POPYT GLOBALNY, POLITYKA FISKALNA I HANDEL ZAGRANICZNY

1. Państwo włącza się do ruchu okrężnego przez ściąganie podatków (pomniejszonych o transfery), które sprawiają, że dochody rozporządzalne są mniejsze od dochodu i produktu narodowego.

2. W rezultacie podatki proporcjonalne obniżają krańcową skłonność do konsumpcji z dochodu narodowego. Gospodarstwom domowym pozostaje tylko część z każdej dodatkowej złotówki dochodu narodowego do wykorzystania w formie dochodów rozporządzalnych.

3. Zwiększenie państwowych zakupów dóbr i usług powoduje wzrost popytu globalnego i produkcji odpowiadających warunkom równowagi. Wzrost stopy podatkowej obniża popyt globalny i produkcję gwarantujące równowagę.

4. Jednakowy początkowy wzrost wydatków państwa i podatków prowadzi do zwiększenia łącznego popytu i produkcji. Jest to skutek działania mnożnika zrównoważonego budżetu.

5. W budżecie państwa występuje deficyt (nadwyżka), gdy wydatki są większe (mniejsze) niż wpływy z podatków. Wzrost wydatków państwa zwiększa deficyt. Podwyżka stopy opodatkowania ogranicza deficyt budżetowy.

6. W gospodarce zamkniętej osiąga się równowagę wówczas, gdy planowane oszczędności i podatki są równe planowanym inwestycjom i wydatkom państwa. A zatem, każdy wzrost zamierzonych oszczędności ponad zamierzone inwestycje musi zostać zrekompensowany przez zwiększenie państwowych zakupów dóbr i usług ponad poziom wpływów z podatków netto.

7. Wielkość deficytu budżetowego nie jest adekwatnym wskaźnikiem charakteru polityki fiskalnej państwa. W wyniku recesji w budżecie automatycznie pojawia się deficyt. Wskaźnik budżetu pełnego zatrudnienia pokazuje, czy budżet wykazałby deficyt, czy nadwyżkę, gdyby dochód znajdował się na poziomie pełnego wykorzystania czynników wytwórczych (zatrudnienia). Jest to znacznie lepszy wskaźnik charakteru polityki fiskalnej niż faktyczna nadwyżka lub deficyt.

8. Automatyczne stabilizatory ograniczają amplitudę wahań PNB przez zmniejszenie wartości mnożnika. Podatek dochodowy, VAT i zasiłek dal bezrobotnych są głównymi automatycznymi stabilizatorami w gospodarce zamkniętej. Import jest kolejnym ich przykładem w gospodarce otwartej.

9. Dodatkowo rząd może zastosować aktywną (dyskrecjonalną) politykę fiskalną w celu ustabilizowania wielkości produkcji. W praktyce nie należy jednak oczekiwać, aby aktywna polityka fiskalna była w stanie w pełni ustabilizować produkcję.

10. Dług publiczny (narodowy) wzrasta w wyniku deficytu budżetowego. Ponieważ dług ten w większości zaciąga się u obywateli własnego kraju mogą się z nim wiązać mniejsze kłopoty dla gospodarki, niż się powszechnie uważa. Dług publiczny może być jednak ciężarem dla gospodarki, jeśli rząd nie chce lub nie może podnieść podatków, aby sfinansować wypłatę rosnących odsetek od coraz większego długu publicznego.

11. Deficyt nie zawsze jest czymś złym. Zwłaszcza w okresie recesji każda próba zmniejszenia deficytu może jeszcze bardziej oddalić gospodarkę od stanu pełnego zatrudnienia. Szczególnie wysoki deficyt grozi jednak wciągnięciem gospodarki w błędne koło nowych pożyczek, zwiększonej obsługi zadłużenia i jeszcze większych pożyczek.

12. W gospodarce otwartej eksport jest źródłem dodatkowego popytu na dobra krajowe, a import – odpływem z ruchu okrężnego, jako że kryje się za nim popyt na dobra produkowane za granicą.

13. Wielkość eksportu zwykle określają warunki panujące za granicą i w związku z tym może być on traktowany jako autonomiczny, niezależny od dochodu krajowego składnik popytu. Import zwiększa się zazwyczaj wraz ze wzrostem dochodu krajowego. Krańcowa skłonność do importu MPI informuje, ile z każdej dodatkowej złotówki dochodu narodowego przyjmuje postać dodatkowego popytu na dobra z importu.

14. Krańcowa skłonność do importu oblicza wartość mnożnika z $\frac{1}{1 - MPC'}$ do $\frac{1}{1 - MPC^{'} + \ MPI}$

15. Wzrost eksportu wywołuje wzrost krajowej produkcji i dochodu. Wzrost krańcowej skłonności do importu powoduje zmniejszenie krajowej produkcji i dochodu.

16. Nadwyżka handlowa jest dodatnią różnicą między eksportem a importem. Nadwyżka jest tym wyższa, im niższy jest dochód, wzrost eksportu zwiększa nadwyżkę handlową, a wzrost krańcowej skłonności do importu zmniejsza ją.

17. W sytuacji równowagi zamierzone odpływy z ruchu okrężnego S + NT + Z muszą być równe dopływom G + I + X. oznacza to, że każdą nadwyżkę S – I planowaną przez sektor prywatny musi skompensować suma deficytu państwa G – NT i zamierzonej nadwyżki handlowej X – Z.

18. Największą część wydatków państwa na dobra i usługi stanowią nakłady na ochronę zdrowia i obronę. Świadczenia społeczne (emerytury pracowników państwowych, zasiłki dla bezrobotnych i inne zasiłki) oraz odsetki od długu publicznego to główne rodzaje płatności transferowych.

19. Państwo pobiera również podatki i dokonuje wpłat transferowych. Podatki netto to podatki minus transfery. SA to po prostu podatki bezpośrednie pomniejszone o płatności transferowe. Podatki netto zmniejszają dochody rozporządzalne ludzi (tzn. sumę przeznaczoną na wydatki lub oszczędności gospodarstw domowych) w stosunku do dochodu i produktu narodowego.

YD – dochód rozporządzalny

Y – dochód i produkt narodowy

NT – podatki netto

YD = Y - NT

1. Dochód rozporządzalny (YD) jest to dochód narodowy (Y) pomniejszony o podatki netto (NT). ponieważ stopa podatkowa netto jest równa t, to zależność miedzy dochodem rozporządzalnym a dochodem narodowym opisuje wzór: YD = Y – NT = Y – tY = Y (1 – t).

2. Wzrost wydatków państwa na dobra i usługi prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę. Przy danej stopie podatkowej wpływy podatkowe wzrastają. Mimo to powiększa się deficyt budżetowy (lub zmniejsza się nadwyżka budżetu).

Polityka fiskalna – inaczej budżetowa – to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków.

Polityka stabilizacyjna – obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania wielkości produkcji bliska poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych (pełne zatrudnienie).

Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami.

Dług publiczny – jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.

Mnożnik zrównoważonego budżetu – to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji. Mnożnik ilustruje wpływ zmian w autonomicznym popycie na dochód i produkcję w punkcie równowagi.

Budżet – to zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania: określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa. Budżet państwa opisuje, jakie dobra i usługi państwo chce dokonać w nadchodzącym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić.

Automatyczny stabilizator – to taki mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność PNB na wstrząsy. Wstrząsami (zaburzeniami, szokami) nazywa się takie zaburzenia, jak np. wzrost cen lub wojna. Ważnymi automatycznymi stabilizatorami są: podatek dochodowy od wartości dodanej (VAT), zasiłek dla bezrobotnych.

Bilans handlowy – jest to wartość eksportu netto. Gdy eksport jest większy od importu, występuje nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, gospodarka wskazuje deficyt handlowy.

Krańcowa skłonność do importu (MPI) – obrazuje jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe, chcą wydać na dodatkowy import.