PTAKI

Charakterystyczne cechy
ptaków



skrzydła



pióra



worki powietrzne
(podwójne oddychanie)



kości pneumatyczne



grzebień mostka



serce czterodziałowe



dziób bez zębów



stałocieplność



rozrost móżdżku



rozwój prosty



błony płodowe



jajorodność

Dzięki wielu czynnikom budowy

Dzięki wielu czynnikom budowy

zewnętrznej ptaki przystosowały się do

zewnętrznej ptaki przystosowały się do

lotu.

lotu.

Podstawowym elementem są oczywiście

Podstawowym elementem są oczywiście

pióra, najważniejsza część zewnętrznej

pióra, najważniejsza część zewnętrznej

budowy.

budowy.

Pióra dzielimy na:

Pióra dzielimy na:

-konturowe

-konturowe

-puchowe.

-puchowe.

Pióra, choć lekkie, w sumie ważną dwa lub

Pióra, choć lekkie, w sumie ważną dwa lub

trzy razy więcej niż masa szkieletu.

trzy razy więcej niż masa szkieletu.

Drugim ważnym elementem jest gruczoł

Drugim ważnym elementem jest gruczoł

kuprowy (w przypadku niektórych

kuprowy (w przypadku niektórych

ptaków) albo pióra pudrowe. Te

ptaków) albo pióra pudrowe. Te

elementy budowy zabezpieczają pióra

elementy budowy zabezpieczają pióra

przed zamoknięciem.

przed zamoknięciem.

Trzecim elementem jest kształt –

Trzecim elementem jest kształt –

aerodynamiczny, umożliwia łatwiejsze

aerodynamiczny, umożliwia łatwiejsze

pokonywanie oporu powietrza.

pokonywanie oporu powietrza.

Wędrówki ptaków

Biorąc pod uwagę tryb życia,

wyróżniamy

ptaki:



osiadłe: wróble, gołębie, sikory, sroki



zalatujące: gile, jemiołuszki



lęgowe: kukułki, rudziki



wędrowne: kwiczoły

Gdy nadchodzi jesień ptaki mają coraz więcej

Gdy nadchodzi jesień ptaki mają coraz więcej

trudności ze zdobyciem pokarmu, więc

trudności ze zdobyciem pokarmu, więc

przenoszą się na południe, gdzie są tereny

przenoszą się na południe, gdzie są tereny

bogate w pokarm. Po skończeniu okresu

bogate w pokarm. Po skończeniu okresu

zimowego ptaki wracają na północ

zimowego ptaki wracają na północ

-jednak nie wszystkie znów ujrzą swoje

-jednak nie wszystkie znów ujrzą swoje

gniazda. Burze, drapieżniki i zmęczenie

gniazda. Burze, drapieżniki i zmęczenie

to główni wrogowie podczas ptaków,

to główni wrogowie podczas ptaków,

podczas ich migracji.

podczas ich migracji.

Można zadać sobie pytanie: skoro południe

Można zadać sobie pytanie: skoro południe

jest takie korzystne, dla czego ptaki tam

jest takie korzystne, dla czego ptaki tam

nie pozostają? Odpowiedź jest bardzo

nie pozostają? Odpowiedź jest bardzo

prosta. Duża ilość w lecie na północy

prosta. Duża ilość w lecie na północy

umożliwia owadożercom wykarmienie

umożliwia owadożercom wykarmienie

potomstwa. Na południu jest więcej

potomstwa. Na południu jest więcej

ptaków, które nie podróżują -większa

ptaków, które nie podróżują -większa

konkurencja dla zdobywania pokarmu.

konkurencja dla zdobywania pokarmu.

Ważna jest też duża ilość drapieżników

Ważna jest też duża ilość drapieżników

żywiących się jajami.

żywiących się jajami.

Patrząc na tryb życia, polskie ptaki można

Patrząc na tryb życia, polskie ptaki można

podzielić na osiadłe, zalatujące, lęgowe

podzielić na osiadłe, zalatujące, lęgowe

i przelotne. Na zimę goszczą u nas ptaki

i przelotne. Na zimę goszczą u nas ptaki

osiadłe tj. gawrony, kawki, myszołowie.

osiadłe tj. gawrony, kawki, myszołowie.

Ptaki lęgowe i przelotne, to, które

Ptaki lęgowe i przelotne, to, które

regularnie odbywają długie wędrówki.

regularnie odbywają długie wędrówki.

Różnią się tym, że lęgowe przylatują do

Różnią się tym, że lęgowe przylatują do

nas odchować potomstwo, a przelotne

nas odchować potomstwo, a przelotne

zatrzymują się tu podczas podróży na

zatrzymują się tu podczas podróży na

północ, bądź południe.

północ, bądź południe.

Dzięki systemowi obrączkowania ptaków,

Dzięki systemowi obrączkowania ptaków,

znamy trasę, prędkość i czas przelotu

znamy trasę, prędkość i czas przelotu

ptaków odbywających migrację.

ptaków odbywających migrację.

Podczas migracji, ptaki potrafią przebywać

Podczas migracji, ptaki potrafią przebywać

do 30 000 km (rybitwa popielata).

do 30 000 km (rybitwa popielata).

Grupy ekologiczne ptaków

W zależności od środowiska, w jakim

bytują,

ptaki dzielimy na:



leśne: dzięcioły, kukułki, kowaliki



polne: kuropatwy, przepiórki



wodne; nury, perkozy, rybitwy, kaczki,
gęsi



błotne: bataliony, czajki, słonki, bekasy

Rozmnażanie i rozwój
ptaków

Ptaki są kręgowcami o wyraźnym dymorfizmie
płciowym. Samce mają na ogół barwniejsze
upierzenie, szczególnie w okresie godowym.
Zapłodnienie wewnętrzne zachodzi przy
udziale kloaki. Wszystkie ptaki składają jaja
i większość z nich je wysiaduje. Z jaj wylęgają

się młode (rozwój prosty).

Zachowania piskląt



Gniazdowniki - pisklęta po wykluciu
są niedołężne i wymagają opieki
rodziców: drapieżne, gołębiowate,
dzięciołowate



Zagniazdowniki - pisklęta bardzo
szybko po wykluciu są zdolne do
samodzielnego życia i nie przebywają
w gnieździe: kaczki, gęsi, kury

Znaczenie ptaków



Są sprzymierzeńcami w walce ze
szkodnikami roślin



Zjadając gryzonie, pełnią ważną
rolę sanitarną w środowisku



Ułatwiają rozsiewanie nasion



Pomagają w zapylaniu ptaków



Są źródłem mięsa, piór, puchu i jaj.

Zasady prawnej ochrony
ptaków

NIE WOLNO:



zabijać, okaleczać, chwytać i płoszyć



niszczyć gniazd, jaj i postaci
młodocianych



wywozić poza granice państwa



w okresie rozrodu i wychowu młodych
filmować i fotografować



preparować, nabywać i zbywać

Ptaki prawnie chronione

w Polsce



Drapieżne (wszystkie gatunki)



Brodzące (z wyj. czapli siwej)



Blaszkodziobe (z wyj. kaczek)



Kuraki (z wyj. kuropatwy, bażanta
i jarząbka)

Około połowa gatunków ptaków
wędruje na zimę w cieplejsze regiony, a
wiosną wracają by założyć gniazda.
Gdy dni robią się krótsze lub dłuższe
ptaki stają się niespokojne, a niektóre
gromadzą się w wielkie stada. Przed
wędrówką intensywnie żerują i
odkładają pod skórą tłuszcz, który
podczas podróży posłuży jako paliwo.

Wciąż nie wiadomo, w jaki sposób
ptaki znajdują drogę podczas
wędrówki. W dzień mogą kierować się
cechami krajobrazu, takimi jak rzeki
czy góry, lub położeniem Słońca. Nocą
wskazówką mogą być gwiazdy.

Ptaki dzielimy na:



Lęgowe- odlatujące na zimę



Zalatujące- zimowi goście



Osiadłe- będące przez cały rok

Do

ptaków lęgowych

należą te, które na wiosnę
przylatują w celu odbycia
lęgów, w jesieni zaś odlatują.
Zimują one w Afryce, niektóre w
Azji, wiele gatunków – w
południowej i zachodniej
Europie. Należą tu np.:

słowik

szpak

kukułka

bocian

wilga

jaskółk
a

Do ptaków zalatujących

zaliczamy te, które na
okres zimy przylatują do
nas z północy i wschodu.
Jest to grupa tak zwanych
zimowych gości.

Należą do

nich np.

jemiołusz
ka

gil

szczygieł

sikorka

Do

ptaków osiadłych

zaliczamy

te, które przez cały rok przebywają w
swojej ojczyźnie,gdzie się gnieżdżą,
wywodzą swe lęgi i zimują. W związku
z koniecznością zdobycia pożywienia
odbywają w okresie jesienno- zimowym
lokalne wędrówki, po czym powracają na
swe lęgowiska. Do tej grupy należą
między innymi:

gawron

dzięcio
ł

zięba

wróbel

sroka

dzwonie
c

jarząbe
k

To już

wszystko

.

Dzwoniec

Zamieszkuje brzegi
lasów i wszystkie
biotopy typu
parkowego. Można
zobaczyć również w
miastach oraz na
terenach rolniczych ze
skupieniami drzew i
krzewów.

Odżywia się nasionami chwastów. Gniazda
zakłada na krzewach, drzewach, często na
młodych świerkach, jałowcach i w żywopłotach.
Jest ptakiem chronionym

.

Jarząbek

Przebywa w starych,
gęstych drzewostanach
liściastych i mieszanych
z domieszką świerka lub
jodły z gęstym
podszytem i bogatą
roślinnością zielną. Żywi
się głównie pokarmem
roślinnym, latem zjada
również dużo
bezkręgowców. Gniazda
buduje na ziemi, pod
nawisem gęstych gałęzi,
wyjątkowo na drzewach
w dużych gniazdach
dużych ptaków.

Jemiołusz
ka

W okresie lęgowym odżywia się
owadami, głównie chwytanymi w locie
komarami. Od jesieni do wiosny
pokarm stanowią różnorodne jagody,
przede wszystkim głodu, jemioły i
jarzębiny. Gniazda umieszcza na
drzewach iglastych. Jest ptakiem
chronionym.

Gil

Zamieszkuje bory
iglaste i mieszane,
wilgotne, ale nie
mokre, najchętniej z
podszytem
świerkowym. Odżywia
się nasionami, pąkami i
jagodami. Gniazda
zakłada najczęściej na
świerkach lub
jałowcach –niewysoko.
Jest ptakiem
chronionym.

Sikorka

Zamieszkuje w parkach oraz w
większości lasów, często w
bezpośredniej bliskości człowieka.
Odżywia się owadami, zimą zjada
również pokarm roślinny,
szczególnie nasiona roślin
oleistych. Gniazda zakłada w
dziuplach, budkach lęgowych oraz
wielu dziwnych miejscach.
Spotkano je w rurach od
ogrodzenia, wywietrznikach,
nawet zawieszonym na płocie
dziurawym czajniku. Jest
ptakiem chronionym.

Gawron

Zamieszkuje tereny rolnicze, także
osiedla i miasta. Żeruje na polach, łąkach,
wysypiskach śmieci. Zimą pospolity w
miastach. Odżywia się zarówno
pokarmem roślinnym, jak i
zwierzęcym,głownie jednak tym ostatnim.
Zjadając kiełkujące ziarna zbóż przynosi
pewne szkody. Na wysypiskach pełni rolę
pożyteczną.

Dzięcioł

Zamieszkuje lasy wszystkiego typu,
również parki i aleje. Żywi się owadami
wydobywanymi z drewna. Jesienią i zimą
zjada sporo nasion, głównie leszczyny i
drzew iglastych. Gniazdo zakłada w
samodzielnie wykutej dziupli,w
zależności od grubości pnia na
wysokości 0,5-20 metrów. Jest ptakiem
chronionym.

Zięba

Zamieszkuje wszystkie biotopy leśne, parkowe,
także parki miejskie i zadrzewienia śródpolne.
Jesienią chętnie żeruje na polach. Odżywia się
nasionami i znacznym stopniu owadami.
Gniazda zakłada w bardzo różnych miejscach
na drzewach i krzewach, zarówno liściastych
jak i iglastych. W Polsce jest ptakiem
chronionym.

Wróbel

Zamieszkuje przede wszystkim najbliższe sąsiedztwo
zabudowań ludzkich. Odżywia się nasionami, wiosną
również owadami. Występując w większej gromadzie może
powodować znaczne szkody w zasiewach i zbiorach zbóż.
Jednocześnie niszcząc wiosną w sadach i ogrodach
szkodliwe owady, którymi karmi pisklęta, przynosi pewien
pożytek. Gnieździ się w szczelinach budynków, dziuplach, a
także w odkrytych gniazdach umieszczonych w dzikim
winie pokrywającym budynki lub na drzewach.

Sroka

Zamieszkuje najchętniej tereny
rolnicze z kępami drzew i krzewów.
Spotykana jest też często w osiedlach
ludzkich i nadrzecznych wiklinach.
Żywi się zarówno pokarmem
zwierzęcym, jak i roślinnym. Główną
pozycję w diecie sroki zajmują owady,
dalej gryzonie, jaja i pisklęta ptaków
(głównie śpiewających), a z części
roślin nasiona roślin uprawnych.
Gniazdo zakłada na wysokich
drzewach lub też bardzo nisko, w
gęstych kolczastych krzakach.

Zimuje w Afryce.

Przylatuje w kwietniu a
odlatuje w sierpniu.
Zamieszkuje brzegi lasów
liściastych i mieszanych,
parki, nadrzeczne wikliny,
wilgotne zadrzewienia
śródpolne. Odżywia się
owadami i innymi
bezkręgowcami
zbieranym na ziemi wśród
ściółki. Jest ptakiem
chronionym.

Słowik

Przylatuje w marcu a

odlatuje we wrześniu.

Zamieszkuje

wszędzie tam, gdzie

znajduje miejsce do

założenia gniazda: w

dziupli, pod dachem

lub w budce lęgowej.

Odżywia się owadami

zbieranymi głównie

na ziemi.

Szpa
k

Żywi się owadami. Szczególnie licznie

zjada duże gąsienice motyli. Swoje
jaja podrzuca do gniazd ptaków
wróblowatych. Po wylęgnięciu się
pisklę wyrzuca jaja i pisklęta
gospodarza. Przebywa we wszystkich
środowiskach gdzie występują
drzewa.

Jest ptakiem chronionym.

Kukułk
a

Jego pokarm stanowią

najrozmaitsze zwierzęta wodne,
błotne i stepowe. Gniazda zakłada
w obrębie osiedli ludzkich, na
dachach, kominach, wieżach,
słupach a także na drzewach poza
osiedlami.

Bocian

Zamieszkuje brzegi lasów

liściastych i mieszanych,

ogrody, parki i skupienia

drzew w krajobrazie

rolniczym. Odżywia się

owadami i nasionami

chwastów, najchętniej ostu

i łopianu. Gniazdo zakłada

zwykle przy końcu bocznej

gałęzi drzewa liściastego.

Jest ptakiem

chronionym.

Szczygieł

Jej pożywienie stanowią owady
chwytane w locie. Gniazda
buduje na skałach, budynkach,
czasem w norach, rzadko na
drzewach. W skład materiału
budulcowego gniazda zawsze
wchodzi ślina ptaka.

Jaskółka

Wilga

Zamieszkuje brzegi
lasów liściastych i
mieszanych, także
parki i ogrody z
wysokimi drzewami.
Odżywia się owadami
zbieranymi w
koronach drzew.
Zjada też jagody

.

Jest

ptakiem
chronionym.