Joanna Domańska

Ewa Domeracka

ŚRODKI ZASTĘPCZE

OSOCZA

CO TO JEST OSOCZE?



Substancja międzykomórkowa,



Zasadniczy, płynny składnik krwi (stanowi około

50%),



Na ogół słomkowa barwa,



Transportuje cząsteczki niezbędne komórkom

(elektrolity, białka, składniki odżywcze), ale

również produkty ich przemiany materii,



Bierze udział w utrzymaniu homeostazy,

SKŁAD OSOCZA



92%

woda – wpływa na ciśnienie i objętość

krwi, transportuje rozpuszczone w niej

substancje, bierze udział w termoregulacji,



1%

związki nieorganiczne (jony sodu, potasu,

wapnia, magnezu, chloru) i organiczne

(glukoza, aminokwasy),



7%

białka (albuminy, globuliny, fibrynogen,

protrombina).

JAK WYGLĄDA OSOCZE?

ŚRODKI ZASTĘPCZE OSOCZA

- CO TO TAKIEGO?

Otóż środki zastępcze

osocza to

rodzaj

środków

krwiozastępczych

,

które dzielą się również

na tzw. prawdziwe

środki zastępcze krwi,

czyli preparaty

posiadające zdolność

odwracalnego wiązania

tlenu.

ŚRODKI

KRWIOZASTĘPCZE

ŚRODKI ZASTĘPCZE

OSOCZA

„PRAWDZIWE” ŚRODKI

ZASTĘPCZE KRWI



stosowane w celu

zwiększenia
objętości krwi



mogą przenosić

tlen do tkanek

ŚRODKI KRWIOZASTĘPCZE

Środki krwiozastępcze

to płyny,

które przetoczone dożylnie

uzupełniają utraconą objętość krwi i

utrzymują przez kilka godzin

skuteczne warunki hemodynamiczne.

Przez rozcieńczenie krwi i

zmniejszenie jej lepkości zwiększa

się ponadto przepływ tkankowy.

CELE STOSOWANIA

ŚRODKÓW ZASTĘPCZYCH

OSOCZA:



Zwiększenie objętości krążącego osocza,



Poprawa warunków hemodynamicznych

krążenia,



Zapobieganie i leczenie zaburzeń

przepływu narządowego i tkankowego,

PODZIAŁ ŚRODKÓW

ZASTĘPCZYCH OSOCZA

KOLOIDY

KRYSTALOIDY



Dekstrany

(najczęściej
stosowane),



Preparaty

żelatynowe,



Skrobia

hydroksyetylowana
(HES, HAES),



0,9% roztwór

fizjologiczny NaCl,



Płyn wieloelektrolitowy

(PWE),



Roztwór Ringera,



5 i 10% roztwory

glukozy,



Mieszanina 0,9%

roztworu fizjologicznego

NaCl z 5% glukozą w

stosunku 2:1 lub 1:1,

KOLOIDY

Koloidy to wodne roztwory substancji

wielkocząsteczkowych, najczęściej polimerów

glukozy.



Dekstran

– wielocukier złożony wyłącznie z

glukozy, wytwarzany przez bakterię

(Lactobacillus); ma właściwości antygenowe

mogące powodować powikłania uczuleniowe.

Wyróżniamy 2 rodzaje dekstranu (dekstran 40

i dekstran 70). Jeśli dekstran 40 przetaczany

jest jako środek osoczozastępczy konieczne

jest dodatkowe dostarczenie wody w postaci

płynów elektrolitycznych lub izotonicznego

roztworu glukozy.

DEKSTR

AN

OPIS

DZIAŁANIE

RÓŻNICE

40

• 10% roztwór o

masie

cząsteczkowe

40 tysięcy,

• Powoduje

przesunięcie wody

z przestrzeni

pozanaczyniowej

do naczyń,

• Po przetoczeniu

pozostaje w

krążeniu 3-4

godziny,

• Dekstran

40 działa

szybciej i

krócej niż

dekstran

70,

70

• 4 i 6% roztwór

o masie

cząsteczkowej

70 tysięcy,

• Hipertoniczny

w stosunku do

osocza,

• Działanie

przeciwzakrzepow

e ogranicza

zastosowanie tego

preparatu w

praktyce i

jednorazowo nie

powinno się go

przetaczać więcej

niż 1000-1500 ml,

• Okres półtrwania

wynosi 6-8 godzin,

POWIKŁANIA PO
ZASTOSOWANIU

DEKSTRANU:

STOPIEŃ POWIKŁANIA

1 lekki

Zmiany skórne i (lub) niewielki wzrost temperatury, zmiana

ogólnego samopoczucia.

2 średni

Nudności, ból głowy, zaczerwienienie twarzy, parestezje,

duszność, ból w klatce piersiowej, dreszcze, wzrost

temperatury, przyspieszenie czynności serca, obniżenie

ciśnienia krwi o ok. 2,67 kPa (20 mm Hg).

3 ciężki

Wymioty, duszność, ból w klatce piersiowej, ból w okolicy

lędźwiowej, przyspieszenie czynność serca powyżej 140/min,

obniżenie ciśnienia krwi poniżej 9,33 kPa (70 mm Hg), skurcz

oskrzeli.

4 wstrząs

Zaburzenia świadomości, zaburzenia krążenia i oddychania

zagrażające życiu i/lub zatrzymanie krążenia i oddechu.

Dekstran jest najczęściej

stosowanym środkiem

zastępczym osocza.



Skrobia hydroksyetylowana

– silnie rozgałęziony

polimer glukozy, poprawiający właściwości fizyko-
chemiczne krwi, przejściowo może zaburzać
funkcjonowanie nerek.



Preparaty żelatynowe

– pochodne kolagenu, są

wydalane z moczem, raczej nie wywołują reakcji
alergicznych. Środek ten jest krótkotrwały w działaniu
co uniemożliwia namnożenie się krwinek czerwonych,
a przez to i poziomu hemoglobiny w nich zawartych
do poziomu zapewniającego odpowiednie natlenienie
organizmu. W przypadkach nagłych ów środek
krwiozastępczy jest więc niewystarczający.
Krótkotrwałość działania kompensuje fakt, że są one
dobrze znoszone i mogą być przetaczane w
znacznych, nawet kilkulitrowych, objętościach.

Preparaty żelatynowe dzieli się na:



Płynne modyfikowane



Polioksyżelatyny



Żelatyny mostkowane mocznikiem

Preparaty kliniczne to:



Gelifundol



Plasmagel



Haemaccel



Gelofusin

KRYSTALOIDY

Krystaloidy to wodne roztwory elektrolitów i

niskocząsteczkowych węglowodorów. Łączenie ich

wlewu z koloidami przedłuża utrzymywanie

elektrolitów w ustroju.



0,9% roztwór fizjologiczny NaCl

– pod względem

ciśnienia i zawartości sodu roztwór zbliżony do osocza

krwi; powoduje krótkotrwałe nawodnienie organizmu.



Płyn wieloelektrolitowy

– zawiera chlorki sodu,

wapnia, potasu i magnezu; szybkość wlewu zależy od

stanu klinicznego pacjenta.



Roztwór Ringera

– hipertoniczny roztwór elektrolitowy,

zawierający jony potasu i wapnia w takiej samej proporcji jak

w surowicy krwi; podany dożylnie wypełnia łożysko

naczyniowe i na krótko podwyższa ciśnienie krwi.



5 i 10% roztwory glukozy

– glukoza

5% jest roztworem infuzyjnym cukru w

wodzie, stosowana jako źródło płynu i

cukru; 10% roztwór glukozy jest płynem

hipertonicznym w stosunku do krwi i

również uzupełnia niedobór glukozy oraz

zapotrzebowanie organizmu na wodę.



Mieszanina 0,9% roztworu

fizjologicznego NaCl z 5% glukozą w

stosunku 2:1 lub 1:1

– stosowana w

celu pozajelitowego uzupełnienia płynów,

węglowodanów i elektrolitów.

KOLOIDY

KRYSTALOIDY

PRZYKŁADY

PRZECIWWSKAZ

AŃ

- skaza krwotoczna z

małopłytkowością,

- niewydolność krążenia i

nerek,

- przewodnienie,

- hipernatremia,

-hiperchloremia,

-kwasica

- hiperwolemia,

PRZYKŁADY

WSKAZAŃ

- oligowolemia (czyli nagłe

zmniejszenie objętości

krążącej krwi),

- oparzenia,

- urazy,

- hemodylucja (lecznicze

rozcieńczenie krwi),

- wyrównanie strat

płynowych w okresie

okołooperacyjnym,

- nawadnianie w

okresie

okołooperacyjnym,,

- nadmierna utrata

płynów i elektrolitów

spowodowana

wymiotami oraz

biegunką,

RÓŻNICE

- koloidy pozostają w łożysku dłużej niż krystaloidy,

- koloidy mogą wywoływać reakcje uczuleniowe

(nawet wstrząs anafilaktyczny), natomiast

krystaloidy nie wywołują reakcji uczuleniowych,

KIEDY STOSUJE SIĘ ŚRODKI

ZASTĘPCZE OSOCZA?



Utrata krwi i osocza



Ubytek płynów ustrojowych



Zapobieganie przewidywanej utracie lub

niedoborowi płynów oraz krwi przed

operacją oraz w jej trakcie



Ograniczenie przetoczeń krwi

ZASTOSOWANIE ŚRODKÓW

ZASTĘPCZYCH OSOCZA JEST

RÓWNIEŻ BARDZO POŻĄDANE W

PRZYPADKU WYSTĄPIENIA

WSTRZĄSU.



Wstrząs to ostra niewydolność krążenia obwodowego,

którego wiodącym objawem jest postępujący spadek krwi.

Prowadzi to do

niedostatecznego ukrwienia narządów

,

zmniejszonego dowozu tlenu, przewagi metabolizmu

beztlenowego do kwasicy.



Wyróżnia się różne postacie wstrząsu, np.: pokrwotoczny,

anafilaktyczny, hipowolemiczny.



Stosowanie leków we wstrząsie zależy od rodzaju wstrząsu

i objawów.



Leczenie farmakologiczne we wstrząsie dotyczy głównie

zaburzeń krążenia i sprowadza się do stosowania np..:

środków zastępczych osocza

, które poprawiają warunki

hemodynamiczne.

WSTRZĄS HIPOWOLEMICZNY A

ŚRODKI ZASTĘPCZE OSOCZA

W większości postaci wstrząsu podstawowe

znaczenie ma uzupełnienie objętości

wewnątrznaczyniowej poprzez przetaczanie

drogą dożylną:



roztworów krystaloidowych (0,9% roztwór NaCl,

roztwór Ringera, płyn wieloelektrolitowy),



roztworów koloidowych (4% roztwór żelatyny, 6

lub 10% roztwór hydroksyetylowanej skrobi),



krwi lub płynów krwiozastępczych.

PRZECIWSKAZANIA:

Przeciwwskazania do stosowania środków zastępczych

osocza związane są głównie z koloidalnym

charakterem roztworów i ich stężeniem. Do

przeciwskazań należy jawna skaza krwotoczna (może

być wrodzona) z małopłytkowością lub niedoborem

czynników osoczowych krzepnięcia, dalsze bowiem

obniżanie stężenia czynników krzepnięcia i

utrudnianie ich kontaktu na skutek rozcieńczenia,

może spowodować zwiększanie krwawień

. W

niewydolnościach krążenia przeciwwskazane jest

zwiększenie objętości krążącej krwi, a w zagrażającej

lub istniejącej niewydolności nerek gwałtowne

wydalanie frakcji drobnoustrojowych przetoczonego

koloidu może tę niewydolność nasilić.

OBJAWY UBOCZNE:



Częstość występowania objawów ubocznych
oceniana jest na 0,5 – 1%, w tym objawów
uczuleniowych 0,01 – 0,6%. Żaden ze
stosowanych środków teoretycznie nie jest
wolny od wystąpienia odczynu
poprzetoczeniowego. W większości są to
reakcje odwracalne (ale nie zawsze), zdarzają
się częściej u osób, którym dokonywano w
normowolemii i bez znieczulenia, a zwłaszcza
u osób starszych. Przetaczany roztwór może
zawierać zanieczyszczenia bakteryjne,
pirogenne czy też immunologiczne czynne.

OBJAWY UBOCZNE:



Na skutek predyspozycji genetycznej lub

uczulenia na działanie danego środka u biorcy

może dojść do reakcji alergicznej.



Rozpiętość objawów jest znaczna – od

pokrzywki i przyspieszenia czynności serca do

wstrząsu, a nawet zatrzymania czynności

serca.

CIEKAWOSTKA – STOSUNEK

ŚWIADKÓW JEHOWY DO ŚRODKÓW

KRWIOZASTĘPCZYCH.



Świadkowie Jehowy są bardzo skrupulatni w

dziedzinie zagrożeń jakie niesie ze sobą transfuzja.



Zamiast transfuzji krwi Świadkowie Jehowy

proponują stosowanie preparatów

krwiozastępczych

, które przedstawiają w swych

publikacjach w wyidealizowanym świetle, jako

preparaty prawie nieszkodliwe (w każdym razie nie

tak szkodliwe jak transfuzja).



W zasadzie w publikacjach Świadków Jehowy nie

istnieje problem krytycznego spojrzenia na środki

krwiozastępcze, czy sygnalizowania związanych z

tymi preparatami zagrożeń dla zdrowia, co jest

oczywiście

nieprawdą

. Środki krwiozastępcze (w

tym środki zastępcze osocza) mogą być szkodliwe

dla zdrowia.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ ; )