SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

według PN-N-18001

dr Agata Lulewicz-Sas

System zarządzania organizacją jest to

uporządkowany zbiór instrumentów, reguł i
procedur zarządzania oraz aparat
zarządzający organizacją, który powiązany
jest z jej otoczeniem rozlicznymi
wzajemnymi relacjami.

L. Krzyżanowski, Podstawy nauk o organizacji i zarządzaniu, Warszawa 1992.

Systemy zarządzania sformalizowane i

niesformalizowane

Znormalizowane – wymagania określone w

normach, np. ISO

Znormalizowane – wymagania określone w

normach, np. ISO

niesformalizowane, np. modele

doskonałości

niesformalizowane, np. modele

doskonałości

sformalizowane

sformalizowane

Systemy zarządzania

Systemy zarządzania

Nieznormalizowane – wymagania nie określone w normach, ale

w aktach prawnych i innych powszechnie dostępnych

dokumentach, np. dyrektywa EMAS

Nieznormalizowane – wymagania nie określone w normach, ale

w aktach prawnych i innych powszechnie dostępnych

dokumentach, np. dyrektywa EMAS

Znormalizowane systemy zarządzania stanowią

jedynie jedno z narzędzi, które może być
wykorzystywane w procesie zarządzania
organizacją.

Systemy te sprzyjają ustanowieniu

niezbędnego, minimalnego zestawu
wymagań, których spełnienie powinno
umożliwić osiągnięcie zaplanowanych,
zgodnych z wymaganiami klientów wyników.

Wiodącą organizacją tworzącą międzynarodowe normy

jest Międzynarodowa Organizacja Standaryzacji
(International Standards Organisation – ISO).

Podstawowym obszarem działalności Międzynarodowej

Organizacji Standaryzacji jest opracowywanie,
upowszechnianie i wdrażanie dobrowolnych
norm międzynarodowych dla biznesu,
samorządów i społeczeństwa.

Aktualna oferta ISO obejmuje 16,5 tys. standardów

wskazujących praktyczne rozwiązania i korzyści z ich
stosowania w odniesieniu do prawie wszystkich
obszarów działalności człowieka.

Normy ISO dostarczają rozwiązań i pomagają w osiąganiu

korzyści dla większości sektorów działalności, włączając
w to: rolnictwo, budownictwo, przemysł maszynowy i
ciężki, dystrybucję, sprzęt medyczny, informacyjne i
komunikacyjne technologie, środowisko, energetykę,
zarządzanie jakością, ocenę zgodności i usługi.

Zakres działalności normalizacyjnej ISO nie obejmuje

elektrotechniki i elektroniki, zwanych ogólnie
elektrotechnologią, za które odpowiada International
Electrotechnical Commission, oraz telekomunikacji,
stanowiącej domenę International Telecommunication
Union.

Krajową jednostką normalizacyjną w Polsce jest Polski Komitet

Normalizacyjny (PKN). Do zadań PKN należy między innymi:

określenie stanu i kierunków rozwoju normalizacji;
organizowanie i nadzorowanie działań związanych z

opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych
dokumentów normalizacyjnych;

reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych i

regionalnych organizacjach normalizacyjnych;

organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej,

wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej
normalizacji;

opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją.

Wymogi spełniane przez systemy

zarządzania

Warianty integracji systemów

Podejście do bezpieczeństwa i higieny

pracy

• Tradycyjne podejście - do połowy lat 90-tych XX

wieku. Działania niezbędne do spełnienia wymagań
prawnych z zakresu bhp.

• Systemowe podejście do bhp – od połowy lat 90-

tych XX wieku.

Podejście systemowe wymaga podkreślenia znaczenia

podsystemów, czyli określonego systemu w ramach szerszego
systemu. Na przykład funkcje marketingu, produkcji i finansów
w przedsiębiorstwie nie są tylko samodzielnymi systemami
lecz również podsystemami w ramach całego
przedsiębiorstwa. Ze względu na ich współzależność zmiana w
jednym podsystemie może wpływać na inne podsystemy.

Strategie zarządzania bhp

Motywacj

a

działania

Strategia

zarządzan

ia

Typowe

cele bhp

Osiągane

wyniki

Strach

bierne

uniknąć kar

brak

zgodności

Kara

reaktywne

uniknąć

niezgodności

zgodność,

brak

poprawy

wyników

Nagroda

aktywne

wykonywać

działania

poprawnie

prawidłowe

zachowania

Motywacj

a

wewnętrz

na

proaktyw

ne

zero

wypadków,

minimalizacj

a strat

ciągłe

doskonalen

ie

Cechy strategii przedsiębiorstw

ukierunkowanych na problemy

bezpieczeństwa pracy

Typ strategii

Cechy strategii

Strategia

proaktywna

• wprowadzanie innowacji w dziedzinie

ochrony środowiska pracy (technologicznych,

organizacyjnych)

• bezpieczne miejsce pracy

• ciągłe doskonalenie, kształcenie personelu

• zapobieganie wypadkom przy pracy

Strategia

reaktywna

• optymalizacja działania poprzez szukanie

oszczędności we wszystkich obszarach

działalności

• wstrzymywanie inwestycji dotyczących

poprawy warunków pracy

• rezygnowanie z mniej ważnych dziedzin

działalności, w tym bezpieczeństwa pracy

Strategia bhp firmy Sheerness Steel –

stalownia u ujścia Tamizy (praca

całkowicie bezwypadkowa)

• pozytywne nastawienie do bezpieczeństwa –

cel pracy bezwypadkowej jest osiągalny, gdy ludzie

są mocno przekonani o jego możliwości;

• świadomość bezpieczeństwa w całym

przedsiębiorstwie – polega na stosowaniu zasady:

wiedzieć jak bezpiecznie wykonywać pracę, upewnić

się, że każdy wykonuje pracę we właściwy,

wcześniej ustalony sposób;

• prawidłowy monitoring bezpieczeństwa –

należy przewidzieć ryzyko;

• podejście społeczne – muszą zmienić się wzorce

zachowania, bezwypadkowa praca może istnieć

tylko w przedsiębiorstwie, które ciągle się zmienia

dzięki zaangażowaniu pracowników.

ZASADY ZARZĄDZANIA BHP (Dan Petersen)

•Niebezpieczne zachowanie, niebezpieczne warunki i

wypadek to symptomy nieprawidłowości w systemie

zarządzania bezpieczeństwem.

•Bezpieczeństwo należy traktować tak samo jak inne

obszary działalności przedsiębiorstwa.

•Wypadek lub inna strata finansowa jest wynikiem błędu

ludzkiego lub niedopatrzeń systemowych.

•Niebezpieczne zachowanie człowieka, które prowadzi do

wypadku to najczęściej normalna reakcja na niewłaściwe

środowisko pracy, a nie wina pracownika.

•Dla zapewnienia efektywnego systemu bezpieczeństwa

należy brać pod uwagę:

a) warunki fizyczne – sprzęt,

b) warunki behawioralne – odpowiednie przygotowanie

ludzi,

c) system zarządzania.

•Nie ma jedynie słusznej drogi do osiągnięcia

bezpieczeństwa w danej organizacji.

Geneza systemów zarządzania

bezpieczeństwem i higiena pracy

• 1911 rok - w USA odbyła się pierwsza narodowa

konferencja poświęcona wypadkom i katastrofom

przy pracy

• 1972 rok - wprowadzono ustawę bhp w USA

• 1974 rok - wydano w Wielkiej Brytanii pierwsza

ustawę bhp

• 1996 rok - pierwszy standard systemu zarządzania

bhp BS 8800

Brak jest międzynarodowej normy

dotyczącej bhp opracowanej przez

Międzynarodową Organizację

Standaryzacji ISO

Jeśli w dwóch przedsiębiorstwach, o

podobnej strukturze organizacyjnej i

wyposażeniu technicznym, wytwarzającym

ten sam produkt lub usługę funkcjonują

takie same systemy, to z pewnością w

jednym z nich system jest zły.

• OHSAS 18001: 2007 Occupational health and

safety management systems – specyfication,
Dokument nr OHSAS 18001: 2007, opracowany
przez BSI oraz OHSAS 18002 – Occupational health
and safety management systems - Guidelines for
the implementation of OHSAS 18001. Dokument nr
OHSAS 18002: 2000 opracowany przez BSI, Londyn
2000;

• ILO-OSH 2001 Guidelines on Occupational Safety

and Healthy Management System. Dokument
opracowany przez Międzynarodowe Biuro Pracy
(International Labour Office – ILO), Genewa 2001

.

Wytyczne ILO-OSH 2001

• system stosowany na dwóch poziomach: krajowym i

organizacji (przedsiębiorstwa)
• inne normy dotyczące systemów zarządzania bhp

odnoszą się wyłącznie do poziomu organizacji
• wytyczne na poziomie państwa dotyczą utworzenia i

funkcjonowania krajowych struktur odpowiedzialnych

za upowszechnianie systemowego podejścia do

zarządzania bhp; obejmują w szczególności:
- powołania krajowej jednostki kompetentnej do

formułowania i realizowania polityki państwa dotyczącej

wdrażania i upowszechniania systemów zarządzania bhp;
- sformułowania spójnej polityki państwa w zakresie

systemów zarządzania bhp;
- ustanowienia krajowych i branżowych wytycznych

dotyczących dobrowolnego wdrażania i utrzymywania

systemów zarządzania bhp w przedsiębiorstwach.

Polskie normy dotyczące zarządzania

bezpieczeństwem

• PN-N-18001: 2004 System zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.

• PN-N-18002: 2011 System zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne
oceny ryzyka zawodowego.

• PN-N-18004: 2001 System zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne.

• PN–N 18011: 2006 Systemy zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne
audytowania.

System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy jest systemem

dobrowolnego stosowania.

Nie istnieje prawny obowiązek wdrażania

systemu w przedsiębiorstwie.

System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy PN-N-18001

Jest to ogólna część systemu zarządzania, która

obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie,

odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury,

procesy i zasoby potrzebne do opracowania,

wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania

polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

Cykl ciągłego doskonalenia

Wdrożenie i

funkcjonowanie

Planowanie

Ciągłe

doskonalenie

Zaangażowanie

kierownictwa i

polityka BHP

Przegląd

wykonywany przez

najwyższe

kierownictwo

Sprawdzanie oraz

działania

korygujące i

zapobiegawcze

System zarządzania bezpieczeństwem i

higieną pracy -

wymagania normy PN-

N-18001:2004

• 4.1 Wymagania ogólne
• 4.2 Zaangażowanie

kierownictwa oraz polityka BHP

– Zaangażowanie

najwyższego kierownictwa

– Polityka BHP
– Współudział pracowników

• 4.3 Planowanie

– Wymagania ogólne
– Wymagania prawne i inne
– Cele ogólne i szczegółowe
– Planowanie działań

• 4.4 Wdrażanie i

funkcjonowanie

– Struktura,

odpowiedzialności i

uprawnienia

– Zapewnienie zasobów
– Szkolenie, świadomość,

kompetencje i motywacja

– Komunikowanie się

– Dokumentacja systemu
– Zarządzanie ryzykiem zawodowym

– Organizowanie prac i działań

związanych ze znaczącymi

zagrożeniami

– Zapobieganie, gotowość i reagowania

na wypadki przy pracy i poważne

awarie

– Zakupy
– Podwykonawstwo

• 4.5 Sprawdzanie

oraz działania

korygujące i zapobiegawcze

– Monitorowanie
– Badanie wypadków przy pracy,

chorób zawodowych i zdarzeń

potencjalnie wypadkowych

– Auditowanie
– Niezgodności i działania korygujące

i zapobiegawcze

• 4.6 Przegląd wykonywany przez

kierownictwo i ciągłe doskonalenie

• 4.7 Ciągłe doskonalenie

Podstawowe definicje zawarte w normie

PN-N-18001 (punkt 3 normy)

3.1. Audyt systemu zarządzania bhp –

systematyczne i niezależne badania, mające na celu

określenie, czy działania podejmowane w ramach

systemu oraz osiągnięte rezultaty są zgodne z

przyjętymi założeniami i czy te założenia są

odpowiednie w stosunku do realizowanej polityki bhp.

3.2. Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan

warunków i organizacji pracy oraz zachowań

pracowników zapewniający wymagany poziom

ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami

występującymi w środowisku pracy.

3.3. Cel ogólny zarządzania bhp – cel dotyczący

działań w zakresie bhp, wynikający z polityki bhp,

który organizacja ustaliła do osiągnięcia.

3.5. Ciągłe doskonalenie systemu zarządzania

bhp – proces usprawniania systemu (powtarzające się

działania), w celu osiągnięcia poprawy wszystkich

działań związanych z bezpieczeństwem i higieną

pracy, zgodnie z określoną polityką bhp danej

organizacji.

3.6. Działania korygujące – działania podjęte w celu

usunięcia przyczyn istniejącej niezgodności lub innej

niepożądanej sytuacji, w celu niedopuszczenia do ich

ponownego wystąpienia.

3.7. Działania zapobiegawcze – działania podjęte w

celu usunięcia przyczyn potencjalnej niezgodności lub

innej niepożądanej sytuacji w celu niedopuszczenia do

ich wystąpienia.

Przegląd wykonywany przez kierownictwo –

formalna ocena przeprowadzana przez najwyższe

kierownictwo stanu i adekwatności wdrożonego

systemu zarządzania bhp do polityki i celów

bezpieczeństwa i higieny pracy.

4. Wymagania dotyczące systemu

zarządzania bhp

4.2. Zaangażowanie najwyższego kierownictwa i polityka

bhp

Osobiste zaangażowanie najwyższego kierownictwa

jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia sukcesu w postaci

wdrożonego i skutecznie funkcjonującego SZ BHP.

Najwyższe kierownictwo jest odpowiedzialne za:
•określenie polityki bhp;
•udokumentowanie polityki bhp;
•wdrażanie polityki bhp;
•aktualizację polityki bhp;
•ogłoszenie polityki zainteresowanym stronom;
•udostępnienie niezbędnych środków do wdrożenia i

utrzymania systemu zarządzania bhp.

• Norma stanowi, że…

najwyższe kierownictwo organizacji powinno
wykazywać silne i widoczne przywództwo i
zaangażowanie w działaniach na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.2.2. Polityka bezpieczeństwa i higieny

pracy

Deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i

zasad odnoszących się do ogólnych

efektów działalności w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, określająca

ramy do działania i ustalania celów

organizacji dotyczących zarządzania bhp.

4.2.2. Polityka bezpieczeństwa i higieny

pracy powinna wyrażać zobowiązanie do:

• zapobiegania wypadkom przy pracy, chorobom

zawodowym oraz zdarzeniom potencjalnie
wypadkowym;

• spełniania wymagań przepisów prawnych z zakresu

bhp;

• ciągłego doskonalenia działań w zakresie bhp;

• zapewnienia odpowiednich zasobów i środków do

wdrażania tej polityki;

• podnoszenia kwalifikacji oraz uwzględniania roli

pracowników i ich angażowania na rzecz bhp.

4.2.2. Polityka bhp

Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy

powinna być odpowiednia do charakteru

działań organizacji i związanych z nimi

zagrożeń oraz stanowić ramy do

ustalenia i przeglądu celów ogólnych i

szczegółowych organizacji dotyczących

bhp.

Najwyższe kierownictwo powinno ogłosić politykę bhp
wszystkim pracownikom oraz zapewnić, aby była przez
nich zrozumiana.

Polityka bhp powinna uwzględniać

:

• wyniki wstępnego przeglądu zarządzania bhp;
• politykę organizacji;
• misję, wizję organizacji, jej podstawowe wartości (np.

etyczne);

• wymagania i oczekiwania zainteresowanych stron;
• współudział wszystkich pracowników;
• zobowiązanie do projektowania wyrobów w sposób

minimalizujący zagrożenia;

• zachęty partnerów, poddostawców, wykonawców do

stosowania systemowego podejścia do bhp.

Cechy polityki bhp:

• udokumentowana
• napisana językiem prostym i zrozumiałym
• zakomunikowana wszystkim pracownikom
• publicznie dostępna
• polityka stanowi podstawę wyznaczania celów

bhp

4.2.3. Współudział pracowników

• Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić

konsultacje z pracownikami i ich przedstawicielami

oraz stworzyć warunki do otwartych konsultacji z

pracownikami i ich przedstawicielami;

• Najwyższe kierownictwo powinno informować

pracowników i ich przedstawicieli o wszystkich

aspektach bhp związanych z wykonywaną przez nich

pracą;

• Najwyższe kierownictwo powinno wprowadzić takie

rozwiązania organizacyjne, aby umożliwić

pracownikom aktywne uczestnictwo w procesach

planowania, wdrażania, utrzymywania, sprawdzania,

działań korygujących i zapobiegawczych oraz

wszelkich innych działaniach na rzecz ciągłego

doskonalenia systemu zarządzania bhp oraz realizacji

polityki w zakresie bhp.

4.3. Planowanie

4.3.1. Wymagania ogólne:

• Organizacja powinna określić i udokumentować

plany działań ukierunkowanych na osiągnięcie
celów ogólnych i szczegółowych organizacji
dotyczących bhp. Przy planowaniu działań powinny
być wykorzystywane wyniki wstępnego przeglądu,
jeśli został przeprowadzony.

• Planowanie działań w ramach systemu powinno

być udokumentowane.

• W procesie planowania przy ustalaniu

odpowiednich celów ogólnych i szczegółowych
organizacja powinna uwzględniać wyniki
identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego.

4.3. Planowanie

4.3.2. Wymagania prawne i inne:
• Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

procedurę identyfikacji i dostępu do
aktualnych wymagań prawnych i innych
dotyczących bhp w odniesieniu do jej działań, a w
szczególności w odniesieniu do stanowisk pracy oraz
wyrobów i usług podlegających jej nadzorowi lub
tych na które może wpływać.

4.3. Planowanie

4.3.3. Cele ogólne i szczegółowe:
• Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

udokumentowane cele ogólne i szczegółowe
dotyczące bhp dla wszystkich odpowiednich
poziomów zarządzania wewnątrz organizacji.

• Cele ogólne i szczegółowe powinny być wyrażone

ilościowo, gdy tylko jest to możliwe.

• Cele powinny być spójne z polityką bhp, a

zwłaszcza zobowiązaniem kierownictwa do
zapobiegania wypadkom, chorobom zawodowym
oraz do ciągłego doskonalenia systemu zarządzania
bhp.

• wymagania prawne i inne,
• zidentyfikowane zagrożenia,
• wyniki oceny ryzyka zawodowego,
• własne możliwości techniczne i finansowe,
• opinie, sugestie oraz interesy wszystkich

zainteresowanych stron.

Przy ustalaniu celów należy wziąć pod

uwagę:

4.3. Planowanie

4.3.4. Planowanie działań:

Plany osiągania celów ogólnych i szczegółowych powinny
obejmować:

• wyznaczenie odpowiednich służb, szczebli

organizacji lub osób odpowiedzialnych za osiągnięcie
celów;

• określenie środków niezbędnych do osiągnięcia celów;
• wyznaczenie terminów osiągnięcia celów

Organizacja powinna okresowo przeglądać i w
miarę potrzeb korygować plany, a w szczególności
każdorazowo w przypadku wprowadzania zmian np. w
organizacji stanowisk pracy, w procesach wytwarzania,
produkowanych wyrobach, świadczonych usługach itp.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.1. Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia
4.4.2. Zapewnienie zasobów
4.4.3. Szkolenie, świadomość, kompetencje, motywacja
4.4.4. Komunikowanie się
4.4.5. Dokumentacja systemu
4.4.6. Zarządzanie ryzykiem zawodowym
4.4.7. Organizowanie prac i działań związanych ze

znaczącymi zagrożeniami

4.4.8. Zapobieganie, gotowość i reagowanie na wypadki

przy pracy i poważne awarie

4.4.9. Zakupy
4.4.10. Podwykonawstwo

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.1. Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia

Najwyższe kierownictwo powinno wyznaczyć swojego
przedstawiciela, który niezależnie od innych obowiązków
powinien mieć określony zakres zadań, uprawnień i
odpowiedzialności, aby:
• zapewnić, że system zarządzania jest ustanowiony,
wdrożony i utrzymywany zgodnie z ustalonymi
wymaganiami;
• przedstawiać najwyższemu kierownictwu sprawozdania
dotyczące funkcjonowania systemu zarządzania w
celu dokonania przeglądu będącego podstawą jego
doskonalenia.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.1. Struktura, odpowiedzialność i uprawnienia

W celu zapewnienia skutecznego zarządzania bhp

powinny być określone, udokumentowane i

zakomunikowane zadania, uprawnienia i

odpowiedzialność oraz wzajemne zależności i

powiązania:

• personelu zarządzającego, wykonującego i

weryfikującego prace mające wpływ na bhp;

• pracowników na stanowiskach robotniczych,

pracowników nadzoru, dostawców, podwykonawców

oraz osób odwiedzających organizację;

• personelu wyznaczonego do postępowania w

sytuacjach awaryjnych.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.2. Zapewnienie zasobów

Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić niezbędne
zasoby do wdrożenia, funkcjonowania i nadzorowania
systemu zarządzania bhp.

Zasoby te obejmują zasoby finansowe, środki rzeczowe,
sprzęt techniczny, technologię, zasoby ludzkie oraz
wiedzę i umiejętności specjalistyczne.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.3. Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja

Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

udokumentowane procedury określania potrzeb

dotyczących szkolenia w dziedzinie bhp.

Programy szkoleniowe powinny być dostosowane

do potrzeb poszczególnych grup pracowników.

Wszyscy pracownicy powinni mieć właściwe

kompetencje w zakresie bhp udokumentowane

wykształceniem, wyszkoleniem i/lub doświadczeniem

odpowiednio do określonych wymagań.

Organizacja powinna wdrożyć i stosować odpowiednie

metody motywowania pracowników do ich

angażowania się w działania na rzecz poprawy bhp.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.3. Szkolenie, świadomość, kompetencje i motywacja

(cel szkoleń)
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

procedury, w celu uświadomienia pracownikom

organizacji lub jej członkom, w każdej komórce

organizacyjnej i na każdym szczeblu:

a) rodzajów zagrożeń występujących w całej organizacji i na

poszczególnych stanowiskach oraz związanego z nimi

ryzyka zawodowego;

b) korzyści dla pracowników i organizacji wynikających z

eliminacji zagrożeń i ograniczania ryzyka zawodowego;

c) ich zadań i odpowiedzialności w osiąganiu zgodności

działania z polityką bhp oraz procedurami i wymaganiami

systemu zarządzania bhp, łącznie z wymaganiami

dotyczącymi gotowości i reagowania na wypadki przy pracy

i poważne awarie;

d) potencjalnych konsekwencji nieprzestrzegania

ustalonych procedur.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.4. Komunikowanie się

W ramach systemu zarządzania bhp organizacja
powinna ustanowić i utrzymywać procedury dotyczące:
• wewnętrznego komunikowania się różnych szczebli i
komórek organizacji oraz pracowników;
• otrzymywania i przekazywania informacji dotyczących
bhp;
• przekazywania informacji o zagrożeniach;
• przyjmowania i analizowania uwag, pomysłów i
informacji związanych z bhp pochodzących od
pracowników oraz udzielania im stosowanych
odpowiedzi.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.5. Dokumentacja systemu zarządzania bhp

Sprawnie funkcjonujący system zarządzania bhp

wymaga opracowania, wdrożenia i utrzymywania

dokumentacji systemowej.

Dokumentację systemową stanowią w szczególności:
• udokumentowana polityka oraz udokumentowane cele

ogólne i szczegółowe bezpieczeństwa i higieny pracy;

• udokumentowane procedury wymagane

postanowieniami normy PN-N-18001: 2004;

• plany działań ukierunkowane na osiągnięcie celów

ogólnych i szczegółowych organizacji dotyczących bhp;

• zadania, uprawienia, odpowiedzialność oraz

wzajemne zależności i powiązania personelu

wykonującego i weryfikującego prace mające wpływ na

bezpieczeństwo i higienę pracy.

Zgodnie z wymaganiami normy organizacja
powinna posiadać następujące
udokumentowane procedury:

• określania potrzeb dotyczących szkoleń w

dziedzinie bhp;

• identyfikacji zagrożeń oraz związanego z nimi

ocenami ryzyka zawodowego;

• dotyczące planowania prac i działań związanych

ze znaczącymi zagrożeniami;

• przeprowadzania okresowych audytów systemu

zarządzania bhp;

• realizacji działań korygujących i

zapobiegawczych;

• monitorowania bezpieczeństwa i higieny pracy.

Specjalnym rodzajem dokumentów nadzorowanych
przez system zarządzania bhp są zapisy. Stanowią
one dowód pewnych działań i są szczególnie
istotne w trakcie audytów systemu i przeglądów,
ponieważ nie można formułować niezgodności
bez posiadanych dowodów tylko na podstawie
ogólnych wniosków.
Zapisy są dokumentem, których nie można
zmieniać. Raz sporządzone stanowią dokumentację
systemową.

Przykłady zapisów utrzymywanych w

ramach systemu zarządzania bhp:

• wyniki pomiarów czynników szkodliwych,

uciążliwych i niebezpiecznych w środowisku pracy;

• dokumentacja powypadkowa (statystyczna karta

wypadku przy pracy, rejestr wypadków przy pracy,
protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków
przy pracy);

• zaświadczenia o odbyciu szkoleń wstępnych,

okresowych;

• wyniki badań okresowych pracowników;
• raporty z audytów i przeglądów zarządzania.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.5. Dokumentacja systemu zarządzania bhp

Zakres dokumentacji systemu zarządzania bhp jest

uzależniony od wielkości organizacji i rodzaju

prowadzonej działalności, złożoności procesów i ich

wzajemnych powiązań oraz kompetencji personelu.
Dokumentacja może mieć dowolną formę.

Dokumenty powinny być:
- możliwe do zlokalizowania;
- poddawane okresowym przeglądom;
- dostępne w aktualnej wersji;
- nieaktualne bezzwłocznie usuwane lub przechowywane.

Dokumenty powinny być czytelne, datowane, łatwe do

identyfikacji. Należy opracować procedurę nadzorowania

dokumentacji.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.6. Zarządzanie ryzykiem zawodowym

• Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

udokumentowane procedury identyfikacji

zagrożeń oraz oceny związanego z nimi ryzyka

zawodowego;

• Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego

powinna być przeprowadzona okresowo z

uwzględnieniem współudziału pracowników. Na

podstawie wyników tej oceny organizacja powinna

planować i wdrażać odpowiednie rozwiązania

techniczne i organizacyjne w celu zapobiegania i

ograniczania ryzyka zawodowego;

• Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego

powinny być wykonywane także przed każdą

modyfikacją i po każdej modyfikacji lub po

wprowadzeniu nowych metod pracy, materiałów,

procesów i maszyn;

• Organizacja powinna oceniać wpływ zmian

wewnętrznych na bhp oraz zmian zewnętrznych

(wynikających z nowelizacji przepisów prawnych oraz

rozwoju wiedzy i techniki w zakresie bhp).

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.7. Organizowanie prac i działań związanych ze

znaczącymi zagrożeniami

• Organizacja powinna identyfikować te prace i

obszary działań, które są związane ze znaczącymi

zagrożeniami.
• Zagrożenie znaczące – zagrożenie mogące

spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie

zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności podczas

wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych lub w

sytuacjach poważnych awarii.
• Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

procedury lub instrukcje dotyczące postępowania w

przypadku możliwych do zidentyfikowania

znaczących zagrożeń z wyrobami i usługami, na które

może wpływać, a także informowania odpowiednio

klientów o takich procedurach i wynikających z nich

wymaganiach.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.8. Zapobieganie, gotowość i reagowanie na
wypadki przy pracy i poważne awarie

• Organizacja powinna wprowadzić i utrzymywać
rozwiązania organizacyjne w zakresie
zapobiegania, gotowości i reagowania na
wypadki przy pracy i poważne awarie.

• Rozwiązania te powinny obejmować identyfikację
możliwości wystąpienia sytuacji awaryjnych oraz
określenie środków zapobiegających.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.9. Zakupy

Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

procedury zapewniające, że:

• zgodność z wymaganiami bhp obowiązującymi w

organizacji zostanie określona, oceniona i włączona do

specyfikacji dotyczących zakupów i umów

leasingowych;

• wymagania krajowych przepisów prawnych

oraz wewnętrzne wymagania organizacji dotyczące

bhp zostaną zidentyfikowane przed zakupem towarów

i usług;

• przed użyciem zakupionych towarów i usług

zostaną wprowadzone rozwiązania zapewniające ich

zgodność z wymaganiami zakresie bhp.

4.4. Wdrożenie i funkcjonowanie

4.4.10. Podwykonawstwo

• Organizacja powinna wprowadzić i utrzymywać

rozwiązania organizacyjne zapewniające, że jej

wewnętrzne wymagania w zakresie bhp lub inne

przynajmniej równorzędne wymagania są

stosowane w stosunku do podwykonawców i ich

pracowników.

4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące i

zapobiegawcze

4.5.1. Monitorowanie

Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać
procedury monitorowania bhp, które powinny
obejmować zapisywanie i przechowywanie
wyników monitorowania.

Wyposażenie wykorzystywane do monitorowania
powinno być wzorcowane i utrzymywane w należytym
stanie technicznym a zapisy z tym związane powinny
być przechowywane zgodnie z procedurami organizacji.

4.5. Sprawdzanie oraz działania

korygujące i zapobiegawcze

4.5.2. Badanie wypadków przy pracy, chorób
zawodowych i zagrożeń potencjalnie wypadkowych

•Badanie przyczyn wypadków przy pracy, chorób

zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych

powinno służyć identyfikowaniu niezgodności;

wyniki tych badań powinny być dokumentowane;

•Wyniki badań powinny być przedstawione

odpowiednim osobom odpowiedzialnym za działania

korygujące, pracownikom, a także objęte przeglądem

zarządzania;

•Działania korygujące powinny być wdrożone w celu

uniknięcia powtórnego ich wystąpienia.

4.5. Sprawdzanie oraz działania

korygujące i zapobiegawcze

4.5.3. Audytowanie

• Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać

udokumentowane procedury służące

przeprowadzeniu okresowych audytów, mające na

celu ustalenie czy system zarządzania bhp oraz jego

elementy są wdrożone właściwie i skutecznie;

• Organizacja powinna ustanowić program

prowadzenia audytów;

• Audyty powinny być prowadzone przez

kompetentne osoby z lub spoza organizacji,

które powinny być niezależne w stosunku do

audytowanych działań;

4.5.3. Wyniki audytu powinny określić, czy

poszczególne elementy wdrożonego

systemu zarządzania bhp:

• są skuteczne w realizacji polityki i celów organizacji
w zakresie bhp;
• są skuteczne w promowaniu pełnego współudziału
pracowników;
• uwzględniają wyniki monitorowania bhp i
poprzednich audytów;
• umożliwiają organizacji przestrzeganie krajowych
przepisów prawnych;
• uwzględniają zasadę ciągłego doskonalenia i
stosowania najlepszych praktyk w zakresie bhp.

4.5. Sprawdzanie oraz działania korygujące i

zapobiegawcze

4.5.4. Niezgodności oraz działania korygujące i
zapobiegawcze
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać
udokumentowane procedury dotyczące realizacji
działań korygujących i zapobiegawczych wynikających
z monitorowania, audytowania i przeglądów zarządzania.
Procedury te powinny obejmować:
• identyfikację i analizę przyczyn wszelkich
niezgodności z przepisami bhp lub wymaganiami
dotyczącymi systemu zarządzania bhp;
• podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie
skutków związanych z ujawnionymi niezgodnościami;
• inicjowanie, planowanie, wdrażanie, sprawdzanie
skuteczności oraz dokumentowanie działań
korygujących i zapobiegawczych.

4.6. Przegląd zarządzania

• Najwyższe kierownictwo powinno w określonych

odstępach czasowych przeprowadzić przegląd

systemu w celu oceny i zapewnienia jego stałej

przydatności i skuteczności w zakresie spełniania

wymagań normy PN-N-18001.

• Przegląd wykonywany przez kierownictwo powinien

uwzględniać: wyniki audytów wewnętrznych,

wyniki działań korygujących i zapobiegawczych,

ocenę realizacji celów bhp, zmieniające się

uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne.

• Przegląd powinien być udokumentowany.