Ochrona i kształtowanie

krajobrazów leśnych

Znaczenie lasów

• Lasy w naszej strefie klimatyczno-geograficznej są

naturalną i najmniej zniekształconą formacją przyrodniczą.

• Lasy są dobrem ogólnospołecznym, kształtującym jakość

życia człowieka.

• Las jest niezwykle skomplikowanym, odnawialnym zasobem

przyrody, wyróżniającym się licznymi specyficznymi

cechami. Najważniejszą spośród nich jest ogromny wpływ

lasu na środowisko przyrodnicze oraz na warunki życia jego

mieszkańców. Dotyczy to korzystnego oddziaływania lasu na

gospodarkę wodną i rolną, na warunki zdrowotne

środowiska, ochrony przed szkodliwymi zjawiskami

pogodowymi, wpływu na warunki wypoczynku i regeneracji

zdrowia i wiele innych oddziaływań.

Dane ogólne o zasobach leśnych w Polsce -

historia

• W przeszłości lasy występowały niemal na całym obszarze naszego

kraju.W następstwie procesów społeczno-gospodarczych,w których

dominowały cele ekonomiczne, przede wszystkim na skutek

ekspansji rolnictwa i popytu na surowce drzewne, lasy Polski uległy

znacznym przeobrażeniom.

• Lesistość Polski, wynosząca jeszcze pod koniec XVIII wieku około

40%(w ówczesnych granicach), zmalała do 20,8%w 1945 r.

• Wylesienia i towarzyszące im zubożenie struktury gatunkowej

drzewostanów spowodowały zmniejszenie różnorodności

biologicznej w lasach oraz zubożenie krajobrazu,erozję gleb i

zakłócenie bilansu wodnego kraju.

• Odwrócenie procesu wylesiania nastąpiło w latach 1945 –1970,

kiedy w wyniku zalesienia 933,5 tys.ha lesistość Polski wzrosła do

27,0%. Średni roczny rozmiar zalesień wynosił wtedy 35,9 tys.ha, a

w szczytowym okresie 1961 –1965 – ponad 55 tys. ha.

• Obecnie powierzchnia lasów w Polsce wynosi 8973 tys.ha (wg GUS –

stan w dniu 31.12.2004 r.), co odpowiada lesistości 28,7%.

Lesistość Polski wg województw (IBL)

Lesistość wybranych krajów europejskich (

TBFRA 2000,

SoEF 2003

)

Struktura własności lasów

• W strukturze własnościowej lasów w

Polsce)dominują lasy publiczne – 82,5%, w tym
lasy pozostające w zarządzie Pañstwowego
Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – 78,4%

• Struktura własności lasów w całym okresie

powojennym pozostaje w zasadzie bez zmian.

• Zauważalny jest wzrost udziału powierzchni

leśnej parków narodowych: z 1,0% w 1985 r. do
2,0% w 2004 r. (wg GUS – stan w dniu
31.12.2004 r)).

Struktura własności lasów w Polsce (GUS)

Udział lasów prywatnych w ogólnej powierzchni leśnej

województw (GUS)

Zróżnicowanie warunków siedliskowych

• Zróżnicowanie warunków występowania lasów

w Polsce obrazuje regionalizacja przyrodniczo-

leśna, uwzględniająca utwory geologiczne,

warunki klimatyczne, typy krajobrazu

naturalnego i lasotwórczą rolę gatunków

drzewiastych.

• Lasy w Polsce występują w zasadzie na

terenach o najsłabszych glebach,co znajduje

odzwierciedlenie w układzie typów

siedliskowych lasu.

Typy siedliskowe lasu

• W strukturze siedliskowej lasów przeważają

siedliska borowe, występujące na 57,6%

powierzchni lasów; siedliska lasowe zajmują

42,4%, z czego olsy i łęgi – 3,9%.

Typy siedliskowe lasu -

podział ze względu

na żyzność i wilgotność

•

bory bory lasy lasy

lasy

• mieszane

mieszane właściwe

łęgowe

• -------------------------------------------------------------------------------------

• suche Bs

• świeże Bśw BMśw LMśw Lśw

• wilgotne Bw BMw LMw Lw Lłw - przykorytowy

• Lłw - nadrzeczny

• Lłw - dolinkowy

•

• bagienne Bb BMb LMb Ol Lłb - typowy

• Lłb - źródliskowy

Zróżnicowanie warunków siedliskowych

• Gatunki iglaste dominują na 75,8% powierzchni

lasów.

• Sosna (łącznie z modrzewiem zajmuje 67,6%

powierzchni) znalazła w Polsce najkorzystniejsze

warunki klimatyczne oraz siedliskowe w swoim

eurazjatyckim zasięgu, dzięki czemu zdołała

wytworzyć wiele cennych ekotypów (np.sosna

taborska lub augustowska).

• Do dużego udziału gatunków iglastych przyczyniło się

również ich preferowanie, począwszy od XIX w., przez
przemysł przerobu

drewna.

Udział powierzchniowy siedliskowych typów lasu w Lasach

Państwowych, parkach narodowych,lasach prywatnych i

gminnych (BULiGL,GUS)

Udział powierzchniowy gatunków panujących w Lasach

Państwowych, parkach narodowych, lasach prywatnych i

gminnych (BULiGL,GUS)

Struktura gatunkowa i wiekowa

• W latach 1945 –2004 struktura gatunkowa polskich lasów

uległa istotnym przemianom,wyrażającym się między innymi

zwiększeniem udział³u w Lasach Pañstwowych drzewostanów z

przewagą gatunków liściastych z 13,0 do 23,3%.

• Mimo zwiêkszenia powierzchni drzewostanów liściastych, ich

udział jest ciągle niższy od potencjalnego,wynikającego z

przestrzennego
rozmieszczenia siedlisk leśnych.

• W wiekowej strukturze lasu dominują drzewostany II i III klas

wieku, zajmujące odpowiednio 21,2% i 24,0% powierzchni.

• Drzewostany powyżej 100 lat w PGL Lasy Pañstwowe zajmują

powierzchnię 8,4%; przypada na nie 13,4% miąższości zasobów

drzewnych.

Wskaźnikami zmian struktury wiekowej drzewostanów są :
• stały wzrost udziału drzewostanów w wieku powyżej 80 lat, z

ok.0,9 mln ha w 1945 r.do ok.1,6 mln ha w 2004 r.,

• wzrost przeciętnego wieku drzewostanów, który w roku 2004

wynosił w Lasach Pañstwowych 60 lat, a w lasach prywatnych

w 1999 r.– 40 lat.

Funkcje lasu

Lasy spełniają w sposób naturalny lub w wyniku działań

człowieka różnorodne funkcje:

• –funkcje ekologiczne (ochronne),wyrażające się

m.in.korzystnym wpływem lasów na kształtowanie klimatu

globalnego i lokalnego, regulację obiegu wody w przyrodzie,

przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom, ochronę

gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem;

• –funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające

głównie na zdolności do odnawialnej produkcji biomasy,w

tym przede wszystkim drewna i produktów ubocznych;

• –funkcje społeczne, które m.in.kształtują korzystne

warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa i

wzbogacają rynek pracy.

Funkcje ochronne lasu

Udział lasów ochronnych

Lasy ochronne

W lasach ochronnych,w zależności od ich
dominujących funkcji, stosuje się zmodyfikowane
postępowanie, polegające na ograniczaniu stosowania
rębni zupełnych, podwyższaniu wieku
rębności,dostosowywaniu składu gatunkowego do
pełnionych funkcji, zagospodarowaniu rekreacyjnym
itp.

Czynniki stresowe oddziałujące na środowisko

leśne

Czynniki stresowe oddziałujące na środowisko

leśne

Lasy polskie znajdują się w sytuacji stałego zagrożenia
przez czynniki abiotyczne,biotyczne i antropogeniczne,
co powoduje, że zagrożenie lasów w Polsce należy do
najwyższych w Europie.

Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nadal
stanowią istotne zagrożenie dla ekosystemów leśnych.W
Lasach Pañstwowych zarejestrowano spadek
koncentracji SO2 i NO2 w porównaniu z rokiem 2003.

Stałe oddziaływanie zanieczyszczeń i ich dotychczasowa
akumulacja w środowisku leśnym zwiększają
predyspozycje chorobowe lasów.

Zasady ochrony i kształtowania ekosystemów

leśnych

• zwiększanie lesistości
• odpowiednia wielkość obszaru leśnego
• zapewnienie łączności z innymi ekosystemami

leśnymi

• przebudowa drzewostanów (w złej kondycji) w

celu upodobnienia do naturalnych fitocenoz
(dążyć do zgodnych z siedliskiem)

• uwzględnianie pierwszeństwa procesów

naturalnych w hodowli i ochronie

• nie zmieniać stosunków wodnych
• stosować zalecenia ekologizacji gospodarki

leśnej (

zarządzenie Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych)