Akademia Medyczna we Wrocławiu

Akademia Medyczna we Wrocławiu

Katedra Medycyny Sądowej

Katedra Medycyny Sądowej

Prof. dr hab. Barbara Świątek

Prof. dr hab. Barbara Świątek

NIEZNAJOMOŚĆ REGUŁ

NIEZNAJOMOŚĆ REGUŁ

OPINIODAWCZYCH A WARTOŚĆ

OPINIODAWCZYCH A WARTOŚĆ

OPINII SĄDOWO-LEKARSKICH

OPINII SĄDOWO-LEKARSKICH

Spełnianie czynności biegłego sądowego

Spełnianie czynności biegłego sądowego

charakteryzuje się dwiema cechami:

charakteryzuje się dwiema cechami:



praca biegłego podporządkowana jest

praca biegłego podporządkowana jest

celom zleceniodawcy (policji, prokuraturze,

celom zleceniodawcy (policji, prokuraturze,

sądom),

sądom),



biegły nie podejmuje decyzji finalnej, lecz

biegły nie podejmuje decyzji finalnej, lecz

jedynie przedkłada propozycję oceny

jedynie przedkłada propozycję oceny

konkretnej sytuacji życiowej, stanowiącej

konkretnej sytuacji życiowej, stanowiącej

przedmiot sprawy.

przedmiot sprawy.

Ostateczną decyzję, zgodną lub niezgodną z

Ostateczną decyzję, zgodną lub niezgodną z

propozycją biegłego podejmuje

propozycją biegłego podejmuje

zleceniodawca. Może on także, w celu

zleceniodawca. Może on także, w celu

upewnienia się co do prawdziwości

upewnienia się co do prawdziwości

zaproponowanej oceny zdarzeń, zasięgnąć

zaproponowanej oceny zdarzeń, zasięgnąć

opinii innego biegłego

opinii innego biegłego

Art. 193 k.p.k. stanowi, że

Art. 193 k.p.k. stanowi, że

„Jeżeli

„Jeżeli

stwierdzenie okoliczności mających

stwierdzenie okoliczności mających

znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy

znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy

wymaga wiadomości specjalnych,

wymaga wiadomości specjalnych,

zasięga się opinii biegłego lub biegłych.

zasięga się opinii biegłego lub biegłych.

W celu wydania opinii można też

W celu wydania opinii można też

zwrócić się do instytucji naukowej lub

zwrócić się do instytucji naukowej lub

specjalistycznej”

specjalistycznej”

i dalej w art.195 k.p.k. –

i dalej w art.195 k.p.k. –

„...do pełnienia czynności biegłego jest

„...do pełnienia czynności biegłego jest

obowiązany nie tylko biegły sądowy

obowiązany nie tylko biegły sądowy

lecz także każda inna osoba, o której

lecz także każda inna osoba, o której

wiadomo, że ma odpowiednią wiedzą w

wiadomo, że ma odpowiednią wiedzą w

danej dziedzinie”.

danej dziedzinie”.

W uzasadnieniu

W uzasadnieniu

rządowym co do treści

rządowym co do treści

tych artykułów podano:

tych artykułów podano:

„Unormowanie

„Unormowanie

problematyki biegłych

problematyki biegłych

podkreśla, w

podkreśla, w

przeciwieństwie do k.p.k.

przeciwieństwie do k.p.k.

z 1969 r., indywidualny

z 1969 r., indywidualny

charakter tego źródła

charakter tego źródła

dowodowego i osobistą

dowodowego i osobistą

odpowiedzialność

odpowiedzialność

biegłego za wydaną

biegłego za wydaną

opinię, niezależnie od

opinię, niezależnie od

tego, czy chodzi o opinię

tego, czy chodzi o opinię

jednej, konkretnej osoby,

jednej, konkretnej osoby,

kilku osób ...czy też o

kilku osób ...czy też o

opinię instytucji naukowej

opinię instytucji naukowej

lub specjalistycznej”.

lub specjalistycznej”.

Powyższe artykuły przyjmują zatem

Powyższe artykuły przyjmują zatem

konieczność posiadania przez potencjalnego

konieczność posiadania przez potencjalnego

biegłego wyłącznie jednej cechy –

biegłego wyłącznie jednej cechy –

„wiadomości specjalnych”

„wiadomości specjalnych”

, czyli

, czyli

„odpowiedniej wiedzy”

„odpowiedniej wiedzy”

. Brak jest zatem

. Brak jest zatem

jakichkolwiek, zapisanych w prawie innych

jakichkolwiek, zapisanych w prawie innych

wymagań w stosunku do biegłego np.

wymagań w stosunku do biegłego np.

znajomości reguł opiniodawczych,

znajomości reguł opiniodawczych,

umiejętności ustalania związków

umiejętności ustalania związków

przyczynowo-skutkowych i transformacji

przyczynowo-skutkowych i transformacji

języka medycznego na język prawniczy, co z

języka medycznego na język prawniczy, co z

kolei wymaga znajomości przepisów prawa

kolei wymaga znajomości przepisów prawa

w reprezentowanej przez biegłego dziedzinie

w reprezentowanej przez biegłego dziedzinie

. Brak jest także, na poziomie ustawy, zapisu

. Brak jest także, na poziomie ustawy, zapisu

o wymogach, odnoszących się do zalet

o wymogach, odnoszących się do zalet

osobowościowych i postawy etycznej

osobowościowych i postawy etycznej

biegłego.

biegłego.

Kodeks stworzył

Kodeks stworzył

możliwość wyboru

możliwość wyboru

pomiędzy:

pomiędzy:



biegłym sądowym,

biegłym sądowym,

a zatem osobą

a zatem osobą

wpisaną na listę

wpisaną na listę

biegłych sądu

biegłych sądu

okręgowego,

okręgowego,



instytucją naukową

instytucją naukową

lub specjalistyczną,

lub specjalistyczną,



inną osobą.

inną osobą.

W k.p.k. obowiązującym do 1997 r instytucja

W k.p.k. obowiązującym do 1997 r instytucja

naukowa – jako potencjalny biegły – wymieniona

naukowa – jako potencjalny biegły – wymieniona

była na pierwszym miejscu. Zdaniem T. Widła

była na pierwszym miejscu. Zdaniem T. Widła

(wyrażonym w 1992 r) „ Zostało to odczytane jako

(wyrażonym w 1992 r) „ Zostało to odczytane jako

zachęta do preferowania w wyborze właśnie

zachęta do preferowania w wyborze właśnie

instytucji. ... Trzeba przyznać, że istnieją argumenty

instytucji. ... Trzeba przyznać, że istnieją argumenty

przemawiające za preferencja tego źródła.

przemawiające za preferencja tego źródła.

Najważniejsze z nich to:

Najważniejsze z nich to:

dobrze wykształcona, a następnie dokształcana

dobrze wykształcona, a następnie dokształcana

kadra,

kadra,



możliwość konsultacji koleżeńskiej... ,

możliwość konsultacji koleżeńskiej... ,



instytucja kontroli wewnętrznej, dość skutecznie

instytucja kontroli wewnętrznej, dość skutecznie

zapobiegająca niesumienności, nonszalancji i

zapobiegająca niesumienności, nonszalancji i

popadaniu ekspertów w rutynizm,

popadaniu ekspertów w rutynizm,



specjalistyczna aparatura i dostęp do literatury

specjalistyczna aparatura i dostęp do literatury

przedmiotu – krajowej i zagranicznej,

przedmiotu – krajowej i zagranicznej,



możliwość wdrażania nowych, doskonalszych

możliwość wdrażania nowych, doskonalszych

metod własnych lub cudzych, sprawdzonych w

metod własnych lub cudzych, sprawdzonych w

podejmowanych przez siebie badaniach,

podejmowanych przez siebie badaniach,



możliwość przeprowadzania badań

możliwość przeprowadzania badań

kompleksowych...”

kompleksowych...”

Tą preferencję zmienił nowy k.p.k.,

Tą preferencję zmienił nowy k.p.k.,

wymieniając w pierwszej kolejności

wymieniając w pierwszej kolejności

biegłego sądowego. Zbudziło to

biegłego sądowego. Zbudziło to

kontrowersje i dyskusję , w której

kontrowersje i dyskusję , w której

kodyfikatorzy bagatelizowali kolejność

kodyfikatorzy bagatelizowali kolejność

wymienionych biegłych utrzymując, że

wymienionych biegłych utrzymując, że

każda z wymienionych możliwości ma

każda z wymienionych możliwości ma

taką samą wartość

taką samą wartość

W tym samym opracowaniu T. Widła przyjmuje

W tym samym opracowaniu T. Widła przyjmuje

także, że zapisy k.p.k. (z 1969 r) preferują

także, że zapisy k.p.k. (z 1969 r) preferują

powoływanie biegłego sądowego z listy i za tą

powoływanie biegłego sądowego z listy i za tą

„preferencją przemawiają istotne argumenty

„preferencją przemawiają istotne argumenty

merytoryczne a w szczególności racje

merytoryczne a w szczególności racje

prakseologiczne”. Uważa bowiem za bardzo ważne

prakseologiczne”. Uważa bowiem za bardzo ważne

deklarację takiej osoby o gotowości pełnienia

deklarację takiej osoby o gotowości pełnienia

czynności biegłego i łatwe nawiązywanie z nim

czynności biegłego i łatwe nawiązywanie z nim

kontaktu przez ograny procesowe. Przyjmuje także ,

kontaktu przez ograny procesowe. Przyjmuje także ,

że właśnie taki biegły „...potrafi rozumować

że właśnie taki biegły „...potrafi rozumować

językiem decydenta i komunikować się z nim w

językiem decydenta i komunikować się z nim w

takim języku. Taki biegły potrafi przekładać

takim języku. Taki biegły potrafi przekładać

problemy z języka prawniczego na język

problemy z języka prawniczego na język

reprezentowanej dyscypliny i odwrotnie – wyniki

reprezentowanej dyscypliny i odwrotnie – wyniki

swych badań i wyciągnięte z nich wnioski potrafi

swych badań i wyciągnięte z nich wnioski potrafi

przełożyć z języka obserwacyjnego na język

przełożyć z języka obserwacyjnego na język

prawniczy”.

prawniczy”.

Z tymi ostatnimi wywodami, w oparciu

Z tymi ostatnimi wywodami, w oparciu

o wieloletnią praktykę biegłego nie

o wieloletnią praktykę biegłego nie

możemy się zgodzić. Biegli z listy,

możemy się zgodzić. Biegli z listy,

zazwyczaj klinicyści, posiadają

zazwyczaj klinicyści, posiadają

rzeczywiście wiadomości specjalne ze

rzeczywiście wiadomości specjalne ze

swojej dziedziny, ale skąd mają znać

swojej dziedziny, ale skąd mają znać

język prawniczy i posiadać umiejętność

język prawniczy i posiadać umiejętność

przetwarzania wiadomości medycznych

przetwarzania wiadomości medycznych

na potrzeby konkretnego postępowania

na potrzeby konkretnego postępowania

sądowego nie mówiąc już o

sądowego nie mówiąc już o

podstawach wiedzy prawniczej ?

podstawach wiedzy prawniczej ?

Brak jest z tej dziedziny jakichkolwiek

Brak jest z tej dziedziny jakichkolwiek

szkoleń podyplomowych.

szkoleń podyplomowych.

Umiejętność przetwarzania wiedzy

Umiejętność przetwarzania wiedzy

medycznej na język prawniczy i

medycznej na język prawniczy i

stosowanie reguł (zasad)

stosowanie reguł (zasad)

opiniodawczych zapewniają przede

opiniodawczych zapewniają przede

wszystkim specjaliści medycyny

wszystkim specjaliści medycyny

sądowej i w swej dziedzinie –

sądowej i w swej dziedzinie –

doświadczeni psychiatrzy. Medycy

doświadczeni psychiatrzy. Medycy

sądowi nie są zazwyczaj biegłymi

sądowi nie są zazwyczaj biegłymi

sądowymi „ z listy” lecz pełnią

sądowymi „ z listy” lecz pełnią

obowiązki biegłego przy powołaniu

obowiązki biegłego przy powołaniu

„instytucji naukowej” jaką jest Zakład

„instytucji naukowej” jaką jest Zakład

Medycyny Sądowej Akademii

Medycyny Sądowej Akademii

Medycznej.

Medycznej.

Naszym zdaniem w pewnej kategorii spraw

Naszym zdaniem w pewnej kategorii spraw

tj. w sprawach ustalających prawidłowość

tj. w sprawach ustalających prawidłowość

postępowania lekarskiego (ustalanie „błędu

postępowania lekarskiego (ustalanie „błędu

lekarskiego”) obowiązkowo opiniować

lekarskiego”) obowiązkowo opiniować

zawsze powinny zespoły , złożone z medyka

zawsze powinny zespoły , złożone z medyka

sądowego i klinicystów. Także opinie cywilne,

sądowego i klinicystów. Także opinie cywilne,

wymagające oceny wielospecjalistycznej

wymagające oceny wielospecjalistycznej

winne być opracowywane przez takie

winne być opracowywane przez takie

zespoły, choć w takich sprawach może być

zespoły, choć w takich sprawach może być

problematyczne czy dany klinicysta jest

problematyczne czy dany klinicysta jest

„biegłym” czy „specjalistą”, ponieważ

„biegłym” czy „specjalistą”, ponieważ

niejednokrotnie ustala on specjalistyczny

niejednokrotnie ustala on specjalistyczny

stan zdrowia powoda, a wnioski wyciąga już

stan zdrowia powoda, a wnioski wyciąga już

medyk sądowy

medyk sądowy

Z powodu ograniczonej ilości medyków sądowych w

Z powodu ograniczonej ilości medyków sądowych w

Polsce ,organy procesowe są zatem zmuszane do

Polsce ,organy procesowe są zatem zmuszane do

powoływania biegłych sądowych z „listy” lub z poza

powoływania biegłych sądowych z „listy” lub z poza

niej – to ostatnie czyni klinicystę „biegłym do

niej – to ostatnie czyni klinicystę „biegłym do

sprawy”. Są niewątpliwie wśród klinicystów

sprawy”. Są niewątpliwie wśród klinicystów

kompetentni biegli, posiadający oprócz wiedzy

kompetentni biegli, posiadający oprócz wiedzy

specjalistycznej, znajomość reguł opiniowania,

specjalistycznej, znajomość reguł opiniowania,

podstaw prawa i języka prawniczego a także, co jest

podstaw prawa i języka prawniczego a także, co jest

niezwykle ważne umiejętność zachowania

niezwykle ważne umiejętność zachowania

obiektywizmu i - w razie potrzeby – przyznania się

obiektywizmu i - w razie potrzeby – przyznania się

do niewiedzy i braku możliwości jednoznacznej

do niewiedzy i braku możliwości jednoznacznej

odpowiedzi na stawiane pytania. Z naszej praktyki

odpowiedzi na stawiane pytania. Z naszej praktyki

wynika, że im mniejsza wiedza i doświadczenie

wynika, że im mniejsza wiedza i doświadczenie

biegłego, tym jego opinie są bardziej stanowcze;

biegłego, tym jego opinie są bardziej stanowcze;

stopień stanowczości i jednoznaczności maleje w

stopień stanowczości i jednoznaczności maleje w

miarę doświadczenia zawodowego i kontaktów z

miarę doświadczenia zawodowego i kontaktów z

organami sądowymi

organami sądowymi

Najlepiej wymogi w stosunku do biegłego

Najlepiej wymogi w stosunku do biegłego

ujął W.Juchacz , uważając, że o jego

ujął W.Juchacz , uważając, że o jego

kompetencji decydują następujące cechy:

kompetencji decydują następujące cechy:



zakres wiedzy,

zakres wiedzy,



doświadczenie życiowe,

doświadczenie życiowe,



umiejętność wyjaśniania okoliczności

umiejętność wyjaśniania okoliczności

zgodnie z doświadczeniem życiowym ,

zgodnie z doświadczeniem życiowym ,

aktualną wiedzą i zasadami logiki,

aktualną wiedzą i zasadami logiki,



umiejętność przedstawiania myśli w sposób

umiejętność przedstawiania myśli w sposób

pełny, zrozumiały, logiczny, bez

pełny, zrozumiały, logiczny, bez

wewnętrznych sprzeczności,

wewnętrznych sprzeczności,



postawa etyczna, obiektywizm,

postawa etyczna, obiektywizm,

bezstronność, niezależność, wykonywanie

bezstronność, niezależność, wykonywanie

czynności z całą sumiennością i

czynności z całą sumiennością i

bezstronnością.

bezstronnością.

Celem niniejszego opracowania jest ustalenie jak

Celem niniejszego opracowania jest ustalenie jak

nieznajomość reguł opiniodawczych może wpływać

nieznajomość reguł opiniodawczych może wpływać

na treść merytoryczną i wartość dowodową opinii.

na treść merytoryczną i wartość dowodową opinii.

Problem ten przybliżymy w oparciu o konkretna

Problem ten przybliżymy w oparciu o konkretna

sprawę sądową , w której wydawał opinię Zakład

sprawę sądową , w której wydawał opinię Zakład

Medycyny Sądowej . W postępowaniu sądowym, po

Medycyny Sądowej . W postępowaniu sądowym, po

wyjaśnieniach medyka sądowego nie zostały przez

wyjaśnieniach medyka sądowego nie zostały przez

żadną ze stron sformułowane zarzuty niejasności

żadną ze stron sformułowane zarzuty niejasności

bądź sprzeczności w opinii. Sąd jednak,

bądź sprzeczności w opinii. Sąd jednak,

prawdopodobnie na żądanie obrońcy, który wyrażał

prawdopodobnie na żądanie obrońcy, który wyrażał

swe niezadowolenie z nieobecności na rozprawie

swe niezadowolenie z nieobecności na rozprawie

sądowej profesora położnictwa – współautora opinii

sądowej profesora położnictwa – współautora opinii

(nie pozwalał mu na to stan zdrowia), powołał

(nie pozwalał mu na to stan zdrowia), powołał

indywidualnego biegłego – profesora położnictwa dla

indywidualnego biegłego – profesora położnictwa dla

wydania ponownej opinii. Opinia – sprzeczna z

wydania ponownej opinii. Opinia – sprzeczna z

poprzednią - została wydana a medyk sądowy

poprzednią - została wydana a medyk sądowy

ponownie wezwany do sądu.

ponownie wezwany do sądu.

Opinie dotyczyły porodu u młodej kobiety –

Opinie dotyczyły porodu u młodej kobiety –

pierwiastki, po prawidłowo przebiegającej ciąży.

pierwiastki, po prawidłowo przebiegającej ciąży.

Skrótowo różnice opiniodawcze przedstawiają się

Skrótowo różnice opiniodawcze przedstawiają się

następująco:

następująco:

Opinia zespołowa

Opinia zespołowa

Opinia indywidualnego

Opinia indywidualnego

biegłego

biegłego

Miednica zwężona

Miednica zwężona

Mierzenie miednicy jest

Mierzenie miednicy jest

przeżytkiem

przeżytkiem

Duży płód (bez bad.USG)

Duży płód (bez bad.USG)

Płód ważył na sekcji nieco

Płód ważył na sekcji nieco

ponad 4000 g a więc nie

ponad 4000 g a więc nie

taki duży

taki duży

Zaburzenia ASP

Zaburzenia ASP

Tak, ale można je różnie

Tak, ale można je różnie

interpretować

interpretować

Przedłużający się II okres

Przedłużający się II okres

porodu

porodu

Pojęcie książkowe , w

Pojęcie książkowe , w

praktyce może być

praktyce może być

znacznie dłuższy

znacznie dłuższy

Olbrzymie przedgłowie

Olbrzymie przedgłowie

Może się zdarzyć przy

Może się zdarzyć przy

porodzie fizjologicznym

porodzie fizjologicznym

Niewspółmierność

Niewspółmierność

płodowo – matczyna

płodowo – matczyna

Nie ma

Nie ma

niewspółmierności, bo

niewspółmierności, bo

dziecko

dziecko

urodziło

urodziło

się drogami naturalnymi,

się drogami naturalnymi,

Przyczyną „złego

Przyczyną „złego

urodzenia i śmierci”

urodzenia i śmierci”

dziecka było

dziecka było

niedotlenienie wewnątrz-

niedotlenienie wewnątrz-

maciczne

maciczne

Nie wiadomo co było

Nie wiadomo co było

przyczyną śmierci

przyczyną śmierci

Medyk sądowy, po wysłuchaniu powyższej opinii

Medyk sądowy, po wysłuchaniu powyższej opinii

podtrzymał zespołową opinię i na stosowne

podtrzymał zespołową opinię i na stosowne

pytania sądu wyjaśnił, że jego zdaniem biegły –

pytania sądu wyjaśnił, że jego zdaniem biegły –

profesor położnik złamał podstawowe reguły

profesor położnik złamał podstawowe reguły

opiniowania gdyż:

opiniowania gdyż:



dane uzyskane ex post (masa ciała płodu, fakt

dane uzyskane ex post (masa ciała płodu, fakt

urodzenia się dziecka siłami natury) użył do

urodzenia się dziecka siłami natury) użył do

oceny sytuacji ex ante ,

oceny sytuacji ex ante ,



dokonał cząstkowej oceny szczegółów

dokonał cząstkowej oceny szczegółów

zdarzenia, nie powiązał ich w całość, ale dokonał

zdarzenia, nie powiązał ich w całość, ale dokonał

ogólnej konkluzji,

ogólnej konkluzji,



powoływał się na bliżej nieokreślone, być może

powoływał się na bliżej nieokreślone, być może

obowiązujące w innych krajach zasady

obowiązujące w innych krajach zasady

postępowania lekarskiego, podczas gdy biegły

postępowania lekarskiego, podczas gdy biegły

musi przypadek oceniać w odniesieniu do

musi przypadek oceniać w odniesieniu do

wiedzy medycznej obowiązującej w Polsce i w

wiedzy medycznej obowiązującej w Polsce i w

określonym czasie.

określonym czasie.

Powyższa sprawa doskonale udowadnia

Powyższa sprawa doskonale udowadnia

ważność znajomości reguł opiniowania

ważność znajomości reguł opiniowania

przy konstruowaniu opinii. Przedstawia

przy konstruowaniu opinii. Przedstawia

jak można, łamiąc te zasady, z

jak można, łamiąc te zasady, z

logicznie układającego się ciągu

logicznie układającego się ciągu

przyczynowo-skutkowego konkretnego

przyczynowo-skutkowego konkretnego

zdarzenia uczynić zdarzenie, w którym

zdarzenia uczynić zdarzenie, w którym

skutek stał się niewytłumaczalnym

skutek stał się niewytłumaczalnym

faktem.

faktem.

Obserwowane w naszej praktyce inne

Obserwowane w naszej praktyce inne

uchybienia w stosowaniu reguł

uchybienia w stosowaniu reguł

opiniodawczych związane są zazwyczaj ze

opiniodawczych związane są zazwyczaj ze

sprawami „o błąd lekarski”. Są to m.in.:

sprawami „o błąd lekarski”. Są to m.in.:



powoływanie się przy wydawaniu opinii na

powoływanie się przy wydawaniu opinii na

konkretne podręczniki, bądź piśmiennictwo,

konkretne podręczniki, bądź piśmiennictwo,

co czasem robi wrażenie, że biegły swego

co czasem robi wrażenie, że biegły swego

doświadczenia i zdania na określony temat

doświadczenia i zdania na określony temat

nie ma,

nie ma,



negatywna ocena postępowania lekarza, z

negatywna ocena postępowania lekarza, z

wyszczególnieniem nieprawidłowości i

wyszczególnieniem nieprawidłowości i

przyjęcie w konkluzji opinii, że były to

przyjęcie w konkluzji opinii, że były to

„niedopatrzenia” nie będące błędem

„niedopatrzenia” nie będące błędem

lekarskim. Zdarza się nawet, że biegli

lekarskim. Zdarza się nawet, że biegli

przyjmują iż lekarz nie zachował należytej

przyjmują iż lekarz nie zachował należytej

ostrożności i staranności ale nie uznają tego

ostrożności i staranności ale nie uznają tego

za postępowanie noszące znamiona błędu

za postępowanie noszące znamiona błędu

lekarskiego

lekarskiego

-

utożsamianie braku konkretnego skutku

utożsamianie braku konkretnego skutku

(śmierci,

uszkodzenia

ciała,

rozstroju

(śmierci,

uszkodzenia

ciała,

rozstroju

zdrowia) z brakiem możliwości kwalifikacji

zdrowia) z brakiem możliwości kwalifikacji

karnej

nieprawidłowego

postępowania

karnej

nieprawidłowego

postępowania

lekarskiego. Wynika to z nieznajomości

lekarskiego. Wynika to z nieznajomości

przepisów k.k., którego art. 160 stanowi o

przepisów k.k., którego art. 160 stanowi o

tym, że karalnym skutkiem przestępnego

tym, że karalnym skutkiem przestępnego

działania

jest

także

narażenie

na

działania

jest

także

narażenie

na

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty

bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty

życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W

życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. W

sprawach tych dodatkowo biegły dowiaduje

sprawach tych dodatkowo biegły dowiaduje

się o braku skutku ex post czyli np. po

się o braku skutku ex post czyli np. po

zakończeniu leczenia, podczas gdy jego

zakończeniu leczenia, podczas gdy jego

obowiązkiem jest ocena sytuacji w której

obowiązkiem jest ocena sytuacji w której

lekarz popełnił błąd,

lekarz popełnił błąd,



bezprzedmiotowe wyjaśnianie w opinii

bezprzedmiotowe wyjaśnianie w opinii

zasad, które zdaniem biegłego

zasad, które zdaniem biegłego

obowiązują przy ocenie czy zaistniał

obowiązują przy ocenie czy zaistniał

błąd lekarski. Podają więc, że błąd

błąd lekarski. Podają więc, że błąd

lekarski można przyjąć tylko wówczas

lekarski można przyjąć tylko wówczas

gdy:

gdy:



lekarz dopuścił się nieprawidłowego

lekarz dopuścił się nieprawidłowego

działania (bądź zaniechania) tj.

działania (bądź zaniechania) tj.

postępowania niezgodnego z zasadami

postępowania niezgodnego z zasadami

aktualnej wiedzy medycznej,

aktualnej wiedzy medycznej,



wystąpił konkretny skutek tego

wystąpił konkretny skutek tego

nieprawidłowego działania,

nieprawidłowego działania,



lekarz ponosi winę

lekarz ponosi winę

Takie podejście do oceny konkretnego

Takie podejście do oceny konkretnego

zdarzenia świadczy o niewiedzy biegłego o

zdarzenia świadczy o niewiedzy biegłego o

prawnych rodzajach skutków, a ponadto

prawnych rodzajach skutków, a ponadto

biegły w rażący sposób przekracza swe

biegły w rażący sposób przekracza swe

kompetencje, gdyż o winie lekarza decyduje

kompetencje, gdyż o winie lekarza decyduje

nie on, lecz sąd,

nie on, lecz sąd,



ustalanie prawidłowości postępowania

ustalanie prawidłowości postępowania

lekarskiego w zależności od przestrzegania,

lekarskiego w zależności od przestrzegania,

bądź nie procedur, obowiązujących w danej

bądź nie procedur, obowiązujących w danej

jednostce medycznej. Np. w jednej ze spraw

jednostce medycznej. Np. w jednej ze spraw

biegły przyjął, że pozostawienie ciała obcego

biegły przyjął, że pozostawienie ciała obcego

w polu operacyjnym nie stanowiło błędu

w polu operacyjnym nie stanowiło błędu

lekarskiego, bo zdarza się to w całym

lekarskiego, bo zdarza się to w całym

świecie, a przede wszystkim operator

świecie, a przede wszystkim operator

przestrzegał procedur operacyjnych.

przestrzegał procedur operacyjnych.

Obowiązującą procedurą w tym szpitalu był

Obowiązującą procedurą w tym szpitalu był

brak procedur a zatem brak obowiązku

brak procedur a zatem brak obowiązku

liczenia po operacji materiału

liczenia po operacji materiału

opatrunkowego,

opatrunkowego,



nieznajomość podstaw prawa

nieznajomość podstaw prawa

medycznego tj. treści art. 192 k.k. i

medycznego tj. treści art. 192 k.k. i

ustawy o zawodzie lekarza.

ustawy o zawodzie lekarza.



używanie w opinii określeń wyjątkowo

używanie w opinii określeń wyjątkowo

nieprzydatnych dla oceny prawnej

nieprzydatnych dla oceny prawnej

czynu np. „można powiedzieć”,

czynu np. „można powiedzieć”,

„można sądzić”,” należy się jednak

„można sądzić”,” należy się jednak

zastanowić czy”, „należy jednak

zastanowić czy”, „należy jednak

wyrazić zdumienie tym, że”, „być

wyrazić zdumienie tym, że”, „być

może” – powyższe cytaty pochodzą z

może” – powyższe cytaty pochodzą z

jednej opinii,

jednej opinii,



nieuzasadnione przyjmowanie „błędu

nieuzasadnione przyjmowanie „błędu

lekarskiego organizacyjnego” jako

lekarskiego organizacyjnego” jako

przyczyny wszelkich nieprawidłowości

przyczyny wszelkich nieprawidłowości

w postępowaniu z pacjentem.

w postępowaniu z pacjentem.

Odpowiedzialne stają się wówczas

Odpowiedzialne stają się wówczas

bliżej nieokreślone okoliczności,

bliżej nieokreślone okoliczności,

podczas gdy w przypadkach

podczas gdy w przypadkach

rzeczywistego błędu organizacyjnego

rzeczywistego błędu organizacyjnego

narażającego życie i zdrowie pacjentów

narażającego życie i zdrowie pacjentów

na niebezpieczeństwo odpowiada

na niebezpieczeństwo odpowiada

osoba fizyczna np. ordynator oddziału

osoba fizyczna np. ordynator oddziału

W innych opiniach, wydawanych przez

W innych opiniach, wydawanych przez

indywidualnych biegłych i to zarówno w

indywidualnych biegłych i to zarówno w

sprawach karnych jak i cywilnych spotykane są

sprawach karnych jak i cywilnych spotykane są

także błędy opiniowania, a mianowicie:

także błędy opiniowania, a mianowicie:



przyjmowanie jako podstawę opiniowania

przyjmowanie jako podstawę opiniowania

wyłącznie dowodów osobowych (np. zeznań

wyłącznie dowodów osobowych (np. zeznań

świadków) i wydawanie pewnej opinii zamiast

świadków) i wydawanie pewnej opinii zamiast

opinii abstrakcyjnej,

opinii abstrakcyjnej,



przyjmowanie za bezsporne rozpoznań i

przyjmowanie za bezsporne rozpoznań i

wyników badań (np. histopatologicznych)

wyników badań (np. histopatologicznych)

przeprowadzonych przez innych lekarzy.

przeprowadzonych przez innych lekarzy.



powoływanie się na ustalenia gremiów

powoływanie się na ustalenia gremiów

zawodowych.

zawodowych.



zbyt pochopne przyjmowanie związku

zbyt pochopne przyjmowanie związku

przyczynowo-skutkowego w przypadku

przyczynowo-skutkowego w przypadku

zaistnienia związku czasowego.

zaistnienia związku czasowego.



nieuzasadnione przyjmowanie

nieuzasadnione przyjmowanie

niezdolności do uczestniczenia w

niezdolności do uczestniczenia w

postępowaniu karnym i odbywaniu

postępowaniu karnym i odbywaniu

kary pozbawienia wolności w związku

kary pozbawienia wolności w związku

ze złym stanem zdrowia.

ze złym stanem zdrowia.



wydawanie opinii w oparciu o niepełną

wydawanie opinii w oparciu o niepełną

wiedzę np. w oparciu o dane zawarte w

wiedzę np. w oparciu o dane zawarte w

karcie informacyjnej, bez znajomości

karcie informacyjnej, bez znajomości

całości dokumentacji lekarskiej czy też

całości dokumentacji lekarskiej czy też

po zapoznaniu się z dokumentacją

po zapoznaniu się z dokumentacją

wyłącznie z okresu zdarzenia i po nim,

wyłącznie z okresu zdarzenia i po nim,

bez jej znajomości z okresu przed

bez jej znajomości z okresu przed

zdarzeniem

zdarzeniem

.

.

Powyżej opisano najczęstsze, spotykane w

Powyżej opisano najczęstsze, spotykane w

opiniach błędy opiniodawcze. Na

opiniach błędy opiniodawcze. Na

zakończenie przytoczymy drastyczny

zakończenie przytoczymy drastyczny

przypadek, w którym opinia

przypadek, w którym opinia

niekompetentnego lekarza doprowadziła do

niekompetentnego lekarza doprowadziła do

wielomiesięcznego aresztu ojca dziecka i

wielomiesięcznego aresztu ojca dziecka i

rozpadu rodziny. Sprawa dotyczyła

rozpadu rodziny. Sprawa dotyczyła

wykorzystania seksualnego 4-letniej córki

wykorzystania seksualnego 4-letniej córki

przez ojca. Doniesienie do prokuratury

przez ojca. Doniesienie do prokuratury

złożyła babcia. Lekarka - ginekolog,

złożyła babcia. Lekarka - ginekolog,

powołana jako biegła , zbadała

powołana jako biegła , zbadała

dziewczynkę , opisując tak jej stan w opinii:”

dziewczynkę , opisując tak jej stan w opinii:”

srom w całości zaczerwieniony, błona

srom w całości zaczerwieniony, błona

dziewicza porozrywana na całym obwodzie,

dziewicza porozrywana na całym obwodzie,

rdzawa wydzielina pokrywająca szczepki

rdzawa wydzielina pokrywająca szczepki

błony dziewiczej. ...Uszkodzenie błony

błony dziewiczej. ...Uszkodzenie błony

dziewiczej mogło nastąpić w okresie

dziewiczej mogło nastąpić w okresie

ostatniej doby”.

ostatniej doby”.

Ojciec dziecka został zatrzymany i osadzony w

Ojciec dziecka został zatrzymany i osadzony w

areszcie. Po kilku miesiącach sprawa znalazła się w

areszcie. Po kilku miesiącach sprawa znalazła się w

sądzie i sędzia zaczął mieć wątpliwości co do jakości

sądzie i sędzia zaczął mieć wątpliwości co do jakości

opinii. Doszło do ponownego zbadania dziecka w

opinii. Doszło do ponownego zbadania dziecka w

Zakładzie Medycyny Sądowej. Błona dziewicza była

Zakładzie Medycyny Sądowej. Błona dziewicza była

cała, stwierdzono zaczerwienienie błony śluzowej,

cała, stwierdzono zaczerwienienie błony śluzowej,

związane z brakiem higieny. Po 8 miesiącach pobytu

związane z brakiem higieny. Po 8 miesiącach pobytu

w areszcie, ojciec dziecka został uwolniony i uznany

w areszcie, ojciec dziecka został uwolniony i uznany

przez sąd za niewinnego. Prokurator odwołał się od

przez sąd za niewinnego. Prokurator odwołał się od

wyroku. Sąd Apelacyjny dążył do konfrontacji

wyroku. Sąd Apelacyjny dążył do konfrontacji

biegłych. Ginekolog uchylała się od tego,

biegłych. Ginekolog uchylała się od tego,

podtrzymując swą opinię na piśmie :”...błona

podtrzymując swą opinię na piśmie :”...błona

dziewicza w dniu badania była porozrywana. ...

dziewicza w dniu badania była porozrywana. ...

Badaniem ginekologicznym po kilku miesiącach

Badaniem ginekologicznym po kilku miesiącach

można było stwierdzić błonę dziewiczą, która u tak

można było stwierdzić błonę dziewiczą, która u tak

małego dziecka mogła ulec zbliznowaceniu...”. Sąd

małego dziecka mogła ulec zbliznowaceniu...”. Sąd

przychylił się do opinii Zakładu. Zwracam uwagę na

przychylił się do opinii Zakładu. Zwracam uwagę na

określenie „szczepki” błony dziewiczej, które

określenie „szczepki” błony dziewiczej, które

najprawdopodobniej miały oznaczać strzępki, lecz te

najprawdopodobniej miały oznaczać strzępki, lecz te

występują jedynie u kobiety po porodzie. Poza tym

występują jedynie u kobiety po porodzie. Poza tym

niezwykłością, nawet u małego dziecka, jest

niezwykłością, nawet u małego dziecka, jest

zrośnięcie się przerwanej błony dziewiczej.

zrośnięcie się przerwanej błony dziewiczej.

Powyższe uwagi, dotyczące prawidłowości

Powyższe uwagi, dotyczące prawidłowości

opiniowania przez różnych biegłych wypływają z

opiniowania przez różnych biegłych wypływają z

długoletniego doświadczenia medyczno-sądowego. Z

długoletniego doświadczenia medyczno-sądowego. Z

pewnością nie wyczerpują wszystkich problemów,

pewnością nie wyczerpują wszystkich problemów,

ale niewątpliwie mówi się i pisze o nich zbyt rzadko.

ale niewątpliwie mówi się i pisze o nich zbyt rzadko.

Co prawda błądzić jest rzeczą ludzka, ale błędy nie

Co prawda błądzić jest rzeczą ludzka, ale błędy nie

powinny wynikać z nieznajomości reguł

powinny wynikać z nieznajomości reguł

obowiązujących przy czynnościach, których lekarz,

obowiązujących przy czynnościach, których lekarz,

niejednokrotnie dobrowolnie się podejmuje.

niejednokrotnie dobrowolnie się podejmuje.

Nieznajomość reguł opiniodawczych nie zawsze

Nieznajomość reguł opiniodawczych nie zawsze

może być równoważona odpowiednią wiedzą w danej

może być równoważona odpowiednią wiedzą w danej

dziedzinie

dziedzinie