Państwo i popyt globalny

źródło: Begg D., Fischer S., Dornbusch R.,
Makroekonomia, PWN

Polityka fiskalna – decyzje rządu

dotyczące wydatków i podatków.

Najważniejsze wydatki :
- nakłady na służbę zdrowia,

szkolnictwo, obronę kraju, policję,

budowę dróg, infrastrukturę,

utrzymanie organów rządowych,

budynków administracji państwowej,

itd.

- transfery – zasiłki dla bezrobotnych,

odsetki płacone od długu

publicznego, renty, emerytury, itd.

Dobro publiczne – to takie dobro, które będąc

konsumowane przez jedną osobę może być

jednocześnie konsumowane przez innych ludzi.

Dobro

publiczne

charakteryzuje

się

dwoma

podstawowymi właściwościami:

-  - jedna osoba może konsumować dane dobro nie

zmniejszając przy tym jego ilości dostępnej dla

innych;

- - nie jest możliwe wykluczenie kogokolwiek z udziału

w konsumpcji.

Przykłady: obrona narodowa, policja, czyste powietrze,

czyste ulice, itp.

Państwo wydaje pieniądze na dobra publiczne, gdyż

pozostawiając ich produkcję sektorowi prywatnemu,

mielibyśmy do czynienia z zawodnością rynku.

Płatności transferowe wiążą się przede wszystkim z

równością i redystrybucją dochodów. Państwo stara

się złagodzić dysproporcje w podziale dochodu

narodowego i bogactwa, wynikające z działania rynku.

Dobra społecznie pożądane – to dobra, o których

społeczeństwo sądzi, że każdy powinien je posiadać

bez względu na to, czy tego pragnie.

Oświata, ochrona zdrowia, policja.

Dobra społecznie niepożądane natomiast to takie

produkty i usługi, które ze społecznego punktu

widzenia powinny być eliminowane bez względu na

to, jaki stosunek mają do nich poszczególne jednostki.

np. papierosy, alkohol, itp.

Podatki – przymusowe,

bezzwrotne, nieodpłatne
świadczenia pieniężne pobierane
przez państwo.

Stabilizacja

obejmuje działania rządu zmierzające do

utrzymania poziomu produkcji tak, aby
PNB był blisko poziomu
zapewniającego pełne wykorzystanie
czynników wytwórczych.

Budżet – zapis planu wydatków i sposobów ich

finansowania państwa.

Deficyt budżetowy jest to nadwyżka wydatków

państwa nad jego dochodami.

Państwo finansuje zwykle swój deficyt

zapożyczając się u społeczeństwa poprzez

sprzedaż obligacji, które zawierają

zobowiązanie do zapłacenia określonej kwoty

odsetek. Rezultatem jest zwiększanie

zadłużenia państwa wobec społeczeństwa.

Dług publiczny – jest to suma pozostałych do

spłacenia pożyczek państwowych.

Budżet państwa a popyt

globalny

AD = C + I + G

dochód Y
produkcja

Zamierzone
wydatki
(popyt
globalny)

AD = C
+ I

45

o

E’

40

100

100

70

70

E

C = 10 + 0,7
Y

AD = C + I + G

Podatki a popyt globalny

Podatki netto – podatki minus transfery
NT = Te – B

Podatki pomniejszają dochody

rozporządzalne ludzi YD, zatem

YD = Y – NT

Y- dochód i produkt narodowy;
NT – podatki netto.

Jeżeli założymy, że podatki netto są

proporcjonalne do dochodu, jeżeli t
oznaczymy przez stopę podatkową, to
przychód z podatków wyniesie:

Przychód z podatków = NT = tY

Dochód rozporządzalny YD to dochód

pomniejszony o podatki netto NT, zatem

YD = Y – NT = Y – tY = Y(1 - t)

Przykład:
Jeżeli KSK = 0,7 oznacza to, że gospodarstwa pragną wydać na

konsumpcję 70 groszy z każdego 1 zł dodatkowego dochodu
rozporządzalnego. Funkcja konsumpcji ma wówczas postać:
C = 0,7 YD

Zatem,

C = 0,7 Y(1 - t)

Zakładając że, t=0,2 (podatek 20%)
C = 0,7 Y (1 – 0,2)
C = 0,56 Y
Komentarz:

KSK’ = KSK(1 - t)

KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu

rozporządzalnego;

KSK’ - krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu

narodowego

AD’

AD

E

E’

dochód Y
produkcja

Zamierzone
wydatki
(popyt
globalny)

Efekt wydatków państwowych

i opodatkowania na popyt

globalny

Przykład:
Wydatki Państwa wzrastają z 0 do 200, a stopa

podatkowa z 0 do 0,2.

Inwestycje pozostają na poziomie 250.
KSK z dochodu rozporządzalnego wynosi 0,7

zatem

KSK’ z dochodu narodowego wynosi 0,56.
Poziom równowagi = 1000.

250

1000 1136

E

450

AD=0,7Y+250

E’

AD’=0,56Y+450

Zamierzone
wydatki
(popyt
globalny)

dochód Y
produkcja

Poziom równowagi wynosi 1000, przy opodatkowaniu 20%
wpływy z podatków wynoszą początkowo 200, dokładnie tyle, o
ile zwiększają się wydatki państwa. Jednakowy wzrost
wydatków i podatków sugerowałby popyt i produkcję na
niezmienionym poziomie. Eksperyment dowodzi wzrost
produktu. Dlaczego?

Wzrost wydatków rządowych o 200

powoduje zwiększenie łącznego popytu o
całą tę kwotę, natomiast wzrost podatków
netto, początkowo zmniejsza dochód
rozporządzalny o 200, nie zmienia jednak
łącznego popytu o całe 200. Zmiany
dochodu rozporządzalnego wpływają
zarówno na popyt konsumpcyjny jak i na
oszczędności.

Gospodarstwa domowe zmniejszają popyt

konsumpcyjny o 140 (0,7 * 200) i
oszczędności o 60 (0,3 * 200).

Mnożnik zrównoważonego budżetu

oznacza, że wzrost wydatków państwa,
któremu towarzyszy taki sam wzrost
podatków, powoduje zwiększenie
produkcji.

Aby w gospodarce zamkniętej występowała

równowaga, planowane oszczędności i
podatki muszą być równe planowanym
inwestycjom i wydatkom państwa.

S + NT = G + I

Automatyczne stabilizatory koniunktury

to mechanizmy działające w gospodarce,
które zmniejszają podatność PNB na
wstrząsy. Ograniczając zakres wahań
PNB poprzez zmniejszenie wartości
mnożnika.

Automatyczne stabilizatory:
- podatek dochodowy;
- podatek VAT;
- zasiłki dla bezrobotnych;
- Import.

Dodatkowym składnikiem popytu na

dobra krajowe jest eksport. Import
traktowany jest jako odpływ z ruchu
okrężnego.

Eksport X traktowany jest jako czynnik

autonomiczny czyli nie zależy od
poziomu dochodu krajowego. Import
zależy od dochodu i zwiększa się
zazwyczaj wraz ze wzrostem dochodu.

AD = C + I + G + X

Krańcowa skłonność do importu – informuje

ile z każdego dodatkowego złotego
dochodu zostaje przeznaczone na
dodatkowy popyt z importu.

KSI obniża wartość mnożnika z 1/(1-KSK’) do

1/(1-KSK’+ KSI)

Przykład
Gdy KSK’ = 0,7, mnożnik, przy braku handlu

zagranicznego, wyniósłby 3,33. Gdy
krańcowa skłonność do importu równa się
0,20, wartość mnożnika zmniejsza się do
1/0,5 = 2

Warunek równowagi dla gospodarki

otwartej:

S + NT + Z = I + G + X

Planowane oszczędności plus

podatki netto plus planowany import
muszą być równe planowanym
inwestycją plus planowane wydatki
państwa plus planowany eksport.