Fizjoterapia w pediatrii

Kształtowanie się i

rozwój cech, fizycznych,

morfologicznych i

psychomotorycznych

dziecka.

Cechą charakterystyczną różniącą małe
dziecko od dorosłego człowieka jest
nieustannie postępująca zmienność w
zakresie cech somatycznych, motorycznych
i psychicznych

I. Stale postępujący wzrost
- powiększanie długości i masy
ciała( niemowlaki, 2-3 latki)
- powiększanie masy i wysokości( dzieci w
wieku 7-11 lat)
- zwiększanie się wymiarów klatki piersiowej

II. Powiększanie narządów wewnętrznych i
tkanek organizmu

Morfologiczne cechy noworodka w

porównaniu z rocznym

niemowlakiem

• Duża czaszka, wysokie czoło,
• twarzoczaszka < mózgoczaszki
• Obecność ciemiączek ( chrzęstne części czaszki)
• Długi tułów z wysklepionym ponad poziom klatki

piersiowej brzuszkiem ( duża śledziona i wątroba!!)

• Krótkie kończyny dolne, ustawione w pozycji

zgięciowej w stawach biodrowych i
kolanowych, kończyny górne w ustawieniu
zgięciowym w stawach łokciowych
( fizjologicznie wzmożone napięcie mięśniowe)

• Krótka, szeroka, wdechowo ustawiona klatka

piersiowa z poziomym przebiegiem żeber,
kąt żebrowy rozwarty

Rozwój fizyczny dziecka

• Czynność narządu ruchu wyraża się w sprawności fizycznej,

motorycznej, sile, szybkości, wytrzymałości!!

• U noworodka tkanka chrzestna > kostną!!
• Słaba mineralizacja kości sprawia, że szkielet dziecka jest giętki,

elastyczny i ma większa odporność na wstrząsy i złamania!!

• 12-18 miesiąc życia kostnieje ciemię duże, a około 6 roku życia

kostnieją szwy miedzy poszczególnymi kośćmi pokrywy czaszki!!

• Mięsnie dziecka szybko ulęgają zmęczeniu, ale szybko wracają do

równowagi i siły!!

• Krzywizny kręgosłupa kształtują się wraz ze zmiana pozycji ciała w

przestrzeni

- 2-3 miesiąc życia –lordoza szyjna ( z momentem unoszenia głowy!!)
- 6-8 miesiąc życia- kifoza piersiowa ( pozycja siedząca!!)
- 9-12 miesiąc życia- lordoza lędźwiowa (wstawanie, chodzenie!!)
• Mniej sprawna koordynacja funkcji różnych grup mięśniowych co

ma związek z niepełną dojrzałością tkanki nerwowej!!

• Stojąca postawa dziecka- chód na szerokiej podstawie, niepewny,

na zewnętrznych krawędziach stóp, raczki wysunięte do przodu,

pochylenie ciała do przodu!!- ok.. 1 roku życia

Ocena rozwoju fizycznego-

Metody

• Tabele norm ( średnie wartości danej cechy)
• Siatki centylowe ( ujecie pozycji badanej

cechy w stosunku do normy i
określenie jej toru rozwoju)

• Wzkazniki proporcji ( stosunek 2 elementów

morfologicznych względem siebie)

• Morfogramy ( profile rozwojowe)
• Ocena wieku rozwojowego ( wiek

morfologiczny, zębowy, kostny, wiek cech
płciowych)

Zaburzenia rozwoju fizycznego

dzieci-norma i patologia w

zakresie wzrastania i

kształtowania się masy ciała a

także sprawności

psychomotorycznej

• Mała masa urodzeniowa ( noworodki <

2500g)

-

wcześniaki ( urodzone przed 37 tyg. ciąży

- noworodki o prawidłowym wieku ciążowym

obarczone zespołem wewnątrzmacicznej
dystrofii płodu

• Otyłość i nadwaga

• Choroby o podłożu genetycznym ( np..

Zespół Downa, Zespół Williamsa)

Przyczyny małej masy

urodzeniowej

( dzieci hypotroficzne)

• Zaburzona czynność łożyska ( palenie

papierosów, związki chemiczne w środowisku
zewnętrznym)

• Czynniki genetyczne( zaburzenia

chromosonalne)

• Czynniki paragenetyczne ( wiek matki;<20

lat, dziecko pierworodne, choroby układowe
matki; wady serca, układu krążenia, inne
powikłania ciąży)

• Obciążenia fizyczne i psychiczne ( stres, praca

fizyczna, warunki rodzinno-społeczne itp..)

Otyłość i nadwaga u dzieci-

odkładanie tkanki tłuszczowej

poprzez patologiczne zwiększanie jej

ilości w tkance podskórnej

• Ocena i podział stopnia

nagromadzenia się tkanki tłuszczowej:

1. Otyłość prosta -95% dzieci; bez zaburzeń

hormonalnych, związana ze sposobem żywienia

( dieta bogato-kaloryczna), trybem życia i

ograniczeniem aktywności ruchowej.

Otyłość

określa się jako wielkość masy ciała wynosząca ponad

20% ponad średnią wartości rówieśników przy

uwzględnieniu aktualnej wysokości ciała i pleć)

2. Nadwaga: 10-20% masy ciała ponad średnią

wartość rówieśników przy uwzględnieniu

aktualnej wysokości ciała i płci

3. Norma fizjologiczna: do 10% masy ciała ponad

średnią wartość rówieśników przy uwzględnieniu

aktualnej wysokości ciała i płci

Otyłość i nadwaga

jest zjawiskiem

polegającym na zachwianiu równowagi

między dowozem energii zawartej w

pożywieniu, a wielkością i tempem jej

zużycia podczas wysiłku fizycznego, pracy

mięsni i aktywności ruchowej

• Przyczyny:

- Czynniki genetyczne
- Czynniki środowiskowe

• Rozpoznanie

- porównanie masy ciała z wysokością ciała (

> 2

centyle na siatce centylowej wartości masy ciała w
stosunku do wysokości

)

- Pomiar grubości fałdu skórno-tłuszczowego na

brzuchu, pod łopatką,na ramieniu

Wpływ otyłości i nadwagi na rozwój

fizyczny

• Obniża aktywność ruchową

• Oddziałuje na rozwój psychiczny

( zwłaszcza dziewczynek!!!)

• Zaburza kształtowanie się nawyku

prawidłowej postawy ciała.

Rozwój fizyczny dzieci z Zespołem

Downa

• 1 na 800 chorych dzieci rodzi się z Zespołem

Downa

• Zespół z uwarunkowaniami genetycznymi:

- Aberracja I- 47 chromosomów z dodatkowym chromosomem

21 lub 22 pary autosomów – trisomia G ( 94%)

- Aberracja II – translokacja z przemieszczeniem odcinka

chromosomu z grupy G do D lub G-G z nadmiarem materiału
genetycznego ( 4%)

• Chorzy podobni są do siebie pod względem cech

morfologicznych

• Zespół charakteryzujący się opróżnieniem rozwoju

psychoruchowego

• Zespół charakteryzujący się ilorazem inteligencji

poniżej 50

Rozwój fizyczny dzieci z Zespołem

Downa

Cechy morfologiczne

• Skośne ( mongoidalne) ustawienie szpar powiekowych
• Szpary powiekowe wąskie i krótkie, ze zmarszczką nakatną przy

wewnętrznym kącie szpary powiekowej

• 30-70% na krawędzi tęczówki widoczne małe, białe plamki

Brushfielda

• Głowa mniejsza od przeciętnej, spłaszczona potylica, duże

przednie ciemiączko u niemowląt

• Uszy małe, nisko osadzone
• Usta małe, wargi wąskie, jama ustna mała, podniebienie wysoko

wysklepione, gotycki język, duży wystający, mięsnie żuchwy i
języka wiotkie- usta często otwarte!!!!

• Szyja krótka z fałdami skórnymi
• Kończyny górne i dolne krótkie w stosunku do tułowia
• Małpia bruzda poprzeczna na dłoniach, dłonie szerokie i płaskie
• Szerokie stopy, krótkie palce, występowanie przerwy miedzy

palcami a paluchem, podobnie w ręce

Rozwój fizyczny dzieci z Zespołem

Downa

Cechy morfologiczne

• Obniżone napięcie mięśniowe
• Płaskostopie ( wiotkość ścięgien)
• Wady serca ( ubytki w miedzyprzedsionkowej lub

miedzykomorowej przegrodzie serca, defekty zastawek

przedsionkowo-komorowych, zwężenie łuku aorty,

niezrosnięcie przewodu tętniczego, tetralogia Falota)-

przyczyna zgonów w okresie niemowlęcym!!!

• Niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych
• Wady przewodu pokarmowego ( zwężenie lub zarośnięcie

dwunastnicy, niedrożność odbytu, wypadanie błony

śluzowej odbytu)

• Wady układu moczowego i kostnego- wrodzone

zwichniecie stawów biodrowych

• Mniejszy obwód głowy i jej niedorozwój- młody wygląd!!!
• Urodzeniowa masa ciała 3 kg
• Otyłość lekka lub umiarkowana
• Szewska lub kurza klatka piersiowa
• Zaburzenia słuchu i widzenia-w niewielkim stopniu!!!

Rozwój psychoruchowy dzieci –

poszczególne etapy rozwoju

• Rozwój psychoruchowy jest to ciąg postępujących

zmian, w których motoryka jest ściśle powiązana z

psychiką, występują bowiem wzajemne zależności

pomiędzy poszczególnymi sferami tego rozwoju.

Oddziaływania te są wynikiem prawidłowego

rozwoju struktury OUN.

• Rozwój psychiczny; intelektualny, emocjonalno-

motywacyjny, procesy poznawcze i orientacyjne,

zależny jest od rozwoju sfery motorycznej;

koordynacji wzrokowo-ruchowej, manipulacji

( motoryka mała), rozwoju postawy i lokomocji

( motoryka duża)

Rozwój ruchowy noworodka i

dziecka w I kwartale życia

•

Niecałkowicie wykształcony zarówno morfologicznie jak
i czynnościowo układ nerwowy

•

Odruchy: bezwarunkowe ( odruchy wrodzone, automatyzmy
ruchowe)

•

U noworodka wyróżniamy następujące odruchy:

-

odruch chwytny

( małpi chwyt, bez udziału przeciwstawnej funkcji

kciuka)

-

odruch toniczno-szyjny

( zmiana pozycji ciała zmienia położenie jego

poszczególnych składowych, za głowa prowadzona jest ręka-wyprosi ręki
po stronie gdzie noworodek patrzy, po przeciwnej zgina się. Uniesienie
głowy predysponuje do uniesienia rąk, opuszczenie głowy do ich
opuszczenia)

-

Odruch oczno-karkowy Peipera

( silny strumień światła powoduje

cofanie się głowy noworodka)

•

W I, II miesiącu życia przy unoszeniu dziecka za ręce z
pozycji na plecach jego głowa opada ku tyłowi

Rozwój ruchowy noworodka i

dziecka w I kwartale życia

• Odruchy charakterystyczne dla okresu niemowlęctwa:
- odruch Babińskiego

( drażnienie podeszwy stopy w wyniku czego duży

palec zgina się grzbietowo

)

• Odruchy błędne- reakcje nieskoordynowane,

nieuwarunkowane na żaden cel

• Odruchy bezwarunkowe zanikają miedzy 3-5 miesiącem życia

dziecka, oprócz :

odruchu źrenicowego, odruchu mrugania, krzyku, odruchu ssania,

odruchu wydzielania śliny, odruchu połykania, odruchu kaszlu, odruchu

czkawki!!!

• Okres noworodkowy charakteryzuje się duża zapadalnością

w sen i częstym znużeniem- noworodek śpi prawie

24 h/dobę

• U noworodka i niemowlaka napięcie mięśniowe jest

fizjologicznie podwyższone ( przewaga zginaczy nad

prostownikami w kończynach dolnych i górnych!!!)

• Fiksowanie wzroku na przedmiotach ( 4 mc. życia),

chwytanie przedmiotów pod kontrola wzroku ( 5 mc. życia)

Wcześniactwo

• Dzieci urodzone przed 37 tygodniem życia płodowego
• Masa urodzeniowa poniżej 2000-2500 gram
• Obniżone napięcie mięśniowe
• Słabo wykształcone odruchy ssania i połykania
• Słaba termoregulacja ciała
• Może pojawić się krzywica w pierwszych mc. Życia
• Zaburzony rozwój motoryczny w poszczególnych etapach

życia dziecka

• Układanie w pozycji na brzuchu zamiennie z pozycja na

boku!!!, kontrola drugiej osoby!!!, ułatwianie poprzez
udrożnienie dróg oddechowych lepszego utlenowania ustroju

• Nie należy układać wcześniaka na plecach w pozycji

supinacyjnej, wyproście, odwiedzeniu, rotacji zewnętrznej
kończyn dolnych i górnych!!!

• Stosowanie ćwiczeń biernych w celu utrzymania lub

poprawy zakresu ruchów w stawach oraz wykonywanie
ćwiczeń oddechowych!!!

Rozwój psychomotoryczny dziecka- I

rok życia życia

• W kolejności wykształcają się ruchy:od głowy do

kończyn dolnych- rozwój cefalokaudalny i od
proksymalnych do dystalnych odcinków ciała- rozwój
proksydystalny. Ruchy głowy, rak ( chwytanie,
manipulowanie, kończyn dolnych i
tułowia( utrzymywanie ciała w określonej pozycji
i przemieszczanie go w przestrzeni).

• Pojawienie się ruchów warunkowych, cyklicznych

( szybsze nauczenie się danego ruchu!!!)

• Wykształcenie reakcji specyficznych np.. Sięganie po

przedmiot jedna ręką.

• Stopniowy spadek wraz z wiekiem dziecka napięcia

mięśniowego w czasie aktywności ruchowej co
ułatwia precyzje ruchów.

Rozwój psychomotoryczny dziecka- I

rok życia życia

• Łączenie funkcji percepcyjnych z motoryką ciała;koordynacja wzrokowo-

ruchowa( 5 mc. życia niemowlę chwyta zabawkę i koncentruje chwilowo na

niej swoja uwagę!!!), koordynacja wzrokowo-słuchowa,dotyk,smak, kinestezja

• Zdobywanie umiejętności sięgania po przedmiot przez obserwowanie jego

ruchu w przestrzeni- 2 mc. życia, 3-4 mc. życia oburęczne próby sięgania po

przedmiot, chwytanie –podrażnienie dłoni i zaciskanie przez dziecko pieści-

toniczny odruch chwytny ujawnia się w pierwszych 4 mc. Życia

• Rozwój chwytu w 5 mc. Życia:
- małpi chwyt 5-6 mc.
- Posługiwanie się kciukiem, bez przeciwstawiania pozostałym palcom
7-8 mc, chwyt nożycowy
- chwyt pęsetowy;przeciwstawianie kciuka, przekładanie przedmiotów z reki do

ręki-9 mc życia

- Chwyt obcęgowy( zgięty palec wskazujący przeciwstawiany zgiętemu

kciukowi)

Etapy rozwoju ruchowego w wieku

niemowlęcym

Rozwój psychoruchowy w 2-gim i 3-

cim roku życia

• Smuklejsza sylwetka

( zmniejszenie obfitej podściółki tłuszczowej u

dzieci pod koniec 3 roku życia)

• Niewielki przyrost masy ciała i wysokości w porównaniu do dzieci

w I kwartale życia

( po 2 roku;2 kg, 12 cm, po 3 roku;2 kg, 6-7

cm)

• Rozwój precyzji ruchów manipulacyjnych ( układanie budowli

z klocków)

• Nauka samoobsługi
• Wyrażenie dziecka poprzez zabawę
• Automatyzacja ruchów (

stopniowe eliminowanie kontrolnego działania

wzroku)

• W drugim roku życia ustala się i stabilizuje postawa stojąca-

postawa zasadnicza ciała, umiejętne przemieszczanie ciała w
przestrzeni

• W 3 roku życia chód staje się sprawny, 2-3 rok łatwiejsze

pokonywanie przeszkód

• Chwiejny nastrój

( płacz przeplatany śmiechem-dojrzewająca czynność

OUN

• 2 rok życia rozwój mowy

Rozwój dziecka w wieku

przedszkolnym 3-6 lat

• Wolniejsze przybieranie na wadze 2-3 kg rocznie
• Szybszy wzrost 5-7 cm rocznie
• Słaby układ mięśniowy, duży wysiłek- szybka męczliwość
• Czynniki wpływające na wadliwą postawę

ciała;nierównomierny rozkład ruchu i spoczynku

• Doskonalenie opanowywania czynności motorycznych

( chód, bieg, wspinanie się, pokonywanie przeszkód)

• Aktywność psychoruchowa wyrażana w formie zabaw
• >3 lata, rozróżnianie podstawowych kolorów

( zielony,

niebieski, czerwony)

• Rozwój wrażliwości słuchowej na dźwięki mowy i

muzyczne

• Rozwój umiejętności

( śpiew, gra na prostych instrumentach,

poznawanie zasad gramatyki i matematyki;liczenie)

• Rozwiązywanie problemów na poziomie zabaw i płynącej z

nich wiedzy niezbędnej do rozwoju logiki małego dziecka

Zaburzenia w rozwoju psychomotorycznym-

wstęp do integracji sensorycznej i

dysfunkcji jej składowych

• Integracja sensoryczna opiera się na

współdziałaniu procesów zmysłowych,
poprzez organizacje układu nerwowego
odbierającego i wysyłającego wrażenia
zarówno płynące z ciała jak i środowiska
zewnętrznego, niezbędnych do celowego
działania małego człowieka!!!

• Trzy podstawowe zmysły :

- Układ przedsionkowy
- Propriocepcja
- Dotyk

Zaburzenia w rozwoju psychomotorycznym-

wstęp do integracji sensorycznej i

dysfunkcji jej składowych

• Dzieci z trudnościami w uczeniu się

• Zaburzenia w rejestracji i przetwarzaniu trzech

głównych systemów sensorycznych

• Dysfunkcje w zakresie reakcji posturalnych, funkcji

okoruchowych, napięcia mięśniowego!!!

• Widoczny jest nieprawidłowy schemat ciała,

dyspraksja,dysfunkcje w obustronnej koordynacji
ruchowej i sekwencyjności

• Trudności w koncentracji uwagi, nadpobudliwość

psychoruchowa, zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia w rozwoju psychomotorycznym-

wstęp do integracji sensorycznej i

dysfunkcji jej składowych

• Autyzm

• Słaba współpraca między jądrem migdałowatym, zwojami

podstawy mózgu i hipokampem w procesach

przetwarzania bodźców sensorycznych

• Pojawia się przed 3 rokiem życia
• Zaburzenia mowy-mutyzm,wypowiedzi niekomunikacyjne

nieużywanie słowa „ja”

• Jakościowe zaburzenie wzajemnych interakcji

społecznych

• Ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań
• Niepewność grawitacyjna i nietolerancja ruchu
• Nieprawidłowe reakcje na bodźce wzrokowe, słuchowe,

przedsionkowe!!!

• Problem z rejestracja bodźców dotykowych- silne uciski!!!
• Zachowania kompulsywne ( natrętne ruchy!!!)

Zaburzenia w rozwoju psychomotorycznym-

wstęp do integracji sensorycznej i

dysfunkcji jej składowych

• Zespół Downa

•

Deficyty rejestracji, przetwarzania i modulacji
wrażeń przedsionkowych, proprioceptywnych,
słuchowych, dotykowych, wzrokowych

•

Dysfunkcje koncentracji uwagi,
zachowania,zdolności ruchowych, procesów uczenia
się!!!

•

Obniżone napięcie mięśniowe, słabe reakcje
równoważne, nieprawidłowe przystosowanie
posturalne

•

Trudności w różnicowaniu bodźców dotykowych,
podwrazliwość dotykowa!!!

•

Astygmatyzm, oczopląs

•

Dyspraksja, zaburzenia percepcji ciała

•

Opóźnienia w rozwoju mowy,słaba pamięć słuchowa

Dziękuję Państwu za

uwagę