Metody eliminowania
zagrożeń w przetwórstwie
drewna

Techniczne bezpieczeństwo pracy
2010

Zakłady przemysłu drzewnego - zagrożenia

Zapylenie - Jednym z podstawowych problemów w stolarniach i zakładach

przemysłu drzewnego jest pył drzewny powstający podczas mechanicznej

obróbki drewna. Do najbardziej zapylonych należą stanowiska pracy

szlifierkach, pilarkach tarczowych i formatowych oraz tokarkach.

Pyły drewna twardego (dębu i buku) mają działanie rakotwórcze a niektóre

gatunki drewna tropikalnego oddziaływają toksycznie na organizm ludzki.

Należy:



zmniejszać stężenie pyłu na stanowiskach roboczych przez skuteczne

instalacje odciągowe,



zwiększać liczbę przerw w ciągu dnia pracy, podczas których pracownik

powinien mieć możliwości umycia rąk i twarzy oraz przepłukanie jamy

ustnej i gardła,



stosować kąpiel po zakończeniu pracy,



prowadzić okresowe badania lekarskie



Zapylenie może być nie tylko przyczyną dolegliwości zdrowotnych i chorób

zawodowych  lecz stwarza również warunki zagrożenia pożarem i

wybuchem.

Pożar i wybuch



Pył drzewny jest tym groźniejszy pod względem wybuchowości, im

więcej ma drobnych frakcji, ponieważ opadają one bardzo powoli lub

nie opadają wcale.



Najbardziej zagrożonym wybuchem miejscem jest zbiornik odpadów

drzewnych, mający na ogół dużą pojemność, w związku, z czym skutki

wybuchu właśnie zbiornika odpadów są z reguły najgroźniejsze.



Źródłem zapłonu obłoku pyłu może być otwarty ogień, zaiskrzenie

mechaniczne, iskra elektryczna, prądy elektrostatyczne, rozgrzane do

temperatury zapłonu elementy maszyn.



Najczęściej inicjatorem zapłonu są tlące się cząstki drewna niesione

strumieniem powietrza od pilarki tarczowej lub innej obrabiarki do

drewna, której stępione a co gorsze z narostem żywicy -narzędzia

wywołują na skutek tarcia przyrosty temperatury przekraczające punkt

zapłonu drewna.



Złoża pyłu stanowią niebezpieczeństwo, jeżeli zostaną wzburzone,

ponieważ powstają wówczas obłoki pyłu o dużej koncentracji drobnych

ziaren, które są przyczyną eksplozji. Wybuch taki występuje

niespodziewanie i zmienia się przeważnie w eksplozję łańcuch

Zapobieganie zagrożeniom
powodowanym przez pył drzewny

Z przedsięwzięć profilaktycznych należy wymienić:



Usuwanie wszelkich skupisk pyłu, najlepiej za

pomocą odkurzaczy, aby zapobiec unoszeniu się i

powtórnemu osiadaniu pyłu. Warstwa krytyczna

wokół obrabiarek do drewna może utworzyć się już

w ciągu kilku godzin.



Używanie w czasie operacji obróbczych tylko

prawidłowo przygotowanych, ostrych narzędzi, które

należy regularnie oczyszczać z żywicy, gdyż w

przeciwnym razie tarcie powoduje podgrzanie

cząstek drewna do temperatury żarzenia się i w

konsekwencji dochodzi do pożaru lub wybuch w

instalacji odciągowej lub w zbiorniku odpadów.



Eliminowanie możliwości zaiskrzenie w czasie

obróbki lub transportu pneumatycznego.

Zagrożenie stanowi zwłaszcza zerwanie się

taśmy ściernej w szlifierkach. W celu ochrony

przed iskrzeniem na wewnętrzne powierzchnie

osłon nanosi się warstwy z materiałów

nieiskrzących.



Instalacja odciągowa nie może gromadzić

ładunków elektrostatycznych, gdyż grozi to

wywołaniem iskry. Dlatego należy ją uziemić. W

przypadku przewodów wykonanych z tworzyw

sztucznych, uziemić należy metalową sprężynę

znajdująca się wewnątrz takiego przewodu



Bardzo ważna jest szczelność połączeń w instalacji.

Wszelkie nieszczelności powodują wydostawanie się pyłu

na zewnątrz i zmniejszają skuteczność odpylania.



Aby wióry i pył nie zalegały wewnątrz instalacji konieczne

jest uzyskanie odpowiedniej prędkości powietrza. Obecnie

zalecana jest prędkość 20 m/s w przypadku wiórów

suchych i 28 m/s w przypadku wilgotności drewna

powyżej 18%. Przewody instalacji w pobliżu łuków, kolan,

rozgałęzień i w miejscach zmian średnicy powinny być

regularnie oczyszczane z nagromadzonego pyłu.



W zbiorniku pyłów nie powinno się gromadzić więcej niż 7

m3 pyłu, przy czym pył ten należy codziennie ze zbiornika

usuwać. Zbiornik może być stalowy, żelbetowy lub

murowany o gładkich ścianach wewnętrznych, w celu

zmniejszenia prawdopodobieństwa zawiśnięcia odpadów.



Usuwanie odpadów ze zbiornika powinno odbywać się za

pomocą wygarniaczy mechanicznych, tak, aby zbiornik

mógł być jak najdokładniej opróżniony. Zbiornik powinien

być wyposażony w wewnętrzną instalację wodną gaszącą.

Gaszenie ognia może następować przy tym tylko rozpyloną

wodą, a nie jej strumieniem.



Do urządzeń zmniejszających prawdopodobieństwo lub siłę

wybuchu należy zaliczyć odpylacze mokre, stosowane

powszechnie do oddzielania pyłu ze szlifowania powłok

lakierniczych.



Niedopuszczalne jest stosowanie otwartego ognia w

pomieszczeniach, gdzie występuje zapylenie.

Hałas

Obróbka drewna przy użyciu maszyn,

zwłaszcza cięcie drewna na pilarkach oraz

struganie, związana jest z wytwarzaniem

znacznego hałasu.

Dłuższe oddziaływanie hałasu o dużym

poziomie głośności prowadzi do

częściowej utraty słuchu, a nawet do

zupełnej głuchoty. Hałas wpływa na

szybsze powstawanie zmęczenia,

zakłócenie uwagi i orientacji, obniżenie

wydajności pracy. Może być też przyczyną

pojawiania się objawów nerwicy u

pracowników

Zmniejszenie hałasu

Najlepszym sposobem jest usunięcie lub ograniczenie

pierwotnych przyczyn hałasu, jakimi są drgania powstające

podczas pracy maszyn, narzędzi i innych urządzeń.

Źródłem największego hałasu jest narzędzie skrawające.

Producenci narzędzi do obróbki drewna, pił tarczowych,

frezów i głowic nożowych oferują obecnie narzędzia o

zmniejszonej hałaśliwości.

Hałas maszyn można obniżyć przez dokładne wyważenie

statyczne i dynamiczne obracających się części, regularne

sprawdzanie i dokręcanie obluzowanych śrub oraz

smarowanie. Maszyny i urządzenia powodujące uciążliwy

hałas i drgania należy ustawiać na amortyzatorach lub

osobnych fundamentach niezwiązanych z konstrukcją

budynku. Bardzo dobrą metodą jest wyłożenie osłon maszyn

wykładziną dźwiękochłonną

Stosując amortyzację trzeba przestrzegać następujących

zasad: maszynach i urządzeniach o obrotach mniejszych od

1000 do 1500 obr/min stosuje się przeważnie amortyzatory

gumowe, natomiast w maszynach i urządzeniach o

prędkości obrotowej większej - amortyzatory w postaci

sprężyn.

Korzystne jest zwiększenie odległości między maszynami do

2-3 metrów oraz zastosowanie ekranów dźwiękochłonnych

między stanowiskami roboczymi oraz tłumiących hałas

wykładzin na suficie i ścianach, zwłaszcza w małych

pomieszczeniach.

Po wyczerpaniu możliwości obniżenia hałasu powyższymi

sposobami, gdy hałas nadal przekracza wartości

dopuszczalne przez normę trzeba stosować wymianę

pracowników ze stanowisk hałaśliwych do cichych oraz

stosowanie atestowanych ochronników słuchu, najlepiej

dopasowanych do konkretnego hałasu.

Zagrożenia czynnikami
mechanicznymi - maszyny

Zagrożenia urazami powodowanymi ruchomymi i

wirującymi częściami maszyn, narzędziami lub

przedmiotami obrabianymi podczas pracy:



pilarek ramowych (traków)



pilarek tarczowych



strugarek



frezarek



szlifierek



tokarek



przenośników



innych urządzeń i narzędzi

Działania poprawiające stan
bhp

Wprowadzanie do eksploatacji wyłącznie maszyn,

urządzeń oraz narzędzi:



oznaczonych znakiem bezpieczeństwa i

posiadających aktualny certyfikat uprawniający do

oznaczania tym znakiem, jeśli znajdują się one w

wykazie wyrobów podlegających obowiązkowi

zgłaszania do certyfikacji na znak bezpieczeństwa

i oznaczania tym znakiem



posiadających deklarację zgodności z normami

wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania

oraz wymaganiami określonymi właściwymi

przepisami - dotyczy pozostałych.

Stosowanie osłon na ruchome i wirujące części

obrabiarek do drewna oraz narzędzia

skrawające :

Sytuacje i zdarzenia niebezpieczne:



pochwycenie



wciągnięcie



uderzenie



wplątanie



dotknięcie



obcięcie



przecięcie



zgniecenie, zmiażdżenie



stłuczenie



otarcie
Pewne mocowanie przedmiotu obrabianego



Wyeliminowanie narzędzi niesprawnych,
np. pił z ubytkami zębów, pęknięciami.



Nie zdejmowanie osłon i innych urządzeń
ochronnych.



Nie otwieranie osłon podczas ruchu
maszyny.



Doprowadzenie istniejących urządzeń
przeciw odrzutowych do sprawności

Sprawdzenie i zapewnienie
właściwego funkcjonowania
elementów sterowniczych
(zwłaszcza wyłączników „Start" i
„Stop", wyłącznika awaryjnego,
wyłączników krańcowych) oraz
elementów informacyjnych, pewnie
zamocowanych, łatwo dostępnych i
odpowiednio oznakowanych.



Sprawdzenie i zapewnienie właściwego
funkcjonowania pozostałych urządzeń
ochronnych i zabezpieczających.



Zapewnienie właściwej informacji o
użytkowaniu dla operatora: instrukcja
obsługi, bhp, znaki i napisy na maszynie.



Zachowanie szczególnej ostrożności
podczas czyszczenia, konserwacji i
napraw (wyłączenie zasilania



Wykonywanie okresowych przeglądów

technicznych oraz napraw zgodnie z

instrukcją obsługi lub DTR.



Stosowanie środków ochrony

indywidualnej oznaczonych znakiem

bezpieczeństwa i posiadających ważny

certyfikat upoważniający do takiego

oznaczania.



Stosowanie odpowiedniego ubrania i

obuwia roboczego

Zagrożenia czynnikami mechanicznymi
- narzędzia ręczne

Zagrożenie urazami powodowanymi przez narzędzia

ręczne podstawowe i z własnym napędem:



młotki



dłuta



przecinaki



wkrętaki



noże



siekiery



pilarki łańcuchowe



wiertarki



piłki ręczne



inne

Działania poprawiające stan
bhp



Stosowanie narzędzi ręcznych wyłącznie zgodnie z ich

przeznaczenie.



Wyposażenie zakładu w ręczne narzędzia z własnym

napędem oznaczone znakiem bezpieczeństwa, posiadające

ważny certyfikat uprawniający do takiego oznaczania i

instrukcję obsługi lub DTR w języku polskim



Prawidłowe zamocowanie (osadzenie) narzędzi na

rękojeściach.



Utrzymywanie ręcznych narzędzi w pełnej sprawności i

kompletności oraz sprawdzenie przed użyciem.



Składowanie narzędzi ręcznych w wyznaczonych miejscach.



Stosowanie właściwie dobranych środków ochrony

indywidualnej oznaczonych znakiem bezpieczeństwa i

posiadających ważny certyfikat uprawniający do takiego

oznaczania.

Zagrożenia środkami mechanicznymi- środki
transportu i transportowane materiały

Zagrożenia urazami powodowanymi przez

ruchome środki transportu poziomego i

pionowego oraz transportowane

materiały:



dźwignice



wózki widłowe



ładowarki



transportery łańcuchowe



transportery rolkowe



wciągarki



inne

Działania poprawiające stan
bhp

Stosowanie środków transportu, mających

odpowiedni certyfikat bezpieczeństwa; dla

dźwignic i dźwigów (wind) decyzję Urzędu

Dozoru Technicznego (UDT) o

dopuszczeniu do eksploatacji po

zmontowaniu przez przeszkolonych

(uprawnionych) montażystów i dokonaniu

odbioru przez inspektora UDT lub o

dopuszczeniu do obrotu, zgodnie z

przeznaczeniem wg instrukcji obsługi lub

DTR.



Zapewnienie kwalifikowanych operatorów,
posiadających uprawnienia do obsługi danego
środka transportu.



Prowadzenie transportu poziomego po
wyznaczonych i uporządkowanych drogach
komunikacyjnych i transportu pionowego w
wyznaczonych przestrzeniach; wyznaczenie
stref niebezpiecznych, wynikających z
koniecznych manewrów środków transportu,
doświetlenie dróg i stref oświetleniem
sztucznym w przypadku złej widoczności.



Prawidłowe układanie i mocowanie
ładunku oraz rozładowywanie zgodnie z
instrukcją obsługi lub DTR



Uniemożliwienie uruchamiania środków
transportu przez osoby niepowołane
(nieuprawnione).



Zapewnienie funkcjonowania
ograniczników ruchu środków transportu
i ich zespołów.

Zagrożenia czynnikami fizycznymi -
hałas

Narażenie na hałas maszyn i
urządzeń:



obrabiarek do drewna



urządzeń do ostrzenia narzędzi



innych

Działania poprawiające stan
bhp



Okresowe dokonywanie pomiarów hałasu



Informowanie pracowników o wynikach pomiarów



Eliminowanie hałaśliwych procesów

technologicznych, maszyn i urządzeń.



Stosowanie obudów dźwiękochłonno-izolacyjnych dla

hałaśliwych maszyn i urządzeń.



Ekranowanie stanowisk pracy (ekrany

dźwiękochłonno-izolacyjne).



Ograniczenie czasu pracy operatora.



Oznakowanie stref zagrożonych hałasem.



Stosowanie właściwie dobranych
środków ochrony indywidualnej
słuchu.



Poddawanie pracowników wstępnym
i okresowym badaniom lekarskim

Zagrożenie czynnikami fizycznymi
- wibracje

Narażenie na drgania mechaniczne
(wibracje) maszyn i urządzeń:



pilarek łańcuchowych



innych urządzeń

Działania poprawiające stan
bhp



Okresowe dokonywanie pomiarów drgań

mechanicznych.



Informowanie pracowników o wynikach pomiarów



Zastąpienie pilarek spalinowych elektrycznymi.



Zapewnienie właściwego stanu technicznego pilarek

spalinowych.



Regularne wymienianie amortyzatorów pilarek.



Szkolenie pracowników w zakresie profilaktyki

(dotyczące ostrzenia łańcuchów, utrzymania pilarki

w należytym stanie technicznym).



Skracanie czasu pracy pracowników narażonych na

wibrację, np. poprzez rotację pracowników.



Stosowanie właściwie dobranych
rękawic chroniących ręce przed
drganiami, niską temperaturą i
wilgocią.



Poddawanie pracowników wstępnym
i okresowym badaniom lekarskim.

Zagrożenia czynnikami fizycznymi -
mikroklimat

Występowanie niskich temperatur
oraz zwiększonej wilgotności w
pomieszczeniach pracy

Działania poprawiające stan
bhp



Przeprowadzenie pomiarów mikroklimatu w środowisku

pracy.



Informowanie pracowników o wynikach pomiarów



Podjęcie działań redukujących lub ograniczających

niekorzystne warunki mikroklimatu, np. założenie instalacji

grzewczej, zadaszenie stanowisk pracy, wyeliminowanie

przeciągów.



Stosowanie mechanicznej wentylacji nawiewno-wywiewnej

lub klimatyzacji.



Zapewnienie napojów gorących i posiłków wg

zapotrzebowania pracowników.



Wstrzymanie wykonywania prac na zewnątrz pomieszczeń

przy silnym wietrze, mrozie poniżej -10 °C, śnieżycy i

obfitych opadach deszczu.



Właściwe stosowanie środków ochrony indywidualnej

Zagrożenia czynnikami fizycznymi -
oświetlenie

Niedostateczne natężenie
oświetlenia

Działania poprawiające stan
bhp



Dokonywanie okresowych pomiarów natężenia

oświetlenia oraz określanie jego równomierności.



Dostosowanie poziomu natężenia oświetlenia do

rodzaju wykonywanej czynności.



Okresowe i systematyczne czyszczenie opraw

oświetleniowych, źródeł światła i szyb w otworach

okiennych.



Wymienianie na bieżąco uszkodzonych źródeł

światła.



Stosowanie przenośnych i/lub miejscowych opraw

oświetleniowych

Występowanie zjawisk olśnienia  i
stroboskopowego

Działania poprawiające stan bhp

Stosowanie odpowiednich opraw
oświetleniowych z układami
antystroboskopowymi oraz
uwzględnieniem ochrony
przeciwolśnieniowej.

Zagrożenia czynnikami chemicznymi

Problem: Narażenie na pyły
drewna

Działania poprawiające stan
bhp



Dokonywanie okresowych pomiarów
stężenia pyłów i substancji chemicznych w
powietrzu na stanowiskach pracy.



Informowanie personelu o
przekroczeniach wartości NDS pyłów i
substancji chemicznych.



Prowadzenie rejestru czynników
rakotwórczych

-

Pyły drewna twardego - buku i dębu - są czynnikami

rakotwórczymi dla ludzi

Działania poprawiające stan bhp



Zapewnienie wentylacji ogólnej w pomieszczeniach pracy.



Wyposażenie stanowisk pracy przy obrabiarkach do drewna w

miejscowe odciągi pyłów, trocin i wiórów.



Prawidłowe podłączenie przewodów odciągowych do głównej

instalacji odpylania.



Wyeliminowanie nieszczelności instalacji odpylania.



Wyposażenie instalacji odpylania w zasuwy odcinające przy

ssawach obrabiarek.



Stosowanie odkurzaczy przemysłowych do sprzątania

pomieszczeń obróbki drewna.



Ograniczenie czasu pracy w przypadku stwierdzenia przekroczeń

wartości NDS.



Stosowanie prawidłowo dobranych środków ochrony indywidualnej

Uciążliwości – przenoszenie i podnoszenie
ciężarów

Działania poprawiające stan bhp



Stosowanie urządzeń transportowych eliminujących
pracę ręczną (np. wózków, podnośników, transporterów
Zapoznanie pracowników z normami i technikami
dźwigania ciężarów oraz przestrzeganie ich stosowania.



Stosowanie przenoszenia zespołowego przez dwóch lub
trzech pracowników.



Opracowanie instrukcji dotyczącej bezpiecznego
wykonywania prac załadowczo-wyładowczych.



Doprowadzenie wózków widłowych, obrotnic,
przesuwnic do właściwego stanu technicznego
(uzyskanie łatwości przesuwania, obracania itp.).

Wymuszona pozycja ciała przy pracy

Działania poprawiające stan bhp



Umożliwianie pracownikom zmiany pozycji
podczas pracy.



Dostosowanie struktury przestrzennej
stanowiska pracy do wzrostu i zasięgu rąk
pracownika.



Stosowanie przerw w pracy.



Stosowanie rotacji pracowników.

Stres psychologiczny w pracy

Przyczyny stresu w pracy:



praca zmianowa (nocna)



praca w godzinach nadliczbowych



konflikty między pracownikami



narzucone tempo pracy



monotonia pracy?

Przeciwdziałania i eliminowanie



Przestrzeganie norm dziennych i tygodniowych

dotyczących czasu pracy.



Rozważenie możliwości zatrudnienia dodatkowych

pracowników.



Angażowanie pracowników w ustalanie sposobów i

terminów wykonania poszczególnych prac i ustalanie

grafików czasu wolnego.



Doskonalenie metod instruktażu, szkoleń oraz

instrukcji.



Ustalenie jasnych zasad wynagradzania,

premiowania i kar regulaminowych.



Dbanie o poprawne stosunki międzyludzkie.



Ustalenie jasnego podziału obowiązków między

pracowników.

Zagrożenia czynnikami mechanicznymi -
inne

Problem: Zagrożenie urazami
powodowanymi poślizgnięciami,
potknięciami i upadkami na
podłodze lub innym podłożu
stanowiska pracy, przejść, dojść lub
dróg komunikacyjnych

Działania poprawiające stan
bhp



Uzupełnianie na bieżąco ubytków podłoża

(wyrównywanie nawierzchni) w pomieszczeniach i

na placach składowych.



Wyrównanie nawierzchni torowisk tak, aby górne

powierzchnie szyn znajdowały się na poziomie

podłogi pomieszczeń.



Zapewnienie równej i nie śliskiej powierzchni podłóg

lub innego podłoża, usuwanie oblodzenia na placach

składowych.



Zapewnienie wolnych, nie zastawionych, właściwie

oznakowanych dróg komunikacyjnych (przejść).



Zapewnienie dróg komunikacyjnych bez progów, z

oznakowaniem pojedynczego stopnia.

Zagrożenie urazami powodowanymi
upadkami ludzi i przedmiotów z
wysokości

Działania poprawiające stan bhp
Zachowanie porządku wokół stanowiska pracy,

(uprzątanie odpadów drewna, porozrzucanych

przedmiotów).

Stosowanie schodów odpowiadających wymaganiom

norm i przepisów.

Stosowanie drabin (metalowych lub drewnianych)

zgodnie z przeznaczeniem (oznaczonych znakiem

bezpieczeństwa, posiadających ważny certyfikat

uprawniający do takiego oznaczania).

Zapewnienie właściwego stanu technicznego



Stosowanie podestu z balustradą (poręcz o
wysokości co najmniej l, l m, krawężnik o
wysokości 0,15 m i poprzeczka w środku) przy
pracach prowadzonych na wysokości powyżej l
m od podłoża.



Stosowanie zabezpieczeń (np. zaciosów, klinów)
przed stoczeniem się kłód z legarów.



Wyeliminowanie możliwości rozsypywania się
stosów tarcicy.



Wyeliminowanie możliwości rozsypania się i
upadku materiałów drzewnych (np. zrzynów i
tarcicy) ze środków transportu szynowego i
kołowego.