Zaburzenia obsesyjno-
kompulsyjne
Klinika zespołu natręctw
Myśli natrętne
• obawy przed brudem,
zanieczyszczeniem i
zakażeniem
• obawy przed zachowaniem
agresywnym i wyrządzeniem
krzywdy osobom bliskim
• obawy wynikające z
nadmiernej koncentracji na
możliwości zmian stanu
somatycznego
• treści religijne
• treści seksualne
Czynności przymusowe
• wielokrotne, przymusowe
sprawdzanie
• konieczność mycia, prania
lub czyszczenia
• przymus liczenia
• potrzeba wielokrotnego
przepraszania, spowiadania
się
• potrzeba zachowania
określonej symetrii i
precyzji
• zbieractwo
Chłopiec, który nigdy nie był
wystarczająco czysty
• Pacjent ma 18 lat, z powodu choroby przestał chodzić do szkoły. Kiedy skończył 15 lat,
rodzice zauważyli, że coraz staranniej i coraz dłużej myje ręce. Jakiś czas później
zaczął brać prysznic spędzając pod nim całe godziny. Zagadnięty na ten temat,
powiedział, że „czuje się pobrudzony „ kobiecymi czasopismami, które roznosił. W
pewnym momencie zaczął też unikać wszelkich kontaktów z młodzieżą ze szkół
„gorszych” od liceum. Obawiał się, że kontakty takie sprawia, iż upodobni się do nich i
będzie pospolity, służalczy, impulsywny, agresywny i głupi. Ponieważ lękał się, że
korzystając z komunikacji miejskiej może zostać skażony przez gorszą młodzież upierał
się, żeby matka odwoziła go do szkoły samochodem. W krótkim czasie doszedł do
przekonania,, że także ściany, meble i inne przedmioty w domu rodzinnym są skażone
z powodu wizyt osób mniej wykształconych. Czysty był tylko jego własny pokój, bo nie
wpuszczał tam nikogo. Objawy narastały, skażeniu ulegały całe ulice, budynki, sklepu.
Często nadrabiał drogi, by ominąć takie miejsca. W końcu doszło do tego, że niemal
cały czas spędzał zamknięty w swoim pokoju, przy zaciągniętych żaluzjach, godzinami
siedząc na krześle. Odmawiał wkładania na siebie wypranych i wyprasowanych rzeczy,
jeśli prania i prasowania nie robiła własnoręcznie jego matka. Przestał czytać gazety i
czasopisma, nie dotykał szkolnych książek. W szkole nie potrafił się skupić, nie
odrabiał zadań domowych. Najgorszy był wieczorny rytuał mycia. Spędzał pod
prysznicem całe godziny, zużywał kilka butelek żelu pod prysznic. Paznokcie czyścił tak
długo, dopóki nie pokazała się krew. Skórę miał popękaną i podrażnioną. Jeśli rodzice
starali się wygonić go z łazienki, stawał się agresywny. Odpierał ich desperackie próby
przemówienia mu do rozsądku i wytłumaczenia, że jego strach przed skażeniem i
niekończące się ablucje są pozbawione jakiegokolwiek realnego uzasadnienia. Mówił
im wówczas: „wiem, ze to nonsens, ale muszę to robić, nic na to nie poradzę”. Często
czuł się nieszczęśliwy, zrozpaczony sytuacją, płakał z tego powodu rzewnymi łzami.
Epidemiologia zaburzeń
obsesyjno-kompulsyjnych.
Częstość występowania
• Dzieci i młodzież
0.35-4.6%
• Początek 7-8 lat
• Dorośli
[ chorobowość w
ciągu życia ]
1.9-3.2
• Średni wiek
zachorowania
21.9-35.5
Etiopatogeneza zaburzeń
obsesyjno-kompulsyjnych
• Czynniki genetyczne: wyniki badań
niejednoznaczne
• Czynniki biologiczne: rola zaburzeń w jądrach
podstawy szczególnie jądra ogoniastego i połączeń
z korą czołow
Nadwrażliwość OUN na endogenną serotonine
Infekcje paciorkowcem B-hemolizującym z grupy
A
• Czynniki psychospołeczne: częstsze
występowanie osób z rodzin o wysokim statusie
społeczno-ekonomicznym
Spektrum zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
1. Zaburzenia pod postacią somatyczną
- hipochondria
- dysmorfofobie
2. Zaburzenia dysocjacyjne
- depersonalizacja
3. Zaburzenia odżywiania się
- jadłowstret psychiczny
- kompulsywne objadanie się
4. Zaburzenia schizoobsesyjne
5. Tiki
6. Zespół Gilles de la Tourett’ea
Spektrum zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
7. Zaburzenia neurologiczne
- pląsawica Huntingtona
- padaczka
- pląsawica Sydenhama
8. Zaburzenia kontroli impulsów
- kleptomania
- samouszkodzenia
- trichotyllomania
- hazard
9. Impulsywne zaburzenia osobowości
- osobowość borderline
Leczenie zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
W zespole natręctw
u młodzieży i w
niezbyt nasilonych
zespołach u
dorosłych leczeniem
z wyboru jest
psychoterapia
Psychoterapia +
leczenie
farmakologiczne
Leczenie zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
• Za najlepszą metodę leczenia uważane
jest połączenie ekspozycji [ postawienie
chorego w realnej lękorodnej sytuacji,
wyzwolenie rytuału ] z powstrzymaniem
reakcji [ udaremnienie czynności,
rytuałów wykonywanych w celu
zmniejszenia napięcia i dyskomfortu ]
• Ekspozycja jest zwykle prowadzona w
formie stopniowo zwiększanego narażenia
na bodźce lękorodne w trakcie kolejnych
sesji [ rzadziej przez „zanurzenie’]
Leczenie zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
• Powstrzymywanie reakcji jest treningiem
blokowania unikania lub zachowań
rytualnych.
• W toku terapii ogranicza się czas
rytuału, a wydłuża czas pomiędzy
ekspozycją a kompulsją
• Habituacja powstaje dzięki wielokrotnej
ekspozycji - prowadzi to do zmniejszenia
lęku związanego z lękorodną sytuacją,
pozwala łatwiej zmniejszyć unikanie
bodźców wyzwalających objawy
Leczenie zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
• Terapia krótkoterminowa jest zazwyczaj
prowadzona w sesjach cotygodniowych
przez 2-3 miesiące
• Gdy pacjent wymaga intensywnej
psychoterapii, wówczas trwa ona 3
tygodnie, a sesje 2-3 godzinne mają
miejsce kilka razy w tygodniu
• Pracy z psychoterapeuta muszą
towarzyszyć codzienne ćwiczenia
wykonywane przez pacjenta w domu
Leczenie farmakologiczne
zaburzeń obsesyjno-
kompulsyjnych
• SSRI - leki z wyboru, klomipramina
• Pozytywna reakcja na leczenie farmakologiczne 40-
60% pacjentów
• Brak reakcji na jeden lek z grupy SSRI nie wyklucza
skuteczności innego
• Leczenie farmakologiczne powinno być długie -
minimum 12 tygodni, leczenie podtrzymująace do 2 lat
• Duży odsetek pacjentów odstawia leki z powodu
objawów ubocznych, zwłaszcza dotyczy to
klomipraminy
• Ryzyko nawrotu po przedwczesnym odstawieniu leku
jest bardzo duże
Szczególne sytuacje
terapeutyczne
1. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne + tiki
SSRI + pimozyd lub haloperidol
2. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne + zaburzenia
schizotypowe
SSRI + neuroleptyk
3. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne+patologia
EEG
SSRI + pochodne kwasu walproinowego