Przyrodnicze skutki degradacji wód

Podział wód:

opadowe ( atmosferyczne), powierzchniowe, i
podziemne

1. Wody opadowe- są produktem kondensacji pary
wodnej
zawartej w atmosferze

2. Wody powierzchniowe:
a) śródlądowe (słodkie)-
- płynące ( rzeki, potoki, cieki wodne)
- stojące ( jeziora , stawy, sztuczne zbiorniki wodne)
b) wody morskie ( oceaniczne)

3. Wody podziemne:
a) wody zaskórne
b) wody gruntowe
c) wody głębinowe

Gospodarka wodna

Zarządzanie zasobami wodnymi ma służyć nie tylko
zaspokojeniu
potrzeb ludności i gospodarki, ale także ochronie wód i
środowisk
związanych z wodami przed zanieczyszczeniem oraz
niewłaściwą
lub nadmierną eksploatacją, tworzeniu warunków dla
rybackiego
wykorzystania oraz zaspokajaniu potrzeb związanych z
turystyką,
sportem i rekreacją.

Celem nowocześnie rozumianej gospodarki wodnej -
jest przede wszystkim niedopuszczenie do pogorszenia
ekologicznych funkcji wód oraz stanu ekosystemów wodnych i
terenów podmokłych bezpośrednio zależnych od wód

ustawa z dnia 18 lipca 2001 Prawo
wodne ( Dz.U. 2005 nr 239,
poz.2019)

Gospodarka wodna jako obiekt
zarządzania:

- zasoby wód

- korzystanie z wód

- ochrona wód

- budownictwo wodne

- ochrona przed powodzią i suszą

Niedobory wody są spowodowane działaniem

wielu czynników antropogenicznych:

• zmiana klimatu

• nadmierna eksploatacja wód podziemnych

• melioracje i drenaże

• regulacja rzek i potoków

• zmiana szaty roślinnej (wylesianie)

• odwodnienia odkrywek i kopalń podziemnych

• zanieczyszczenie wód ściekami

Zasoby wód w Polsce

- w Polsce zasoby wód w przeliczeniu
na jednego mieszkańca są małe około 1580 m

/rok/mieszkańca

(w Europie 4560 m

/rok/ mieszkańca)

- zapotrzebowanie gospodarki narodowej na wodę jest pokrywane
w 83% z zasobów wód powierzchniowych,
a w 17% z wód podziemnych.

- 80% pobieranych wód powierzchniowych wykorzystuje przemysł,
11% rolnictwo i leśnictwo, 9% cele komunalne

Korzystanie z wód to - użytkowanie wody przez ludzi na
potrzeby
socjalne i gospodarcze

dzieli się na :

• powszechne - zaspokojenie potrzeb osobistych ,
gospodarstwa domowego lub rolnego,
wypoczynku, turystyki , sportów wodnych
i amatorskiego połowu ryb

• zwykłe- zaspokojenie potrzeb gospodarstwa
domowego
lub rolnego przy czym dobowy pobór nie może
być
większy niż 5 m

/dobę

• szczególne - obejmuje: wprowadzanie ścieków,
retencjonowanie
wody, przerzuty wody, piętrzenie,
korzystanie z
wód do celów energetycznych, żeglugi,
spływu,
wydobywanie surowców z wód, rybactwo

Ochrona wód polega na:

• utrzymaniu lub poprawie jakości wód

• unikaniu lub ograniczaniu zanieczyszczeń wód

• zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych
przepływów

• zapobieganiu zmianom poziomu zwierciadła wód
podziemnych

• zapobieganie zmianom naturalnego ukształtowania
koryt
rzecznych

Ochrona przed powodzią i suszą polega na :

• zachowaniu i tworzeniu systemów retencji wody
tzn. budowie zbiorników retencyjnych,
polderów przeciwpowodziowych

• racjonalnym retencjonowaniu wód

• zapewnieniu systemu ostrzegania przed
niebezpiecznymi
zjawiskami zachodzącymi w hydrosferze

• budowaniu oraz utrzymaniu wałów
przeciwpowodziowych

Źródła zanieczyszczeń wód:

1. wody lądowe:
- zakłady przemysłowe
- gospodarka komunalna
- chemizacja rolnictwa

- opady atmosferyczne

2. wody morskie i oceaniczne
- dopływy wód lądowych

- ropa naftowa , oleje i smary żeglugi

Do wód powierzchniowych wraca 80% pobieranej wody
w postaci ścieków.

Przyrodnicze skutki degradacji wód

Przyrodnicze skutki degradacji gleb

„ Gleba” - jest to powierzchniowa część skorupy ziemskiej ,

zmieniona pod wpływem czynników klimatycznych,

roślinności ,zwierząt i wody, kształtująca się w zależności

od rzeźby terenu i charakteru podłoża mineralnego.

Obecnie w coraz większym stopniu jest kształtowana

i modelowana przez człowieka.

(Uggla 1977)

„Gleba” - jest dynamicznym, żyjącym systemem,

złożonym z materii organicznej i mineralnej

tworzącej sieć kanałów i porów wypełnionych płynami i gazami.

Chemiczne, fizyczne i biologiczne właściwości gleby są

bardzo zmienne. Formuje się tak wolno, że może być uważana

za zasób nieodnawialny. Warstwa gleby 2-3 cm powstaje

w ciągu od 200 do 1 tys. lat

( Żukowski 1994)

Gleby pełnią funkcje przyrodnicze, gospodarcze i społeczne:

• Jako rezerwuar substancji odżywczych i wody
dostępnych dla roślin są podstawą produkcji biomasy;
wskutek tego stanowią kluczowy komponent wszystkich
ekosystemów lądowych i umożliwiają ludziom produkcję
żywności, drewna i włókien

• Ze względu na swą porowatość są znaczącym magazynem wody;
pogarszanie porowatości powoduje pogorszenie warunków
wodnych życia roślin i produkcji rolniczej, zmniejszenie retencji,
nasilenie spływu powierzchniowego.

• Zapobiegają zanieczyszczeniu wód gruntowych i
łańcuchów
pokarmowych ( jest to istotne ,ponieważ
np. 65 %mieszkańców Europy pozyskuje wodę do
picia z
zasobów gruntowych)

• Filtrują, buforują i transportują substancje, które
mogą
być toksyczne dla organizmów żywych
( w optymalnych warunkach 99% pestycydów jest
przekształcanych w związki nietoksyczne w
wierzchniej
warstwie gleby

•

Są środowiskiem życia wielu organizmów ;

w wierzchniej warstwie 30 cm na 1 ha występuje
przeciętnie
25 t organizmów z tego 10 t bakterii, 10 t grzybów,
4 t dżdżownic i 1 t innych organizmów

• Są fizycznym podłożem do rozwoju infrastruktury
oraz źródłem surowców takich jak : piasek, glina, żwir, torf

• Są źródłem informacji archeologicznych i paleontologicznych

• Mają znaczenie klimatyczne- jest w nich związane
około 3 razy więcej węgla niż w biomasie
i 2 razy więcej niż w atmosferze

Formy i skala degradacji gleb

Degradacja gleby - oznacza zmiany jej właściwości
fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Wpływają one na:

- pogorszenie ekologicznych warunków życia ludzi

- pogorszenie produkcji środków żywności

- pogorszenie estetycznych walorów krajobrazu

Wyróżniamy degradację rzeczywistą i względną

• degradacja rzeczywista oznacza trwałe obniżenie
lub zniszczenie aktywności biologicznej

• degradacja względna ma charakter przejściowy

jest to przeobrażenie struktury gleby w sposób stopniowy,
bez zmiany jej aktywności biologicznej

( Siuta 1985)

Do podstawowych form degradacji

rzeczywistej gleby zalicza się:

• wyjałowienie ze składników pokarmowych i
naruszenie
równowagi jonowej

• zakwaszenie środowiska

• zanieczyszczenie składnikami toksycznymi

• zasolenie

• nadmierny ubytek próchnicy

• przesuszenie

• zawodnienie

• erozję

• zniekształcenie struktury

• zniekształcenie rzeźby terenu

• zanieczyszczenie mechaniczne

• zanieczyszczenie biologiczne

Obok spadku plonów i utraty terenów

uprawnych

degradacja gleb prowadzi do:

• zwiększenia ryzyka naturalnych katastrof
np. : lawiny błotne, osuwiska, powodzie

• wymywania substancji odżywczych

• eutrofizacji wód

• spadku różnorodności biologicznej
np.: ubożenie fauny glebowej, zmiana struktury
i składu ekosystemów na zdegradowanych
obszarach.

Erozja - to zespół procesów powodujących żłobienie
i rozcinanie powierzchni skorupy ziemskiej przez wodę,
lodowce, i wiatr połączone z usuwaniem powstających
produktów zniszczenia

(Nowa Encyklopedia 1995)

Na erozję szczególnie narażone są :

- gleby na pochyłościach terenu
- obszary intensywnych upraw
- zbocza górskie z nadmiernym wyrębem drzew
- tereny upraw roślin okopowych
- gleby na podłożu drobnoziarnistym np. czarnoziemy

Erozję nasilają:

- nadmierny wyrąb lasów

- niszczenie naturalnej szaty roślinnej

- nieprawidłowa uprawa ziemi

- wadliwy dobór roślin uprawnych

- wypas bydła

- nieprawidłowe melioracje wodne

Erozja gleb w Polsce

• erozją wodną w Polsce zagrożonych jest 30%
powierzchni
gruntów rolnych i lasów

• erozja wietrzną zagrożonych jest 28 % powierzchni
gruntów
rolnych

• obszary szczególnie zagrożone erozja wodną to:
Pogórze Beskidzkie, Beskidy Zachodnie, Tatry,
Wyżyna Lubelska, Wyżyna Krakowsko- Częstochowska
straty dochodzą tu do 5 t / km

Pustynnienie - jest to proces degradacji gleb na obszarach
suchych i półsuchych , prowadzący do powstania
warunków pustynnych.

Pustynnienie - jest procesem naturalnym w warunkach klimatu
gorącego i suchego.
Na pozostałych obszarach głównym czynnikiem pustynnienia
jest złe wykorzystanie i użytkowanie ziemi