1. Definicja GPW
1. Definicja GPW
2. Rodzaje rynku papierów wartościowych i modele
2. Rodzaje rynku papierów wartościowych i modele
funkcjonowania giełd
funkcjonowania giełd
3. Historia Warszawskiej GPW
3. Historia Warszawskiej GPW
4. Rok Byka
4. Rok Byka
5. Czas bessy
5. Czas bessy
WYKŁAD 5.12.2009
GPW jako miejsce
GPW jako miejsce
inwestowania
inwestowania
zgodnie z Ustawą z 22 III 1991 o publicznym
zgodnie z Ustawą z 22 III 1991 o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i
obrocie papierami wartościowymi i
funduszach powierniczych GPW to „… zespół
funduszach powierniczych GPW to „… zespół
osób, urządzeń i środków technicznych,
osób, urządzeń i środków technicznych,
zorganizowany w taki sposób, że przy
zorganizowany w taki sposób, że przy
kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów
kojarzeniu ofert sprzedaży i nabycia papierów
wartościowych wszyscy uczestnicy rynku
wartościowych wszyscy uczestnicy rynku
mają jednakowy dostęp do informacji
mają jednakowy dostęp do informacji
rynkowej w tym samym czasie, przy
rynkowej w tym samym czasie, przy
zachowaniu jednakowych warunków zbywania
zachowaniu jednakowych warunków zbywania
i nabywania praw”
i nabywania praw”
Definicja GPW
Definicja GPW
wg A. Dorsz i M. Puławskiego „ giełdą papierów
wg A. Dorsz i M. Puławskiego „ giełdą papierów
wartościowych są regularne, odbywające się w
wartościowych są regularne, odbywające się w
określonym czasie i miejscu,
określonym czasie i miejscu,
podporządkowane określonym normom i
podporządkowane określonym normom i
zasadom, spotkania osób pragnących zawrzeć
zasadom, spotkania osób pragnących zawrzeć
umowę kupna-sprzedaży oraz osób
umowę kupna-sprzedaży oraz osób
pośredniczących w zawieraniu transakcji,
pośredniczących w zawieraniu transakcji,
których przedmiot stanowią zmienne papiery
których przedmiot stanowią zmienne papiery
wartościowe, przy czym ceny owych transakcji
wartościowe, przy czym ceny owych transakcji
ustalane są na podstawie układu podaży i
ustalane są na podstawie układu podaży i
popytu, a następnie podawane do wiadomości
popytu, a następnie podawane do wiadomości
publicznej”
publicznej”
Definicja GPW
Definicja GPW
GPW jest to regularne, odbywające
GPW jest to regularne, odbywające
się w określonym czasie i miejscu,
się w określonym czasie i miejscu,
podporządkowane określonym
podporządkowane określonym
normom i zasadom spotykanie osób
normom i zasadom spotykanie osób
zawierających transakcje kupna-
zawierających transakcje kupna-
sprzedaży
sprzedaży
Rodzaje rynku papierów
Rodzaje rynku papierów
wartościowych
wartościowych
Papiery wartościowe są
Papiery wartościowe są
produktami finansowymi, przeto
produktami finansowymi, przeto
podlegają takim samym prawom jak
podlegają takim samym prawom jak
inne produkty. W szczególności
inne produkty. W szczególności
dokonuje się nimi obrotu na rynku.
dokonuje się nimi obrotu na rynku.
Dlatego należy odróżniać dwa
Dlatego należy odróżniać dwa
podstawowe rodzaje rynku:
podstawowe rodzaje rynku:
Rodzaje rynku papierów
Rodzaje rynku papierów
wartościowych
wartościowych
- rynek pierwotny papierów wartościowych występuje
- rynek pierwotny papierów wartościowych występuje
w momencie sprzedania tego papieru przez emitenta
w momencie sprzedania tego papieru przez emitenta
pierwszemu właścicielowi. Emisja papieru
pierwszemu właścicielowi. Emisja papieru
wartościowego dokonywana jest przy spełnieniu
wartościowego dokonywana jest przy spełnieniu
określonych wymogów prawnych. Rynek pierwotny
określonych wymogów prawnych. Rynek pierwotny
przestaje istnieć w momencie sprzedaży tego papieru
przestaje istnieć w momencie sprzedaży tego papieru
pierwszemu posiadaczowi.
pierwszemu posiadaczowi.
- rynek wtórny papierów wartościowych, na którym
- rynek wtórny papierów wartościowych, na którym
pap. wart. często zmieniają swojego właściciela. Na
pap. wart. często zmieniają swojego właściciela. Na
tym rynku kształtuje się wartość pap. Wart., która
tym rynku kształtuje się wartość pap. Wart., która
bardzo często różni się od ceny emisyjnej. Przykładem
bardzo często różni się od ceny emisyjnej. Przykładem
wtórnego rynku papierów wartościowych jest giełda.
wtórnego rynku papierów wartościowych jest giełda.
Modele funkcjonowania
Modele funkcjonowania
giełd
giełd
a)
a)
amerykański - gdzie giełda jest instytucją prywatno-
amerykański - gdzie giełda jest instytucją prywatno-
prawną, jest zrzeszeniem kupców, przemysłowców,
prawną, jest zrzeszeniem kupców, przemysłowców,
pośredników i bankierów. Ma charakter spółki akcyjnej.
pośredników i bankierów. Ma charakter spółki akcyjnej.
Celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa
Celem działania udziałowców jest nabycie członkostwa
giełdy. Liczba członków jest ograniczona. Członkostwo
giełdy. Liczba członków jest ograniczona. Członkostwo
na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko
na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko
członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania
członkowie giełdy uprawnieni są do zawierania
transakcji. Oczywiście członek giełdy to nie pojedynczy
transakcji. Oczywiście członek giełdy to nie pojedynczy
inwestor (ich liczba jest nieograniczona) , tylko np.
inwestor (ich liczba jest nieograniczona) , tylko np.
biuro maklerskie uprawnione do składania zleceń. Ich
biuro maklerskie uprawnione do składania zleceń. Ich
liczba jest ograniczona, więc tylko udziałowiec ma
liczba jest ograniczona, więc tylko udziałowiec ma
prawo do świadczenia usług maklerskich. Ten model
prawo do świadczenia usług maklerskich. Ten model
giełdy jest szczególnie popularny w anglosaskim kręgu
giełdy jest szczególnie popularny w anglosaskim kręgu
kulturowym,
kulturowym,
Modele funkcjonowania
Modele funkcjonowania
giełd
giełd
b)
b)
niemiecki – w nim giełda jest instytucją publiczno-
niemiecki – w nim giełda jest instytucją publiczno-
prawną, a jej powstanie uzależnione jest od zgody
prawną, a jej powstanie uzależnione jest od zgody
właściwego organu administracji państwowej (np.
właściwego organu administracji państwowej (np.
zgoda Ministra Finansów). Liczba członków giełdy nie
zgoda Ministra Finansów). Liczba członków giełdy nie
jest ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest
jest ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest
równoznaczne z prawem do przeprowadzania
równoznaczne z prawem do przeprowadzania
transakcji na giełdzie tzn. można być
transakcji na giełdzie tzn. można być
współwłaścicielem giełdy ale można nie mieć
współwłaścicielem giełdy ale można nie mieć
zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej.
zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej.
Oczywiście także w tym modelu indywidualny
Oczywiście także w tym modelu indywidualny
inwestor może składać zlecenia, bez ograniczeń
inwestor może składać zlecenia, bez ograniczeń
poprzez biura maklerskie. Ten model giełdy, gdzie
poprzez biura maklerskie. Ten model giełdy, gdzie
ingerencja państwa jest większa jest
ingerencja państwa jest większa jest
charakterystyczny dla Europy kontynentalnej. Również
charakterystyczny dla Europy kontynentalnej. Również
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest
skonstruowana na bazie modelu niemieckiego.
skonstruowana na bazie modelu niemieckiego.
Historia GPW
Nathan Rotschild -
(1744 –
1812),protoplasty
najpotężniejszej rodziny
bankierskiej w dziejach
świata. W 1798 roku w
wieku 21 lat Nathan
opuszcza rodzinny Frankfurt
nad Menem i osiedla się w
Manchesterze. Początkowo
zajmuje się handlem
tekstyliami i finansami. Po
kilku latach przenosi się do
Londynu, , zakłada swój
bank.
HISTORIA GIEŁDY W
HISTORIA GIEŁDY W
POLSCE
POLSCE
Pierwsza giełda papierów wartościowych w
Pierwsza giełda papierów wartościowych w
Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja
Polsce otwarta została w Warszawie 12 maja
1817 roku jako Giełda Kupiecka. Pierwsza sesja
1817 roku jako Giełda Kupiecka. Pierwsza sesja
giełdowa miała miejsce 16 maja 1817r.
giełdowa miała miejsce 16 maja 1817r.
Siedzibą ówczesnej giełdy był gmach Banku
Siedzibą ówczesnej giełdy był gmach Banku
Polskiego. Od 1877r. Sesje odbywały się w
Polskiego. Od 1877r. Sesje odbywały się w
budynku dawnej Ujeżdżalni przy ulicy
budynku dawnej Ujeżdżalni przy ulicy
Królewskiej. W XIX w. przedmiotem handlu na
Królewskiej. W XIX w. przedmiotem handlu na
giełdzie warszawskiej były przede wszystkim
giełdzie warszawskiej były przede wszystkim
weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się
weksle i obligacje. Handel akcjami rozwinął się
na szerszą skalę w 1897r. W latach między I a
na szerszą skalę w 1897r. W latach między I a
II wojną światową giełdy w Polsce działały na
II wojną światową giełdy w Polsce działały na
podstawie rozporządzenia Prezydenta o
podstawie rozporządzenia Prezydenta o
organizacji giełd.
organizacji giełd.
HISTORIA GIEŁDY W
HISTORIA GIEŁDY W
POLSCE
POLSCE
W czasach II Rzeczypospolitej łącznie było aż
W czasach II Rzeczypospolitej łącznie było aż
siedem polskich giełd:
siedem polskich giełd:
w Warszawie
w Warszawie
w Katowicach
w Katowicach
we Lwowie
we Lwowie
w Łodzi
w Łodzi
w Poznaniu
w Poznaniu
w Wilnie
w Wilnie
Podstawowe znaczenie miała jednak giełda
Podstawowe znaczenie miała jednak giełda
w Warszawie, na której koncentrowało się
w Warszawie, na której koncentrowało się
97,4% obrotów.
97,4% obrotów.
HISTORIA GIEŁDY W
HISTORIA GIEŁDY W
POLSCE
POLSCE
W 1938 r. na warszawskiej giełdzie notowano 130 papierów:
W 1938 r. na warszawskiej giełdzie notowano 130 papierów:
obligacje (państwowe, bankowe, municypalne), listy zastawne
obligacje (państwowe, bankowe, municypalne), listy zastawne
oraz akcje. Z chwilą wybuchu II wojny światowej działalność ich
oraz akcje. Z chwilą wybuchu II wojny światowej działalność ich
została przerwana.
została przerwana.
Wprawdzie po roku 1945 podjęto próby reaktywowania
Wprawdzie po roku 1945 podjęto próby reaktywowania
działalności giełd w Polsce, jednak ich istnienie było nie do
działalności giełd w Polsce, jednak ich istnienie było nie do
pogodzenia z narzuconym systemem gospodarki centralnie
pogodzenia z narzuconym systemem gospodarki centralnie
planowanej. We wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd
planowanej. We wrześniu 1989 r. nowy, niekomunistyczny rząd
rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki
rozpoczął program zmiany ustroju i odbudowy gospodarki
rynkowej. Głównym motorem zmian strukturalnych była
rynkowej. Głównym motorem zmian strukturalnych była
prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego. Równocześnie z
prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego. Równocześnie z
prywatyzacją - konieczne było stworzenie niezbędnej
prywatyzacją - konieczne było stworzenie niezbędnej
infrastruktury rynku kapitałowego. Pięćdziesięcioletnia przerwa
infrastruktury rynku kapitałowego. Pięćdziesięcioletnia przerwa
w funkcjonowaniu polskiego rynku kapitałowego stworzyła
w funkcjonowaniu polskiego rynku kapitałowego stworzyła
sytuację pustki prawno - instytucjonalnej. Oznaczało to w
sytuację pustki prawno - instytucjonalnej. Oznaczało to w
praktyce brak doświadczeń i wiedzy fachowej, lecz również
praktyce brak doświadczeń i wiedzy fachowej, lecz również
ogromne możliwości rozwoju. Rozważając kilka alternatywnych
ogromne możliwości rozwoju. Rozważając kilka alternatywnych
rozwiązań, zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do
rozwiązań, zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do
wzorców zagranicznych rynków kapitałowych, a więc
wzorców zagranicznych rynków kapitałowych, a więc
przeniesienie nowoczesnych rozwiązań regulacji prawnych i
przeniesienie nowoczesnych rozwiązań regulacji prawnych i
organizacyjnych. Zaletą takiego wyboru było zdecydowane
organizacyjnych. Zaletą takiego wyboru było zdecydowane
przyspieszenie procesu i jak najszybsze przyjęcie rozwiązań
przyspieszenie procesu i jak najszybsze przyjęcie rozwiązań
docelowych.
docelowych.
HISTORIA GIEŁDY W
HISTORIA GIEŁDY W
POLSCE
POLSCE
Opracowanie szczegółowych procedur
Opracowanie szczegółowych procedur
nowoczesnego obrotu giełdowego w okresie
nowoczesnego obrotu giełdowego w okresie
zaledwie kilku miesięcy było możliwe dzięki
zaledwie kilku miesięcy było możliwe dzięki
pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a
pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a
konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Société
konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Société
de Bourses Françaises) i Centralnego
de Bourses Françaises) i Centralnego
Depozytu SICOVAM. Niezmiernie ważnym
Depozytu SICOVAM. Niezmiernie ważnym
elementem powstającego rynku
elementem powstającego rynku
kapitałowego była regulacja prawna, którą
kapitałowego była regulacja prawna, którą
należało opracować od początku. Pierwsza
należało opracować od początku. Pierwsza
wersja projektu ustawy regulującej publiczny
wersja projektu ustawy regulującej publiczny
obrót papierami wartościowymi została
obrót papierami wartościowymi została
opracowana w lipcu 1990 r.
opracowana w lipcu 1990 r.
KALENDARIUM
KALENDARIUM
WARSZAWSKIEJ GPW
WARSZAWSKIEJ GPW
W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił
W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił
ustawę Prawo o publicznym obrocie
ustawę Prawo o publicznym obrocie
papierami wartościowymi i funduszach
papierami wartościowymi i funduszach
powierniczych. Powstały w ten sposób
powierniczych. Powstały w ten sposób
podstawy prawne głównych instytucji rynku
podstawy prawne głównych instytucji rynku
kapitałowego: domów maklerskich, giełdy,
kapitałowego: domów maklerskich, giełdy,
funduszy powierniczych, jak również Komisji
funduszy powierniczych, jak również Komisji
Papierów Wartościowych jako organu
Papierów Wartościowych jako organu
administracji rządowej kontrolującego i
administracji rządowej kontrolującego i
promującego rynek papierów wartościowych.
promującego rynek papierów wartościowych.
KALENDARIUM
KALENDARIUM
WARSZAWSKIEJ GPW
WARSZAWSKIEJ GPW
dnia 12 kwietnia 1991 r., Minister
dnia 12 kwietnia 1991 r., Minister
Przekształceń Własnościowych i
Przekształceń Własnościowych i
Minister Finansów reprezentujący
Minister Finansów reprezentujący
Skarb Państwa podpisali akt
Skarb Państwa podpisali akt
założycielski Giełdy Papierów
założycielski Giełdy Papierów
Wartościowych w Warszawie z
Wartościowych w Warszawie z
siedzibą w Centrum Bankowo
siedzibą w Centrum Bankowo
Finansowym „ Nowy Świat”
Finansowym „ Nowy Świat”
KALENDARIUM
KALENDARIUM
WARSZAWSKIEJ GPW
WARSZAWSKIEJ GPW
16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa z
16 kwietnia odbyła się pierwsza sesja giełdowa z
udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano
udziałem 7 domów maklerskich, na której notowano
akcje 5 spółek. Wpłynę16 kwietnia odbyła się
akcje 5 spółek. Wpłynę16 kwietnia odbyła się
pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów
pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7 domów
maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek.
maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek.
Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a
Wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży, a
łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł.
łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł.
W grudniu 1991 roku Giełdę Papierów Wartościowych
W grudniu 1991 roku Giełdę Papierów Wartościowych
przyjęto w poczet członków korespondentów
przyjęto w poczet członków korespondentów
Światowej Federacji Giełd (World Federation of
Światowej Federacji Giełd (World Federation of
Exchanges). ło wówczas 112 zleceń kupna i
Exchanges). ło wówczas 112 zleceń kupna i
sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł.
sprzedaży, a łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 zł.
KALENDARIUM
KALENDARIUM
WARSZAWSKIEJ GPW
WARSZAWSKIEJ GPW
W październiku 1994 r. polska giełda
W październiku 1994 r. polska giełda
została pełnym członkiem tej
została pełnym członkiem tej
organizacji, grupującej wszystkie
organizacji, grupującej wszystkie
najważniejsze giełdy świata. Zadaniem
najważniejsze giełdy świata. Zadaniem
WFE jest koordynacja współpracy
WFE jest koordynacja współpracy
między giełdami poszczególnych krajów,
między giełdami poszczególnych krajów,
wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań,
wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań,
ujednolicanie standardów i poszerzanie
ujednolicanie standardów i poszerzanie
zasięgu transakcji międzynarodowych.
zasięgu transakcji międzynarodowych.
KALENDARIUM
KALENDARIUM
WARSZAWSKIEJ GPW
WARSZAWSKIEJ GPW
Od 1992 r. giełda warszawska jest
Od 1992 r. giełda warszawska jest
również członkiem korespondentem
również członkiem korespondentem
Federacji Europejskich Giełd Papierów
Federacji Europejskich Giełd Papierów
Wartościowych (FESE).
Wartościowych (FESE).
A jak było na
A jak było na
początku..................
początku..................
Historia
Przodkiem giełdy był jarmark
— instytucja handlowa znana
już w Babilonie czy w
starożytnym Egipcie, a
wzmianki o nim można znaleźć
w tekstach pochodzących
zarówno z tamtych jak i
późniejszych czasów. Na
przykład Marek Terencjusz
Varro pisał o corocznym
jarmarku w Rzymie, na którym
sprzedawano szynki, kiełbasy i
słoninę z Galii. Słynne jarmarki
na dworcu księżnej Marii w
Szampanii, czy też zwykłe
spotkania bankierów w celu
wymiany informacji
HISTORIA
HISTORIA
Tak naprawdę początek giełdom pieniężnym dał jednak
Tak naprawdę początek giełdom pieniężnym dał jednak
handel wekslami i pośrednictwo w wymianie pieniędzy w
handel wekslami i pośrednictwo w wymianie pieniędzy w
krajach śródziemnomorskich. Wekslarze — jak nazywano
krajach śródziemnomorskich. Wekslarze — jak nazywano
pośredników — mieli swoje miejsca pracy we włoskich
pośredników — mieli swoje miejsca pracy we włoskich
miastach. Zawsze można było ich tam spotkać. Niekiedy był
miastach. Zawsze można było ich tam spotkać. Niekiedy był
to określony punkt głównego placu miejskiego ze specjalnie
to określony punkt głównego placu miejskiego ze specjalnie
ustawioną ladą lub ławami. Nieraz były to loggie domów i tak
ustawioną ladą lub ławami. Nieraz były to loggie domów i tak
też —jako “loggie" — zaczęto nazywać pierwowzory giełd
też —jako “loggie" — zaczęto nazywać pierwowzory giełd
pieniężnych. Były one także miejscem spotkań miejscowych i
pieniężnych. Były one także miejscem spotkań miejscowych i
przyjezdnych kupców, bankierów, kapitanów statków.
przyjezdnych kupców, bankierów, kapitanów statków.
Niejednokrotnie zawierając transakcje między sobą, korzystali
Niejednokrotnie zawierając transakcje między sobą, korzystali
oni z wiedzy wekslarzy, ich znajomości kursów różnych
oni z wiedzy wekslarzy, ich znajomości kursów różnych
pieniędzy itd.
pieniędzy itd.
Historia nazwy
Historia nazwy
Współczesna nazwa giełdy, powstała nieco później. Jak można
Współczesna nazwa giełdy, powstała nieco później. Jak można
przeczytać w broszurce wydanej z okazji 100-lecia giełdy
przeczytać w broszurce wydanej z okazji 100-lecia giełdy
warszawskiej powszechnie narzucał się domysł, że włoska
warszawskiej powszechnie narzucał się domysł, że włoska
“borsa", czy holenderska “beurs" (wyrazy te powstały
“borsa", czy holenderska “beurs" (wyrazy te powstały
najwcześniej) wywodzi się z łacińskiego: “bursa", słowa
najwcześniej) wywodzi się z łacińskiego: “bursa", słowa
oznaczającego sakiewkę do pieniędzy. Instytucja mająca
oznaczającego sakiewkę do pieniędzy. Instytucja mająca
głównie za zadanie obrót pieniędzmi, nosząca miano,
głównie za zadanie obrót pieniędzmi, nosząca miano,
wyprowadzone ze źródłosłowu, tak blisko z pieniędzmi
wyprowadzone ze źródłosłowu, tak blisko z pieniędzmi
spokrewnionego, jakby przypuszczać można, zaczerpnęła
spokrewnionego, jakby przypuszczać można, zaczerpnęła
nazwę ze swojej treści. Wbrew temu historycy dowodzą, że
nazwę ze swojej treści. Wbrew temu historycy dowodzą, że
nazwa pochodzi od nazwiska wekslarzy w Burges (ówczesnej
nazwa pochodzi od nazwiska wekslarzy w Burges (ówczesnej
metropolii niderlandzkiego handlu), którzy byli tam
metropolii niderlandzkiego handlu), którzy byli tam
najpoważniejszą firmą maklerską. Nazywali się oni według
najpoważniejszą firmą maklerską. Nazywali się oni według
jednych Van der Bursę. Przed ich domem, ozdobionym godłem
jednych Van der Bursę. Przed ich domem, ozdobionym godłem
trzech sakiewek, była największa “loggia" wekslarska.
trzech sakiewek, była największa “loggia" wekslarska.
Oczywiście przypuszczać należy, że samo nazwisko wekslarzy
Oczywiście przypuszczać należy, że samo nazwisko wekslarzy
wywodziło się od ich'zawodu i że dlatego to rodowe nazwisko
wywodziło się od ich'zawodu i że dlatego to rodowe nazwisko
utożsamiano z
utożsamiano z
rzemiosłem.
rzemiosłem.
Lokalizacja
Lokalizacja
W XVI wieku powstają w różnych miastach Europy coraz to
W XVI wieku powstają w różnych miastach Europy coraz to
nowe giełdy, przede wszystkim pieniężne, na których
nowe giełdy, przede wszystkim pieniężne, na których
zajmowano się handlem wekslami, wymianą pieniędzy oraz
zajmowano się handlem wekslami, wymianą pieniędzy oraz
pośrednictwem w pożyczkach. Pojawiają się pierwsze ceduły
pośrednictwem w pożyczkach. Pojawiają się pierwsze ceduły
tj. urzędowe notowania kursów giełdowych.
tj. urzędowe notowania kursów giełdowych.
Szczególne znaczenie zyskuje giełda w Antwerpii, która w
Szczególne znaczenie zyskuje giełda w Antwerpii, która w
1531 roku otrzymuje nawet osobny budynek, nad wejściem
1531 roku otrzymuje nawet osobny budynek, nad wejściem
do którego umieszczono następujący napis: “in usum
do którego umieszczono następujący napis: “in usum
negotiatorum cujuscunque nationis ac linguae" tj. „dla ludzi
negotiatorum cujuscunque nationis ac linguae" tj. „dla ludzi
handlu wszystkich narodów i języków". Szybko stało się to
handlu wszystkich narodów i języków". Szybko stało się to
rzeczywistością. Jak zanotował jeden ze zwiedzających tę
rzeczywistością. Jak zanotował jeden ze zwiedzających tę
giełdę: “Słyszano tam szum z pomieszania wszystkich
giełdę: “Słyszano tam szum z pomieszania wszystkich
języków, widziano pstrą ciżbę, ubraną w przeróżne stroje.
języków, widziano pstrą ciżbę, ubraną w przeróżne stroje.
Słowem giełda w Antwerpii wyglądała jak mały świat, w
Słowem giełda w Antwerpii wyglądała jak mały świat, w
którym wszystkie części świata były złączone".
którym wszystkie części świata były złączone".
Inwestorzy giełdowi
Inwestorzy giełdowi
Założenie w 1602 roku najpierw holenderskiej
Założenie w 1602 roku najpierw holenderskiej
Kompanii Wschodnio-indyjskiej, a w dwadzieścia lat
Kompanii Wschodnio-indyjskiej, a w dwadzieścia lat
później Kompanii Zachodnio-Indyjskiej oznaczało
później Kompanii Zachodnio-Indyjskiej oznaczało
nowy etap w rozwoju giełd, z których coraz większe
nowy etap w rozwoju giełd, z których coraz większe
znaczenie zyskuje amsterdamska. Na niej to właśnie
znaczenie zyskuje amsterdamska. Na niej to właśnie
pojawiły się po raz pierwszy akcje tych kompanii.
pojawiły się po raz pierwszy akcje tych kompanii.
Zyski jakie przyniosły spowodowały, że ich ceny na
Zyski jakie przyniosły spowodowały, że ich ceny na
giełdzie szybko szły w górę, zaś ludzi opanowała
giełdzie szybko szły w górę, zaś ludzi opanowała
gorączka spekulacji. Jak pisał Joseph de Vega w 1688
gorączka spekulacji. Jak pisał Joseph de Vega w 1688
r.: “Kto raz stanie się właścicielem akcji, ten będzie
r.: “Kto raz stanie się właścicielem akcji, ten będzie
je już ciągle kupował i sprzedawał. Obojętnie, gdzie
je już ciągle kupował i sprzedawał. Obojętnie, gdzie
ci ludzie się znajdują. Myślą i rozmawiają tylko o
ci ludzie się znajdują. Myślą i rozmawiają tylko o
nich. Nawet we śnie o nich marzą. (...) Jest to źródło
nich. Nawet we śnie o nich marzą. (...) Jest to źródło
wszelkich oszustw, pogrzebywania pożytecznych
wszelkich oszustw, pogrzebywania pożytecznych
spraw i źródło niezdrowia".
spraw i źródło niezdrowia".
Operacje giełdowe
Operacje giełdowe
Faktem jest, że na giełdzie amsterdamskiej
Faktem jest, że na giełdzie amsterdamskiej
doszło wówczas do realizacji pierwszej
doszło wówczas do realizacji pierwszej
transakcji terminowej. Otóż część giełdziarzy
transakcji terminowej. Otóż część giełdziarzy
zaczęła sprzedawać w znacznych ilościach
zaczęła sprzedawać w znacznych ilościach
akcje, których nie posiadała w momencie
akcje, których nie posiadała w momencie
zawierania transakcji. Ich realizacja miała
zawierania transakcji. Ich realizacja miała
bowiem nastąpić po pewnym czasie. Na
bowiem nastąpić po pewnym czasie. Na
giełdzie w Amsterdamie zapoczątkowano
giełdzie w Amsterdamie zapoczątkowano
także szereg innych, spotykanych obecnie
także szereg innych, spotykanych obecnie
operacji giełdowych. W ten sposób stała się
operacji giełdowych. W ten sposób stała się
ona pierwszą z prawdziwego zdarzenia giełdą
ona pierwszą z prawdziwego zdarzenia giełdą
pieniężną.
pieniężną.
Kapitał spekulacyjny
Kapitał spekulacyjny
Pierwsza połowa XVIII - w historii giełd zaznaczyła się doskonalenie
Pierwsza połowa XVIII - w historii giełd zaznaczyła się doskonalenie
techniki transakcji, pojawienia się na nich nowych papierów
techniki transakcji, pojawienia się na nich nowych papierów
wartościowych itd. Był to okres szalonych spekulacji.
wartościowych itd. Był to okres szalonych spekulacji.
W Londynie była to m.in. tzw. afera ,,South Sea Bubbles". Otóż
W Londynie była to m.in. tzw. afera ,,South Sea Bubbles". Otóż
w 1712 roku wypuszczone zostały akcje utworzonej rok wcześniej
w 1712 roku wypuszczone zostały akcje utworzonej rok wcześniej
Kompanii Mórz Południowych. Początkowo emisja miała opiewać
Kompanii Mórz Południowych. Początkowo emisja miała opiewać
na 200 tysięcy funtów, ale pod wpływem ogromnego powodzenia
na 200 tysięcy funtów, ale pod wpływem ogromnego powodzenia
akcji, wręcz wymuszania zmiany gotówki na nie, rozpoczęto
akcji, wręcz wymuszania zmiany gotówki na nie, rozpoczęto
przyjmowanie zapisów do sumy półtora miliona funtów. W tym
przyjmowanie zapisów do sumy półtora miliona funtów. W tym
czasie ich kurs podskoczył na ponad tysiąc funtów przy nominalnej
czasie ich kurs podskoczył na ponad tysiąc funtów przy nominalnej
wartości stu. Jednocześnie, korzystając z gorączkowych prób
wartości stu. Jednocześnie, korzystając z gorączkowych prób
zakupu akcji tej kompanii przez wiele osób, zaczęto zakładać
zakupu akcji tej kompanii przez wiele osób, zaczęto zakładać
fikcyjne przedsiębiorstwa, które natychmiast wypuszczały swoje
fikcyjne przedsiębiorstwa, które natychmiast wypuszczały swoje
akcje. Pod wpływem ogólnego rozgorączkowania także i ich ceny
akcje. Pod wpływem ogólnego rozgorączkowania także i ich ceny
szybko rosły, co pozwalało w krótkim czasie
szybko rosły, co pozwalało w krótkim czasie
zbić ogromny
zbić ogromny
majątek. Kiedy ta fala opadła, specjalną ustawą tzw. “Bubbles Act"
majątek. Kiedy ta fala opadła, specjalną ustawą tzw. “Bubbles Act"
parlament skasował 202 tego rodzaju firmy.
parlament skasował 202 tego rodzaju firmy.
Gorączka spekulacyjna
Gorączka spekulacyjna
Podobna gorączka spekulacyjna miała również miejsce na giełdzie
Podobna gorączka spekulacyjna miała również miejsce na giełdzie
paryskiej, za sprawą Szkota Johna Lawa. Otóż w pierwszej
paryskiej, za sprawą Szkota Johna Lawa. Otóż w pierwszej
dekadzie XVIII wieku zwrócił się on do władz Francji z
dekadzie XVIII wieku zwrócił się on do władz Francji z
memorandum. Przedstawił w nim propozycję uzdrowienia
memorandum. Przedstawił w nim propozycję uzdrowienia
fatalnego stanu finansów publicznych, na których ciążyły
fatalnego stanu finansów publicznych, na których ciążyły
ogromne długi Ludwika XIV. Po wielu kłopotach, dopiero przy
ogromne długi Ludwika XIV. Po wielu kłopotach, dopiero przy
poparciu regenta w 1715 roku zyskał on zezwolenie na
poparciu regenta w 1715 roku zyskał on zezwolenie na
uruchomienie prywatnego banku. Właścicielem banku była
uruchomienie prywatnego banku. Właścicielem banku była
specjalnie utworzona w tym celu kompania. Zgodnie z poglądami
specjalnie utworzona w tym celu kompania. Zgodnie z poglądami
Lawa, głównym zadaniem gospodarki było zapewnienie
Lawa, głównym zadaniem gospodarki było zapewnienie
szybkiego obiegu pieniądza, zwłaszcza papierowego. Z tego też
szybkiego obiegu pieniądza, zwłaszcza papierowego. Z tego też
powodu jego bank zamieniał przede wszystkim złoto na banknoty.
powodu jego bank zamieniał przede wszystkim złoto na banknoty.
Ze względu m.in. na wysokie
Ze względu m.in. na wysokie
koneksje, pieniądze te cieszyły się
koneksje, pieniądze te cieszyły się
dużym powodzeniem. Na dodatek regent polecił państwowym
dużym powodzeniem. Na dodatek regent polecił państwowym
urzędom traktować banknoty Lawa jak gotówkę
urzędom traktować banknoty Lawa jak gotówkę
Przestępczość finansowa
Przestępczość finansowa
.
.
Początkowo akcje kompanii, która prowadziła bank,
Początkowo akcje kompanii, która prowadziła bank,
nie zyskiwały nabywców. Law jednakże zaczął podbijać
nie zyskiwały nabywców. Law jednakże zaczął podbijać
ich kurs, wypuszczając zresztą jednocześnie nowe
ich kurs, wypuszczając zresztą jednocześnie nowe
akcje. Osiągnął on w końcu cenę 18 tysięcy liwrów za
akcje. Osiągnął on w końcu cenę 18 tysięcy liwrów za
nominalnie 500-liwrową akcję. Tak duży wzrost kursu
nominalnie 500-liwrową akcję. Tak duży wzrost kursu
przy stale nowych emisjach zaczął jednakże budzić
przy stale nowych emisjach zaczął jednakże budzić
nieufność i mimo np. podniesienia dywidendy z 12 do
nieufność i mimo np. podniesienia dywidendy z 12 do
40 procent (miało to zapewnić zwiększenie
40 procent (miało to zapewnić zwiększenie
atrakcyjności akcji), doszło do wielkiego skandalu.
atrakcyjności akcji), doszło do wielkiego skandalu.
Kiedy w lipcu 1720 roku państwowi urzędnicy
Kiedy w lipcu 1720 roku państwowi urzędnicy
podsumowali stan finansów obydwu instytucji Lawa
podsumowali stan finansów obydwu instytucji Lawa
okazało się, że ogólna wartość wyemitowanych akcji
okazało się, że ogólna wartość wyemitowanych akcji
wyniosła 3 miliardy liwrów, podczas gdy w kasie
wyniosła 3 miliardy liwrów, podczas gdy w kasie
znalazły się wartości na łączną kwotę 120 milionów
znalazły się wartości na łączną kwotę 120 milionów
liwrów, w tym 21 milionów w gotówce. Law uciekł za
liwrów, w tym 21 milionów w gotówce. Law uciekł za
granicę, natomiast gospodarka Francji przez dłuższy
granicę, natomiast gospodarka Francji przez dłuższy
czas nie mogła sobie poradzić ze skutkami jego
czas nie mogła sobie poradzić ze skutkami jego
działalności.
działalności.
Nadzór a deregulacja
Nadzór a deregulacja
W odróżnieniu od giełd na kontynencie, nad którymi nadzór
W odróżnieniu od giełd na kontynencie, nad którymi nadzór
sprawowały w mniejszym lub większym stopniu władze
sprawowały w mniejszym lub większym stopniu władze
państwowe, giełdy angielskie powstały jako instytucje
państwowe, giełdy angielskie powstały jako instytucje
początkowo całkowicie autonomiczne. Mimo braku rygorów
początkowo całkowicie autonomiczne. Mimo braku rygorów
narzuconych z zewnątrz, rządziły się one swoimi,
narzuconych z zewnątrz, rządziły się one swoimi,
niejednokrotnie bardzo surowymi regułami wewnętrznymi.
niejednokrotnie bardzo surowymi regułami wewnętrznymi.
Zostać na przykład członkiem giełdy w Anglii nie było łatwo.
Zostać na przykład członkiem giełdy w Anglii nie było łatwo.
Jeżeli o członkostwo ubiegała się osoba, która wcześniej
Jeżeli o członkostwo ubiegała się osoba, która wcześniej
niewiele miała wspólnego z giełdą, to musiała przedstawić
niewiele miała wspólnego z giełdą, to musiała przedstawić
rekomendację trzech członków giełdy. Byli oni również
rekomendację trzech członków giełdy. Byli oni również
odpowiedzialni finansowo w pewnych sprawach za jej
odpowiedzialni finansowo w pewnych sprawach za jej
działalność. Nieco łatwiej było uzyskać członkostwo osobom,
działalność. Nieco łatwiej było uzyskać członkostwo osobom,
które zatrudnione były już na giełdzie. Członek giełdy musiał
które zatrudnione były już na giełdzie. Członek giełdy musiał
przy tym, pod warunkiem wykluczenia z niej, zajmować się
przy tym, pod warunkiem wykluczenia z niej, zajmować się
wyłącznie handlem giełdowym i nie mógł podejmować
wyłącznie handlem giełdowym i nie mógł podejmować
jakiejkolwiek innej działalności. Regulamin przewidywał
jakiejkolwiek innej działalności. Regulamin przewidywał
również wykluczcie z giełdy np. w przypadku zawarcia
również wykluczcie z giełdy np. w przypadku zawarcia
małżeństwa z osobą trudniącą się handlem.
małżeństwa z osobą trudniącą się handlem.
POSTACIE CHARAKTERYSTYCZNE DLA
GIEŁDY LONDYŃSKIEJ
•
jobberzy
•
brokerzy.
•
byki
•
niedźwiedzie
POSTACIE CHARAKTERYSTYCZNE DLA
GIEŁDY LONDYŃSKIEJ
•
Jobberzy mogli dokonywać transakcji wyłącznie
na własny rachunek, a brokerzy tylko na
zlecenie osób trzecich. Każdy członek giełdy
musiał przy tym zadeklarować, jakiego rodzaju
działalnością pragnie się zajmować. Podział ten
spowodował wiele zatargów, bowiem
niejednokrotnie zdarzało się, że przychodzący
na giełdę za zleceniami broker, nie znajdując
odpowiednich kontrahentów i przekonany, że
kurs będzie kształtował się korzystnie, zawierał
transakcję faktycznie na własny rachunek. Tego
typu zarzuty co i raz wysuwali przeciwko
brokerom jobberzy. Tamci też nie pozostawali
dłużni, twierdząc, iż jobberzy dokonują po cichu
transakcji również na zlecenie.
POSTACIE CHARAKTERYSTYCZNE DLA
GIEŁDY LONDYŃSKIEJ
Określenie “byk" oznacza osobę grającą na
zwyżkę kursu, natomiast “niedźwiedź" — na
zniżkę. Licząc na wzrost kursu “byki" zaczynały
kupować papiery, co przy w miarę stabilnej
podaży prowadziło do wzrostu ceny. Powstawała
wówczas hossa, czy też “bullish market" (“byczy
rynek"). Należało tylko wybrać odpowiedni
moment sprzedaży, aby zarobić na tym
wszystkim. “Niedźwiedzie" postępowali
natomiast odwrotnie tworząc bessę tj. “bearish
market" (“niedźwiedzi rynek").
•
Na giełdzie londyńskiej powstał jeszcze inne
określenia np. “kulawy jeleń" – czyli kupujący
papiery przed ich wprowadzeniem na giełdę.
Zezwolenia
Zezwolenia
O ile jednak giełda w Londynie — jak już
O ile jednak giełda w Londynie — jak już
wspomniano — była — i w znacznym stopniu
wspomniano — była — i w znacznym stopniu
jest — instytucją samodzielną, chociaż
jest — instytucją samodzielną, chociaż
faktycznie kontrolowaną przez administrację,
faktycznie kontrolowaną przez administrację,
to giełdy na kontynencie objęte były kontrolą
to giełdy na kontynencie objęte były kontrolą
państwową. Zgodnie np. z niemieckim
państwową. Zgodnie np. z niemieckim
prawem giełdowym z 1896 roku do założenia
prawem giełdowym z 1896 roku do założenia
giełdy potrzebne było zezwolenie rządu,
giełdy potrzebne było zezwolenie rządu,
który sprawował nadzór nad nią. W ten
który sprawował nadzór nad nią. W ten
sposób wyłonił się pierwszy podział giełd.
sposób wyłonił się pierwszy podział giełd.
Giełda jako
Giełda jako
przedsiębiorstwo
przedsiębiorstwo
Jedna grupa to właśnie giełdy, dla których
Jedna grupa to właśnie giełdy, dla których
utworzenia potrzebna jest zgoda władz
utworzenia potrzebna jest zgoda władz
państwowych i które poddane są kontroli jego
państwowych i które poddane są kontroli jego
organów, ustawowo określonych. Tego typu giełdy
organów, ustawowo określonych. Tego typu giełdy
istnieją np. w
istnieją np. w
RFN i Francji.
RFN i Francji.
Do drugiej należą giełdy organizowane, czy to
Do drugiej należą giełdy organizowane, czy to
przez zrzeszenia kupców, czy też samorząd
przez zrzeszenia kupców, czy też samorząd
terytorialny, często w formie spółki akcyjnej. Tego
terytorialny, często w formie spółki akcyjnej. Tego
typu giełdy spotyka się głównie w
typu giełdy spotyka się głównie w
USA
USA
i w Wielkiej
i w Wielkiej
Brytanii, przy czym są one również poddane
Brytanii, przy czym są one również poddane
nadzorowi ze strony organów państwowych.
nadzorowi ze strony organów państwowych.
Rok byka
Rok byka
Rok 2006 był przełomowy dla rynku kapitałowego w Polsce.
Rok 2006 był przełomowy dla rynku kapitałowego w Polsce.
Kiedy zbiegły się w czasie informacje o uchwaleniu budżetu,
Kiedy zbiegły się w czasie informacje o uchwaleniu budżetu,
zwolnieniu podatkowym dochodów z akcji, wreszcie o
zwolnieniu podatkowym dochodów z akcji, wreszcie o
obniżeniu oprocentowania wkładów przez banki, inwestorzy
obniżeniu oprocentowania wkładów przez banki, inwestorzy
dostali jednoznaczny sygnał: kupować akcje.
dostali jednoznaczny sygnał: kupować akcje.
Tak zaczęła się słynna
Tak zaczęła się słynna
hossa
hossa
, której początek nastąpił zaraz po Świętach
, której początek nastąpił zaraz po Świętach
Wielkanocnych.
Wielkanocnych.
Wystarczy przypomnieć, że tylko w maju 2006 r.
Wystarczy przypomnieć, że tylko w maju 2006 r.
Warszawski Indeks Giełdowy (WIG)
Warszawski Indeks Giełdowy (WIG)
wzrósł o ponad 100
wzrósł o ponad 100
%, a akcje Mostostalu i Elektrimu nawet o 130%.
%, a akcje Mostostalu i Elektrimu nawet o 130%.
Na początku czerwca 2006 r. wystąpiły aż trzy czynniki,
Na początku czerwca 2006 r. wystąpiły aż trzy czynniki,
które wpłynęły na załamanie
które wpłynęły na załamanie
rynku. Po pierwsze - logika giełdy powoduje, że po ostrej
rynku. Po pierwsze - logika giełdy powoduje, że po ostrej
hossie następuje
hossie następuje
bessa.
bessa.
Po drugie - próba odwołania rządu,
Po drugie - próba odwołania rządu,
w konsekwencji rozwiązanie parlamentu przez prezydenta,
w konsekwencji rozwiązanie parlamentu przez prezydenta,
a więc destabilizacja polityczna. Wreszcie ostrożne, ale
a więc destabilizacja polityczna. Wreszcie ostrożne, ale
jednoznaczne przypo mnienie inwestorom, złożone przez
jednoznaczne przypo mnienie inwestorom, złożone przez
prezesa giełdy Wiesława Rozłuckiego, że ceny akcji na
prezesa giełdy Wiesława Rozłuckiego, że ceny akcji na
giełdzie nie mogą wiecznie rosnąć, co
giełdzie nie mogą wiecznie rosnąć, co
wywołało panikę wśród początkujących graczy.
wywołało panikę wśród początkujących graczy.
Rok bessy
Rok bessy
Rok 2007 był przełomowy dla inwestorów
Rok 2007 był przełomowy dla inwestorów
w Polsce jako początej bessy
w Polsce jako początej bessy
W rok 2008 WGPW weszła z ontynuacją
W rok 2008 WGPW weszła z ontynuacją
trendów spadkowych
trendów spadkowych
Nadzieja inwestorów na odmianę trendu
Nadzieja inwestorów na odmianę trendu
Dziękuję Państwu
Dziękuję Państwu
za uwagę
za uwagę