Historia giełd

towarowych

Opracowali:

Paweł Bałdyga

Jan Cenkier

Ewelina Jabłońska

Jakub Jałowicki

Adam Modestowicz-Dobrowolski

Giełdy towarowe na świecie

• Giełdy towarowe swoimi korzeniami

sięgają starożytności. Już w tak
odległych czasach organizowane były
spotkania kupców, które początkowo
funkcjonowały, jako targi, a później
przyjęły postać jarmarków.

Giełdy towarowe na świecie

• Po to by zwiększyć zyski z wymiany

handlowej oraz przyciągnąć kupców,
miasta organizowały jarmarki w
wyznaczone dni. Władze miejskie
zaczęły sprawować nadzór nad
przebiegiem jarmarków, kontrolować
miary, wagę oraz cenę i jakość
towarów. Sprawiło to, że na jarmarki
dopuszczano jedynie dobre towary

Giełdy towarowe na świecie

• W tych warunkach utrwalił się

zwyczaj, że w przypadku określonych
towarów, przykładowo tych z
wyrobioną marką, o znanym gatunku
i uznane na rynku, kupcy dokonywali
transakcji kupna i sprzedaży bez
konieczności pokazywania owego
towaru zanim zawarto umowę.

Giełdy towarowe na świecie

• Najstarsza giełda towarowa powstała w

wieku XVI w Antwerpii, na której

spekulowano pieprzem.

• W tym samym wieku powstały również

giełdy w Lyonie, Amsterdamie i

Londynie.

• Nieco później, bo w XVIII wieku,

powstały giełdy w Paryżu (1724 r.),

Nowym Jorku (1725 r.), Berlinie (1740 r.),
Wiedniu (1771r.)

Giełdy towarowe na świecie

• Dynamiczny rozwój giełd przypada na

drugą połowę XIX wieku oraz na wiek

XX. To w tym okresie powstały

struktury organizacyjne oraz typy

podstawowych transakcji giełdowych

• Znaczącym wydarzeniem było

powstanie w 1848 roku giełdy a

Chicago, która przyczyniła się do

znacznego rozwoju transakcji

terminowych

Giełdy towarowe na świecie

• Konsekwencją tego stał się

zwiększony obrót na giełdach, a co
za ty idzie ich rozwój w Stanach
Zjednoczonych oraz w innych
regionach świata

Giełdy towarowe w Polsce

• Rodowód giełd towarowych na ziemiach

polskich sięgaj średniowiecza. Więzi
handlowe z sąsiadującymi krajami, a
zwłaszcza państwami niemieckimi, Flandrią
czy Francją bardzo często przybierały
charakter formalny, co wyznaczyło standardy
zachowywania się kupców. Faktem jest
również to, że największy wpływ na
powstawanie giełd towarowych na ziemiach
polskich, a zwłaszcza po I wojnie światowej
miały Niemcy

Giełdy towarowe w Polsce

• Tradycje giełd towarowych na

ziemiach polskich sięgają XIX wieku,
kiedy to w Królestwie Polskim w
kwietniu 1817 r. została powołana do
życia giełda w Warszawie

• Giełda ta miała charakter pieniężno-

towarowy, przy czym obroty
towarowe od samego początku były
bardzo nikłe

Giełdy towarowe w Polsce

• Na giełdzie warszawskiej dokonywane były

przede wszystkim transakcje papierami

wartościowymi

• Na skutek wybuchu w 1830 r. powstania

listopadowego działalność giełdy

warszawskiej została przerwana aż do 1872

r. Warszawska giełda towarowa ze względów

takich jak niedorozwój infrastruktury oraz z

braku ujednolicenia standardów towarów

sprzedawanych na giełdzie, w okresie

zaborów nie miała większego znaczenia

Giełdy towarowe w Polsce

• Na skutek wybuchu w 1830 r. powstania

listopadowego działalność giełdy
warszawskiej została przerwana aż do
1872 r. Warszawska giełda towarowa ze
względów takich jak niedorozwój
infrastruktury oraz z braku ujednolicenia
standardów towarów sprzedawanych na
giełdzie, w okresie zaborów nie miała
większego znaczenia

Giełdy towarowe w Polsce

• W czasie zaborów na ziemiach

polskich powstały również giełdy w
Krakowie
(1819 r.), Lwowie (1866 r.), Wrocławiu
(1822 r.) oraz w Poznaniu (1865 r.).
Były to również giełdy towarowo-
pieniężne, na których transakcje
towarowe miały drugorzędne
znaczenie

Giełdy towarowe w Polsce

• Największy postęp w rozwoju giełd

towarowych przypada na okres II

Rzeczypospolitej, a w szczególności na

lata trzydzieste.

• Wiąże się to z wprowadzeniem 20

stycznia 1921 r. ustawy o organizacji

giełd, której celem było ujednolicenie

rozwiązań stosowanych na giełdach

funkcjonujących pod różnymi

zaborami

Giełdy towarowe w Polsce

• Ustawa zawierała również regulacje dla

giełd pieniężnych i towarowych. Regulacje

te wprowadziły ostre rozgraniczenie między

tymi dwoma rodzajami giełd

• Po wejściu w życie ustawy podjęto działania

w celu utworzenia pierwszej powojennej

giełdy towarowej - Giełdy Zbożowo-

Towarowej w Warszawie. W tym samym

okresie przystąpiono również do tworzenia

giełd w Poznaniu i w Krakowie.

Reaktywowana została także giełda lwowska

Giełdy towarowe w Polsce

• Ustawa z 1921 r. miała charakter

przejściowy. Została zastąpiona w
grudniu 1924 r. rozporządzeniem
Prezydenta Rzeczypospolitej o
organizacji giełd. Rozporządzenie,
wraz z wprowadzonymi w 1924 r.
poprawkami, stanowiło podstawowy
akt prawny działalności giełd
towarowych w Polsce do 1950 r.

Giełdy towarowe w Polsce

• Obrót giełd towarowych w drugiej

połowie lat dwudziestych zaczął
wskazywać tendencję spadkową, co
groziło ich stopniową likwidacją.
Dopiero wprowadzenie w 1930 r. ulg
w podatku przemysłowym dla
transakcji giełdowych zbożem,
wpłynęło na odrodzenie się giełd.

Giełdy towarowe w Polsce

• W bardzo szybkim tempie w kolejnych

latach zaczęła wzrastać liczba zawieranych
transakcji oraz wolumen obrotów. Nastąpił
bardzo duży rozwój giełd krajowych, a w
ślad za tym zaczęła wzrastać ich liczba.

• Powstało pięć giełd zbożowo-towarowych

(w Lublinie, Katowicach, Bydgoszczy,
Łodzi, Wilnie i w Równem), trzy giełdy
mięsne (w Warszawie, Lublinie i Łodzi)
oraz giełda drzewna w Bydgoszczy

GIEŁDY

NAZWA

DATA POWSTANIA

Zbożowo -Towarowe

Giełda Zbożowo-Towarowa w Warszawie

koniec sierpnia 1921 r.

Giełda Zbożowa i Towarowa w Poznaniu

27 lutego 1922 r.

Giełda Zbożowa i Towarowa we Lwowie

1922 r.

Giełda Zbożowo-Towarowa w Krakowie

1922 r.

Giełda Zbożowa i Towarowa w Lublinie

24 stycznia 1931 r.

Giełda Zbożowa i Towarowa w Katowicach

8 września 1932 r.

Giełda Zbożowo-Towarowa i Lniarska w

Wilnie

22 stycznia 1933 r.

Giełda Zbożowo-Towarowa w Łodzi

marzec 1933 r.

Giełda Zbożowo-Towarowa w Bydgoszczy

31 lipca 1933 r.

Giełda Zbożowo-Towarowa w Równem

15 lipca 1933r.

Mięsnie

Giełda Mięsna w Warszawie

16 listopada 1931 r.

Giełda Mięsna w Lublinie

lipiec 1933/ wiosna

1934

Giełda Mięsna w Łodzi

1 lutego 1937 r.

Drzewne

Giełda Drzewna w Bydgoszczy

28 marca 1925 r.

Giełdy towarowe w II

Rzeczypospolitej

Giełdy towarowe w Polsce

• Po zakończeniu II wojny światowej

podejmowano próby reaktywowania
giełd towarowych. Ich działalność
była oparta na regulacjach prawnych
pochodzących z okresu II
Rzeczypospolitej. Nawiązywały one
do ustawy z 1924 r. W okresie 1946-
1950 działało w Polsce 10 giełd
zbożowo-towarowych.

Giełdy towarowe w latach 1946-

1950

GIEŁDA

DATA OTWARCIA

ADRES GIEŁDY

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Bydgoszczy

20 grudnia 1946 r.

Bydgoszcz, ul. Śniadeckich 1

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Gdańsku

18 marca 1947 r.

Gdańsk-Wrzeszcz, al. Wojska

Polskiego 15

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Katowicach

25 stycznia 1947 r.

Katowice, ul. 27 stycznia 23

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Krakowie

25 lutego 1947 r.

Kraków, ul. Łobzowska 12

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Lublinie

25 sierpnia 1947 r.

Lublin, ul. Radziwiłłowska 9

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Łodzi

16 grudnia 1946 r.

Łódź, ul. Gdańska 38

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Poznaniu

18 grudnia 1946 r.

Poznań, al. Marcinkowskiego 3

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Szczecinie

25 października 1948

r.

Szczecin, al. Wojska Polskiego 75

Giełda Zbożowo-Towarowa w

Warszawie

15 marca 1947 r.

Warszawa, ul. Krakowskie

Przedmieście 16/18

Giełda Zbożowo-Towarowa we

Wrocławiu

14 lutego 1947 r.

Wrocław, ul. Lelewela 15

Giełdy towarowe w Polsce

• Do likwidacji giełd towarowych w Polsce

przystąpiono jesienią 1950 r. Główną tego

przyczyną były ówczesne ramy ustrojowe, w

których przestał funkcjonować wolny rynek,

będący podstawą funkcjonowania giełd.

Został on zastąpiony gospodarką centralnie

kierowaną. Likwidacja giełd nastąpiła w

rezultacie wejścia w życie dekretu

Państwowej Inspekcji Handlowej z września

1950 r. Uchylił on wszystkie regulacje

prawne umożliwiające funkcjonowanie giełd

towarowych w Polsce

Giełdy towarowe w Polsce

• Od 1989 r. giełdy towarowe zaczęły

się bardzo dynamicznie rozwijać.
Spowodowane to było zmianami
zachodzącymi w kraju. Początek lat
dziewięćdziesiątych przyniósł nowe
możliwości ekonomiczno-gospodarcze,
na skutek których ważną rolę zyskały
wszelkie instrumenty związane z
obrotem gospodarczym

Giełdy towarowe w Polsce

• W Polsce istnieje obecnie kilkadziesiąt

instytucji posługujących się w swojej

nazwie słowem „giełda”. Nie oznacza to

jednak, ze każda z tych instytucji

prowadzi działalność zgodnie z

przyjętymi na całym świecie, ogólnymi

zasadami w organizacjach handlowych

tego typu. Ogólna liczba instytucji

giełdowych, tworzonych najczęściej w

formie spółek kapitałowych, stale się

zmienia

Giełdy towarowe w Polsce

• W Polsce w1991 r. było

zarejestrowanych aż 40 giełd, w 1992
r. było ich 22, a w 1994 r.-26.
Obecnie na polskim rynku działa 28
giełd towarowych. Większość
funkcjonujących w kraju giełd ma
charakter lokalny, ale obszary ich
działania różnią się od siebie
zdecydowanie.

Spis giełd towarowych w

Polsce

Giełdy o dużych obrotach:

• Warszawska Giełda Towarowa SA,

• Giełda Poznańska SA,

• Olsztyńska Giełda Zbożowa SA,

• Małopolska Giełda Towarowa SA,

• Giełda Rolno-Towarowa „Rolmark” SA w Szczecinie,

• Wschodnia Giełda Zbożowa i Towarowa Sp.z.o.o. w

Lublinie,

• Opolska Giełda Rolno-Towarowa SA,

• Gdańska Giełda Towarowa SA,

• Giełda Paliwowo - Rolna „Rol-Petrol” w Łodzi,

• Białostocka Giełda Wschodnia SA

Spis giełd towarowych w

Polsce

Giełdy o mniejszych obrotach:
• Płocka Giełda Towarowa SA,
• Giełda Mięsa i Żywca „PEK – POL” SA w

Warszawie,

• Giełda Towarowa Lublin SA,
• Śląska Giełda Rolno - Pieniężna SA w Katowicach,
• Polska Giełda Surowcowa SA w Katowicach,
• Olsztyńska Giełda Towarowo - Pieniężna SA,
• Dolnośląska Giełda Towarowa SA,
• „Agrogiełda – Canoe” w Łodzi,
• Radomska Giełda Rolna SA,

Spis giełd towarowych w

Polsce

Giełdy o mniejszych obrotach c.d.:
• Giełda Towarów i Usług „ Kwadratowa" SC w Gdańsku,
• Giełda Zachodniopomorska w Szczecinie,
• Giełda Galicyjska Sp. z o.o. w Tarnowie,
• Zielonogórska Giełda Rolno — Towarowa SA,
• Pomorska Giełda Towarowa SA w Szczecinie,
• Giełda Rolno Towarowa „Agromark” SA w Bydgoszczy
• Giełda Rolno - Towarowa „Agro –Trade” Sp. z o.o. w

Gorzowie Wielkopolskim,

• Giełda Łódzka SA,
• Sieradzka Giełda Rolno - Towarowa Sp. z o.o.

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• Akt notarialny powołujący do życia

Warszawską Giełdę Towarową

podpisano 25 lipca 1995 roku.

• Aktualnie giełda mieści się w

Warszawie przy ulicy Nowy Świat 6/12.

• W chwili powstania giełdy kapitał

założycielski spółki wynosił 17,8 mln zł

i dzielił się na 178 akcji po 100 tys. zł

każda. 56 % akcji należało do Fundacji

na Rzecz Giełdy Zbożowo-Paszowej

R1AC9CA51TBQTCAX0XQVQCAHIGW11CAW5LIS JCADX3GG3CAODLBZQCAS 0PKKGCANTDGMFCAR7K9B UCAOE0MZGCAM65Q0RCAA0IKW2CANOL4OOCAJVKOJYCAJAZB35CAGHZG7UCA2B1ZWTCAQZ5MY1.jpg

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• Reszta udziałów należała do innych

firm handlowych i produkcyjnych
takich jak Elektrim i Rolimpex oraz
bank PKO BP

• Przy powstawaniu WGT S.A. duży

udział miała giełda towarowa z
Chicago CBOT, amerykańska giełda
była „projektodawcą” WGT S.A.

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej S.A.

• CBOT zagwarantował WGT S.A. pomoc

techniczną i gwarancję jej

wiarygodności na międzynarodowych

rynkach finansowych, oraz pomoc przy

tworzeniu Izby Rozliczeniowej

• W 2000 roku WGT S.A. została poddana

prywatyzacji

• Dzięki prywatyzacji, w rękach

prywatnych udziałowców znalazło się

około 98% akcji

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej S.A.

• W 2003 roku około 35% akcji

należało do rodziny Komorowskich, a
30% do rodziny Łukowskich, reszta
udziałów należała do biur
maklerskich, banków oraz
przedsiębiorców

• Głównym celem giełdy jest rozwój

rynku transakcji terminowych, które
są możliwe dzięki powołaniu Izby
Rozliczeniowej, która będąc stroną w
tego typu kontraktach, ponosi
odpowiedzialność za poprawną
realizację umów i gwarantuje
prawidłowe przeprowadzenie
transakcji.

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• WGT S.A. wyemitowała pierwsze opcje już w

1995 roku i była drugą giełdą w Polsce

oferującą tego typu instrumenty pochodne.

Były to opcje na półtusze wieprzowe

• W czerwcu 2001 roku WGT S.A. rozpoczęła

przetargi na platformie internetowej IGT.

Platforma daje możliwość sprzedaży towarów

masowych, wystandardyzowanych

podzielonych na kontrakty, a przedmiotem

handlu obok towarów pochodzenia

rolniczego mogą być towary, takie jak:

paliwa stałe, paliwa płynne, stal oraz inne

surowce.

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• W roku 1999 WGT S.A. osiągnęła około 1

miliona złotych zysku, a w latach 1996-

2000 obroty produktami rolnymi

zwiększały się systematycznie, przy czym

koncentrowały się głównie na mięsie oraz

handlu zbożem i paszami.

• W ciągu pierwszych 18 miesięcy obroty na

platformie internetowej WGT S.A.

osiągnęły ponad miliard złotych. Tak

wysokie obroty osiągnięto handlując

głównie: mięsem, zbożem oraz masłem

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• W roku 2005 obroty wzrosły już do ponad 4

miliardów złotych, dzięki temu platforma
internetowa WGT S.A. stała się największa
platformą handlową tego typu w Polsce

• W 2003 r. WGT S.A. planowała rozszerzyć

swoją działalność o handel warzywami i
owocami przy współpracy z rynkami
hurtowymi, jednak przedsięwzięcie to nie
przyniosło większych rezultatów ze
względu na trudności organizacyjne

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• WGT S.A. zamierza także

pośredniczyć w międzynarodowym
internetowym handlu za pomocą
internetowej platformy transakcyjnej.
Handel ten ma się opierać na
podstawie porozumienia z giełdami i
biurami maklerskimi ze wschodu.

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.

• W tym celu podpisano już wstępne

umowy z Uzbecką Giełdą Towarowa i
Surowcową. Prowadzone były także
rozmowy z giełdami towarowymi w
Rosji i Kazachstanie. Także w planach
jest otwieranie biur maklerskich w
takich krajach, jak: Ukraina i
Azerbejdżan

Historia Warszawskiej Giełdy

Towarowej

S.A.