UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

ZWIĄZANY Z BŁONAMI

ŚLUZOWYMI

Katarzyna

Mazurek

Droga

penetracji

czynników

zakaźnych

Kontakt

organizmu

środowiskiem

zewnętrznym

BŁONY ŚLUZOWE

UKŁADU

POKARMOWEGO

ODDECHOWEGO

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY ZWIĄZANY Z

BŁONAMI ŚLUZOWYMI

rozproszone w

błonach śluzowych

podśluzowych

zorganizowan

e skupiska

grudek

limfatycznych

samotne

grudki

limfatyczne

TKANKA LIMFATYCZNA

ZWIĄZANA Z BŁONAMI

ŚLUZOWYMI

MALT

(mucosa-

associated

lymphoid tissue)

MALT

GALT

BALT

NALT

Tkanka
limfatyczn
a
gruczołów

łzowych

sutkowych

ślinowyc
h

Układu moczowo-
płciowego

MECHANIZMU ODPORNŚCI

BŁON ŚLUZOWYCH

SWOISTE

odporności

zależny od

rozpoznawania

antygenów przez

przeciwciała i

receptory

rozpoznające

antygen limfocytów T

i limfocytów B

NIESWOISTE

zależne od czynników

komórkowych

(monocyty,

makrofagi,

granulocyty oraz

inne,

bliżej niezwiązane z

układem

odpornościowym

komórki, np.

nabłonkowe)

(gut-associated lymphoid
tissue)

tkanka limfatyczna układu

pokarmowego, szczególnie

dobrze rozwinięta w jelicie

cienkim

Układ

pokarmowy

bogato

zasiedlony

przez limfocyty

Zadania limfocytów:

1. Wytwarzanie IgA

(podstawowy składnik

obrony przed

mikroorganpxzmami)

2. Regulacja odpowiedzi

immunologicznej.

Bariery obronne układu

pokarmowego

perystaltyka, opłaszczanie i bezpośrednie usuwanie

drobnoustrojówprzez wydzielinę śluzową

warstwa nabłonkowa, tworząca ochronną barierę jelitową, pozostającą

w bezpośrednim kontakcie ze światłem jelita

obecność lizozymu, defensyn, laktoferyny(grupy peptydów o właściwościach

antybakteryjnych, antywirusowych,przeciwgrzybiczych),

S-IgA

fizjologiczna flora bakteryjna

enzymy proteolityczne

Kępki Peyera

Odpowiedź immunologiczna
indukowana jest w narządach o
dobrze rozwiniętych strukturach
limfatycznych.

Główne miejsce indukcji

odpowiedzi immunologicznej,

która w efekcie prowadzi do

uogólnionej odporności całego

układu błon śluzowych

Kępki Peyera

Rozpoznawanie

chorobotwórczych

antygenów

Generowanie

odpowiedzi

immunologicznej

na antygeny

chorobotwórczyrczych

mikroorganzmów

Powstawanie lokalnej

toleancji na

antygeny

naturalenej flory

bakteryjnej.

Grudki
limfatyczne –
skupisko limfocytów
B

Obszary
międzygrudkowe
– zasiedlane przez
limfocyty T

Kopuły – utorzone
z nabłonka

Bariera
nabłonlowa

Nabłonek

cylindryczny

Połączenia typu

obwódki zamykania

1. Produkcja defensyn, fosfolipazy A2, lizozymu

2. Ekspresji szeregu cytokin takich jak
chemokiny (IL-8, MCP-1 i inne), TNF-alfa, IL-1, IL-6, IL-

10, IL-12, TGF-§

3. Zdolność do ograniczonej prezentacji antygenów
limfocytom T

ZADANIA KOMÓREK

NABŁONKA

KOMÓRKI

Charakterystyczne dla
nabłonka kopuł kępek Peyera

Pokryte watstwą śluzu

Mikropofałdowania
powierzchniowe

Kieszenie z limfocytami T i B
(utworzone przez wgłębienia
cytoplazmy)

Pokryte glikokaliksem (reszty
cukrowe reagują selektywnie
ze składnikami ścian
niektórych bakterii)

ZADANIA

•Wychwytywanie
makrocząsteczek i
mikroorganizmów ze światła
jelita

•Przenoszenie do kieszeni i
regionu podnabłonkowego

Indukcja

odpowiedzi immunologicznej:

Świało jelita.

Komórki M i komórki kubkowe.

Wychwytywanie makrocząsteczek i mikroorganizmów.

Makrofagi błony śluzowej

„obróbka” makrocząsteczek

Region międzygrudkowy / węzły krezkowe

Prezentacja przez komórki dendrytyczne limfocytom T

Grudki kępek Peyera

Wytworzenie limfoblastów IgA

Węzły limfatyczne krezkowe

Dojrzewanie limfoblastów, przejscie do krwi

FAZA EFEKTOROWA
odpowiedzi immunologicznej:

Krew

Aktywowane komórki powracają do kępek

Peyera i struktur limfatycznych układu
pokarmowego.

Miejsce preferowanego zasiedlenia zależne od

receptorów.

Migracja do innych narządów związanych z

MALT.

Granulocyty

Komórki

tuczne

MakrofagiLimfocyty B

Limfocyty

frakcja

limfocytów

Limfocyty NK

Inne komórki

Zwalczają
zakażenia
pasożytnicze

Fagocytoza,
prezentacja
antgenu

Produkcja
S-IgA

Działanie
regulatorowe

Ekspresja
receptorów
dla
antygenu
TCR i lub
ab

Fagocytoz
a

Limfocyty B

Limfocyty
T

Komórki

plazmatycz

Inne
komórki

Cytokin
y

IgA

S-IgA

- skuteczna obrona przed zakażeniami
bakteryjnymi i wirusowymi, związana z
wyższą zdolnością neutralizowania cząsteczek
wirusów i
większą aktywnością aglutynacji bakterii
przez formy polimerowe

- ochrona nieswoista (blokowanie receptorów
bakterii osłabia ich adhezje do nabłonka)

- możliwość wewnątrzkomórkowej
neutralizacji cząstek wirusa i hamowanie jego
uwalniania

- eliminowanie antygenów (np. pokarmowych)

Limfocyty śródbłonka

Rozproszone miedzy komórkami
nabłonka

Spełniają funkcje regulacyjne –
zapobiegają uogólnionej odpowiedzi
immunologicznej na antygeny
pokarmowe

Eliminują niektóre mikroorganizmy

Stymulują odnowę komórek nabłonka

MIKROFLORA DLA ODPORNOŚCI

-WSPÓŁZAWODNICTWO O SKŁADNIKI ODŻYWCZE
-KOMPETYCJA W PROCESIE WIĄZANIA SIĘ Z
RECEPTORAMI NA POWIERZCHNI KOMÓREK NABŁONKA,
UNIEMOŻLIWIAJĄCA BAKTERIOM CHOROBOTWÓRCZYM
PRZYLEGANIE DO NABŁONKA, CO JEST ZAZWYZAJ
WSTĘPEM DO ZAKAŻENIA

-STYMULACJA WYTWARZANIA NATURALNYCH
PRZECIWCIAŁ REAGUJĄCYCH KRZYŻOWO Z
ANTYGENAMI MIKROORGANIZMÓW
CHOROBOTWÓRCZYCH

-- WYTWARZANIE BAKTERIOCYN – CZYNNIKÓW
ZABÓJCZYCH DLA BAKTERII PATOGENNYCH

Pierścień Waldeyera - jest to skupienie
tkanki
limfatycznej na skrzyżowaniu górnych dróg
oddechowych i układu pokarmowego
(migdałek
gardłowy, językowy, podniebienne,
trąbkowe)

jama

nosowo -

gardłowa

OSKRZELA

Jama nosowo-gardłowa

 Silna odporność nieswoista:
komórki nabłonka wydzielają białka bakteriobójcze

 Słabsza niż w układzie pokarmowym odporność
swoista.

Migdałki – skupienia grudek nieotorbionych w
miejscu gdzie krzyżują się górne odcinki dróg
układu oddechowego i pokarmowego
-bardziej zaangażowane w odpowiedź typu
komórkowego niż kępki Peyera
-uczestniczą w indukcji odpowiedzi humoralnej
prowadzącej do wytworzenia IgA