ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYWNE

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne to zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych charakteryzujące się występowaniem u chorego natrętnych (obsesyjnych) myśli oraz zachowań przymusowych (kompulsyjnych). W ICD-10 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne klasyfikuje się jako F42; oznaczenie jako F42.0 oznacza ZOK z przewagą myśli obsesyjnych, a F42.1 z przewagą czynności natrętnych (rytuałów).

Osoby z tym zaburzeniem mają często słabszą pamięć wzrokową. W przeciwieństwie do innych zaburzeń nerwicowych, źródłem lęku często jest pojawianie się objawów, które nie są metodą jego redukcji, lecz źródłem. W ZOK mogą wystąpić niektóre zaburzenia myślenia (np. perseweracja.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne lub jego objawy często występują ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera (pewne objawy przypominające ZOK zostały umieszczone w kryteriach diagnostycznych).

Rozpoznanie nerwicy natręctw należy preferować w przypadku, gdy objawy zaburzenia powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym; natrętne czynności i myśli są sprzeczne z cechami osobowości, tzn. egodystoniczne; jeśli objawy te stanowią cechy i zachowanie będące integralną częścią osobowości pacjenta, tzn. są egosyntoniczne, to rozpoznać należy osobowość anankastyczną.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne opisano po raz pierwszy w 1838 r. Wyniki badania populacyjnego wykazały, że rozpowszechnienie tej nerwicy w ciągu życia wynosi 2,5%; występuje nieznacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. ⅔ dorosłych z tym zaburzeniem miało pierwsze symptomy choroby przed 15 rokiem życia[potrzebne źródło].

A) Obsesje

B) Kompulsje

A) Obsesjami nazywa się występowaniem u chorego irracjonalnych myśli, które pojawiają się w świadomości automatycznie i powodują u pacjenta cierpienie oraz chęć uwolnienia się od nich. Myśli najczęściej dotyczą przemocy, religii czy seksualności jak również dążeniem do porządku (czystości) i symetrii (układaniu przedmiotów w symetryczny sposób). Innymi często pojawiającymi się myślami są te odnoszące się do zdrowia i obaw przez zakażaniem się jakąś chorobą, potrzebą zachowania nieskazitelnej czystości ciała, nieustanne myślenie, czy wszystko dopięło się na ostatni guzik (co powoduje wielokrotne, absurdalne sprawdzanie wszystkiego, w wyniku czego, przykładowo, chory kilkanaście razy wraca do domu aby sprawdzić czy zamknął drzwi).

Przykłady:

* Bardzo często pojawiają się obsesje dotyczące zachowania czystości ciała, w wyniku czego, u chorego pojawiają się myśli w rodzaju "jeśli dotkniesz tego przedmiotu lub usiądziesz na tym miejscu, będziesz brudny", co wywołuje z kolei kompulsję mycia, często szorowania całego ciała (w skrajnych przypadkach do krwi).

B) Kompulsje (inaczej rytuały) to czynności które chory wykonuje w celu zapobiegnięcia jakiemuś wydarzeniu, które miało by się dokonać jeśli dana czynność nie zostanie wykonana.

Przykłady:

* Jedna z matek doświadczających kompulsji dotyka określoną ilość razy jakiś przedmiot w celu uchronienia swojego dziecka przed wypadkiem. Jeżeli nie wykona tej czynności pojawią się u niej lęki, że jej dziecko może zginąć. Lęk jest tak silny, że wykonuje ona tę określoną czynność.

* Pewien mężczyzna codziennie myje się (szoruje dokładnie całe ciało, dodatkowo dezynfekując jamę nosową, ustną, oczy, uszy i inne części ciała) po powrocie z określonych miejsc, które są "brudne" (może to być szkoła, praca, itp...)

Osoby doświadczające obsesji i kompulsji zdają sobie sprawę z irracjonalność swoich myśli i zachowań (co różni obsesje i kompulsje od urojeń) jednak z powodu lęku są one zmuszone do wykonywania określonych czynności.

Etiologia zaburzenia

A)Psychoanaliza

W koncepcji psychoanalitycznej zaburzenie to łączone jest z fiksacją edypalną lub masochistyczną. Powtarzanie pewnych czynności jest początkowo obroną psychiki przed lękiem, następnie przeradza się w czynność przymusową. Jednakże współcześnie wskazuje się na niewielką skuteczność metod psychoanalitycznych w terapii nerwicy natręctw

B)Behawioryzm

Teoria uczenia się zakłada, że obsesje i kompulsje są próbą obniżenia poziomu lęku, a sposób neutralizacji lęku, jako skuteczny, ulega utrwaleniu. Zwrócono uwagę na specyficzne cechy wczesnodziecięcego przywiązania dzieci (typ lękowo-unikający), które jako dorośli cierpią na ZOK. Określone zachowania, polegające na dużej kontroli i emocje rodziców ujawniane podczas procesu wychowywania powodują, że dziecko dąży do wyzbycia się własnych emocji, fantazji i impulsów a polega przede wszystkim na intelekcie i kontroli. (zobacz: siatka uczuć zastępczych)

C)Psychologia poznawcza

Zgodnie z charakterystyką schematów poznawczych, osoby z ZOK cechuje dążenie do bycia kompetentną, osiągającą sukces, by unikać dezaprobaty własnej i otoczenia oraz podnosić zaniżone poczucie własnej wartości. Nieuniknione błędy i niepowodzenia w osiąganiu ideałów prowadzą do samokarania i potępienia. Objawy rytuał-obsesja dają złudzenie zapobiegania niekorzystnym wydarzeniom.

D)Teorie psychiatryczne

Według badań przyczynami zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego mogą być nieprawidłowości w funkcjonowaniu niektórych obszarów mózgu, a przede wszystkim: płata czołowego, przedniej części zakrętu obręczy oraz jąder podkorowych.

Jest prawdopodobne, że zaburzenie bywa dziedziczone. W najbardziej skrajnych przypadkach leczy się je operacyjnie.