INHALACJE

Opracowano na podstawie:
„Fizykoterapia” pod redakcją T.Miki - Wyd.IV PZWL Warszawa 2003
 
„Fizjoterapia” pod red. G.Strabużyńskiego PZWL Warszawa 1988
 
„Medycyna uzdrowiskowa w zarysie” pod red. Ireny Ponikowskiej
WATEXT`S Warszawa
 
Materiały własne „Uzdrowisko Szczawno - Jedlina” S.A.

Inhalacje - wziewania - aerosoloterapia - metoda lecznicza polegająca na
wprowadzeniu leku do układu oddechowego (tzw. aerozolu leczniczego) o różnym
stopniu rozproszenia .
 
Aerozole - są to względnie trwałe układy cząstek substancji stałych, płynnych lub
gazowych, rozproszonych i zawieszonych w środowisku rozpraszającym, gazowym.
Lecznicze zastosowanie mają aerozole powstałe po rozproszeniu cieczy w
środowisku gazowym, zwykle powietrzu.
 
Pyły - rozproszenie ciała stałego w środowisku gazowym (powietrzu),
Mgła - rozproszenie cieczy w środowisku gazowym (powietrzu),
Dym - rozproszenie w środowisku gazowym (powietrzu) substancji pochodzących
ze spalania.
Zasadnicze znaczenie dla metod leczniczych ma stopień rozdrobnienia tj. średnicy
kropelek, która warunkuje poziom dostępności anatomicznej aerozolu.
(wg. T.Miki (2003)



    

kropelki o średnicy 30 m penetruja tchawicę, oskrzela główne, oskrzela

płatowe,


    

kropelki o średnicy 10 m penetrują oskrzele segmentowe, oskrzela

najmniejsze i oskrzeliki końcowe,


    

kropelki o średnicy 1m penetrują oskrzeliki oddechowe, przewodziki

pęcherzykowe,


    

kropelki o średnicy < 0,3 m penetrują do woreczków pęcherzykowych.

 
W zależności od średnicy aerozole lecznicze dzielimy na:
1.

 

aerozole prawdziwe = suche - od 0,1 do 5 m,

2.

 

aerozole wilgotne = od 5 do 20 m,

3.

 

mgła = spray - powyżej 20 m. Pomiary średnicy kropelek wykonuje się przy

użyciu:
- filtrów,
- metod swobodnej sedymentacji na różnych podłożach,
- precypitacji elektrycznej aerozoli,
- mikroskopowej analizy prędkości opadania kropelek,
- mikroskopowej analizy prędkości opadania kropelek,
- mikroskopowej ocenie osiadania kropelek na różnego rodzaju podłożach.
 
Mgła h m o g e n n a = przeważające występowanie kropelek jednego
określonego rzędu.
 
Mgła h e t r o g e n n a = występowanie różnych rodzajów wielkości w różnych
przedziałach wielkości.
Widmo głębokie mgły = występowanie kropelek o podobnej średnicy.

Widmo poszerzone i płytkie = występowanie kropelek w małej ilości w różnorodnych
przedziałach wielkości średnicy (wnikanie leku do określonego poziomu dróg
oddechowych).
Krople duże b.wyraźnie podlegają sile ciążenia i opadają (prędkość opadania jest
funkcją wielkości).
 
Kropelki małe (poniżej 5 m)podlegają wzajemnemu oddziaływaniu siłami tarcia,

które równoważą przyciąganie ziemskie tzw. ruchy Browna.
Jednoimienne (odpychające) naładowanie kropelek zwiększa stabilność aerozolu.
 
Rozróżniamy:
- aerozole pierwotne monodyspresyjne = pierwotne równomierna wielkość cząsteczek
i związana z tym większa trwałość ,
- aerozole wtórnie monodyspresyjne = o zróżnicowanej wielkości kropelek, poprzez
osiadanie, opadanie i wyparowywanie kropelek najmniejszych, osiągają tzw. wielkość
pośrednią.
 

Lecznicze zastosowanie aerozoli jest uzależnione od:
1.

 

głębokości = zasięgu penetracji w drogach oddechowych,

2.

 

szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych,

3.

 

wielkość kropelek aerozolu,

4.

 

częstości oddychania,

5.

 

temperatury aerozolu:

 głębokość wnikana jest uzależniona od stanu układu oddechowego, zaburzeń

wentylacji
 szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych, zależna min. o stanu

drożności dróg oddechowych, ograniczenia ruchomości płuc itp. zrosty
pozapalne, pourazowe, skrzywienie kręgosłupa,
 wielkość kropelek aerozolu - efekt terapeutyczny uzależniony jest od poziomu

penetracji: przy średnicy od 0,1, do 0,3 m istnieje możliwość poddawania się

cząsteczek aerozolu ruchom oddychania (i nie będą one wchodzić w kontakt ze
śluzówką dróg oddechowych).
Rozproszenie użytego leku, znacznie zwiększa jego powierzchnię no. wg. T.

Miki 1 ml wody w postaci kuli o średnicy 1,24 cm ma powierzchnię 4,84 cm

2

.

Przy rozproszeniu na krople o średnicy 1m, łączna ich powierzchnia wynosi ok.

6 cm

2

.

 

Optymalną wielkością zawieszonych w gazie cząsteczek jest przedział od 0,5 do
10 m

- częstość oddychania = im oddech jest szybszy i płytszy tym gorsza jest
dostępność aerozolu.
Wg T. Miki przy częstości ok. 30 oddechów na 1 min. wykorzystuje się ok. 10 %
wdychanego aerozolu; przy 5-6 oddechach na 1 mm - 50-60 %,
- temperatura aerozolu = najbardziej optymalna jest temp. ok.30

o

C; temperatura

wyższa sprzyja kondensacji (skraplaniu) przy zetknięciu się z chłodniejszym
powierzchniami, temperatura niższa aerozoli wpływa
drażniąco i może wywołać skurcz oskrzeli (min. ograniczenie dalszej penetracji
leku).
Rozróżniamy obecnie następujące metody uzyskiwania aerozoli leczniczych.
- za pomocą sprężonego powietrza = o ciśnieniu 1,5 - 3 atm. poprzez dyszę o
średnicy 0,3 - 1mm, wywołuje podciśnienie zasysające cząsteczki wody o średnicy
 10 m i gęstości od 50 do 500 mm

3

na 1 l (urządzenie grzewcze umożliwia

osiąganie wymaganej temp.,
- za pomocą ultradźwięków = zogniskowanie fal ultradźwiękowych na granicy
cieczy z powietrzem, wytwarza mgłę o dużej gęstości.
Wielkość kropelek jest zależna od częstotliwości fal ultradźwiękowych, np. 1 Mhz
  1 m.

Duża trudność w rozpraszaniu cieczy lepkich
- aparat Schnitzlera = wytwarzający spray o średnicy kropelek 50m,

które uderzają pod ciśnieniu błonę śluzowa nosa i gardła (stosowane w tzw.
zanikowym nieżycie błon śluzowych),
- aparat do inhalacji tzw. szkockich = umożliwia zmiany temperatury
aerozoli w granicach od 20

o

do 40

o

C,

- aparaty do wytwarzania i wziewań elektroaerozoli.


    

naładowane ujemnie cząsteczki przyspieszają i ułatwiają oczyszczanie dróg

oddechowych, zwiększając wydzielanie śluzu, pobudzają ruch mgiełkowy
rzęsek (także i wodospady, tężnie),


    

naładowane dodatnio aerozole oddziałują niekorzystnie (pyły,

zanieczyszczenia).

INHALACJE NATURALNE : aerozol morski - przy wietrze od morza o
średniej prędkości; w odl. ok. 300m od brzegu oddziaływanie wątpliwe.
LECZNICZE WODY MINERALNE = w postaci od 0,25 do 3 % w zabiegach
10-15 min., 1-2/dzień
- wody izotoniczne (0,9% Na Cl)
zmniejszają przekrwienie
błony śluzowej, wzmagają wydzielanie , normalizują funkcję bł.śluzowej
- wody hipotomiczne (0,3 - 0,8% NaCl) usuwają zalegające substancje
 
- wody hipertomiczne (1-3% NaCL) - wywołują przekrwienie błony śluzowej
pobudzają wydzielanie gruczołów, rozrzedzają wydzielinę = odkrztuszanie i
usuwanie.
Jod działa jw. (silniej).
Zawartość siarki szczególnie korzystna w przewlekłych stanach ropnych.

W licznych pracach naukowych (OBK Kliniki Otolaryngologii AM we Wrocławiu)
potwierdzono korzystny wpływ stosowania leczniczego wody „Mieszko” = szczawa
wodorowęglanowo -sodowej, w skojarzonym, leczeniu stanów zapalnych krtani.
Zwrócono uwagę na uzyskanie: rozrzedzenia wydzieliny śluzowe, jej przekrwienie,
zmniejszenie podsychania, działanie odkażające, przywracające tzw. równowagę
biologiczną komórek`.
 
Szczególna uwaga na stan sanitarna - higieniczny elementów aparatów i ochronę
personelu.
Przy lekach mogących wywołać odczyn alergiczny duża ostrożność - próba i
wywiad
 
Okresowa kontrola personelu w kierunku odporności na leki i reakcje alergiczne.
 
INHALACJE CELKOWE: stosowanie aerozolu leczniczego w zamkniętej przestrzeni
celki - kabiny zabiegowej.
Wytwarzany jest aerozol różnokroplisty, przystosowany do rozpylania leków =
substancji dodatkowych (często b.gęstych i lepkich).
Automatyczne sterowanie zabiegiem z uwzględnieniem wymogów sanitarno -
higienicznych.
 
 

Rozróżniamy:
- fazę zabiegową;
- fazę higieniczną - rozpylanie środka dezynfekcyjnego i umycie całego
pomieszczenia zabiegowego po skończonym dniu pracy (okresowe badania
bakteriologiczne).
Aerozol leczniczy w celce osiąga maksymalną gęstość po pewnym czasie, gdy
wystąpi zrównoważenie ilości wytwarzanego aerozolu z kubaturą komory -
celki i pojawi się sedymentacja na ścianach i podłodze celki / oraz na pacjencie
- ochronne ubranie).
Po uzyskaniu maksymalnej gęstości aerozolu w celce występuje nieznaczne
nadciśnienie rzędu kilku mm Hg  wypycha aerozol przez nieszczelności na

zewnątrz. tzw. gęstość zabiegowa  równowaga pomiędzy wytwarzaniem a

sedymentacją (cząstki duże), wydostaniem się z komory oraz pochłanianym
przez pacjenta.