Diagnoza
umiejetności
szkolnych



Diagnoza pedagogiczna ma na celu ocenę
poziomu sprawności dziecka w czytaniu i
pisaniu, w stosunku do wymagań programu
szkolnego. Diagnoza pedagogiczna nie
ogranicza się do sprawdzania i oceniania
stanu osiągnięć ucznia, lecz obejmuje także
wyjaśnienie przyczyn (genezy) tego stanu i
przewidywanie rozwoju osiągnięć
(prognozę). Przeszłość (indywidualna historia
uczenia się i wychowania) jest w niej
podstawę interpretacji obecnych postępów
ucznia, a teraźniejszość jest podstawą
przewidywania jego przyszłych postępów. 



W diagnozie pedagogicznej rozważa się istotne

elementy sytuacji pedagogicznej: warunki

uczenia się, programy, metody, wymagania,

osiągnięcia poznawcze i motywacyjne.



Diagnozę pedagogiczną mogą uzupełniać:

diagnoza zdrowotna, psychologiczna,

socjologiczna oraz ekonomiczna.



Głównym odbiorcą diagnozy

pedagogicznej jest: sam uczeń -

wychowanek, który powinien w niej świadomie

uczestniczyć, poznać jej wyniki oraz mieć

pewien, stosowny do wieku, udział w

podejmowanych decyzjach. Natomiast

pełnoprawnymi użytkownikami diagnoz są

rodzice, nauczyciele i wychowawcy ucznia. Im

więcej o nim wiedzą, tym większą mają szansę

na dobranie stosownych oddziaływań.



Skuteczność i efektywność postępowania

interwencyjnego uwarunkowana jest przede

wszystkim przez właściwe postawienie

diagnozy. Podstawę celnej diagnozy stanowi

zbiór informacji, które uzyskuje się w

dwojaki sposób: 

1. Podejście zewnętrzne - informacje

zaczerpnięte są z kwestionariuszy lub skali

postaw. 

2. Podejście wewnętrzne

(fenomenologiczne) - informacje

pochodzą z takich technik diagnostycznych

jak: obserwacja, rozmowa, wywiad, analiza

dokumentów oraz technika ankietowa.



Diagnoza pedagogiczna



System pomocy i opieki nad dziećmi z

odchyleniami od norm rozwoju obejmuje:



profilaktykę;



diagnozę;



terapię.



Podstawę planowania form opieki i pomocy oraz

programowania oddziaływań korekcyjnych stanowi

diagnoza, jako istotne ogniowe tego systemu.



„Punktem wyjścia do działań

profilaktycznych i terapeutycznych oraz

kryterium oceny ich skuteczności jest analiza

objawów zaburzeń obserwowanych w

codziennej aktywności dziecka- w zabawie,

nauce i pracy, w kontaktach z dorosłymi i

rówieśnikami, jak też pełne badania

psychologiczne” (H. Nartowska, 1980, s.26)



Cechy diagnozy:



Cechy dobrej diagnozy to rzetelność i trafność, a także

nieodłączność prognozy. Tylko taka diagnoza może stanowić

podstawę efektywnej terapii.



Diagnoza interdyscyplinarna, tj. wieloaspektowa,

uwzględnia zebranie informacji w następujących zakresach:



Społecznym - środowisko rodzinne ucznia i środowisko

szkolne;



Medycznym - ogólny rozwój fizyczny dziecka, ogólny stan

zdrowia oraz w miarę potrzeb badanie stanu wzroku, słuchu lub

inne badania specjalistyczne;



Psychologicznym - ocena poziomu rozwoju funkcji

intelektualnych, orientacyjnych i wykonawczych, jak percepcja

wzrokowa, słuchowa, lateralizacja, orientacja w schemacie

ciała i w przestrzeni oraz koordynacja tych funkcji: ocena stanu

psychicznego dziecka, procesów emocjonalno- motywacyjnych,

socjalizacji i osobowości;



Pedagogicznym - ocena poziomu wiadomości i umiejętności

szkolnych, zakresu, rodzaju i specyfiki trudności w uczeniu się.



Pięć faz diagnozy wg S.Ziemskiego:



Uogólnienie wyników diagnozy społecznej,
medycznej, psychologicznej i pedagogicznej
stanowi syntetyczny opis, odpowiadający



5 fazom diagnozy (wg S.Ziemskiego), a
więc:



diagnoza typologiczna;



diagnoza genetyczna (etiologiczna);



diagnoza znaczenia dla całości;



diagnoza fazy;



prognoza, czyli diagnoza rozwojowa.



Diagnoza pedagogiczna:



W wieloaspektowym procesie diagnozowania

szczególną rolę odgrywa diagnoza pedagogiczna, jako

podstawa planowania form pracy korekcyjno-

wyrównawczej, a także programowanie procesu

terapii.



Diagnoza pedagogiczna jako podstawa pracy

korekcyjno-wyrównawczej musi uwzględniać

psychologiczną teorię czynności.



Powinna zawierać ocenę końcowego wyniku danej

czynności, np. czytania w porównaniu z zamierzonym

celem, ale jest to tylko jeden z ocenianych elementów.



Oprócz oceny wyniku końcowego istotna jest analiza

przebiegu czynności, który pozwala porównać

strukturę tej czynności ze strukturą prawidłową.



Ocena wyniku i przebiegu czynności ułatwia



wskazanie przyczyn trudności dziecka,



co jest istotnym elementem diagnozy



I. Metoda diagnozy, technika

diagnostyczna, narzędzie badawcze



Metoda diagnozy zawiera zespół racjonalnie

uzasadnionych sposobów postępowania

diagnostycznego, który jest ukierunkowany

na opis wycinka rzeczywistość. Jest on sumą

elementów składowych takich jak:

zaplanowanie całości przebiegu procesu

diagnozy, dobór, konstruowanie i

zastosowanie technik diagnostycznych,

wybór sposobu analizy i opisu badanej

rzeczywistości, rozumowanie diagnostyczne,

weryfikację uzyskanego obrazu

diagnostycznego oraz prognozowanie

jego rozwoju, projektowanie interwencyjne,

a także holistyczną ocenę wyników

postępowania praktycznego.



Technika diagnostyczna: to konkretne

czynności praktyczne badacza, mające na celu

zebranie optymalnie obiektywnych i

sprawdzalnych danych. Ścisłe wyznaczniki

pomagają w prawidłowym ustaleniu celu

diagnozy, operacjonalizacji problemu i doborze

wskaźników.



Według A.Kamińskiego "Techniki badawcze to

przede wszystkim sposoby zbierania materiału

oparte na starannie opracowanych

dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych),

weryfikowanych w badaniach różnych nauk

społecznych i dzięki temu posiadających walor

użyteczności międzydyscyplinarnej. Mają

charakter instrukcji - tym użyteczniejszej im

wierniej stosowanej".



Do najczęściej stosowanych w diagnostyce
psychopedagogicznej technik należą:
wywiad, rozmowa, obserwacja, analiza
dokumentów i wytworów, skale pomiarowe
czy też ankieta.
Narzędzie badawcze jest ostatecznym
wynikiem operacjonalizacji problemu
badawczego i stanowi zbiór określonych
wskaźników badanej sytuacji. W zależności
od zastosowanej techniki przyjmuje różną
postać np. kwestionariusza, skali czy arkusza
obserwacyjnego.



II. Rozmowa i wywiad



Wywiad diagnostyczny to rozmowa

badającego z respondentem według

opracowanych wcześniej dyspozycji lub w

oparciu o specjalny kwestionariusz. Służy do

gromadzenia informacji empirycznych

przeważnie o charakterze jakościowym,

takich jak: fakty, wydarzenia, sądy, opinie,

postawy, wyobrażenia, uczucia, deklarowane

zachowania, wiedza o rzeczywistości.



Rozmowa to także bezpośredni kontakt z

osobą w celu gromadzenia danych. Różnicą

polega na tym, iż podczas rozmowy

podmiotem, od którego pozyskiwane są

informacje jest osoba badana, natomiast w

wywiadzie respondentami są osoby

postronne.



III. Ankieta



Jest techniką gromadzenia informacji

polegająca na wypełnianiu najczęściej

samodzielnie przez badanego specjalnych

kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu

standaryzacji w obecności lub częściej bez

obecności ankietera. Pytania ankiety są

zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe.

Ankieta jest niezastąpiona w badaniach

pedagogicznych, gdzie pytamy o cechy

zbiorowości, fakty, opinie o zdarzeniach,

dane liczbowe. Cechą odróżniającą ją od

wywiadu jest to, że nie wymaga

bezpośredniego kontaktu z badającym,

respondent sam odpowiada na pytania.



Ankiety klasyfikujemy poprzez podział ze względu

na dwa kryteria: sposób ich rozprowadzania

(środowiskowa, pocztowa i prasowa) i sposób

motywowania respondentów (jawna i anonimowa). 

1. Środowiskowa (audytoryjna) - stosuje się ją

wśród respondentów skupionych w jednym miejscu

np. w klasie. 

2. Prasowa - zamieszczona na łamach gazet, ma

na celu zbadania pewnego faktu wśród osób

ankietowanych rozproszonych np. po całym kraju. 

3. Pocztowa - rozprowadzana przez pocztę,

Internet lub pocztę e-mailową. 

4. Jawna - skierowana do respondenta

określonego imiennie lub gdy możliwe jest jego

wskazanie na podstawie przypisanych mu cech. 

5. Anonimowa - nie jest podpisywana imiennie,

pytania skonstruowane są tak, aby respondent nie

mógł zostać zidentyfikowany.



IV. Obserwacja



Obserwacja jest najbardziej wszechstronną

techniką gromadzenia materiałów. To czynność

badawcza, polegająca na gromadzeniu danych

drogą spostrzeżeń. Obserwacją można nazwać

prostą nieplanowaną rejestrację zdarzeń i faktów,

ale także proces kontrolowanej obserwacji

systematycznej z użyciem technik pomocniczych

(kamery, magnetofonu i arkuszy obserwacyjnych

włącznie).



Typy obserwacji: 

1. Swobodna - stosuje ją w praktyce każdy

nauczyciel i organizator. Daje ona sumę ogólnej

wiedzy o przedmiocie zainteresowań lub pracy,

pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej

dziedzinie, posiada y niskie walory diagnostyczne. 



2. Fotograficzna - to zaplanowane, szczegółowe i

ciągłe obserwowanie zjawiska w krótszym wymiarze

np. okres trwania lekcji i w określonym czasie.

Zachowanie rejestrowane jest jednocześnie w

kontekście obserwacji oraz w ich naturalnym

środowisku. 

3. Próbki zdarzeń - obserwator skupia się na

wybranych zdarzeniach lub sytuacjach, w których

mają miejsce interesujące go zachowania. Badacz

obserwuje dzieci i oczekuje na wystąpienie

zdarzenia, które zostaje opisane w chwili pojawienia

się. 

4. Próbki czasowe - obserwator koncentruje swoją

uwagę na wybranych aspektach zachowań

pojawiających się w jednolitych, krótkich odstępach

czasu. Długość i liczba tych odcinków powinna

dostarczyć reprezentatywnych próbek czasowych

badanego zjawiska. Technika ta nie uwzględnia

kontekstu zjawiska, jest ona natomiast ekonomiczna

ze względu na czas badania.



Narzędziem obserwacji jest np. arkusz

obserwacyjny. Jest to inaczej kwestionariusz

z wytypowanymi wszystkimi

zagadnieniami, które objąć ma obserwacja.

W określonych rubrykach pod określonym

zagadnieniem rejestrowane są wszystkie

spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności

mające związek z danym zagadnieniem.

Wcześniejsza typologia zagadnień nie

pozwala na przeoczenie któregoś z nich

oraz nadaje określony kierunek badaniom.

Materiał badawczy można również

gromadzić za pomocą notatek, opisów,

dzienniczków obserwacyjnych, rejestracji

dźwiękowej lub fotograficznej.



Bibliografia:



T. Pilch, Metodologia pedagogicznych badań
środowiskowych, Wrocław - Warszawa - Kraków -
Gdańsk 1971



Nowak, Metodologia badań społecznych,
Warszawa 1985, PWN



E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza
psychopedagogiczna. Podstawowa problemy i
rozwiązania, Warszawa 2006



A. Kamiński, Metoda, technika, procedura
badawcza w pedagogice empirycznej, Wrocław
1986