Przedmiotem towaroznawstwa odzieżowego są surowce (włókna tekstylne) oraz wyroby włókiennicze. Wyroby włókiennicze wykonane są w całości lub w przeważającej części z surowców włókienniczych za pomocą różnorodnych technik włókienniczych. Wśród wyrobów włókienniczych wyróżnia się półwyroby (np. wyroby liniowe, płaskie), z których podczas dalszych procesów przetwórczych uzyskuje się wyroby gotowe (np. ubrania, dywany, firanki). Ważną grupę gotowych wyrobów włókienniczych, ze względu na znaczenie i powszechność występowania, stanowią wyroby konfekcyjne.

Do najważniejszych surowców, półwyrobów oraz gotowych wyrobów włókienniczych należy zaliczyć:

1)włókna tekstylne

2)liniowe wyroby włókiennicze (nitki)

- przędze

- jedwabie

- nici

- włóczka

3)płaskie wyroby włókiennicze

- tkaniny

- dzianiny

- włókniny

- przędziny

- laminaty włókiennicze

4)wyroby konfekcyjne, w tym włókiennicze wyroby odzieżowe.

Rodzaje i nazwy wyrobów włókienniczych oraz ich określenia podają normy: PN-82/P-O 1730 „Wyroby włókiennicze. Nazwy” oraz PN-P-84518 „Wyroby odzieżowe. Terminologia”.

Surowce włókiennicze czyli włókna tekstylne, to ciała charakteryzujące się smukłością i posiadające właściwości przędne. Włókna najczęściej zbudowane są z polimerów zwanych też polimerami włóknotwórczymi.

Nitka jest ogólną nazwą liniowego wyrobu włókienniczego. Określa się ją jako ciało giętkie o nieograniczonej długości i małej grubości w stosunku do długości.

Przędza to nitka wykonana z włókien odcinkowych, natomiast jedwab to nitka wykonana z włókien ciągłych. Określenia „jedwab” nie należy mylić z określeniami „jedwab naturalny”, „jedwab sztuczny” czy „jedwab syntetyczny”, które dotyczą surowców, a nie półwyrobów, jakimi są liniowe wyroby włókiennicze. Przędze i jedwabie służą do wytwarzania płaskich wyrobów włókienniczych, takich jak tkaniny, dzianiny lub przędziny.

Tkanina to płaski wyrób włókienniczy otrzymany w procesie tkania w wyniku wzajemnego przeplatania nitek układu osnowy i wątku.

Dzianina jest płaskim wyrobem włókienniczym otrzymanym w wyniku tworzenia i łączenia oczek.

Włóknina jest płaskim wyrobem włókienniczym wytworzonym w procesie igłowania, przeszywania lub klejenia luźnego surowca włókienniczego, tzw. runa włókienniczego, do którego może być dołączony inny wyrób płaski włókienniczy.

Przędziwa jest to płaski wyrób włókienniczy, który w zasadniczej części składa się z nitek, tj. przędzy lub jedwabiu. Wyrób ten jest wytwarzany w procesie przeszywania, w którym odbywa się łączenie nitek wątku nitkami przeszywającymi, przy czym do wątku może być dołączony układ nitek osnowy lub inny wyrób włókienniczy.

Laminat włókienniczy to wyrób utworzony przez połączenie ze sobą kilku warstw płaskiego wyrobu włókienniczego z innymi materiałami w procesach klejenia lub zgrzewania. Do laminatów włókienniczych zalicza się także wyroby uzyskane w procesie powlekania. Przykładem są takie materiały jak ortalion, groteks czy hydrotex.

Wyroby konfekcyjne powstają podczas konfekcjonowania, czyli procesu technologicznego polegającego na seryjnym powstawaniu wykrojów, ich formowaniu i łączeniu. Do wyrobów konfekcyjnych zalicza się przede wszystkim odzież, a także bieliznę domową (np. prześcieradła, poszwy, wsypy na poduszki), bieliznę stołową (np. obrusy, serwetki, ręczniki) oraz inne gotowe wyroby włókiennicze.

Włókiennicze wyroby odzieżowe to wyroby powstałe z wykrojów otrzymanych na podstawie charakterystyki figury ludzkiej. Wykrojom tym nadano określoną formę przestrzenną. Odzież jest zbiorem wielu materiałów włókienniczych, a także skór, tworzyw sztucznych oraz innych materiałów, których cechy wpływają na jej wartość i właściwości użytkowe.

SUROWCE WŁÓKIENNICZE

1. podział włókien tekstylnych

1. naturalne

- organiczne

- nieorganiczne

b) chemiczne

- organiczne

- nieorganiczne

2) klasyfikacja włókien naturalnych

a) organiczne

* roślinne

- nasienne (bawełna, kapok)

- łodygowe (len, konopie, juta, remia)

- liściaste (manila, sizal)

- owocowe (kokos)

*zwierzęce

- owłosienie ssaków: wełna (owcza, kozia, wielbłądzia, królika angorskiego); włos (króliczy, zajęczy); sierść (bydlęca); włosie (końskie)

- jedwabie (jedwab normalny, jedwab dębowy)

b) nieorganiczne

- mineralne (azbest)

Surowce włókiennicze

1. Podział włókien tekstylnych

2. Charakterystyka włókien naturalnych.

Ze względu na pochodzenie rozróżniamy 3 rodzaje włókien naturalnych: roślinne, zwierzęce i mineralne.

Włókna roślinne utworzone są z tkanek lub pojedynczych komórek włóknotwórczych o grubych ściankach i wydłużonym kształcie.

Podstawowym parametrem porównawczym włókien jest ich grubość. Istnieją dwa systemy oznaczania grubości włókien przędzy: długościowy i masowy.

Numer długościowy jest to stosunek długości (l) włókna lub przędzy do jego masy (m) i taką miarą jest numer metryczny (N_m)

Numer masowy (będący odwrotnością numeru długościowego) jest to stosunek masy włókna lub przędzy do jego długości.

W Polsce obowiązuje system Tex (T_t) oparty na systemie SI, zawarty w normie PN-89/P-01706. Według tego systemu masa liniowa włókien jest obliczana w texach według wzoru:

T_t = m/l , gdzie: m-masa odcinka włókna [g], l-długość odcinka [km]

Jednostką główną systemu jest 1 tex oznaczający masę liniową 1^g/_km Jednostkami wtórnymi, wielokrotnymi i podwielokrotnymi są militex (mtex), decytex (dtex) i kilotex (ktex), przy czym:

1 mtex = 1 mg/km = 0,001 mg/m

1 dtex = 1 dg/km = 0,1 mg/m

1 ktex = 1 kg/km = 1000 mg/m

W obrocie handlowym stosuje się jeszcze dwa inne oznaczenia grubości, są to: numer rzeczywisty i numer nominalny.

Bawełna

Najważniejszym włóknem nie tylko wśród naturalnych, ale wśród wszystkich stosowanych w przemyśle włókienniczym jest bawełna, stanowiąca ok. 45% wszystkich zażywanych włókien.

Spośród 18 gatunków bawełny znaczenie przemysłowe mają cztery.

Bawełnica kiściasta (zwyczajna) - stanowi 90% odmian uprawnych i rośnie jako krzew o wysokości 2m. Ziarno jest pokryte krótkim szarozielonym półwłosiem (lintry) długości 2-5 mm oraz dłuższym 16-34 mm białym lub żółtym włóknem (lint). Średni Nm włókien wynosi 4500-6000. Uprawiana jest w USA, Turkiestanie, Kazachstanie i Uzbekistanie.

Bawełnica zielona (indyjska) ma wysokość 1-2 m. Białe włókno o żółtym odcieniu ma długość 10-25 mm. Średni Nm włókien wynosi 3000-4000. Jest ona odporna na gorsze warunki klimatyczne panujące w Indiach, Chinach i krajach Azji Mniejszej, gdzie jest również uprawiana.

Bawełnica barbadowska (peruwiańska) rośnie jako krzew wysokości 1,5-2,5 m. Daje długowłóknistą bawełnę najwyższej jakości, o długości włókien 38-65 mm i średnim Nm 6000-7000, a nawet 9000. Uprawiana jest w USA, Sudanie, Peru i krajach WNP.

Bawełnica drzewiasta (afrykańska) jest drzewem wysokości 5-6 m. Włókna są gorszej jakości. Odmiana ta stanowi materiał wyjściowy do prac nad hodowlą innych odmian. Uprawiana jest w Chinach, Indiach i USA.

Włókna tekstylne dzieli się na 3 grupy długowłókniste o długości od 33 do ok. 55 mm, wytrzymałe i o ładnym połysku; średniowłókniste od 22 do 33 mm o słabszym połysku i większej grubości oraz krótkowłókniste od 10 do 22 mm, bez połysku i mało wytrzymałe.

Jednokomórkowe włókno bawełny składa się z naskórka, na który w miarę wzrostu dojrzałości włókna narasta ścianka właściwa zbudowana z celulozy.

Włókno bawełny składa się w 94% z celulozy; pozostałe 6% stanowią białka, pektyny, substancje mineralne składające się na popiół, tłuszcze i woski oraz niewielkie ilości kwasów organicznych, cukrów i pigmentów. Większość tych substancji jest usuwana z włókien podczas oczyszczania i bielenia włókien i gotowe włókno w 99% składa się z celulozy. Oczyszczanie powoduje wybielenie włókien, wzrost ich wytrzymałości i chłonności wody.

- Bawełna jest średnio wytrzymałym włóknem: wytrzymałość właściwa na rozciąganie wynosi od 19 do 55 cN/tex, a wydłużenie przy zerwaniu 5-10%.

- Bawełna wykazuje dobrą higroskopijność. Wilgotność normalna wynosi 7,5%, natomiast przy 100% wilgotności powietrza już chłonie ona ok. 25-27% wody, nie zmieniając charakteru dotyku.

- Bawełna jest stosunkowo mało sprężystym, sztywnym włóknem.

- Gęstość włókien wynosi 1,52 - 1,56 g/cm³

- Bawełna jest stosunkowo odporna na działanie ciepła. Dopiero kilkugodzinne ogrzewanie powyżej 120^o powoduje stopniowe żółknięcie włókien, a rozkład w wyniku utleniania rozpoczyna się w temperaturze powyżej 150^o.

- Jest odporna na działanie niskich temperatur. Uszkodzenie włókien następuje po kilku minutach przebywania w temperaturze -240^oC.

- W niewielkim stopniu ulega starzeniu podczas składowania

- Bawełna jest dość odporna na działanie większości związków chemicznych w normalnych warunkach.

- Jest odporna na działanie środków alkalicznych

- Jest nierozpuszczalna w większości rozpuszczalników organicznych

- Nie jest atakowana przez insekty, ale może być zaatakowana przez grzyby i bakterie.

LEN

Włókna lniane otrzymuje się z rośliny o nazwie len zwyczajny należącej do rodziny lnowatych i liczącej ok. 100 gatunków. Są to rośliny jednoroczne, uprawiane głównie w krajach o umiarkowanym klimacie.

Każde włókno stanowi zespół komórek długości od kilkunastu do ok. 35 mm i średnicy 0,1-0,24 mm każda. Gęstość włókien wynosi 1,54 g/cm³.

- Wytrzymałość na rozciąganie włókien 27-72 cN/tex, a wydłużanie przy zerwaniu 1,5-4,0%

- Len wykazuje długą sprężystość. Włókno odzyskuje początkowe wymiary natychmiast po usunięciu siły rozciągającej.

- Len posiada wysoką sztywność i odporność na zginanie.

Tkaniny lniane nie układają się, a po zgnieceniu nie powracają do pierwotnego kształtu.

- Włókno lnu ma dobrą higroskopijność. Wilgotność normalna wynosi ~12%, natomiast przy wysokiej wilgotności powietrza ~23-25%.

- Wytrzymałość włókien lnianych na mokro, podobnie jak bawełnianych nieznacznie wzrasta.

- Odporność cieplna lnu jest zbliżona do bawełny. Włókna ogrzane powyżej temperatury 120^oC stopniowo żółkną, a następnie rozpoczyna się ich rozkład. Pod wpływem światła słonecznego wytrzymałość włókien stopniowo maleje.

- Len dobrze przewodzi ciepło, co łatwo zauważyć, ponieważ wyroby są zimne w dotyku i nie mają dobrych właściwości izolacyjnych.

- Len znacznie trudniej niż bawełna poddaje się barwieniu. Wynika to z faktu, że część powierzchni bocznej włókien pozostaje pokryta pektyną, która utrudnia penetrację barwnika. Naturalną barwą włókien lnianych jest biel o różnym stopniu połysku.

WEŁNA

Wszystkie naturalne włókna zwierzęce o przeznaczeniu tekstylnym określa się jako wełna, ale pod tym określeniem należy rozumieć tylko wełnę owczą, bo stanowi ona ok. 90% wszystkich rodzajów wełen. Pozostałe włókna zwierzęce o innym niż tekstylne przeznaczeniu, określamy takimi nazwami jak: włosie, sierść czy szczecina.

Tworzywem wełny jest białko, keratyna, podobne budową chemiczną do białka, pierza i włosów. Ponieważ budowa chemiczna wełny jest zupełnie inna niż budowa włókien roślinnych, dlatego zachowanie chemiczne wełny jest również inne niż włókien roślinnych.

Średnia masa cząsteczkowa keratyny składającej się na włókno wełny wynosi ok. 60 000. Głównymi składnikami tworzącymi keratynę są: kwas glutaminowy (15,6%), cystyna i cysterna (13,7%) oraz arginina (10,6%). Resztę, czyli ok. 60% tworzą kilkanaście innych aminokwasów.

Włókna wełny składają się z 3 warstw komórek: naskórka, warstwy korowej i rdzenia. Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi nabłonek zewnętrzny.

Naskórek tworzą bardzo cienkie, zachodzące dachówkowato na siebie płaskie łuski pokryte tłuszczopotem, a ich zadaniem jest ochrona włosów przed wnikaniem wody.

Pod naskórkiem znajduje się warstwa korowa, która stanowi ponad 90% masy włókna, złożona z komórek nadających włóknom wytrzymałość mechaniczną. Komórki mają wydłużony wrzecionowaty kształt i zawierają barwnik melaminę. Ich długość wynosi od ok. 100 do 200 μm, a średnica 2-5 μm. Rdzeń włókna zbudowany jest z komórek o bardzo cienkich ściankach wypełnionych powietrzem, którego obecność obniża przewodność cieplną i ta część włókna chroni zwierzę przed utratą ciepła. Włókna wełny mają kołowy przekrój poprzeczny i charakterystyczny sposób ułożenia łusek.

Podstawą klasyfikacji wełny jest grubość włókna, która zależy od rasy owiec i warunków hodowli i wynosi od 15 do 40 μm. Im grubszy włos, tym większa długość włókna; owce ras cienkowłóknistych dają włókno długości do 100 mm, zaś grubowłóknistych - nawet do 400. Jakość wełny zależy również od miejsca na skórze, z którego została ścięta.

Wełna jest względnie słabym włóknem ale bardzo sprężystym. Jej wytrzymałość właściwa na rozciąganie wynosi od 9 do 18 cN/tex; wytrzymałość na mokro, wynosi ok. 70% wytrzymałości na sucho

- Wydłużenie wełny przy zerwaniu jest duże i wynosi 25-50% na sucho i do 70% na mokro.

- Gęstość wełny wynosi ok. 1,32 g/cm³

- Wełna wykazuje dobrą higroskopijność. Wilgotność normalna wynosi ok. 17% natomiast przy 100% wilgotności powietrza - 40-50%. Podczas absorpcji pary wodnej następuje wydzielanie ciepła i efekt ten w przypadku wełny jest wyraźnie zauważalny; ubrania wełniane stają się cieplejsze kiedy absorbują parę wodną z otoczenia. Wydzielanie ciepła może być przyczyną samozapłonu włókien i wyrobów wełnianych składowanych w nieodpowiednich warunkach

- Wełna jest mało odporna na działanie ciepła. W temperaturze 130^oC żółknie i rozpoczyna się jej rozkład chemiczny a w 300^oC ulega zwęgleniu.

Gorąca woda i para wodna wpływają na wełnę szkodliwie nawet gdy działają przez krótki czas. Wełna traci swoją wytrzymałość, a ogrzana pod ciśnieniem i w temperaturze 12^oC ulega rozpuszczeniu

- Wełna podczas dłuższego składowania powoli traci swe właściwości. Światło słoneczne powoduje jej rozkład i proces tego rozkładu rozpoczyna się w momencie strzyżenia owiec. Przyczyną tego utleniania siarki zawartej w keratynie pod wpływem tlenu z powietrza do kwasu siarkowego, która rozkłada wiązania polipeptydowe. Na działanie pozostałych kwasów mineralnych wełny jest w zasadzie odporna, ale w podwyższonej temperaturze traci wytrzymałość.

- Wełna jest mało odporna na działanie środków alkalicznych, zwłaszcza gdy pH przekracza 10

- Wełna jest mało odporna na działanie wielu prostych, powszechnie stosowanych związków chemicznych oraz nieodporna na oddziaływanie otoczenia, jednak jest odporna na działanie większych rozpuszczalników organicznych stosowanych podczas prania na sucho

- Wełna jest atakowana przez owady, ale wykazuje dość dużą odporność na działanie grzybów i bakterii, zwłaszcza w stanie suchym. Owadami niszczącymi wełnę są mole i chrząszcze należące do rodzin molowatych i skórnikowatych.

INNE WŁÓKNA Z OWŁOSIENIA ZWIERZĄT

1. Wełna kozia

- wełna z kóz angorskich, tzw. „mohair” o białej barwie, pięknym jedwabistym połysku, charakteryzującym się miękkością, o włosach bezrdzeniowych, nie mających zdolności do spilśniania, używana jako domieszka do wełny owczej, do wyrobu tkanin tzw. „alpaka”, pluszów, imitacji futer oraz tkanin i dzianin typu „mohair”

- wełna kóz kaszmirskich - bardzo delikatna, o pięknym połysku, używana do wyrobu chustek i szali kaszmirskich oraz cienkich tkanin sukienkowych.

2. Wełna wielbłądzia

- włókna długie, grube - nie nadają się do przerobu

- włókna krótkie, cienkie-bardzo miękkie, wytrzymałe na rozciąganie, przerabia się ich zachowując jasnobrązowy naturalny kolor, stosowany do wyrobu tkanin na płaszcze, pledy i swetry.

3. Wełna królika angorskiego - zwana „angorą”. Ten rodzaj włókien otrzymuje się przez wyczesanie, są one koloru białego lub jasnoszarego, o długości ok. 70 mm, puszyste, miękkie, lekkie, sprężyste, o jedwabistym połysku. Używane jako domieszka do wełny owczej stosowanej do produkcji dzianin.

4. Włos królika i zająca - włókna służą do wyrobu wysoko gatunkowych filców kapeluszowych.

5. Włosie końskie - pozyskiwane z końskich ogonów. Włókno sztywne, mocne i jednocześnie bardzo elastyczne, używane do produkcji „włosianek” służących w krawiectwie do usztywniania przodów.

JEDWAB NATURALNY

Drugim ważnym włóknem pochodzenia zwierzęcego jest jedwab naturalny, pochodzący z oprzędu gąsienicy motyla zwanego jedwabnikiem morwowym. Nić jedwabna jest utworzona z substancji białkowej - fibryny, wytworzonej w dwóch gruczołach przędnych. Na zewnątrz gąsienica wydziela jedną nić, która składa się z dwóch włókienek elementarnych spojonych ze sobą kleistą substancją, tzw. serycyną.

Przekrój poprzeczny włókna ma kształt trójkąta z wyraźnie widoczną skórką, przeciętna średnica włókien surowych wynosi ok. 0,15 mm, a gęstość 1,33-1,35 g/cm³. powierzchnia włókien jest gładka i ma charakter półprzepuszczalny.

Całkowita długość włókna w kokonie wynosi ok. 3000 m, ale daje się z niego odwinąć tylko ok. 1000 m. Otrzymany surowy jedwab nosi nazwę grecy i składa się z kilku nieskręconych nitek sklejonych serycyną. Powoduje ona, że jest on sztywny i bez połysku i w celu jej usunięcia jedwab poddaje się gotowaniu w roztworze mydła. W procesie tym traci się ponad 23% masy, ale włókno staje się miękkie, lśniące i podatne na barwienie.

Średnica włókna elementarnego pozbawionego serycyny wynosi 20-32 μm, gęstość 1,22-1,25 g/cm³, a grubość 0,3 tex.

Jedwab jest najcieńszym włóknem spośród wszystkich włókien naturalnych i można z niego wytwarzać bardzo cienkie tkaniny o gładkiej i błyszczącej powierzchni. Głównymi aminokwasami tworzącymi fibroinę są:

- glicyna - 42,3%

- alanina - 24,5%

- seryna - 16,2%

- tyrozyna - 10,6%

Wytrzymałość jedwabiu na rozciąganie jest duża i wynosi 22-46 cN/tex, na mokro maleje i wynosi nieco ponad 80% pierwotnej. Wydłużenie przy zerwaniu wynosi 12-26%, równie duża jest jego sprężystość. Tkaniny jedwabne szybko rozprostowują się i dają się ścisnąć do małej objętości.

-Wilgotność normalna włókna jedwabnego wynosi 11%, a chłonność wody do 35%.

- Jedwab jest złym przewodnikiem ciepła i dzięki temu wykonane z niego tkaniny wykazują dobrą izolacyjność cieplną, choć mniejszą niż wełniane. Jest też bardziej odporny na działanie ciepła od wełny; ogrzany do temperatury 140^oC nie wykazują jeszcze zmian, ale już od 170^oC zaczyna się szybko rozkładać. Jedwab jest palny i spalaniu towarzyszy charakterystyczny zapach podobny jak podczas spalania wełny lub włosów.

- Jedwab ulega procesowi starzenia pod wpływem tlenu atmosferycznego i efekt ten jest wzmacniany przez światło słoneczne. Obróbka jedwabiu 30% wodnym roztworem NaOH uodparnia go na działanie światła

- jedwab jest nierozpuszczalny w wodzie, ale gotowanie powoduje spadek wytrzymałości na rozciąganie.

- Rozcieńczone kwasy są silnie absorbowane przez jedwab i zwiększają jego połysk oraz charakterystyczny szelest. Stężone kwasy siarkowy i solny rozpuszczają jedwab, a azotowy powoduje jego żółknięcie. Krótkie traktowanie kwasem siarkowym lub solnym powoduje skurcz włókien o 30-50% w kierunku wzdłużnym. To zjawisko wykorzystuje się do nadawania wyrobom efektu krepowego.

- rozcieńczone alkalia oddziałują na jedwab słabiej niż na wełnę, powodując zmniejszenie połysku włókien. Stężone, zwłaszcza gorące alkalia rozpuszczają jedwab.

Tkaniny jedwabne są bardzo gładkie i śliskie w dotyku, łatwo układają się w fałdy itp. Włókno surowe ma kremową lub żółtą barwę, natomiast po usunięciu serycyny jest prawie białe, odznacza się też charakterystycznym połyskiem. Jedwab naturalny jest używany do wyrobu tkanin sukienkowych, bluzkowych i krawatowych, chustek, apaszek, szali, nici do szycia, do haftowania i chirurgicznych. W przeszłości wyrabiano z niego czasze balonów i spadochronów.

CHARAKTERYSTYKA WŁÓKIEN CHEMICZNYCH

Włókna chemiczne:

1. organiczne

1. sztuczne

- białkowe (kazeinowe, sojowe)

- celulozowe i pochodne (wiskozowe, octanowe, miedziowe)

- kauczuki naturalne (włókna gumowe)

b) syntetyczne

- poliamidowe

- polichlorowinylowe

- poliestrowe

- polipropylenowe

- poliakrylonitrylowe

- poliuretanowe

2) nieorganiczne

a) szklane

b) metalowe

Charakterystyka włókien chemicznych

Z ogromnej liczby polimerów naturalnych i syntetycznych tylko niektóre są stosowane do wytwarzania włókien chemicznych przeznaczonych na materiały odzieżowe powszechnego użytku. Są to:

- celuloza

- poliamidy

- poliestry, poliakrylonitryl i jego kopolimery

- poliuretany i polipropylen.

Wszystkie procesy produkcyjne prowadzące do wytworzenia przydatnego do przerobu włókna składają się z kilku zasadniczych etapów:

- uzyskanie polimeru włóknotwórczego

- przetworzenie go do postaci płynu przędzalniczego

- wyprzędzenie włókna i jego obróbka

- przerób tekstylny włókna.

WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE WŁÓKIEN CELULOZOWYCH

Do produkcji celulozy włóknotwórczej stosuje się głównie drewno świerkowe i bukowe; można również do tego celu użyć włókien bawełnianych, zwłaszcza bawełny krótkowłóknistej.

W celu uzyskania celulozy drewno jest poddawane procesowi roztwarzania, w czasie którego wydzielana jest prawie czysta celuloza, a pozostałe składniki usuwane. Surowa masa celulozowa jest bielona w celu utlenienia substancji barwnych oraz zmniejszenia jej średniego stopnia polimeryzacji od ok. 600-800.

Właściwości włókien sztucznych

Charakteryzują się:

- małą wytrzymałością na rozciąganie, szczególnie w stanie mokrym,

- bardzo małą sprężystością i znacznym wydłużeniem, co powoduje wyciąganie się wyrobów w czasie użytkowania,

- wysoką higroskopijnością,

- wyroby z włókien wiskozowych po zamoczeniu w wodzie kurczą się w znacznym stopniu.

Zastosowanie włókien wiskozowych

Włókna wiskozowe używa się do wyroby tkanin i dzianin wykonywanych całkowicie z tego tworzywa lub jako domieszki do włókien naturalnych i syntetycznych.

Wyrabia się z nich:

- tkaniny: ubraniowe, płaszczowe, podszewkowe, sukienkowe, bieliźniane, dekoracyjne,

- dzianiny, zwłaszcza bieliźniane, dekoracyjne

- krawaty

- pasmanterię: koronki oraz nici do haftu, cerowania itp.

Właściwości włókien syntetycznych

Włókna syntetyczne:

- są termoplastyczne, tzn. w określonej temperaturze stają się miękkie, a przy dalszym jej podwyższeniu, topią się lub ulegają rozkładowi; w stanie miękkości włókna można dowolnie formować i nadawać im pożądane formy, a następnie utrwalać przez ochłodzenie

- wykazują zdolność do elektryzowania się podczas tarcia; powoduje to, że wyroby wykonane z nich „lepią się do ciała”, a także szybko brudzą,

- są odporne na działanie różnych chemikaliów,

- są mało higroskopijne (nie wchłaniają wody i potu),

- nie są atakowane przez mole, grzybki i bakterie,

- mają tendencję do mechacenia; wydostające się na zewnątrz włókienka tworzą pęczki w postaci ubitych kuleczek (dot. To włókien odcinkowych); zjawisko to nosi nazwę pillingu,

- można łatwo prać w ciepłej wodzie (nie gotować); po praniu szybko wysychają, nie filcują się, najczęściej nie wymagają prasowania.

Właściwości i zastosowanie włókien poliestrowych

Włókna poliestrowe stanowią 30% wszystkich wytworzonych włókien, a wśród włókien syntetycznych ponad 65%. Są to włókna o uniwersalnym charakterze i dlatego produkowane są w postaci włókien ciągłych i ciętych, praktycznie w równych ilościach. Wytwarza się z nich wszystkie rodzaje odzieży za wyjątkiem pończoch.

Najbardziej zauważalną cechą włókien poliestrowych jest najwyższa wśród włókien zdolność zachowania kształtu nadanego wyrobom.

Włókna poliestrowe mają powierzchnię tak samo gładką jak poliamidowe i podobny przekrój poprzeczny, ich gęstość wynosi 1,38-1,39 g/cm³.

Włókna elastanowe

- są to włókna charakteryzujące się znacznym wydłużeniem przy zerwaniu, porównywalnym jedynie z włóknami gumowymi czy kauczukowymi. Wydłużenie to, może sięgać 100%. Jednak włókna elastanowe górują nad włóknami gumowymi większą wytrzymałością, odpornością na ścieranie, zginanie, działanie światła i chemikaliów.

- wadą tych włókien jest skłonność do wydłużania się w miarę zwiększania liczby cykli obciążeń, zaletą użytkową jest możliwość produkowania włókien cienkich o grubości nawet do 10 tex.

Zastosowanie włókien syntetycznych

- włókna poliamidowe (PA) ciągłe (STILON) stosuje się do wyrobu pończoch damskich, materiałów podszewkowych, kurtek sportowych, tasiemek, wstążek itp.

- włókna poliamidowe (PA) odcinkowe (Polana) są używane jako dodatek do włókien naturalnych i sztucznych w celu zwiększenia ich wytrzymałości na rozciąganie i ścieranie oraz zmniejszenie kurczliwości w praniu. Produkuje się z nich: dywany, chodniki, tkaniny obiciowe, filtracyjne a także kordy samochodowe.

- włókna poliestrowe (PET) ciągłe (Torlen) używane są do wyrobu tkanin i dzianin sukienkowych, firanek, krawatów, tkanin technicznych

- włókna poliestrowe odcinkowe (Elana) stosowane są do wytwarzania tkanin zbiorowych, płaszczowych, koszulowych, sukienkowych, na odzież roboczą, głównie w mieszankach z wełną, bawełną, lnem)

- włókna poliakrylonitrylowe (PAN) odcinkowe stosowane do wyrobu futer sztucznych, przędzy dziewiarskich, włókien, dywanów.

Metody identyfikacji włókien

1. metoda mikroskopowa

2. metoda chemiczna:

- spalanie

- sucha destylacja

- próba topnienia

- barwienie

- rozpuszczanie

LINIOWE WYROBY WŁÓKIENNICZE

Podstawowe pojęcia i określenia

Liniowe wyroby włókiennicze, nazywane również nitkami, są podstawowym elementem budowy tkanin i dzianin. Otrzymywane są z włókien ciągłych lub odcinkowych w różnych procesach technologicznych.

Technologię nitek przedstawia norma PN-79/P-01700 - „Wyroby włókiennicze. Nitka, przędza, jedwab. Oznaczenia”, w której podano następujące określenia:

- nitka - ogólna nazwa giętkiego ciała o nieograniczonej długości i małej grubości w stosunku do długości, o postaci i właściwościach spełniających wymagania procesów wytwarzania wyrobów włókienniczych

- nitka pojedyncza - nitka z włókien bez skrętu lub ze skrętem, który można zlikwidować w jednym zabiegu odkręcania (np. jedwab, przędza)

- przędza - nitka utworzona z włókien odcinkowych zespolonych najczęściej przez skręcanie, ewentualnie przez inny zabieg, np. klejenie,

- jedwab - nitka utworzona z jednego lub więcej włókien ciągłych, np. jedwab jednowłókowy, jedwab wielowłókowy,

- nitka łączona - nitka utworzona z dwóch lub więcej nitek składowych niezłączonych ze sobą zabiegiem skręcania, np. nitka łączona podwójnie, poczwórnie itp.

- nitka wielokrotna - nitka utworzona przez złączenie ze sobą w jednym zabiegu, zwanym skręcaniem wielokrotnym, dwóch lub więcej nitek pojedynczych, np. nitka dwukrotna

- nitka skręcana wielostopniowo ­- nitka utworzona przez skręcenie ze sobą w jednym lub w kilku kolejnych zabiegach dwóch lub więcej nitek wielokrotnych lub nitek pojedynczych i nitek wielokrotnych

Biorąc pod uwagę przeznaczenie technologiczne wyróżnia się:

- nitkę tkacką osnowową - ułożoną wzdłuż brzegów tkaniny i stanowiącą zasadniczy element jej budowy, z uwagi na co charakteryzuje się odpowiednio wysokimi właściwościami mechanicznymi

- nitkę tkacką wątkową - ułożoną prostopadle do brzegu tkaniny i stanowiącą jej wypełnienie

- nitkę dziewiarską - wykorzystywaną w produkcji dzianin (np. włóczka). Nitka tkacka różni się od nitki dziewiarskiej większą liczbą skrętów, w wyniku czego jest bardziej wytrzymała, sprężysta, a także sztywna. Cechy te są pożądane w procesie produkcji oraz użytkowania tkanin.

- nici - liniowe wyroby włókiennicze wykorzystywane do łączenia elementów tkanin i dzianin w procesie konfekcjonowania.

Do powszechnie stosowanych określeń należą również:

- przędza czesankowa - charakteryzuje się dużą różnomiernością i małą grubością oraz dobrą wytrzymałością na zerwanie. Otrzymywana jest w procesie czesankowym z wysokowartościowych surowców wełnianych, bawełnianych lub lnianych, charakteryzujących się znaczną długością i cienkością włókien. Przędza czesankowa stosowana jest do produkcji tkanin o wysokiej jakości, przeznaczonych na lekką i elegancką odzież

- przędza zgrzebna - charakteryzuje się większą grubością, miękkością i puszystością, a także mniejszą wytrzymałością na rozerwanie niż przędza czesankowa. Otrzymywana jest z włókien wtórnych i ponownych, pochodzących z rozwłóknienia szmat odpadowych. Stosowana jest do produkcji tkanin cięższych, przeznaczonych na płaszcze, pledy, sukna, koce itp.

- przędza rdzeniowa - to przędza utworzona z rdzenia - przędzy ciągłej, najczęściej z włókien chemicznych oraz oplotu - z włókien naturalnych lub chemicznych ciętych, oplot zwany koszulką, jest nanoszony na rdzeń podczas przędzenia na przędzarce obrączkowej lub wózkowej. Wytwarzanie przędzy rdzeniowej polega na owinięciu rdzenia oplotem. Przędza rdzeniowa, przeznaczona na nici szwalne lub na wyroby tkane musi być nitkowana ze względów wytrzymałościowych.

Włókna w procesie produkcji przędzy mogą być skręcane w dwu kierunkach. Jeżeli kierunek skrętu jest zgodny z kierunkiem środkowej części litery S (tzw. kierunek lewy), wówczas skręt oznacza się literą S. Jeżeli kierunek skrętu jest zgodny z kierunkiem środkowej części litery Z (tzw. kierunek prawy), wówczas skręt oznaczamy literą Z.

- nitka krepowa - otrzymywana jest w wyniku nadania nitce wysokiego skrętu, tj powyżej 2000 skrętów na metr

- nitka teksturowana - otrzymywana jest w procesie teksturowania, polegającym na oddziaływaniu na nitkę wysokich temperatur oraz sił skręcających i rozciągających, w skutek czego uzyskuje ona karbikowatość, skędzierzawienie, a przy tym dużą puszystość, elastyczność i miękkość.

Sposoby oznaczania nitek

Budowę nitki można przedstawić liczbowo lub graficznie. W liczbowym oznaczeniu nitki stosuje się następujące symbole i charakterystyki:

- wartość liczbową masy liniowej i jej jednostkę w systemie tex

- symbol „f” dla włókien ciągłych w jedwabiu oraz liczbę włókien ciągłych

- symbol „t0” dla nitki bezskrętowej lub symbol kierunku skrętu (S lub Z) dla każdego zabiegu skręcenia podany z liczbą skrętu

- liczbę pojedynczych nitek składowych nitki skręcanej wielostopniowo

- symbol „R” masy wynikowej umieszczony przed wartością liczbową masy liniowej nitki

Nitki różnią się między sobą nie tylko budową wynikającą ze sposobu ich otrzymywania oraz rodzaju włókien, ale także takimi parametrami, jak grubość, kierunek i liczba skrętu.

Masa liniowa wyraża pośrednio grubość nitki. Jest ona istotnym parametrem budowy tkanin i dzianin. Wskaźnik ten pozwala na ustalenie dopuszczalnej gęstości (zapełnienia) i masy powierzchniowej wyrobu na etapie jego projektowania, a tym samym rzutuje na właściwości i przeznaczenie wyrobu.

Tkaniny i dzianiny wykonane z nitek o wysokiej masie liniowej charakteryzują się znaczną grubością i wyraźnym rysunkiem splotu. Wpływa to niekorzystnie na estetykę (delikatność) i układalność wyrobu, a także na zmniejszenie sprężystości i odporności na ścieranie. Ponadto wraz ze wzrostem masy liniowej nitek wzrasta podatność wyrobów na odkształcenia plastyczne i wypychanie. Wyroby te odznaczają się natomiast lepszą ciepłochłonnością.

Masa liniowa - masa wyznaczona przez mierzenie i ważenie odcinka nitki w określonym stanie.

Numer tex (Tt) - system międzynarodowego oznaczenia nitki (zalecany przez Międzynarodowy Komitet Normalizacyjny ISO jako uniwersalny). Określa on masę w gramach odcinka nitki o długości 1000 m. Numer tex oblicza się wg wzoru:

Tt = m/l gdzie: m- masa nitki [g]; l-długość nitki [m].

Numer metryczny (Nm) - wyraża długość nitki w metrach przypadającą na jednostkę masy - 1 gram. Numer metryczny oblicza się wg wzoru:

Nm = l/m

Numer turyński (Td) - numer ten początkowo stosowany był do oznaczania jedwabiu naturalnego, a obecnie jest powszechnie stosowany jako wyróżnik grubości nitek otrzymywanych z włókien ciągłych (np. dla pończoch i rajstop). Określa masę w gramach odcinka nitki o długości 9000 m (np. 20 den oznacza, że masa nitki o długości 9000 m wynosi 20 g). Numer turyński oblicza się wg wzoru:

Td = 9000m/l

Numer angielski (Na) - określa, ile motków nitki można wyprząść z jednostki masy, tj z 1 funta angielskiego.

Decydujący wpływ ma wytrzymałość nitki na nadany jej skręt. Ponieważ ze wzrostem skrętu wzrastają siły tarcia między włóknami i naprężenia mechanicznego mogą w bardziej jednorodny sposób rozkładać się na wszystkie włókna tym samym wzrasta wytrzymałość nitki na rozciąganie. Jednak przy nadmiernym zwiększaniu skrętu włókna zewnętrznego są poddawane naprężeniom przekraczającym ich wytrzymałość bądź doznają trwałych odkształceń. Następuje więc częściowe zniszczenie struktury fizykomechanicznej znacznej liczby włókien, a w rezultacie zmniejszenie wytrzymałości całej nitki. Skręt, przy którym wytrzymałość osiąga swoją najwyższą wartość nazywamy skrętem krytycznym Tk a odpowiadający mu współczynnik skrętu - krytycznym współczynnikiem skrętu.

Nitki wielokrotne w porównaniu z pojedynczymi o takiej samej masie liniowej odznaczają się wyższą wytrzymałością.

Wytrzymałość kręconki utworzonej z nitek skręcanych w kierunku zgodnym wzrasta szybciej ze wzrostem liczby skrętów niż skręcanych w kierunku przeciwnym, ale wytrzymałość maksymalna jest nieco niższa. Wynika to z faktu, że w przypadku zgodności kierunków skręcania, tzn. S/S lub Z/Z włókna są ułożone prostopadle do kierunku działania siły rozciągającej, zaś w przypadku niezgodności, tzn. S/Z lub Z/S, równolegle.

Nici szwalne

Nici stosowane do zszywania poszczególnych elementów odzieży ze sobą, elementy wyrobów skórzanych i innych określamy nazwą nici szwalnych. Są one produkowane z włókien ciętych i ciągłych, pochodzenia naturalnego bądź chemicznych. W zależności od przeznaczenia mają one własne nazwy klasyfikacyjne, np. chirurgiczne, krawieckie, rymarskie czy szewskie.

Ze względu na budowę nici oraz rodzaj surowców użytych do ich produkcji, nici szwalne dzieli się następująco:

1. Nici z włókien ciętych:

a)nici z włókien naturalnych

- z jedwabiu naturalnego

- bawełniane

- z włókien łykowych

b) nici z włókien chemicznych

- nici produkowane systemem bawełniarskim

- nici przędzione systemem jedwabniczym

2. Nici rdzeniowe

a) nici z włókien naturalnych i chemicznych

- nici z włókien poliestrowych (rdzeń) i bawełnianych (oplot)

3. Nici multifilamentowe:

a) nici z jedwabiu naturalnego

b) nici z włókien chemicznych

- jednoskładnikowe: poliamidowe, poliestrowe, poliestrowe tekturowe

- dwuskładnikowe

4. Nici monofilamentowe

- poliamidowe

- poliestrowe,

Największe zastosowanie mają nici bawełniane i przędzione systemem bawełniarskim, nici z rdzeniem poliestrowym w oplocie bawełnianym oraz nici poliamidowe i poliestrowe, mono i multifilamentowe. Zakresy grubości nici są dość szerokie i wynoszą np. dla nici bawełnianych od 30-90 tex, a dla nici chemicznych od 74-94 tex.

Podczas procesu szycia, bez względu na rodzaj ściegu, nitka szwalna jest poddawana naprężeniom statycznym i dynamicznym. Siły te osiągają największą wartość w trakcie zaciągania ściegu i pod ich wpływem nitki zmieniają swoje właściwości mechaniczne.

Na wielkość obciążeń dynamicznych oprócz konstrukcji maszyny i szybkości, z jaką pracuje, wpływają takie właściwości jak siły tarcia i charakter barier ściernych w strefie tworzenia ściegu, czyli kształt igły, grubość warstwy przeszywanego materiału czy temperatura i wilgotność otoczenia. Czynniki te powodują rozgrzewanie się elementów maszyny oraz nici i mogą doprowadzić do daleko posuniętych zmian jej chwilowych właściwości mechanicznych, a w konsekwencji do zrywu. Z tego punktu widzenia korzystniejsze jest stosowanie nici rdzeniowych, bo warstwa oplotu chroni rdzeń przez przegrzaniem i ułatwia rozpraszanie wydzielonego ciepła.

Skłonność nici do ulegania zrywom określana jest jako zrywność czyli liczba zrywów przypadająca na jednostkę długości szwu.

K = i/l

Zbywalność lub szwalność jest statystycznym wskaźnikiem jakości nici.

W celu nadania niciom szwalnym odpowiednich właściwości mechanicznych i estetycznych poddaje się je różnego rodzaju operacjom wykańczalniczym. Nici bawełniane są kilkakrotnie skręcane, również na mokro, a nici z włókien chemicznych poddawane odpowiedniej obróbce cieplnej, zmierzającej do nadania im małego wydłużenia i niskiej kurczliwości.

PŁASKIE WYROBY WŁÓKIENNICZE

Płaskie wyroby włókiennicze stanowią bardzo zróżnicowaną grupę wyrobów włókienniczych. Zalicza się do nich tkaniny, dzianiny, włókniny, przędziny oraz laminaty.

Charakterystyka płaskich wyrobów włókienniczych obejmuje określenie:

- nazwy i przeznaczenia wyrobu (np. tkanina sukienkowa, bawełno-podobna)

- kierunku osnowy i wątku w tkaninie (rządków i kolumienek w dzianinie)

- prawej i lewej strony tkaniny (dzianiny)

- szerokości i długości wyrobu.

Ze względu na różnorodne możliwości reeknologiczne i surowcowe wytwarzania tkanin i dzianin wyroby te mogą być bardzo różne, stąd ich bogata oferta asortymentowa.

Pod względem składnika surowcowego wyróżnia się następujące wyroby włókiennicze:

- bawełniane i bawełnopodobne, z włókien syntetycznych i sztucznych

- wełniane i wełnopodobne, z włókien sztucznych i syntetycznych,

- jedwabne i jedwabiopodobne, z włókien sztucznych i syntetycznych.

Innym, szczególnie ważnym dla konsumenta kryterium podziału tkanin i dzianin jest ich przeznaczenie. Wyodrębnić tu można następujące grupy wyrobów:

- bieliźniane (koszulowe, kalesonowe, piżamowe, ręcznikowe, kąpielowe, chusteczkowe)

- pościelowe (poszewkowe, poszwowe i prześcieradłowe, wsypowe, kołdrowe, materacowe, siennikowe, kocowe)

- odzieżowe (płaszczowe męskie i damskie, ubraniowe i kostiumowe, sukienkowe, szlafrokowe, podszewkowe, szalowe i chusteczkowe, krawatowe)

- dekoracyjne (meblowe, zasłonowe, obicia samochodowe, leżakowe, sztandarowe i flagowe)

- stołowe (obrusowe i serwetkowe)

- specjalne (żaglowe, workowe, pakowe, obuwiowe, ścierkowe, parasolowe, galanteryjne)

- techniczne (ogniotrwałe, kwasoodporne, brezentowe, podkładowe, filtracyjne)

- pończosznicze

- dziewiarskie

- inne.

Tkaniny powstają z układów nitek przeplatających się pod kątem prostym (osnowy i wątku)

Dzianiny składają się z oczek wzajemnie się przeplatających. Nitki tworzące oczka mogą być pojedyncze lub wielokrotne.

Wyroby ażurowe jak koronki i tiule powstają w wyniku stosowania różnych technik produkcji, np. koronki tiulowe (babinetowe), klockowe.

W plecionkach przynajmniej 3 nitki przeplatają się między sobą.

Włókniny - łączy się włókna chemicznie, mechanicznie lub oboma sposobami jednocześnie.

Filce - powstają w wyniku spilśniania wełny lub innych włókien z uwłosienia zwierząt albo przez łączenie włókien w inny sposób.

Przędziny - tworzy się przez zszycie warstwy lub warstw przędzy

Laminaty - powstają w wyniku warstwowego połączenia 2 lub więcej materiałów odzieżowych, albo przez połączenie materiału pianką, folią lub papierem.

Skóry naturalne - skóry zwierzęce, głównie ssaków, stosowane jako surowiec przemysłowy. Ze względu na sposób wyprawy, skóry dzieli się na licowe - o gładkiej powierzchni i zamszowe - o powierzchni pokrytej drobnym meszkiem.

Futro - materiał odzieżowy pozyskiwany ze zwierząt futerkowych lub produkowany metodą przemysłową (futra sztuczne) na maszynach dziewiarskich.

Folia odzieżowa - produkowana z polichlorku winylu, do którego dodaje się w zależności od potrzeb - substancje zmiękczające, barwnik, a następnie sprasowuje gorącymi walcami. Folia nie pali się, jest słaba, wrażliwa na zmiany temperatury, nie przepuszcza powietrza, pary wodnej i wody, jest odporna na chemikalia. Używana do produkcji odzieży przeciwdeszczowej, worków na chemikalia, rękawic ochronnych, łączona metodą zgrzewania.

Membrany półprzepuszczalne polimerowe - materiały nowej generacji, produkowane w formie bardzo cienkich mikroporowatych folii.

Proces otrzymywania tkanin:

Tkanina powstaje w procesie tkania, który polega na przeplataniu pod kątem prostym nitek osnowy z nitkami wątku.

Osnowa to nitki, które podczas produkcji tkaniny są ułożone wzdłużnie.

Wątek to nitki, które podczas produkowania tkaniny są ułożone poprzecznie.

Podczas tkania osnowa jest bardziej narażona na obciążenia mechaniczne, dlatego z reguły jest mocniejsza niż wątek.

Materiały odzieżowe są wyrobami, które powstają w wyniku różnorodnych procesów produkcyjnych.

1. Z nitek: tkanina; dzianina; wyroby plecione; przędzina

2. Z luźnych włókien: filc; włóknina

3. Inne: materiały powlekane; laminaty; folie odzieżowe; membrany półprzepuszczalne; tworzywa skóropodobne; skóry naturalne; futra naturalne; futra sztuczne

Materiały odzieżowe z nitek:

Podstawowe materiały odzieżowe oraz materiały dodatkowe są wyrabiane z nitek. W przeważającej ilości są to wyroby płaskie, których grubość jest bardzo mała w stosunku do długości i szerokości. Zależnie od systemu przeplatania nitek rozróżnia się następujące podstawowe rodzaje tych wyrobów.

- tkaniny które powstają z 2-układów nitek, przeplatających się pod kątem prostym,

- dzianiny których zasadniczym elementem jest oczko, które łącząc się z sąsiednimi oczkami w kierunku poziomym tworzy rządki, a w kierunku pionowym kolumienki.

- wyroby plecione w których nitki przeplatają się między sobą nie tworząc wyodrębnionych układów

- przędziny które powstają przez odpowiednie przeszycie nitek i przez wszycie nitek w spód tkaniny lub dzianiny

Do wyrobów plecionych zalicza się: tiule, koronki, pasmanterie plecione. Tiule wykonuje się z włókien bawełny, jedwabiu naturalnego, sztucznego, lub syntetycznego oraz nici metalowych. Do ich wyrobu służą maszyny bobinetowe.

Tiulu cienkiego używa się na suknie balowe, na welony ślubne, woalki. Tiul gruby gładki lub wzorzysty - na firanki i zasłony do okien, na kapy do łóżek.

Koronkami są nazywane wyroby plecione, w których na ażurowym tle występuje wyraźny gęstszy ornament. Koronki tiulowe wyrabiane są na maszynach bobinetowych. Maszyny te mają urządzenia żakardowe umożliwiające uzyskiwanie wzorów koronek naśladujących najdelikatniejsze koronki ręczne.

Koronki klockowe wyrabiane są z bawełny lub włókien sztucznych. Wykonuje się je na maszynach z ustawionymi na obwodzie koła szpulami, które poruszając się przeplatają i łączą ze sobą nitki. Koronki klockowe często nazywamy nicinkami. Stosowane są głównie do ozdabiania bielizny pościelowej.

Koronki haftowe są wykonywane na tkaninach, dzianinach lub na tiulu z włókien bawełnianych, sztucznych lub syntetycznych. Nitka haftująca jest często tego samego surowca co materiał stanowiący tło haftu. Do haftu bywają też stosowane nitki metalowe.

Przędziny to wyroby włókiennicze zbudowane z nitek odpowiednio ułożonych i połączonych metodą klejenia, przeszywania lub wszywania wspód. Wyróżnia się następujące rodzaje przędzin:

- przędziny gładkie - produkowane technologią nalimo, która polega na przeszyciu ściegiem łańcuchowym za pomocą osnowy łączącej nałożone na siebie nitki osnowy i wątku.

- przędziny z okrywą zewnętrzną (pętelkową)- produkowane technologią Malipol, która polega na wszywaniu w podkładkę (z tkaniny) nitek, które wcześniej zostały uformowane w pętelki. Wyrób przypomina jednostronną tkaninę frotte. Wszywana nić tworzy z 1 str gładkie rzędy ściegów łańcuszkowych, a z 2 wysokie pętelki.

- przędziny gładkie (Malimo) przeznaczone są na zasłony, serwety, pieluszki, kaftaniki, podpinki, lekką odzież, wkłady usztywniające, worki na owoce, ręczniki.

Przędziny z okrywą zewnętrzną (malipol) mają węższe zastosowanie niż przędziny Malimo, ze względu na większą objętość i masę powierzchni, produkuje się z nich ręczniki, prześcieradła, płaszcze kąpielowe gdy są wykonane z przędzy bawełnianej. Jeżeli przędzina wykonana jest z wełny i następnie poddawana jest folowaniu oraz drapaniu znajduje zastosowanie w wyrobach odzieżowych, obiciach mebli i innych.

Budowa tkanin. Sploty tkackie. Parametry struktury.

Wyznaczanie kierunku osnowy i wątku w tkaninie.

W przypadku występowania w tkaninie krajki (brzegu) nitki osnowy są to nitki ułożone równolegle do krajki, natomiast nitki wątku- prostopadle. Jeżeli krajka nie występuje, kierunek tkaniny ustala się na podstawie cech:

- osnowa charakteryzująca się bardziej równoległym ułożeniem i zazwyczaj większą gęstością niż wątek

- osnowa wykonana jest najczęściej z włókien dłuższych, lepszych gatunkowo

- osnowa charakteryzuje się zazwyczaj większa masą liniową i bardziej równoramienną grubością niż wątek.

- osnowa odznacza się większą wytrzymałością i jest bardzo sztywna, co związane jest z występowaniem większej liczby skrętów

- jeżeli w 1 kierunku tkaniny występują nitki o różnej barwie, grubości i składzie surowcowym, a w drugim - nitki są jednakowe to należy przyjąć, że nitki różnogatunkowe występują w osnowie

- barwnie tkane pasy występują najczęściej wzdłuż osnowy

- barwnie tkane kraty mają bardziej równomierną podziałkę osnowy

- ślady drapania lub strzyżenia występują w kierunku osnowy

- w tkaninach o splotach gazejskich okręcają się nitki osnowy

- występowanie błędów tkackich, np. w postaci rozrzedzenia lub zagęszczenia nitek, podwójnego układu nitek w określonym kierunku, obecności wetkanych pętli o długości ok. 1 cm jest charakterystyczne dla wątku

- nici wątku odznaczają się większym stopniem zafalowania.

Wrobienie nitki to różnica miedzy pierwotną długością nitki wyprutej z odcinka tkaniny i długość tego odcinka wyrażona w % w stosunku do długości odcinka tkaniny

W = l-l₀ / l₀ *100%

Gdzie: W - wrobienie nitki (w%); l- długość nitki po rozprostowaniu (mm); l₀ - długość odcinka tkaniny, z którego wypruto nitkę (mm)

Liczba osnowy lub wątku to liczba nitek osnowy lub wątku przypadająca na 10 cm tkaniny.

N_o(W)= n_0(W) / l *100 [nitek/100*mm]

Gdzie: N_0(w) - liczba osnowy (wątku); n_0(W) - liczba nitek osnowy (wątku) w próbce; l-długość próbki (mm)

METODY WYZNACZANIA LICZNOŚCI OSNOWY I WĄTKU W TKANINIE

- metoda bezpośredniego liczenia nitek

- liczenie nitek przy zastosowaniu optycznych urządzeń powiększających

- liczenie nitek wyciągniętych z odpowiednio przygotowanej próbki

Krajka w tkaninie - brzegowa część tkaniny biegnąca wzdłuż osnowy. W procesie tkania jest wzmacniana (mocniejszymi nitkami osnowy, większą licznością nitek, zmianą rodzaju splotu) w celu zabezpieczenia przez rozerwaniem podczas obróbki wykończalniczej. Szerokość krajki wynosi 0,5-1,5% szerokości tkaniny, co odpowiada ok. 5 mm dla tkanin wąskich i rzadko przekracza 15 mm w tkaninach szerokich. Często krajki maja znaczenie reklamowe, zawierają znaki fabryczne, informujące o składzie surowcowym (kolorowe nitki lub napisy)

Kolory nitek w krajkach:

- kolor niebieski - wełna i włókna wełniane

- kolor czerwony - włókna poliestrowe (elana, torlen)

- kolor zielony - włókna poliakrylonitrylowe

- kolor żółty - włókna celulozowe (argania)

- kolor jasnoszary - włókna poliamidowe (polana).

Splotem tkanin nazywamy porządek przeplatania się nitek osnowy z wątkiem.

Raport splotu - to najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której porządek przeplatania się obu układów nitek w tkaninie powtarza się. Raport na rysunku splotu zaznacza się w lewym górnym rogu, zamalowując pokrycia osnowowe na czarno. Pokrycia osnowowe poza raportem zakreskowuje się.

Pokrycie to miejsce skrzyżowania się osnowy z wątkiem. Pokrycie osnowowe - jeśli nitka osnowy przechodzi górą i pokrywa wątek, Pokrycie wątkowe - jeżeli wątek pokrywa osnowę.

Wyróżnik 4 cyfrowy splotu - to ułamek, w którym nad kreską podaje się liczbę pokryć osnowowych, a pod kreską liczbę pokryć wątkowych na 1-ej nitce wątku. Np. ½ 1-liczba pokryć osnowowych; 2-wątkowych

Skok splotu tkackiego to odległość między dwoma jednakowymi pokryciami położonymi na dwóch sąsiednich nitkach jednego układu w raporcie splotu. Rozróżnia się skok osnowowy i wątkowy.

Skok osnowowy (S₀) wskazuje, o ile nitek wątku jest oddalone analogicznie do rozpatrywanego pokrycia na poprzedniej nitce osnowy.

Skok wątku (S_w) wskazuje natomiast, o ile nitek osnowy jest oddalone analogicznie do rozpatrywanego pokrycia na poprzedniej nitce wątku. Skok splotu zapisuje się w nawiasie za wyróżnikiem cyfrowym i jest to skok wątkowy.

Jeżeli liczba pokryć osnowowych jest większa od wątkowych to splot nosi nazwę osnowowego, jeśli jest odwrotnie to splot nosi nazwę wątkowego. Gdy liczby te są równe wówczas splot jest dwustronny. Suma wszystkich pokryć zawsze jest równa raportowi osnowowemu.

Masa powierzchniowa zależy od zagęszczenia tkaniny i grupy przędzy. Jest to masa 1 m² tkaniny wyrażona w gramach.

Masa liniowa - masa 1 mb tkaniny wyrażona w gramach.

SPLOTY TKACKIE:

1)zasadnicze: płócienny, skośny, atłasowy;

2)pochodne zasadniczych: * ryps poprzeczny, podłużny, skośny, przesunięty, panawa; *wzmocniony: wielorzędowy, łamany, przesunięty, krzyżykowy; *wzmocniony: nieregularny

3)modyfikowane i zestawne: drobnowzorzyste; żakardowe; krepowe; waflowe; żeberkowe; elastyczne

4)złożone: wielowątkowe, wieloosnowowe

5)gazejskie: polikrętne, całokrętne, wielokrotne.

Charakterystyka splotów dziewiarskich.

Splot dziewiarski powstaje w wyniku połączenia oczek w określonym porządku. Połączone oczka w kierunku pionowym noszą nazwę kolumienek, natomiast w poziomym - rządków.

Sploty dziewiarskie dzieli się na rządkowe i kolumienkowe (osnowowe).

Splot rządkowy występuje wtedy, gdy oczka danego rządka wykonane są z 1 nitki, natomiast splot kolumienkowy to taki splot, w którym każde oczko w danym rządku jest wykonane z innej nitki (różne nitki ułożone są równolegle obok siebie), a łączniki oczek wiążą oczka tej samej kolumienki. Dla splotu rządkowego i kolumienkowego wyróżnia się sploty zasadnicze, pochodne i wzorzyste.

Sploty dziewiarskie:

a)rządkowe: *zasadnicze: lewoprawy, dwuprawy, dwulewy; *pochodne: dwulewoprawy, interlokowy

b)kolumienkowe: *zasadnicze: trykotowy, atłasowy, łańcuszkowy; *pochodne: sukienny, aksamitny, atłasowo-sukienny, trykotowo-interlokowy.

Sploty dziewiarskie zasadnicze to sploty, w których kolumienki i rządki utworzone są tylko z prawych lub z tylko lewych oczek lub w których kolumienki są na przemian utworzone z oczek prawych i lewych.

Do zasadniczych splotów rządkowych zalicza się: splot lewoprawy, dwuprawy i dwulewy.

W grupie splotów zasadniczych kolumienkowych wyróżnia się sploty: łańcuszkowy, trykotowy, atłasowy. Sploty pochodne tworzy się przez kombinację dwóch jednakowych splotów zasadniczych. Sploty wzorzyste natomiast powstają w wyniku modyfikacji splotu zasadniczego lub pochodnego poprzez wprowadzenie dodatkowej nici, stosowanie oczek o różnej wielkości, nabranie dodatkowego oczka itp.

Materiały odzieżowe otrzymywane bezpośrednio z luźnych włókien:

Ze względu na rodzaje połączeń włókien wyróżnia się dwie grupy materiałów: filce i włókniny.

Materiały otrzymywane z luźnych włókien:

Filce; włókniny: klejone, igłowane, przeszywane.

Filce: są to wyroby włókiennicze zbudowane z masy luźnych włókien, które nie tylko stanowią podstawową masę, lecz są same dla siebie spoiwem dzięki naturalnej zdolności do spilśniania.

Surowcami do produkcji filców są:

-wełna, jako surowiec podstawowy (dzięki zdolności do spilśniania)

- włókna wypełniające, które nie biorą udziału w procesie spilśniania, powodują jednak zwiększenie masy filcu i wpływają na obniżenie kosztów produkcji.

Produkcja filców przebiega w nast. etapach:

- przygotowanie mieszanki włókien

- zgrzebienie - tworzenie jednolitej warstwy włókien - runa

- spilśnianie - przesycone parą wodną włókna zakleszczają się wstępnie na maszynach zwanych pilśniarkami

- folowanie - wstępnie spilśnione runo wprowadza się do kąpieli foluszniczej (zakwaszonej lub zalkalizowanej) i poddaje ubijaniu drewnianymi młotami; następuje znaczne skurczenie wyrobu po długości i szerokości, rośnie natomiast grubość i ciężar właściwy tworzonego filcu

- wykończenie, w zależności od potrzeb prowadzi się następujące procesy: pranie, szlifowanie, barwienie, nanoszenie apretury przeciwmolowej i wodoodpornej.

Włókniny

Włókniny to wyroby włókiennicze utworzone z masy luźnych, odpowiednio uformowanych włókien, poddanych następnie wiązaniu. Produkcja włóknin przebiega w następujących etapach:

- przygotowanie mieszanki włókien

- zgrzebienie, czyli tworzenie jednolitej warstwy włókien, runa

- łączenie włókien

- wykończanie

Wykończenie włókien w zależności od potrzeb prowadzi się poprzez barwienie, drukowanie, nanoszenie apretur, wytłaczanie powierzchni. Surowcami do produkcji włóknin są: bawełna, włókna: wiskozowe,, poliakrylonitrylowe, poliestrowe i luźnego rodzaju włókna ponowne i wtórne.

Włókniny stosowane są jako:

- wkłady usztywniające do odzieży i bielizny

- wkłady termoizolacyjne do odzieży wierzchniej (zastępują watolinę)

- koce i dywany

- artykuły jednorazowego użycia: chusteczki higieniczne, pieluszki, ręczniki, fartuchy i czepki chirurgiczne, pościel szpitalna, obrusy, serwety.

Inne materiały odzieżowe

Materiały powlekane są to wyroby zbudowane z podłoża włóknistego i warstwy powlekającej, z żywicy syntetycznej lub lateksu.

Laminaty to wyroby włókiennicze powstające przez trwałe połączenie płaskiego wyrobu włókienniczego z innym materiałem, którym może być pianka z tworzywa sztucznego (najczęściej jest to pianka poliuretanowa).

Materiały laminowane pianką poliuretanową wytwarza się przez:

-laminowanie termiczne - płomieniowe. Tkanina i pianka po odwinięciu są kierowane między wałki kalandrujące. Przesuwająca się obok palnika pianka zostaje powierzchniowo nadtopiona, tworząc warstwę sklejającą, która pod dociskiem wałków kalandra łączy tkaninę z pianką.

- klejenie - może odbywać się na mokro i na sucho. Wyroby trójwarstwowe uzyskuje się w metodzie klejenia przez powtórne laminowanie sklejonej z naturalnej pianki

- pikowanie (przeszywanie).

Laminaty są materiałami lekkimi, o drobnej odprężności, ciepłymi, o stabilnych wymiarach, łatwymi w konserwacji, trudnymi do konfekcjonowania. Trudności w konfekcjonowaniu związane są z dużą sztywnością laminatów i dużym oporem, jaki stawia pianka podczas szycia.

Laminaty stosowane są na: odzież wierzchnią, dziecięcą, damską i męską, wdzianka, skafandry, kombinezony narciarskie, podpinki, rękawice, płaszcze, wkładki ocieplające butów, kaloszy

Folie odzieżowe

Do wyrobu odzieży stosuje się folie ze zmiękczonego PCV. Otrzymuje się je poprzez zmieszanie polichlorku winylu z dodatkami (plastyfikatory, barwniki) a następnie walcowanie w podwyższonej temp. Powierzchnia folii może być przezroczysta lub matowa, gładka lub reliefowa (wytłaczana na walcu o wyrytym wzorze). Bywa jednokolorowa lub z nadrukowanym wzorem. Z folii PCV wyrabia się odzież ochronną od deszczu, płaszcze, peleryny, kaptury oraz fartuchy ochronne dla pracowników zatrudnionych w warunkach dużej wilgotności lub w warunkach działania różnych związków chemicznych.

Membrany polimerowe półprzepuszczalne są to materiały nowej generacji. Produkowane w formie bardzo cienkich mikroporowatych folii. Membrany łączone są z tradycyjnymi materiałami włókienniczymi poprzez:

- laminowanie, czyli zgrzewanie membrany z tkaniną, dzianiną lub włókniną

- bezpośrednie nanoszenie na materiał włókienniczy cienkiej warstwy odpowiedniej żywicy polimerowej w postaci roztworu lub pianki,

- umieszczenie membrany jako luźnej przekładki między warstwą zewnętrzną odzieży a podszewką.

Właściwości membran wynikające z ich mikroporowatej budowy:

- wodoodporność - mikropory są zbyt małe, aby krople wody mogły przez nie przenikać,

- zdolność do oddychania - wilgoć w postaci pary wodnej pochodzącej z ciała łatwo przenika przez mikropory na zewnątrz. Zapobiega to poceniu się i stwarza korzystny mikroklimat między powierzchnią skóry, a warstwą odzieży

- wiatroszczelność - wiatr wplątuje się w niezliczone mikroskopijne rozgałęzienia włókien membrany i zostaje przez nie skutecznie zatrzymany

- zwiększona ciepłochłonność wynika z małej przewiewności i możliwości utrzymania korzystnego mikroklimatu

Membrany są bardzo wrażliwe na przebieg, dlatego nie mogą być uszkodzone podczas konfekcjonowania i użytkowania. Szwy w odzieży wykonanej z tych materiałów powinny być uszczelnione poprzez zgrzewanie lub zaklejone taśmą izolacyjną.

Rodzaje membran półprzepuszczalnych:

- Goretex - to mlecznobiała membrana z politetrafluoroetylenu (PTFE) zwanego teflonem. Materiał ten jest odporny na podwyższone temperatury (do 260⁰C) jest odporny na chemikalia, jest b.cienki, ma grubość ok. 0,02 mm, wykazuje znakomitą wodoodporność. Membrany Goretex stosowane są do: produkcji odzieży i obuwia; produkcji odzieży o specjalnym przeznaczeniu-kombinezony kosmiczne, skafandry dla alpinistów, różne stroje sportowe i rekreacyjne; do wytwarzania protez naczyń krwionośnych; do wyrobu przewodów i zespołów kablowych w lotnictwie, telekomunikacji; w przemyśle chemicznym na uszczelki; w ochronie środowiska na filtry redukujące emisję szkodliwych substancji;

- Sympatex to bezbarwna, przezroczysta membrana o grubości ok. 0,015 mm, wykonana z chem. modyfikowanego poliestru. Sympatex w zasadzie nie posiada mikroporów, a zdolność do oddychania zawdzięcza specjalnej budowie chemicznej. Zastosowanie jest zbliżone do zastosowania Goretexu;

- Hydrotex to mat. hydrofobowy (odpychający wodę) otrzymany w wyniku powlekania tkaniny nylonowej spienionym poliamidem stosowany przede wszystkim na odzież sportową i rekreacyjną

Materiały skóropodobne

Produkcja materiałów skóropodobnych jest podobna do produkcji mat. powlekanych, ale z tą różnicą, że do warstwy powlekającej dodaje się subst. porotwórcze, które nadają powierzchni mikroporowatą strukturę. Dzięki mikrosporom mat. skóropodobne przepuszczają powietrze, parę wodną, nie przepuszczają wody, są miękkie, elastyczne, wykazują odporność na zginanie, na zmiany właściwości w obniżonej temp.

Skóra wyprawiona jako materiał służący do prod. obuwia, galanterii, odzieży skórzanej, rękawiczek i innych wyrobów, ma bardzo różnorodne właściwości uzyskane dzięki właściwości samego kolagenu, jego przestrzennej, strukturalnej budowie, jak i dzięki odpowiednio przeprowadzonym procesom technologicznym. Na wartość użytkową skóry wyprawionej składają się: możliwość zastosowania jej do produkcji wyr.użytkowych, niezmienność właściwości w czasie jej przechowywania, trwałość w użyciu oraz zaspokojenie potrzeb higienicznych i estetycznych.

Organoleptycznie a głównie wzrokiem i dotykiem, można określić niektóre cechy zew. skóry wyprawionej, jej rodzaj, pochodzenie, sposób garbowania i wykończenia, wady, uszkodzenia itp.

Badania chem mają raczej charakter pomocniczy przy ocenie wartości użytkowej skóry, pozwalają przede wszystkim na właściwą interpretację wyników uzyskanych podczas badań fizycznych. Badania te mają tu decydujące znaczenie.

Rodzaj skóry można rozpoznać po jej profilu, wielkości, grubości i ściągliwości. Cechy te są charakterystyczne dla każdego rodzaju skóry. Również należy zwrócić uwagę na wygląd lica skóry, który w wypadku skór o naturalnym wykończeniu jest bardzo charakterystyczne dla większości skór.

Lico skór gotowych powinno być czyste, bez nalotów, ściśle związane z dermą, dobrze wygładzone, bez pofałdowań i mechanicznych uszkodzeń, jednolicie zabarwione, a barwnik wraz z ostatecznym wykończeniem lica winien być odporny na tarcie na sucho i na mokro, na światło, wielokrotne zginanie, zadrapanie itp.

Włókno welurów i skór weluropodobnych (tzw. nielicowych skór) winno być krótkie, gęste, równe i nietłuste.

Ocenę zewnętrzną skóry przeprowadza się również od strony mizdry, która powinna być czysta, bez żył, resztek tkanki podskórnej, zabrudzeń itp.

Skóry garbowania roślinnego i syntenowego mają zwykle zabarwienie naturalne, tj. brązowe w różnych odcieniach. Skóry garbowania chromowego jednokąpielowego na przekroju wykazują jasnoniebieskie zabarwienie, a dwukąpielowego - jasnozielone. Skóry garbowania glinowego i siarkowego są białe, a tłuszczowego - żółte (kremowe).

Skóry te są wykańczane w różnych kolorach od strony lica i mizdry. Skóry odzieżowe powinny cechować się dużą miękkością, elastycznością być pełne w dotyku, o zwartym, niepływającym liczku. Powinny cechować się dużą wytrzymałością szwu, przepuszczalnością powietrza, dużą odpornością na działanie wody, potu, światła itp.

Skóry odzieżowe służą do produkcji płaszczy damskich i męskich, kurtek, kombinezonów, kamizelek, pilotek, czapek itp.

Wśród skór odzieżowych wyróżnia się skóry odzieżowe zwykłe, welurowe, welwetowe, nappa i softy.

Wyznaczanie prawej i lewej str. tkanin.

Podstawą ustalenia strony prawej tkaniny (dzianiny) jest jej wygląd, wykończenie, splot oraz rodzaj nitek osnowy i wątku (rządków i kolumienek). Prawa strona tkaniny najczęściej charakteryzuje się następującymi cechami:

- powierzchnia prawej strony jest staranniej wykończona, gładka i połyskująca, a w przypadku barwnego druku wzór na tej stronie jest wyraźniejszy

- na powierzchni tkanin o splotach skośnych występują wyraźniejsze rządki, zazwyczaj o przeciwnym kierunku do kierunku skrętu osnowy

- w tkaninach o splotach osnowowych lub wątkowych wykonanych z przędzy z różnych surowców po prawej stronie znajduje się przędza cenniejsza, a w wypadku obecności nitek ozdobnych, strona ta jest efektowniejsza

- w tkaninach wypełnionych środkami apreterskimi prawa strona jest gładsza i efektowniejsza

- okrywa włókienna (tkaniny drapane, plusze i aksamity) oraz jednostronna okrywa pętelkowa występują zazwyczaj po prawej stronie

- wszelkie kłęby w postaci węzłów, końców nitek znajdują się po lewej stronie.

Czynniki decydujące o właściwościach materiałów odzieżowych

Właściwości użytkowe i estetyczne materiałów odzieżowych zależą od wielu czynników w których dominujące znaczenie mają właściwości włókien.

Badania organoleptyczne

Polegają na ocenie właściwości tkanin, dzianin lub innych wyrobów za pomocą zmysłów wzroku, dotyku i węchu. Metoda ta wymaga dużej wprawy, pozwala jednak na szybką i bezpośrednią ocenę. Wadą jej jest to, że nie daje dokładnych wyników.

Na podstawie badań organoleptycznych można określić niektóre właściwości tkaniny związane z jej budową i wykończeniem. Wrażenie przy dotyku i wygląd zewnętrzny tkaniny pozwala określić rodzaj zastosowanego splotu, rodzaj wykończenia, sprężystość tkaniny, układalność. Wzrokowo określa się sposób nadawania wzoru tkaninie; czy jest to przędza zgrzebna, czy czesankowa) i nitek, stopień ich skrętu, liczbę pojedynczych nitek, z których nitka została skręcona, a przez ręczne rozciąganie - jej wytrzymałość. Przy zgnieceniu próbki w ręku odporność tkaniny na mięcie.

Na podstawie znajomości rodzaju włókien oraz budowy i wykończenia tkaniny można przewidzieć do pewnego stopnia jej właściwości higieniczne, wytrzymałościowe, konfekcyjne itp.

Wzrokowo oraz na podstawie wrażenia przy dotyku można określić budowę dzianiny, rodzaj zastosowanych nitek, rodzaj splotu, sposób nadania wzoru dzianinie, miękkość, układalność. Wyciągając nitkę można stwierdzić, czy jest to dzianina rządkowa, czy też dzianina kolumienkowa.

W kierunku kolumienek dzianina przeważnie jest mniej rozciągliwa niż w kierunku rządków. Prawą i lewą stronę dzianiny można rozróżnić na podstawie oglądania przeplotu oczek, wyraźniejszego wzoru.

Badania laboratoryjne

Wynikami badań i pomiarów laboratoryjnych dotyczących zmiany wymiarów wyrobu po praniu, odporności wybarwień na działanie wody, wytrzymałości wyrobu na rozciąganie, są dane liczbowe zwane wskaźnikami.

Metoda laboratoryjna wymaga posiadania aparatury pomiarowej i przyrządów, na których można określić poszczególne wskaźniki oraz odpowiednich warunków klimatycznych do przeprowadzenia badań.

Badania lab. przeprowadza się w celu kontroli jakości wyrobów włókienniczych i oceny ich właściwości użytkowych. Tego rodzaju badania są przeprowadzane zarówno w lab metrologicznych zakładów włókienniczych jak i odzieżowych.

Laboratoryjna ocena jakości wyrobów włókienniczych poza wyznaczaniem parametrów strukturalnych obejmuje również badania wskaźników użytkowych, które można sklasyfikować w 3 zasadniczych grupach:

- wskaźniki higieniczne wyrobu

- wskaźniki określające trwałość wyrobu

- wskaźniki estetyczne wyrobu

Próbne użytkowanie odzieży

Rzeczywistą ocenę nowych pod względem składu włókien jak i sposobu wykończenia wyrobów, można uzyskać w doświadczalnym użytkowaniu odzieży z nich wykonanej.

Zasady doświadczalnego użytkowania tak ustalono, aby gwarantowały porównywalność i obiektywność wyników. Badania takie są jednak długotrwałe i kosztowne, ponieważ obserwacje przeprowadza się w ciągu założonego czasu użytkowania, często trwającego nawet kilkanaście miesięcy. Met. ta określa czas użytkowania w godzinach oraz czynniki decydujące o właściwościach użytkowych i sposobie ich wyznaczania.

Klasyfikacje materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich

Materiały odzieżowe - materiały pochodzenia włókienniczego i nie włókienniczego, naturalne lub chemiczne, przeznaczone do produkcji określonego rodzaju wyrobu odzieżowego.

Klasyfikacja w zależnośći od pełnionych funkcji w gotowym wyrobie

1. Materiały podstawowe: tkaniny, dzianiny, wyroby plecione, tiule, koronki, włókniny, przędziny, folie odzieżowe, membrany półprzepuszczalne, materiały powlekane, filce, skóry, filce naturalne i sztuczne

2. Materiały pomocnicze: a)dodatki krawieckie: mat. wspomagające, usztywniające i wspomagające, termoizolacyjne, podszewkowe; b)nici odzieżowe: nici do szycia maszynowego i ręcznego; c) pasmanteria: taśmy tkane i plecione; d) dodatki galanteryjne: zapięcia, guziki, inne rodzaje zapięć, dodatki zdobnicze (zdobiny różne).

---