiowej i

krótkich kości dłoni i stóp. Sztywnieją stawy, pojawiają się

przepukliny, zaćma, nawracające infekcje dróg oddechowych,

cechy niedorozwoju umysłowego, zaburzenia słuchu, wzrost

ciśnienia śródczaszkowego i wady zastawkowe. Do śmierci

dochodzi zwykle między 6 a 10 rokiem życia głównie ze

względu na zmiany sercowo- naczyniowe i infekcje dróg

oddechowych.

ZABURZENIA WYDZIELANIA

ŚLUZU

Śluz jest wydzieliną produkowaną przez komórki

nabłonków gruczołowych powierzchniowych. Jego

głównym składnikiem jest glikoproteina śluzu

zmiany ilościowe czyli gromadzenie się śluzu w

nadmiarze

przekrwienie bierne błon śluzowych

raki śluzowe

obrzęk śluzakowaty (myxoedema) w niewydolności

tarczycy. Śluz gromadzi się w tkance podskórnej

twarzy, szyi, i dłoniowej powierzchni palców

zmiany jakościowe czyli zmiany właściwości

śluzu

- dychawica oskrzelowa

– zwiększenie lepkości śluzu

- mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate,

morbus fibrowo-cystica)

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Jest to choroba u podstawy, której leży zaburzenie

transportu jonowego przez błony komórkowe

nabłonka gruczołów wewnątrzwydzielniczych układu

oddechowego, pokarmowego i płciowego

(panegzokrynopatia), które prowadzi do zwiększenia

lepkości wydzielin tych gruczołów z następową

niedrożnością ich przewodów wyprowadzających.

Choroba manifestuje się klinicznie nawracającymi

zapaleniami płuc z niewydolnością oddechową,

niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki,

występowaniem stolców tłuszczowych,

niedożywieniem, niedoborem witamin, marskością

wątroby, niedrożnością spółkową jelit i niepłodnością.

Choroba ta jest najczęstszą kończącą się śmiercią

dziedziczna chorobą rasy białej. Chorobę dziedziczy

się w sposób autosomalny recesywny tzn. objawy

kliniczne występują tylko u homozygot. Objawy

choroby mogą pojawić się w różnym wieku, aż do

wieku kilkunastu lat.

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Etiopatogeneza

Przyczyną choroby jest mutacja genu zwłóknienia

torbielowatego (CF) znajdującego się na

chromosomie 7, który koduje białko CFTR (tzw.

regulator przewodzenia przeznabłonkowego w

zwłóknieniu torbielowatym). Najważniejszym

następstwem mutacji genu CF jest zaburzenie

regulacji transportu jonów chlorkowych przez kanały

chlorkowe zbudowane przez białko CFTR znajdujące

się w błonach komórkowych nabłonków gruczołów

zewnątrzwydzielniczych. W zależności od rodzaju

mutacji w genie CF działanie kanału będzie

zaburzone w różnym stopniu .Homozygotyczna

mutacja (najczęstsza w Polsce-60%) ΔF 508

powodująca całkowity brak białka CFTR i tym samym

brak kanału chlorkowego spowoduje najcięższe

objawy. Przy innych mutacjach choroba występuje w

łagodniejszej formie.

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Zakłócenie transportu jonowego przez błony komórkowe

nabłonków daje różne następstwa w zależności od rodzaju

tkanki:

- przewody gruczołów potowych:

zamkniecie kanału

chlorkowego powoduje zmniejszenie reabsorpcji jonów Cl- z

przewodów i

wzrost stężenia chloru i sodu w pocie

- nabłonek oddechowy:

zaburzenie działania kanału

chlorkowego prowadzi do upośledzenia jonów Cl- do światła

oskrzeli i oskrzelików oraz do zwiększonej aktywnej

absorpcji jonów Na+ (a co za tym idzie i wody) ze światła

oskrzeli. Powoduje to

zmniejszenie zawartości wody w

śluzie i jego zagęszczenie.

Zagęszczony śluz zalega w

oskrzelach i utrudnia działanie rzęsek (m.in. usuwanie

bakterii) oraz zamyka drożność oskrzelików predysponując

do nawrotowych zapaleń płuc. Podatność na zakażenia jest

dodatkowo zwiększona przez obniżoną aktywność

antybakteryjną zagęszczonego śluzu. Ułatwia to kolonizacje

dolnych dróg oddechowych przez

Pseudomonas

aeruginosa

szczególnie przy współistniejących

zakażeniach wirusowych. Zakażenia Pseudomonas są

zakażenia oportunistycznymi i na ich podłożu może się

rozwinąć

bakteriemia

posocznica

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Zakłócenie transportu jonowego przez błony komórkowe

nabłonków daje różne następstwa w zależności od rodzaju

tkanki:

- przewody gruczołów potowych:

zamkniecie kanału

chlorkowego powoduje zmniejszenie reabsorpcji jonów Cl- z

przewodów i

wzrost stężenia chloru i sodu w pocie

- nabłonek oddechowy:

zaburzenie działania kanału

chlorkowego prowadzi do upośledzenia jonów Cl- do światła

oskrzeli i oskrzelików oraz do zwiększonej aktywnej absorpcji

jonów Na+ (a co za tym idzie i wody) ze światła oskrzeli.

Powoduje to

zmniejszenie zawartości wody w śluzie i

jego zagęszczenie.

Zagęszczony śluz zalega w oskrzelach i

utrudnia działanie rzęsek (m.in. usuwanie bakterii) oraz

zamyka drożność oskrzelików predysponując do nawrotowych

zapaleń płuc. Podatność na zakażenia jest dodatkowo

zwiększona przez obniżoną aktywność antybakteryjną

zagęszczonego śluzu. Ułatwia to kolonizacje dolnych dróg

oddechowych przez

Pseudomonas aeruginosa

szczególnie

przy współistniejących zakażeniach wirusowych. Zakażenia

Pseudomonas są zakażenia oportunistycznymi i na ich

podłożu może się rozwinąć

bakteriemia

posocznica

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Obraz morfologiczny

- układ oddechowy –

Zmiany te występują

prawie w każdym przypadku. Światło oskrzelików

jest poszerzone i wypełnione gęstym, lepkim

śluzem. Widoczny

przewlekłe zapalenie

oskrzeli i oskrzelików

. Zmiany te prowadzą do

rozstrzeni oskrzeli

(nawet już u 10 letnich

dzieci

), ropni płuc

i powstania obszarów

niedodmy

. W następstwie wymienionych zmian

dochodzi do

włóknienia miąższu

i rozwija się

wtórne nadciśnienie płucne, serce płucne i

niewydolność oddechowa.

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

przewód pokarmowy –

zmiany dotyczą głównie trzustki (90%

przypadków), jelita cienkiego, wątroby i ślinianek.

Gęsty śluz zalega w świetle przewodów odprowadzających

trzustki

co powoduje ich rozszerzenie. Długotrwała niedrożność przewodów

wywołuje zanik gruczołów części zewnątrzwydzielniczej trzustki

wraz z rozległym włóknieniem i tworzeniem torbieli . Ostatecznie

pozostają tylko wysepki Langerhansa w zwłókniałym podścielisku.

Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki , zwłaszcza niedobór

lipazy utrudnia trawienie i wchłanianie tłuszczów i rozpuszczalnych

w nich witamin (A,D,E,K) oraz białek. W następstwie występują

stolce tłuszczowe (steatorrhoea), zahamowanie wzrostu i

niedożywienie. W przewodach dochodzi również do metapalzji

płaskonabłonkowej nabłonka wskutek braku witaminy A.

Nieprawidłowa , gęsta, lepka smółka może spowodować

niedrożność jelita cienkiego

u około 10% noworodków. U

starszych dzieci może wystąpić niedrożność kałowa.

wątrobie

zagęszczona wydzielina zamyka światło kanalików

żółciowych utrudniając lub uniemożliwiając przepływ żółć co

powoduje włóknienie dróg bramnożółciowych i wtórne zakażenie. Po

wielu latach u około 5% chorych może dojść do rozwoju

wtórnej

marskości żółciowej

. Wskutek zaburzonej czynności pęcherzyka

żółciowego może dojść do jego kamicy.

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

układzie płciowym

niedrożność

najądrza, pęcherzyków nasiennych i

nasieniowodów prowadzi do ich

zwłóknienia i zaników co powoduje

azoospermię i niepłodność u prawie

wszystkich mężczyzn chorujących na tę

chorobę. Kobiety trudniej zachodzą w

ciążę , ponieważ śluz szyjkowy jest

bardzo gęsty i działa plemnikobójczo oraz

często u nich występują cykle

bezowulacyjne.

Mukowiscydoza (zwłóknienie

torbielowate, morbus fibrowo-

cystica)

Rokowanie i leczenie

Współczesne metody leczenia

(antybiotykoterapia, fizykoterapia,

przeszczepy płuc, wątroby i trzustki) znacznie

wydłużyły życie chorych z mukowiscydozą.

Ponad 50% przeżywa 25 lat, niekiedy

przeżywają do 50 r.ż. Większość chorych

umiera z powodu niewydolności oddechowej,

pozostali (ok.50%) z powodu niewydolności

wątroby i innych.

ZWYRODNIENIA

TŁUSZCZOWE

Stłuszczenie (steatosis) – Jest to

gromadzenie się tłuszczy prostych w

cytoplazmie komórek narządów

miąższowych. Stłuszczenie dotyczy głównie

narządów o bogatym metabolizmie

tłuszczów, w tym wątroby. Gdy towarzyszą

temu inne zmiany w komórkach (np.

martwica komórek, włóknienie) to mówimy o

zwyrodnieniu tłuszczowym lub stłuszczeniu

zwyrodniającym (steatosis degenerativa).

OTYŁOŚĆ (obesitas)

Otyłość występuje wtedy, gdy otłuszczenie dotyczy

ustroju jako całości. W

otyłości męskiej

tkanka

tłuszczowa gromadzi się na karku, szyi, ramionach i

brzuchu powyżej pępka. W

otyłości typu żeńskiego

tkanka tłuszczowa gromadzi się na biodrach,

pośladkach, brzuchu poniżej pępka i na udach.

Otyłość przerostowa

(powiększają się adipocyty)

wynika z dysproporcja między przyjmowaniem

pokarmów i jego zapotrzebowaniem. Do otyłości

usposabiają choroby podwzgórza, predyspozycje

genetyczne i zaburzenia hormonalne (zespół Cushinga,

niedoczynność tarczycy, niedobór androgenów).

Otyłość rozrostowa

(zwiększa się liczba adipocytów)

jest prawdopodobnie uwarunkowana genetycznie lub

wynika z przekarmiania w dzieciństwie. Liczba

adipocytów jest większa 6-8 krotnie większa niż w

normie.

ZWYRODNIENIA TŁUSZCZOWE



Otłuszczenie (adipositas, liposis)

Jest to nadmierne gromadzenie się tkanki

tłuszczowej. Miejscowe otłuszczenie często

towarzyszy zanikowi narządu np. w inwolucji

grasicy, zaniku węzłów chłonnych po 40 r.ż.,

zastępowaniu szpiku czerwonego przez szpik żółty.

Otłuszczenie często występuje w mięśniu

sercowym.

Otłuszczenie serca (cor adipe

tectum)

jest to rozrost tkanki tłuszczowej

podnasierdziowej w miejscach , gdzie ona

występuje normalnie.

Otłuszczenie

zwyrodniające serca (adipositas cordis)

polega na rozroście tkanki tłuszczowej między

komórkami mięśnia sercowego. Powstaje ona

wskutek metaplazji tkanki łącznej zrębu.

LIPIDOZY

Choroba Gauchera

Niedobór glukocerebrozydazy

Glukocerebrozydy gromadzą się w

makrofagach wątroby, śledziony,

szpiku i w neuronach

Odmiany choroby

- postać przewlekła u dorosłych

- postać ostra u dzieci

- postać podostra u starszych dzieci

LIPIDOZY

Choroba Niemanna i Picka

Niedobór sfingomielinazy

Sfingomielina się w makrofagach

wątroby, szpiku, śledziony, węzłów

chłonnych, płuc i w neuronach

Odmiany

- Odmiana A – ujawnia się u małych

dzieci

- Odmiana B – oszczędzony jest ó€ń

- odmiana C – ujawnia się u starszych

dzieci

LIPIDOZY

Choroba Taya i Sachsa (gangliozydoza GM

- Brak heksozamidazy A

- Gangliozyd GM

gromadzi się w

neuronach, komórkach glejowych i

komórkach glejowych siatkówki

Choroba Fabry’ego

- Brak ceramidotriheksozydazy

- Ceramidotriheksozyd gromadzi się w

śródbłonku,perycytach i komórkach mięśni

gładkich naczyń nerki, przewodu

pokarmowego, serca ,OUN i skóry

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
13 ZMIANY WSTECZNE (2)id 14517 ppt
12 ZMIANY WSTECZNEid 13318 ppt
13 ZMIANY WSTECZNE (2)id 14517 ppt
zmiany wsteczne i postępowe
patomorfa slowniczki Zmiany wsteczne
CWICZENIE 5 III rs zmiany wsteczne
KOŁO I - Część 2. Zmiany wsteczne, UWM Weterynaria, Patomorfologia
zmiany wsteczne
Zmiany wsteczne 3
ZMIANY WSTECZNE WNOZ stacj 2012 Nieznany
CWICZENIE 3 III rs 1 zmiany wsteczne
1bproces zmianyid 18688 ppt
Zmiany wsteczne Martwica id 591370
zmiany wsteczne
Zmiany wsteczne opracowanie
Zmiany wsteczne i postępowe Ściąga, Patologia (patofizjologia)
ZMIANY WSTECZNE, Wykłady

więcej podobnych podstron

Zmiany wsteczne ppt

Document Outline