Rzeżączka i

nierzeżączkowe zapalenie

cewki moczowej

Dr n. med. Lilianna Kulczycka

DIAGNOSTYKA

LABORATORYJNA KIŁY

1. Wykrywanie czynnika etiologicznego – krętka

bladego:

 metoda ciemnego pola widzenia
 PCR (Polymerase Chain Reaction)
 RIT (Rabbit Infectivity Testing)

2. Wykrywanie przeciwciał przeciwkrętkowych w

surowicy krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym

 Badanie serologiczne WR (odczyn

Wassermana) - najczęściej

Struktura antygenowa

krętka bladego

• ANTYGEN LIPIDOWY

 nieswoisty
 pokrewny innym lipidom
 przeciwciała  reaginy
 klasyczne metody serologiczne

Struktura antygenowa

krętka bladego c.d.

• ANTYGEN BIAŁKOWY

 Swoisty dla gr. krętków
 Metody immunofluorescencyjne
FTA (Fluorescent Treponemal Antibody

Test) – odczyn immunofluorescencyjny
krętków

FTA ABS (Fluorescent Treponemal

Antibody Absorption Test)

Struktura antygenowa

krętka bladego c.d.

• ANTYGEN WIELOCUKROWY

 najbardziej specyficzny
 przeciwciała immobilizyny
 odczyn Nelsona i Mayera

ODCZYNY KRĘTKOWE

• Klasyczne odczyny niekrętkowe –

nieswoiste

 antygen  kardiolipina z serca wołu

• Odczyny krętkowe – swoiste

antygen  krętki blade lub ich

fragmenty

ODCZYNY KLASYCZNE

(kłaczkujące)

Wykrywają reaginy kiłowe
Badania przesiewowe; monitorowanie

wyników leczenia kiły

Metody jakościowe i ilościowe

VDRL – Veneral Disease Research Laboratory

– szkiełkowy odczyn kłaczkujący

USR – Unheated Serum Reagin Test –

szybki odczyn kłaczkujący

ODCZYNY KLASYCZNE

(kłaczkujące) cd.

• (+) w 5-6 tyg. zakażenia, ich miano szybko

wzrasta; szybka negatywizacja

• Wysokie miano – aktywna postać zakażenia
• Niskie miano – może utrzymywać się przez

wiele lat po leczeniu kiły późnej

• Po leczeniu kiły objawowej wczesnej VDRL

 po ok. 3 miesiącach; kiły utajonej późnej

po ok. 6-12 miesiącach

• Wysokie wyjściowe miana nie ulegają  –

kiła układu nerwowego ?

ODCZYNY

BIOLOGICZNIE MYLNE

Dodatnie wyniki odczynów kłaczkujących u osób

wolnych od kiły

• Choroby bakteryjne, np.: TBC, bakteryjne

zapalenie wsierdzia, płonica, dur brzuszny

• Zakażenie pierwotniakami – malaria
• WZW
• Wirusowe zapalenie płuc
• SLE
• RZS
• Ciąża
• Częste upusty krwi

ODCZYNY KRĘTKOWE

Weryfikacja odczynów niekrętkowych

 FTA – kontrola wyników leczenia
 FTA ABS – diagnostyka
 FTA ABS IgM – dgn. kiły wrodzonej
 TPHA (Treponema Pallidum

Haemaglutination Assay)

 TPI (Treponema Pallidum Immobilization

test) – odczyn Nelsona i Mayera

INTERPRETACJA WYNIKÓW

ODCZYNÓW

SEROLOGICZNYCH

„Choroby przenoszone droga płciową dla studentów i lekarzy” T. Mroczkowski, PZWL,

Warszawa 1998

VDRL FTA-ABS TPHA

INTERPRETACJA

-

+
+
+

-

-

+

-

+
+

-

+

-
-

+

Kiła(-), okres

wylęgania
Kiła
Odczyny biologicznie
mylne
Wczesny okres
Kiła późna, wyniki
nieswoiście (+)

NADKAŻENIE – SUPERINFECTIO

ponowne zakażenie, do którego

doszło w trakcie leczenia

REINFECTIO

ponowne zakażenie, do którego

doszło po całkowitym wyleczeniu

NAWRÓT SEROLOGICZNY

ponowne wystąpienie (+) odczynów

serologicznych, które uległy

negatywizacji lub też wyraźny wzrost ich

miana, w czasie nie krótszym niż 3 m-ce

od prawidłowego leczenia. Często

poprzedza nawrót kliniczny.

NAWRÓT KLINICZNY

ponowne wystąpienie objawów klinicznych

RZEŻĄCZKA - Gonorrhoea

Czynnik etiologiczny – Neisseria gonorrhoeae

– dwoinka rzeżączki

Cechy charakterystyczne:



G(-)



lokalizacja wewnątrzkomórkowa – najczęściej

granulocyty obojętnochłonne



powinowactwo gł. do nabłonka walcowatego,

rzadziej przejściowego

Najczęściej do zakażenia dochodzi między

15 a 24 rokiem życia.

www.bact.wisc.edu

RZEŻĄCZKA cd.

Ze względu na przebieg wyróżniamy:

 rz. ostrą
 rz. podostrą
 rz. przewlekłą
 rz. powikłaną
 rz. niepowikłaną

Rzeżączka u mężczyzn

ZAPALENIE CEWKI MOCZOWEJ –

URETHRITIS GONORRHOICA

• najczęstsza

postać

kliniczna

u

mężczyzn

• okres wylegania 3-5 dni
• najczęściej

zajęty

jest

przedni

odcinek cewki

Rzeżączka u mężczyzn cd.

• uczucie pieczenia podczas oddawania

moczu – pierwszy objaw

• śluzowo-surowiczy  ropny wyciek z cewki
• zmiany zapalne (zaczerwienienie, obrzęk)

w obrębie zewnętrznego ujścia cewki

• bóle w obrębie cewki, nasilające się po

mikcji

Największe nasilenie dolegliwości występuje

w ciągu 2 pierwszych tygodni.

Rzeżączka u mężczyzn cd.

Długotrwałe, nieleczone zakażenie:

• 7-14 dni
• zajęcie tylnego odcinka cewki moczowej
• częste oddawanie moczu, bez uczucia ulgi
• ból nasilający się przy mikcji, promieniujący

do odbytnicy

  wycieku
• krwawienie terminalne
• gorączka, ogólne złe samopoczucie

Rzeżączka u mężczyzn cd.

Dochodzi do zajęcia:

• cewki moczowej
• najądrzy – bardzo bolesne
• pęcherzyków nasiennych i dróg

wyprowadzających – nieleczone do

niepłodności

• gruczołu krokowego – nieleczone do

ropnia

Rzeżączka u mężczyzn cd.

POWIKŁANIA

• stulejka
• załupek
• zapalenie najądrzy
• zapalenie gruczołu krokowego
• zapalenie pęcherzyków nasiennych

i dróg wyprowadzających

www.jestemchory.pl

Rzeżączka u mężczyzn cd.

ROZPOZNANIE

• objawy kliniczne
• wyniki badań laboratoryjnych:

gonokoki w wydzielinie, (+)
posiew; materiał do badania
uzyskuje się z cewki moczowej

Dermatology Image Atlas; www. dermatlas.med.jhmi.edu

Image Atlas; www. dermatlas.med.jhmi.edu

www.boltonlgb.co/uk

www.microbelibrary.org

Rzeżączka u kobiet

Dochodzi do zajęcia:

• szyjki macicy
• cewki moczowej
• odbytu
• gardła

Rzeżączka u kobiet cd.

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE SZYJKI MACICY –

Cervicitis Gonorrhoica

• najczęstsza postać rzeżączki u kobiet
• okres wylęgania 7-14 dni
• upławy – pierwszy objaw
• objawy dysuryczne – zajęcie cewki moczowej
• zmiany zapalne w obrębie szyjki macicy

CZĘSTO BEZOBJAWOWE !

Rzeżączka u kobiet cd.

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE CEWKI

MOCZOWEJ – Urethritis gonorrhoica

• często współistnieje z zajęciem szyjki

macicy

• dlg. bólowe, pieczenie
• zwiększone parcie na mocz – zajęcie

pęcherza moczowego

• zmiany zapalne w obrębie zewnętrznego

ujścia cewki moczowej

Rzeżączka u kobiet cd.

ROZPOZNANIE

• objawy kliniczne
• wyniki badań laboratoryjnych:

gonokoki w wydzielinie, (+) posiew;
materiał do badania uzyskuje się z
cewki moczowej oraz z szyjki macicy

www.jestemchory.pl

Rzeżączka u kobiet cd.

POWIKŁANIA

• zapalenie jajników, jajowodów,

trzonu macicy – niepłodność

• zapalenie gruczołów Bartholina
• zapalenie pochwy i sromu – bardzo

rzadkie

www.boltonlgb.co/uk

Inne postacie rzeżączki

niepowikłanej

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE ODBYTU

• dotyczy głównie kobiet (do 40%)
• może być bezobjawowe
• pieczenie, świąd w okolicy odbytu
• ból
• wydzielina w kale (śluzowa, śluzowo-

ropna z domieszką krwi)

• zaparcia

Inne postacie rzeżączki

niepowikłanej cd.

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE GARDŁA

• 95% bezobjawowo
• przebieg kliniczny jak w przypadku zapalenia gardła na

innym tle

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE SPOJÓWEK U DOROSŁYCH

• bardzo rzadko, głównie jako przeniesienie zakażenia z

pierwotnego miejsca infekcji

• dotyczy zazwyczaj jednego oka

www.case.edu/stuaff/UHS/gonoeye.jpg

Rzeżączka cd.

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE SPOJÓWEK

U DZIECI

• zakażenie w trakcie akcji porodowej
• okres wylęgania 3-5 dni
• objawy dotyczą spojówek obu oczu
• zaczerwienienie, silny obrzęk
• obecność ropnej wydzieliny

Rzeżączka cd.

RZEŻĄCZKOWE ZAPALENIE

SPOJÓWEK U DZIECI

• czynniki ryzyka: przedwczesne

odejście wód płodowych,

wcześniactwo

• zabieg Credégo – 1% azotan srebra
• ryzyko uszkodzenia rogówki, nawet do

utraty wzroku

Rzeżączka cd.

RZEŻĄCZKA ROZSIANA – DGI -

(Disseminated gonococcal infection)

• bardzo rzadko, częściej u kobiet
• zespół stawowo-skórny – najczęściej
• rzeżączkowe zapalenie opon

mózgowych

• rzeżączkowe zapalenie wsierdzia

RZEŻĄCZKA ROZSIANA

cd.

ZMIANY STAWOWE

• stawy: nadgarstkowy, śródręczno-

paliczkowe, skokowy, kolanowe

• artralgia
• należy do grupy SARA (Sexually

Acquired Reactive Arthritis)

RZEŻĄCZKA ROZSIANA

cd.

ZMIANY SKÓRNE

• wykwity plamiste, grudkowe, krostkowe,

krwotoczne, wybroczynowe, pęcherzowe

• lokalizacja różna, często w okolicy

stawów

• najbardziej typowa – nekrotyczna krosta

otoczona rumieniową obwódką

Rzeżączka - leczenie

• Penicylina prokainowa – 4 800 000 j – 1g Benemid

(probenecid); M – jednorazowo, K - 2 kolejne dni

• Ampicylina 3 g – jednorazowo
• Tetracyklina 2g/d – 7 dni
• Doxycyklina 2 x 100 mg – 7 dni
• Erytromycyna 4 x 500 mg – 7 dni
• Ceftriaxon – 250 mg – jednorazowo – k. ciężarne
• Trobicin 2 g jednorazowo, a następnie

erytromycyna 4 x 500 mg 7 dni – k. ciężarne

Badanie kontrolne (wymaz, ew. posiew) - M – 3 i 7

dzień, K – 7 i 10 dzień

NIERZEŻĄCZKOWE

ZAPALENIE CEWKI

MOCZOWEJ – NGU – non

gonorrhea urethritis

CZYNNIKI ETIOLOGICZNE

• Chlamydia trachomatis
• Ureaplasma urealyticum
• Trichomonas vagialis
• Candida albicans
• wirus opryszczki
• cz. fizyczne
• cz. chemiczne – środki pielęgnacyjne, środki

antykoncepcyjne

• cz. psychiczne – wenerofobia

NGU cd.

• okres wylegania 1-3 tyg.
• wyciek z cewki moczowej – różny

charakter

• objawy dysuryczne – pieczenie,

szczypanie, ból

NGU cd.

KRYTERIA ROZPOZNANIA NGU

• obecność wycieku
• objawy dysuryczne
• (-) wynik badania w kierunku Gc
• obecność  4 leukocytów wpw w wymazie z

cewki – wydzielinę najlepiej badać po

całonocnym/ kilkugodzinnym nie oddawaniu

moczu

30% bezobjawowo (70% u kobiet)

NGU- Chlamydia

trachomatis

• najczęstsza przyczyna NGU
• zakażenie narządów układu

moczowo-płciowego

• zapalenie spojówek – jaglica – 5-14

dni po porodzie, nawet do trwałej
ślepoty

• zapalenie płuc – dzieci – 4-11

tydzień życia

NGU- Chlamydia

trachomatis cd.

MĘŻCZYŹNI
Zapalenie cewki moczowej
Powikłania: zapalenie najądrzy

zapalenie gruczołu krokowego

KOBIETY
Zapalenie szyjki macicy – 75%
Zapalenie cewki moczowej – 50%
Zapalenie odbytnicy –25%
Powikłania: zapalenie błony śluzowej macicy

zapalenie przydatków
zapalenie tkanki okołowątrobowej

www.upload.wikimedia.org

www.upload.wikimedia.org

NGU- Chlamydia

trachomatis cd.

Zespół Reitera

Triada objawów:
• odczynowe zapalenie stawów
• zapalenie spojówek
• zapalenie cewki moczowej

Może towarzyszyć także zakażeniom

bakteriami jelitowymi (Shigella,
Salmonella, Yersinia)

NGU- leczenie

NGU – etiologia bakteryjna
• Tetracyklina 2 g/d – 7-14 dni
• Doksycyklina 2 x 100 mg/d – 7-14 dni
• Erytromycyna 1,6 g/d – 7-14 dni
• Azytromycyna 1 g/d – jednorazowo
• Roksytromycyna 2 x 150 mg/d – 7- 14 dni
NGU- Trichomonas vaginalis
• Metronidazol 2g/d – jednorazowo lub 2 x 500mg

przez 7 dni

NGU- HSV
• Acyklowir – 5 x 200mg przez 7-10 dni

Dziękuję