SLAJD 1

Zarządzenie zastępcze

Nowym środkiem nadzoru, wprowadzonym do ustaw o samorządzie gminnym, powiatowym i województwa z dnia 11 kwietnia 2001 r., jest zarządzenie zastępcze.

Wojewoda korzysta z tego środka, gdy rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa nie wywiązują się ze szczególnych obowiązków przewidzianych w samorządowej ordynacji wyborczej w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

Są to następujące obowiązki:

- stwierdzenie wygaśnięcia mandatu radnego lub wójta w drodze uchwały,

najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu

- podjęcie uchwały o wstąpieniu w miejsce radnego, którego mandat wygasł,

kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów, a

nie utracił prawa wybieralności

- odwołanie ze stanowiska (rozwiązanie umowy o pracę) członka zarządu

powiatu lub województwa, sekretarza gminy lub powiatu, skarbnika

Jeżeli rada /sejmik nie wywiązuje się z obowiązku, wojewoda wzywa do podjęcia

uchwały w ciągu 30 dni. W razie bezskutecznego upływu terminu, wojewoda, po

powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej wydaje zarządzenie

zastępcze, na które służy skarga do NSA (Naczelny Sąd Administracyjny) na zasadach ogólnych

SLAJD 2

Środki personalne

Kolejna grupa środków nadzoru to środki personalne

Określane są tak, ponieważ ingerencja nadzorcza nie dotyczy bezpośrednio rozstrzygnięć organów samorządu, tylko samych organów .

Są to:

1 wezwanie rady powiatu bądź sejmiku województwa do zastosowania niezbędnych środków wobec zarządu,

2 wniosek do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu, odwołanie wójta, rozwiązanie tego zarządu.

3 zawieszenie organów

SLAJD 3 i 4

Wezwanie rady powiatu lub sejmiku województwa do zastosowania niezbędnych środków wobec

zarządu przysługuje wojewodzie w razie powtarzającego się naruszania przez zarząd Konstytucji lub ustaw.

W przepisach nie została określona procedura postępowania w tym przypadku, lecz należy domniemywać, że w pierwszym rzędzie rada wystosuje stosowne dyrektywy do swego zarządu, zaś w sytuacjach skrajnych rada może odwołać zarząd.

Gdyby rada powiatu lub sejmik województwa nie zastosowały się do wezwania wojewody lub

zastosowane przez nie środki nie odniosły pożądanego skutku w postaci działania organu wykonawczego zgodnie z prawem, wojewoda występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów — za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej — o rozwiązanie zarządu powiatu lub zarządu województwa. W przypadku rozwiązania zarządu, do czasu wyboru nowego zarządu powiatu lub województwa, funkcję zarządu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów

Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, wojewoda wzywa

wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku – występuje z wnioskiem do

Prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta.

SLAJD 5 , 6, 7

ZAWIESZENIE organów

Zawieszenie organów następuje w przypadku braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, powiatu i województwa, który nie rokuje szybka poprawą.

Oznacza to zatem, że jednostka samorządu przez pewien czas nie wykonuje swoich ustawowych zadań i jednocześnie nie widać możliwości poprawienia tego stanu w możliwie krótkim czasie. Ustawodawca nie określa w żaden sposób ile czasu musi trwać sytuacja niewykonywania zadań publicznych i w jakim czasie powinna nastąpić jej poprawa. Przed zastosowaniem środka nadzoru w postaci zawieszenia organów samorządu niezbędne jest przedstawienie organom zarzutów i wezwanie do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Ustawy ustrojowe nie wskazują wyraźnie, który organ winien wystosować powyższe wezwanie, ale wydaje się, że powinien być to Prezes Rady Ministrów, który posiada kompetencje do zawieszenia organów. Zawieszenia organów samorządu dokonuje Prezes Rady Ministrów na wniosek złożony przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej i jednocześnie ustanawia zarząd komisaryczny.

Komisarza rządowego Prezes Rady Ministrów powołuje na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Ustanowienie zarządu komisarycznego jest aktem o charakterze abstrakcyjnym, natomiast powołanie komisarza rządowego – konkretnym, gdyż zleca się w nim sprawowanie funkcji komisarza określonej osobie

Zarząd komisaryczny może zostać ustanowiony na okres maksymalnie dwóch lat, jednak nie dłużej, niż do czasu wyboru na następna kadencję: rady gminy i wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarządu powiatu przez radę powiatu kolejnej kadencji, zarządu województwa przez sejmik województwa kolejnej kadencji. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów z dniem powołania.

Zawieszenie organów samorządu nie musi oznaczać, iż byt prawny tych organów został definitywnie zakończony. Można sobie bowiem wyobrazić sytuację, gdy organy zostają zawieszone w takim momencie, iż upływ

dwuletniego terminu przypadnie przed końcem kadencji. Wówczas organy mogą dalej działać aż do

wyboru nowych. Rozwiązanie takie, choć teoretycznie możliwe, nie wydaje się prawidłowe. Trudno

bowiem zakładać, że w trakcie okresu zawieszenia ulegnie poprawie skuteczność działania organów

gminy, powiatu czy województwa.

SLAJD 8

Sadowa kontrola rozstrzygnięć nadzorczych

Rozstrzygnięcie nadzorcze - akt prawny stwierdzający nieważność niezgodnej z prawem uchwały lub zarządzenia jednostki samorządu terytorialnego, tym samym eliminując je z obrotu prawnego. Jest to podstawowy rodzaj aktu nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.

Wojewoda stwierdza nieważność uchwały lub zarządzenia w ciągu 30 dni od chwili jej przedłożenia . Stwierdzenie nieważności przez organ nadzoru z mocy prawa wstrzymuje wykonanie aktu nim objętego z chwilą doręczenia rozstrzygnięcia. Nieważnością może być objęty akt w całości lub części.

SLAJD 9

Jeśli wojewoda nie wydał rozstrzygnięcia nadzorczego w ustawowo określonym terminie 30 dni, to przed zaskarżeniem kwestionowanej uchwały organu gminy i powiatu musi najpierw wezwać ten organ do usunięcia naruszenia prawa. Inaczej przedstawia się ta kwestia na gruncie przepisów u.s.w. Upływ wskazanego terminu pozbawia wojewodę prawa zaskarżenia uchwały organu samorządu województwa do Sądu, może on jedynie stwierdzić niezgodność uchwały z prawem, gdy istnieją przesłanki stwierdzenia jej nieważności. Ani u.s.g., ani u.s.p. nie zawierają postanowień określających zasady i tryb wnoszenia skargi przez organ nadzoru, poprzestając na wskazaniu możliwości zaskarżenia uchwały do Sądu. Z regulacji ustawowej wynika utrata przez organ nadzoru kompetencji do stwierdzenia nieważności uchwały we własnym zakresie. Dorozumianym elementem wniesienia skargi jest jedynie pozostawanie w obrocie prawnym kwestionowanej uchwały i jej - w przekonaniu organu nadzoru - sprzeczność z prawem.

Do złożenia skargi uprawniona jest gmina lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie lub kompetencja zostały naruszone. Podstawą wniesienia skargi jest uchwała organów gminy (a zatem, rady i zarządu, gdy rozstrzygnięcie nadzorcze dotyczy jego uchwały, w przypadku rozwiązania zarządu do wniesienia skargi byłaby również uprawniona rada). Do postępowania w tych sprawach stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Do złożenia skargi jest uprawniony powiat lub związek powiatów, a podstawą do jej wniesienia jest uchwała zarządu powiatu lub odpowiedniego organu związku powiatów. W ustawie o samorządzie województwa nie ma przepisu, który dawałby wojewodzie prawo zaskarżenia uchwały organu samorządu województwa do Sądu.