Motywy ochrony środowiska

Motywy religijne i kulturowe

Ich źródłem są wierzenia religijne, legendy, podania,

tradycje plemienne i narodowe. Przyrodzie przypisuje

się znaczenia i wartości związane z ludzkim

wyobrażeniami,

oczekiwaniami

i

potrzebami.

( Bartkowski 1991)

np. bocian, koń, pszczoła, elementy krajobrazu –

święte góry

Motywy patriotyczne, obronne
i historyczno- pamiątkowe

Każdy człowiek utożsamia się z narodem i jego

tradycją historyczną. Efektem jest skłonność do

opiekowania się tymi miejscami i obiektami

przyrodniczymi, które noszą w sobie treści

historyczne i patriotyczne

Motywy gospodarcze

Wiążą się z groźbą wyczerpania zasobów przyrody,

chęcią trwałego uzyskiwania dochodów z ich

użytkowania, koniecznością ochrony organizmów

zapobiegających powstawaniu szkód w gospodarce

rolnej i leśnej (np. wiele gatunków ptaków tępi

szkodniki)

Motywy naukowe i
wychowawcze

Opis i poznawanie praw przyrody oraz naukowa

obserwacja są naturalnym przejawem aktywności

ludzi. Fragmenty naturalnych środowisk muszą być

zachowane, również po to, aby można było

prowadzić badania naukowe. Poznanie przyrody i

prawidłowości

jej

funkcjonowania

wzbogaca

osobowość człowieka, a przez to oddziałuje na niego

wychowawczo.

Motywy społeczne i zdrowotne

Walory środowiska są bezpośrednio używane przez

człowieka : powietrze, wody, krajobraz, walory

rekreacyjne, co wpływa na stan jego zdrowia.

Należy więc zachować akceptowalna proporcję

między użytkowaniem środowiska i jego ochroną.

Motywy

społeczni

i

zdrowotne

determinują

wprowadzenie standardów jakościowych żywności,

powietrza i wody.

Motywy estetyczne

Wypływają one z dążenia ludzi do zachowania

piękna krajobrazu i ochrony niepowtarzalnych form

przyrodniczych. Pozytywne odczucia estetyczne

wzbudzają obszary nienaruszonej przez człowieka

przyrody,

czy

też

widok

pięknego

charyzmatycznego

zwierzęcia

czy

rośliny.

Zniszczone środowisko nie tylko zagraża zdrowiu

ludzi, lecz także wzbudza negatywne odczucia

estetyczne

będące

źródłem

psychicznego

dyskomfortu.

Motywy etyczne

Wypływają one z uznania stosunku człowieka do

środowiska

przyrodniczego

za

miarę

jego

moralności.

Działalność

ludzi

wywołująca

negatywne

efekty

środowiskowe

jest

zagrożeniem

dla

zdrowia,

samopoczucia,

zaspokojenia potrzeb i zasobów materialnych oraz

przyszłości następnych pokoleń

.

Motywy legalistyczne

Wypływają one z tradycji szacunku dla prawa.

Istnienie norm prawnych motywuje do postawy

szacunku dla środowiska niezależnie od intencji

danej osoby , a jedynie ze względu na istnienie

takiego wymogu.

Motywy konformistyczne

Konformizm

jest

postawą

naśladownictwa

zachowań innych osób. Jest krytykowany jako

postawa , ale w praktyce jego znaczenia jest

olbrzymie, gdyż ludzie są istotami społecznymi i

zazwyczaj zachowują w sposób zgodny ze

społecznymi normami.

Formy ochrony przyrody

Ochrona obszarowa:

- parki narodowe

- rezerwaty przyrody

- parki krajobrazowe

- obszary chronionego krajobrazu

- obszary Natura 2000

Ochrona indywidualna:

- pomniki przyrody

- stanowiska dokumentacyjne

- użytki ekologiczne

- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Ochrona gatunkowa:

- ochrona konserwatorska

- ochrona użytkowa

- ochrona humanitarna

Park Narodowy

Obejmuje obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1 tys. ha ,

który wyróżnia się szczególnymi wartościami naukowymi,

przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi.

Ochronie w parku podlega całość przyrody oraz swoiste cechy

krajobrazu. Wszelkie działania na terenie parku są

podporządkowane ochronie przyrody

i mają pierwszeństwo przed wszystkimi działaniami. Ważnym

aspektem jego funkcjonowania jest to, że park narodowy jest

z mocy prawa przeznaczony dla ruchu turystycznego.

Rezerwat przyrody

Obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub

mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska

przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i

grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej,

wyróżniające

się

szczególnymi

wartościami

przyrodniczymi,

kulturowymi

lub

walorami

krajobrazowymi.

Park krajobrazowy

Jest to obszar chroniony ze względu na wartości

przyrodnicze , historyczne i kulturowe, a celem jego

utworzenia jest zachowanie i popularyzacja tych wartości

w warunkach zrównoważonego rozwoju. Grunty orne,

leśne i inne nieruchomości znajdujące się w granicach

parku pozostawia się gospodarczym wykorzystaniu.

Obszar chronionego krajobrazu

Teren chroniony ze względu na istniejące lub odtwarzane

korytarze ekologiczne lub ze względu na wyróżniające się

krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach,

wartościowe ze względu na możliwość zaspokojenia

potrzeb

związanych

z

masową

turystyką

i

wypoczynkiem .

ISTOTA SIECI NATURA 2000

TYPY OBSZARÓW NATURA 2000

DYREKTYWA PTASIA

DYREKTYWA SIEDLISKOWA

OBSZARY NATURA 2000 W POLSCE

NATURA 2000 - lubelskie

NATURA 2000 –

zachowanie „ europejskiego

dziedzictwa przyrodniczego"

ISTOTA SIECI NATURA 2000

• NATURA 2000 jest zbiorem obszarów chronionych, wyznaczonych

według jednolitych kryteriów w całej Unii Europejskiej, w taki
sposób by zachować na nich siedliska przyrodnicze i gatunki,
które zostały uznane za „ważne dla Europy".

• Obszary te stworzyć mają docelowo Europejską Sieć Ekologiczną

Obszarów Chronionych, której celem jest zachowanie
najcenniejszych pod względem przyrodniczym ekosystemów
(siedlisk przyrodniczych) wymienionych w załączniku I
Dyrektywy Siedliskowej oraz gatunków roślin i zwierząt,
wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, lub też
ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej.

• Sieć Natura 2000 jest z założenia niezależna od Krajowego

Systemu Obszarów Chronionych i nie jest jego częścią.

Wyróżnia się dwa typy obszarów

Natura 2000:

• Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO):

obszary wyznaczone na podstawie Dyrektywy Ptasiej dla ochrony

populacji dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków, w

granicach którego ptaki mają korzystne warunki bytowania w ciągu

całego życia, w dowolnym jego okresie albo stadium rozwoju.

• Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO):

obszary ważne dla Wspólnoty Europejskiej, wyznaczone na podstawie

Dyrektywy

Siedliskowej,

w

celu

trwałej

ochrony

siedlisk

przyrodniczych albo populacji zagrożonych wyginięciem gatunków

roślin i zwierząt, albo w celu odtworzenia właściwego stanu siedlisk

lub stanu populacji tych gatunków, sprzyjającego ich dalszej ochronie.

PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA

SIECI NATURA 2000

Obszary Natura 2000 tworzone są na podstawie

prawa europejskiego:

1.

Dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa

79/403/EWG zwanej dziś Dyrektywą Ptasią,

2.

Dyrektywy

w

sprawie

ochrony

siedlisk

przyrodniczych

oraz

dzikiej

fauny

i

flory

92/43/EWG,

zwaną Dyrektywą Siedliskową

Aktem prawnym regulującym funkcjonowanie sieci

Natura 2000 w Polsce jest ustawa o ochronie

przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.

(Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880).

"Dyrektywa 79/409/EWG w

sprawie ochrony dzikich

ptaków"

•

Głównym celem tej Dyrektywy jest utrzymanie (lub dostosowanie) populacji

gatunków ptaków na poziomie odpowiadającym wymaganiom ekologicznym,

naukowym i kulturowym. Przy czym przy osiąganiu tego celu nakazuje ona

uwzględnianie wymagań ekonomicznych i rekreacyjnych (pod tym ostatnim

pojęciem kryje się przede wszystkim łowiectwo).

•

Jej postanowienia dotyczą:

1.

pod względem taksonomicznym: wszystkich gatunków ptaków naturalnie

występujących w stanie dzikim;

2.

pod względem rzeczowym: ptaków, ich jaj, gniazd oraz siedlisk;

3.

pod względem funkcjonalnym: ochrony, gospodarowania, regulowania

liczebności oraz wykorzystania;

4.

pod względem terytorialnym: europejskich terytoriów państw członkowskich

Unii, za wyjątkiem Grenlandii.

Dyrektywa Ptasia

•  Bardzo istotne są postanowienia tej

Dyrektywy dotyczące obowiązku ochrony

siedlisk ptaków.

Ochrona ta ma obejmować:

1. ze względu na rodzaj terytorium: lądy (wraz z wodami

śródlądowymi) i europejskie obszary mórz;

2. ze względu na charakter wykorzystywania przez ptaki:

lęgowiska, pierzowiska, zimowiska i miejsca postoju;

3. pod względem priorytetu ochrony: obowiązkową ochronę

siedlisk uznanych za obszary specjalnej ochrony (OSO), a w

miarę możliwości - ochronę pozostałych siedlisk ptaków;

4. ze względu na rodzaj działań: tworzenie obszarów chronionych

prawem, utrzymywanie siedlisk (w tym z zachowaniem

gospodarowania), odtwarzanie biotopów zniszczonych,

tworzenie odpowiednich biotopów w nowych miejscach.

Dyrektywa 92/43/EWG w sprawie

ochrony siedlisk naturalnych oraz

dzikiej fauny i flory

• Ochrona siedlisk

• Głównym narzędziem ochrony siedliska ma być utworzenie sieci NATURA 2000

• Powiązanie z Dyrektywą Ptasią (artykuł 7) - ochrona siedlisk ptaków, nakazana

przez Dyrektywę Ptasią, ma być realizowana w ramach sieci NATURA 2000.

• Za co chronić? (artykuł 8) - Dyrektywa ustanawia zasadę współodpowiedzialności

finansowej krajów Unii za ochronę przyrody. Reguluje zasady ustalania

priorytetów i zasad finansowania najważniejszych działań ochronnych ze środków

wspólnotowych.

• Co z ochroną poza siecią Natura 2000? (art. 10) - Dyrektywa nakazuje "tam gdzie

państwa członkowskie uznają to za konieczne" promowanie takiego

zagospodarowania terenów położonych pomiędzy terenami objętymi siecią, aby

zachować ekologiczną spójność sieci. Dotyczy to przede wszystkim różnego typu

korytarzy ekologicznych (np. dolin rzecznych), a także refugiów mogących

stanowić obszary wyjściowe do przyszłej ekspansji gatunków (np. stawów czy

wyspowych fragmentów zadrzewień o charakterze leśnym). Poza tym należy

uwzględniać wpływ na obszary chronione w ramach sieci zarówno inwestycji

położonych na tych obszarach, jak i poza nimi.

• Monitoring (art. 11) - państwa członkowskie są zobowiązane do prowadzenia

monitoringu stanu ochrony siedlisk i gatunków.

DYREKTYWA SIEDLISKOWA

• Ochrona gatunkowa

1. ścisłej ochrony wybranych gatunków zwierząt (artykuł 12) - poza

ptakami, chronionymi na podstawie Dyrektywy Ptasiej;

2. ścisłej ochrony wybranych gatunków roślin (artykuł 13);

3. ochrony częściowej (artykuł 14);

4. dozwolonych metod pozyskiwania organizmów z gatunków objętych

ochroną częściową (artykuł 15);

5. stosowania odstępstw (derogacji) od ochrony gatunkowej i kontroli ich

wykorzystania (artykuł 16) - są one możliwe, podobnie jak w przypadku

Dyrektywy Ptasiej, jedynie w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z

wymienionych na krótkiej liście sytuacji.

Załączniki

I. Typy siedlisk, których ochrona wymaga tworzenia specjalnych

obszarów ochrony (SOO)

II. Gatunki roślin i zwierząt, których ochrona wymaga tworzenia SOO

III. Kryteria wyboru obiektów kwalifikujących się jako SOO

IV. Gatunki roślin i zwierząt, które wymagają ścisłej ochrony

V. Gatunki roślin i zwierząt, które wymagają ochrony, lecz można je

na określonych zasadach pozyskiwać

OBSZARY NATURA 2000 W

POLSCE

• W maju 2004 r. Minister Środowiska, w uzgodnieniu z Rządem

Rzeczpospolitej Polskiej przesłał Komisji Europejskiej oficjalną

propozycję sieci Natura 2000 w Polsce: listę 184 proponowanych

specjalnych obszarów ochrony siedlisk, o łącznej powierzchni 11

716 km

2

, czyli ok. 3,7% powierzchni Polski, i 72 obszary specjalnej

ochrony ptaków o łącznej powierzchni 33 128 km

2

, czyli 7,8% pow.

kraju.

• Propozycja ta została uznana przez organizacje pozarządowe (Klub

Przyrodników, OTOP, "Salamandra" ) w Polsce za niewystarczającą.

• W grudniu 2004 r. powyższe organizacje opublikowały i przesłały do

Komisji Europejskiej raport, tzw. Shadow List obszarów Natura

2000 w Polsce, zawierający propozycję rozszerzenia listy oficjalnej.

• Koncepcja zakładała dodanie 152 obszarów dla skutecznego

spełnienia celu Dyrektywy Siedliskowej oraz 69 w związku z

Dyrektywą Ptasią.

• Komisja Europejska uznała, że postulaty organizacji pozarządowych,

są uzasadnione i powinny być uwzględnione przez Rząd. Proces

ostatecznego kształtu sieci Natura 2000 w Polsce jest wciąż w toku.

OBSZARY NATURA 2000 W

POLSCE

• W dniu 12 grudnia 2008 r. Komisja Europejska zatwierdziła 769 nowych

obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty, o łącznej powierzchni 95

522 km

2

. Większość z nich położona jest w Bułgarii, Rumunii i w Polsce.

• W Polsce dodano 18 nowych obszarów w regionie alpejskim i 157 w

regionie kontynentalnym, natomiast dwa wcześniej zatwierdzone

obszary z regionu alpejskiego przeniesiono na listę obszarów regionu

kontynentalnego (Cieszyńskie Źródła Tufowe i Kościół w Górkach

Wielkich). Tym samym wszystkie dotychczas projektowane OZW

wysłane do KE, zostały przez nią zatwierdzone.

• W tej sytuacji w Polsce oficjalnie zatwierdzone są: 33 obszary w

regionie alpejskim i 331 w regionie kontynentalnym, łącznie 364

obszary mające znaczenie dla Wspólnoty, zajmującą 8,37%

powierzchni kraju traktowaną łącznie z morską strefą ekonomiczną tj.

8,10% powierzchni lądowej kraju). Dla wszystkich z nich można

stosować pełną procedurę z art. 6 dyrektywy siedliskowej. Wydaniem

rozporządzenia Ministra Środowiska obszary te formalnie staną się

specjalnymi obszarami ochrony siedlisk.

• Komisja Europejska planuje kolejną aktualizację list do końca 2009 r.

NATURA 2000 – woj.

lubelskie

• Obszary Natura 2000, na których nastąpi rozszerzenie

dotychczasowych działań:

1. OSO Dolina Tyśmienicy

2. SOO Dolny Wieprz

3. SOO Izbicki Przełom Wieprza
Obszary Natura 2000, na których aktualnie rozpoczynają się

działania:

4. SOO Jeziora Uściwierskie

5. SOO Dolina Środkowego Wieprza

6. SOO Bystrzyca Jakubowicka

7. SOO Dolina Łętowni

8. SOO Dolina Szyszły

9. SOO Dolina Sieniochy

• W trakcie realizacji projektu zostanie włączonych kolejnych

6 obszarów.