Wykonały:
Monika Juhnke
Patrycja Kasperska
Adriana Kordyś
Daria Łyczak
Beata Szreder
Elwira Szubryczyńska
Zdefiniowanie wieku starszego sprawia duże
trudności. Najprostsza definicja opiera się na
kryterium wiekowym, przyjmującym 60- 65 rok
życia. Niektórzy autorzy proponują bardziej
szczegółowy podział:
wiek starszy, starość wczesna (60 – 74 lat)
wiek podeszły, starość pośrednia (75 – 89 lat)
wiek sędziwy, późna starość (≥ 90 lat)
Etymologia - z greckiego polypragmátein
zajmować się wieloma różnymi (nieswoimi)
sprawami.
Jest definiowana jako równoczesne stosowanie
3 i więcej leków, w tym zbędnych lub w
niewłaściwych połączeniach; to jeden z
częstszych błędów w leczeniu.
Polipragmazja
Polipragmazja
Zawsze, kiedy w gabinecie pojawia się
nowy pacjent geriatryczny, należy poprosić
go o przyniesienie wszystkich leków jakie
przyjmuje. Powinien zabrać ze sobą także
leki wydawane bez recepty oraz preparaty
ziołowe.
U starszych osób występuję zwykle jednocześnie
kilka schorzeń o charakterze przewlekłym;
Wielochorobowość starszego wieku stwarza
szczególne ryzyko polipragmazji. Przyczynami są
nie tylko leki zapisywane przez lekarzy, ale także
przyjmowane przez chorego bez uzgodnienia z
lekarzem.
Dodanie każdego następnego leku zwiększa o
10% ryzyko działań niepożądanych.
Równoczesne stosowanie 8 lub więcej leków czyni
ryzyko takie niemal pewnym.
Fizjologiczne zmiany starcze modyfikują
odpowiedź ustroju na leczenie;
Szacuje się, że co piąty chory w starszym wieku,
kierowany do szpitala, wymaga hospitalizacji z
powodu powikłań jatrogennych.
Zjawisko polipragmazji ma
charakter narastający.
Jego ograniczenie wymaga
zmian w szkoleniu lekarzy
i przestrzegania określonych
zasad leczenia.
1.Nadużywanie leków (polipragmazja):
jednoczesne stosowanie od 3 do 5 i więcej preparatów,
zalecanie większej liczby środków leczniczych niż jest to
klinicznie wskazane.
Nadużywanie leków zwiększa:
zagrożenie występowania objawów ubocznych,
zagrożenie występowania zespołów geriatrycznych,
zagrożenie obniżenia sprawności ruchowej,
podnosi koszty leczenia,
ryzyko hospitalizacji,
ryzyko chorobowości i śmiertelności,
ryzyko przyjęcia do domu opieki.
2. Nieodpowiednie stosowanie leków:
przepisywanie leków, których stosowanie niesie większe
ryzyko niż potencjalne korzyści;
leczenie niezgodne z obowiązującymi standardami
medycznymi.
3. Niedostateczne stosowanie leków:
niewłączanie terapii, która jest zalecana do leczenia lub
prewencji określonej choroby czy zespołu chorobowego.
Częstość nieprawidłowości w
leczeniu w ambulatoryjnej
populacji chorych w wieku
podeszłym.
Rodzaj nieprawidłowości
Procent chorych
Polipragmazja
59%
Leczenie nieodpowiednie
14-27
Leczenie niedostateczne
55%
1.
Należy prowadzić szczegółowe wywiady,
badanie przedmiotowe i rozpoznanie oraz
ujawnić czynniki, które mogą wywierać
wpływ na skuteczność leczenia
farmakologicznego.
2.
Powinno się upewnić czy jest konieczna
terapia farmakologiczna, zwłaszcza
długotrwałe przyjmowanie leków.
3.
Należy zmienić dawkowanie i uwzględnić
działania niepożądane, ze względu na
specjalne aspekty farmakokinetyczne i
farmakodynamiczne w wieku starczym, a
także uwzględnić możliwe interakcje
przypisanych leków.
4.
Dawkowanie rozpoczyna się raczej od
mniejszej dawki (50% dawki standardowej
dla pacjentów młodszych, zwłaszcza w
przypadku leków z długim okresem
półtrwania) stopniowo ją zwiększając w
zależności od skuteczności leczenia.
5.
Należy uwzględniać konieczność
pozytywnego nastawienia chorego wobec
leczenia, co możliwe jest dzięki
uproszczeniu schematu dawkowania, np.
powinno się stosować preparaty o
opóźnionym działaniu, które mogą być
podawane raz dziennie. Lekarz powinien
się upewnić, czy chory rzeczywiście
zrozumiał zalecenia, przekazać mu plan
leczenia z danymi dotyczącymi leków,
dawki i czasu ich przyjmowania.
6.
Powinno się szczegółowo poinformować
chorego o możliwych działaniach
niepożądanych.
7.
Należy zalecić leki w postaci
tabletek/kapsułek podawanych z
dostateczną ilością płynu ( 1 szklanka
wody), żeby uniknąć uszkodzeń przełyku
spowodowanych zażywaniem leków.
8.
Kontrolować skuteczność stosowanego
leczenia przez częstsze początkowo wizyty,
co pomaga ustalić działąnie leków i
rozpoznać ewentualne ich działania
niepożądane oraz modyfikować wielkość
dawki.
9.
Należy nawiązać możliwie ścisły kontakt z
lekarzami reprezentującymi inne
specjalności (okulistyka, laryngologia,
chirurgia itd.), którzy również opiekują się
chorym.
10.
Zalecenia powinny być ponawiane w
krótkich odstępach czasu, co gwarantuje
odpowiednią kontrolę ich przestrzegania,
działania leków oraz uchwycenie działań
niepożądanych.
•
leczenie rozpoznanej choroby,
•
eliminację bądź zmniejszenie objawów,
•
poprawę jakości życia,
•
ograniczenie niepożądanych efektów terapii, które
pogarszają jakość życia i mogą też wpłynąć na stan
sprawności chorego
Efekty działania leków u
osób starszych zależą
od:
FARMAKOKINETYKI
I
FARMAKODYNAMIKI
Absorpcja (wchłanianie) leków u osób starszych:
ph żołądka
powierzchnia wchłaniania
ukrwienie trzewne
motoryka żołądkowo – jelitowa
Dystrybucja (rozpuszczanie leków w
organizmie) wraz z wiekiem:
ilość tłuszczu w organizmie
uwodnienie tkanek
stężenie albumin w surowicy
stężenie alfa 1- glikoprotein
Metabolizm leków u osób starszych:
Masa wątroby
Ukrwienie wątroby
Eliminacja ( wydalanie ) leków u osób starszych:
ukrwienie nerek
przesączenie kłębuszkowe
wydzielanie kanalikowe
Wydalanie leków następuję z żółcią i z
moczem
Farmakodynamika - dział
farmakologii zajmujący się
mechanizmami działania
leków i innych substancji
chemicznych na organizm,
strukturami wrażliwymi na
te działania oraz efektami
tego działania.
Reakcja organizmu osoby w podeszłym wieku
na zastosowane leki może mieć różne
natężenie. Zależy to od homeostazy oraz
wrażliwości receptorów.
Stwierdza się: słabszą reakcję na beta-
adrenolityki, beta-agonistów, słabsze działanie
furosemidu .
Znacznie wzrasta wrażliwość na
benzodiazepiny, opioidy, metoklopramid,
lewodopę i doustne koagulanty.
Receptor- składnik systemu biologicznego,
który ma zdolność wiązania określonej
substancji farmakologicznej, co
zapoczątkowuje szereg przemian
fizykochemicznych prowadzących do zmiany
funkcjonowania tego systemu
Receptor + lek -> kompleks
lek- receptor-> sygnał->
efekt.
Łączenie niesteroidowych leków
przeciwzapalnych z lekami
przeciwzakrzepowymi lub
glikokortykosteroidami grozi krwotokiem
Łączenie 2 antybiotyków wywołujących
działanie nefrotoksyczne (aminoglikozydy,
wankomycyna lub chinolony) może
spowodować uszkodzenie nerek
Łączenie leków powodujących hipokaliemię
lub hiperkalcemię z glikozydami
nasercowymi znacznie zwiększa
toksyczność glikozydów nasercowych
Nie można również łączyć:
węgla leczniczego z innymi lekami
cholestyraminy z warfaryną lub digoksyną
leków zobojętniających kwas solny w
żołądku z aspiryną i innymi lekami o
charakterze kwaśnym
Ponieważ zapobiegają ich wchłanianiu z
przewodu pokarmowego
Należy również unikać łączenia:
Antybiotyków bakteriostatycznych z
antybiotykami bakteriobójczymi (ponieważ
antybiotyki bakteriostatyczne osłabiają
działanie leków bakteriobójczych)
Niektórych antybiotyków lub
niesteroidowych leków przeciwzapalnych z
digoksyną (ponieważ hamując metabolizm i
wydalanie digoksyny, zwiększają jej
stężenie w surowicy i nasilają jej
toksyczność)
Niektóre leki mogą pogarszać przebieg
chorób współistniejących lub wywoływać ich
zaostrzenie.
antagoniści wapnia mogą powodować
pogorszenie niewydolności skurczowej serca
diuretyki przez hipokaliemię mogą sprzyjać
występowaniu zaburzeń rytmu serca w
chorobie wieńcowej
β-adrenolityki pogarszają przepływy w
miażdżycy zarostowej kończyn dolnych,
mogą wyzwolić zaostrzenie astmy, POChP, a
także depresji
leki przeciwdepresyjne mogą spowodować
arytmię, bloki serca, nasilić hipotonię,
zaparcia, pogorszyć oddawanie moczu,
przebieg jaskry
α-antagoniści i leki antycholinergiczne u
chorych z przerostem prostaty mogą
prowadzić do zatrzymania moczu
β-antagoniści i teofilina nasilają zaburzenia
snu
steroidy nasilają osteoporozę i ryzyko
złamań
Niekorzystne interakcje między lekami lub
działania leków w chorobie mogą również
wynikać z samodzielnego stosowania przez
pacjentów różnych preparatów dostępnych
bez recepty: niesteroidowych leków
przeciwzapalnych, leków
przeciwhistaminowych, uspakajających, jak
również leków ziołowych.
W obecności pokarmu zmniejsza się
wchłanianie np. rifampicyny, tetracyklin,
penicylin półsyntetycznych
Natomiast pod wpływem posiłku zwiększa
się wchłanianie np. erytromycyny,
karbamazepiny, paracetamolu
Sok grejpfrutowy może nawet 3-krotnie
zwiększyć stężenie antagonistów kanału
wapniowego we krwi (np. nifedypina);
zwiększa także stężenie leków
przeciwhistaminowych, które w wysokich
stężeniach wywołują groźne dla życia
zaburzenia rytmu serca
Nie należy równocześnie stosować
fluorochinolonów i tetracyklin z produktami
spożywczymi zawierającymi metale ciężkie:
Ca, Mg, Al, Fe – ponieważ w przewodzie
pokarmowym tworzą się kompleksy, które
nie wchłaniają się do krwi i są wydalane z
ustroju.
Vit. E nasila działanie warfaryny,
zwiększając ryzyko krwawienia
Spożywanie dużych ilości pokarmów
bogatych w Vit. K oraz zażywanie
suplementu – koenzymu Q10 przy
stosowaniu warfaryny może hamować jej
przeciwzakrzepowe działanie i doprowadzić
do powstania groźnych dla życia zakrzepów.
Stosowanie tylko niezbędnych preparatów,
leków o udowodnionym działaniu
Preferowanie leków o przedłużonym działaniu
oraz o korzystnym wpływie na przebieg kilku
schorzeń
Rozpoczynanie leczenia od mniejszych dawek i
powolnym ich zwiększaniu
Ocena funkcji nerek i wątroby przed terapią i w
jej trakcie
Ocena sprawności fizycznej, umysłowej i
sytuacji socjalnej przed rozpoczęciem leczenia i
ich monitorowanie w trakcie terapii.
Racjonalna i rozważna farmakoterapia to podstawa
dobrej geriatrycznej opieki zdrowotnej. Znajomość
farmakologii oraz dogłębne poznanie
niepożądanych działań leków pozwalają lekarzowi
podstawowej opieki zdrowotnej na bezpieczne
zapisanie leków pacjentom w starszym wieku.
Należy uwzględniać interakcje nie tylko między
stosowanymi lekami, ale także ze stanami
chorobowymi. Proces leczenia powinien być
kompleksowy i ukierunkowany nie tylko na leczenie
stwierdzanych schorzeń, ale również na
utrzymanie sprawności czynnościowej chorego, co
wymaga oceny stanu fizycznego, umysłowego i
sytuacji socjalnej chorego przed rozpoczęciem
leczenia i jej monitorowanie w trakcie terapii.
Grodzicki T., Kocemba J., Sikorska A., Geriatria z
elementami gerontologii ogólnej, wydaw. Via
Medica, Gdańsk 2007, s. 76-84
Kokot F., Terapia internistyczna, wydaw. Urban &
Fischer, Wrocław 2004, s. 102-107
Danysz A., Farmakologia i toksykologia, wydaw.
Urban & Fischer, Wrocław 2004, s.265-269
Pączek L., Niemczyk M., Geriatria, wydaw.
Czelej, Lublin 2009, s.50-56
www.sluzbazdrowia.com.pl/html/more3789a.
php