Wyższa Szkoła gospodarki

w Bydgoszczy

PEDAGOGIKA CZASU

WOLNEGO

Wykład II

Opracowała:

dr Bożena Sowińska

Wykład II

Pedagogika czasu

wolnego

Opracowała

dr Bożena Sowińska

Pedagogika czasu wolnego

jest subdyscypliną pedagogiki,

która istnieje w wielu

uniwersytetach Unii

Europejskiej

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

O ile nie budzi wątpliwości fakt istnienia

czasu wolnego i jego stopniowego

narastania, o tyle wśród wypowiedzi

pedagogów i socjologów zajmujących się

tą problematyką, brak jest jednomyślności

dotyczącej jego treści, zadań, zakresu,

który on obejmuje

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

Postępująca automatyzacja i technizacja pracy

umożliwia tę samą pracę wykonywać w krótszym

czasie, to jednak wymaga od jej wykonawców

stałej uwagi, intensywnego wysiłku

psychicznego, odpowiedzialności i ustawicznego

podwyższania kwalifikacji. W następstwie tego,

człowiek musi coraz więcej czasu poświęcić na

regenerację sił psychofizycznych zużytych w

czasie pracy, na doskonalenie swoich

kwalifikacji. To sprawia, że do problemu urasta

właściwa organizacja i umiejętne wykorzystanie

czasu wolnego od pracy.

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

Czas wolny to kolejny, obok szkoły i pracy,

aspekt życia, który zawiera potencjalne

wartości poznawcze, kształcące i

wychowawcze. Może on stanowić trudną

do przecenienia wartość dla człowieka.

Zamiast tego staje się groźną pułapką,

gdy funkcjonuje w naszym życiu jako czas

pusty

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

Nadmiar wolnego czasu, nieumiejętność jego

spożytkowania, lenistwo, próżniactwo,

wygodnictwo i pustka wewnętrzna mogą

doprowadzić do różnego rodzaju dewiacji. Czas

wolny wypełniony pustką i bezczynnością sprzyja

popadaniu w pijaństwo i narkomanię,

konsumpcjonizm i zależność od taniej rozrywki.

Nie ulega wątpliwości, że człowieka od

najmłodszych lat trzeba wychowywać do

właściwego spędzania czasu wolnego.

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

Wskaźnikiem poziomu rozwoju

człowieka w każdym okresie jego

życia jest stopień aktywności w

czasie wolnym i rodzaj

podejmowanych w nim zajęć

Uczeń lub pracownik, który przejawia znaczne

zaangażowanie, innowacyjność, kreatywność,

przedsiębiorczość, w szkole i pracy zawodowej,

także jest aktywny w czasie wolnym. Sięga po

zajęcia z kręgu wyższej kultury. Zadaniem

pedagogiki czasu wolnego jest

diagnozowanie aktywności ludzkiej w aspekcie

jego wydatkowania i form spędzania.

Problem czasu wolnego we

współczesnym świecie

Czas wolny człowieka we wszystkich

okresach jego rozwoju należy objąć

oddziaływaniem pedagogicznym.

W. Nahrstedt

Pedagogika czasu wolnego

Definicję tego terminu oraz jego wykładnię teoretyczną przedstawił B.

Chmielowski. Uproszczony jej sens podał J. Pięta:

Pedagogika czasu wolnego jest dyscypliną

tworzącą wzory postępowania zgodnie z

potrzebami jednostki. Jest nauką zdolną w

każdej sytuacji do skutecznego działania,

która przeciwdziała powierzchownemu

kultowi rekreacji i wypoczynku i stwarza

założenia do wszelkiej działalności instytucji

wczasowych.

Natomiast R. D. Tauber i W. Siwiński definiują następująco:

Pedagogika czasu wolnego zajmuje się

teoretycznymi i praktycznymi

problemami przygotowania człowieka

do umiejętnego spożytkowania

wolnego czasu.

Pedagogikę czasu wolnego należy określić jako naukę zajmującą się

ustalaniem i formułowaniem celów wychowania do rekreacji i turystyki, a

następnie wykrywaniem sposobów i warunków ich efektywnej realizacji.

Pedagogika czasu wolnego

(zadania)

• Dostarczanie

zasad

stawiania

diagnoz

dotyczących

rzeczywistości wychowawczej, a więc dochodzenia do

znajomości stanu wyjściowego, warunków i osiągnięć

wychowania.

• Wychowanie człowieka do rekreacji i turystyki, kształtowanie

motywacji dla zachowania zdrowia.

• Kształtowanie odpowiedzialności i świadome wpływanie każdej

jednostki na zdrowie własne, rodziny, a docelowo i narodu, a

dalej: wykształcenie w każdym podmiocie odpowiedzialności za

stwarzanie właściwych warunków do uprawiania kultury

fizycznej (m.in. walka o tlen, czystą wodę, zdrową żywność).

• Stwarzanie nowych zachowań jednostek i grup społecznych

przez dostarczenie godziwej rozrywki, w tym widowisk

sportowo-rekreacyjno-turystycznych jako istotnych elementów

zapobiegających kumulacji stresów psychicznych, narkomanii,

alkoholizmowi, paleniu tytoniu, itp.

R. D. Tauber, W. Siwiński

Pedagogika czasu wolnego

(przedmiot zainteresowań

badawczych)

• proces wychowania do czasu wolnego i

ukazywanie wzajemnych prawidłowości i zależności

występujących pomiędzy czasem wolnym a jego

funkcjami i wzorami spędzania;

• określanie zadań dla instytucji zajmujących się

czasem wolnym;

• animatorzy czasu wolnego – ich predyspozycje;

• kształcenie, dokształcanie i doskonalenie kadr dla

organizowania i wykorzystania czasu wolnego w

skali globalnej, regionalnej i lokalnej.

K. Denek

Pedagogika czasu wolnego

(badania)

Typy badań

Charakter

prac

naukowych

Najczęściej

stosowane

metody

badawcze

Techniki

badawcze

stosowane;
wdrożeniowe;
interdyscyplinarne;
jednorazowe
jednostkowe;
jednorazowe
przekrojowe;
ciągłe;
patronackie;
empiryczne

opisowe;
opisowo-
analityczne;
opisowo-
wyjaśniające;
opisowo-
analityczno-
wartościujące;
syntetyczno-
teoretyczne

sondaż diagnostyczny;
analiza
indywidualnych
przypadków;
eksperyment
pedagogiczny;
metoda historyczno-
porównawcza

kwestionariusz
ankiety;
wywiad;
analiza
dokumentów;
obserwacja;
socjometria;
testy;
inwentarze

R. D. Tauber, W. Siwiński

Pedagogika czasu wolnego

(tezy – postulaty, założenia)

J. Pięta

Tezy

Charakterystyka

Narastanie

czasu wolnego

Ciągły wzrost ilości czasu wolnego stwarza

wiele problemów społecznych.

Zagospodarowa

nie czasu

wolnego

Przy wypełnianiu treściami czasu wolnego
ważne jest poznanie potrzeb i mechanizmów

ludzkiego działania.

Rozwój

człowieka

Rozwój osoby ludzkiej polega na jej rozwoju
biologicznym, społecznym i kulturalnym.

Warunki

zaspokojenia

potrzeb

Nasycenie środowiska życia pozytywnymi

wzorami,

wartościami

i

instytucjami

wychowawczymi.

Ukierunkowani

a wychowania

Na realizację zadań profilaktycznych i
kreacyjnych.

Edukacja równoległa

(kształcenie równoległe, wychowanie równoległe),

termin ten pojawił się wraz z ekspansją mass

mediów Zauważono wtedy, iż wraz ze wzrostem

korzystania z telewizji, Internetu, prasy, radia

pojawił się szeroki strumień oddziaływań

edukacyjnych, mających istotny wpływ na

odbiorców tych mediów, w szczególności dzieci i

młodzież. Powstała w tej sytuacji nowa

rzeczywistość edukacyjna, charakteryzująca się

tym, iż obok normalnej szkoły wyrosła jakoby

druga, rządząca się odmiennymi prawami,

skupiająca wszystkie planowe i samorzutne

oddziaływania kształtujące osobowość młodej, i

nie tylko, generacji poza murami klasy szkolnej.

Edukacja równoległa

Termin edukacja równoległa obejmuje także

oddziaływania różnych organizacji

społecznych i politycznych, placówek

wspomagających oświatę, turystykę, sport i

indywidualne czytelnictwo. Jednakże

najsilniejszy wpływ na odbiorców mają

mass media, dorównując w tym

instytucjom szkolnym, a nawet w wielu

przypadkach je przewyższają

Edukacja ustawiczna

(kształcenie ciągłe, edukacja permanentna) to

proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji

ogólnych i zawodowych. Zasada współczesnego

systemu oświaty, zgodnie z którą kształcenie trwa

przez całe życie człowieka, obejmując

odnawianie, poszerzanie i pogłębianie jego

kwalifikacji ogólnych i zawodowych.

Dawny pogląd o podziale życia ludzkiego na okres przygotowania się

do życia poprzez naukę szkolną, okres pracy i okres dojrzałego

uczestnictwa w życiu społecznym stał się dzisiaj nieaktualny. Wobec

gwałtownych zmian, jakim podlega rzeczywistość, a zwłaszcza

wobec tempa postępu naukowo-technicznego, wykształcenie zdobyte

w systemie szkolnym stopniowo staje się przestarzałe, toteż

koniecznością jest kontynuowanie kształcenia przez całe życie w

takich formach organizacyjnych i rozmiarach, jakie dla przedstawicieli

danego zawodu są optymalne, tzn. jakie umożliwiają im odnawianie i

rozszerzanie kwalifikacji ogólnych i zawodowych.

Edukacja ustawiczna

Zadania kształcenia ustawicznego realizowane są

poprzez:
• prowadzone przez specjalistów kursy kilkumiesięczne,

które mają umożliwić – co kilka lat – odnawianie wiedzy i

umiejętności

oraz

rozszerzanie

zainteresowań

zawodowych;
• placówki oświatowe dorosłych, placówki doskonalenia

zawodowego (włączając w to doskonalenie robotników

kwalifikowanych);
• studia dla pracujących;
• studia podyplomowe;
• uniwersytety powszechne różnych typów;
• formy indywidualnego samokształcenia;
• kursy organizowane przez wydziały zatrudnienia dla

osób bezrobotnych w celu zdobycia nowych kwalifikacji.

Andragogika

(pedagogika dorosłych) to jedna z nauk

pedagogicznych zajmująca się badaniem

zagadnień kształcenia, samokształcenia i

wychowania młodzieży pracującej i

dorosłych.

Praktyczne znaczenie andragogiki wzrasta w miarę realizacji założeń
kształcenia

ustawicznego.

Zadaniem

andragogiki

staje

się

opracowywanie optymalnych rozwiązań w zakresie doboru treści
kształcenia i wychowania dorosłych, metod i środków, form
organizacyjnych, wykorzystania środków masowego przekazu, oraz
ustalanie

racjonalnych

odstępów

między

okresami

bardziej

intensywnego kształcenia, zwłaszcza na kursach o charakterze
zawodowym – w zależności od rodzaju pracy zawodowej.

Wincenty Okoń

Role życiowe człowieka

dorosłego

1

. Wczesna dojrzałość:

- wybór partnera i przygotowanie się do życia w małżeństwie;
- założenie rodziny i wychowanie dzieci;
- prowadzenie domu i zainicjowanie życia zawodowego;
- podejmowanie obowiązków obywatelskich i poszukiwanie pokrewnych grup
społecznych.
2. Wiek średni:
- przyjęcie odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej;
- osiągnięcie i utrzymanie określonego standardu życia;
- przystosowanie się do fizjologicznych zmian wieku średniego, organizowanie
spędzania czasu wolnego;
- głęboka integracja w małżeństwie;
- pomoc dorastającym dzieciom, aby stały się odpowiedzialne i szczęśliwe;
- przystosowanie się do starzejących się rodziców.
3. Późna dojrzałość:
- przystosowanie do słabnącego zdrowia i sił, do życia na emeryturze,

skromniejszych

dochodów i ograniczenia wydatków;
- adaptacja do życia w zmienionych warunkach, związanie się z grupą ludzi w
podobnym wieku, organizowanie sobie zadowalających warunków życia;
- poświęcanie się wypełnianiu obowiązków społecznych i obywatelskich;
- przeżywanie śmierci małżonka (małżonki).

Andragogika czasu wolnego

jest jedną z dyscyplin szczegółowych

andragogiki stosowanej, należącej z kolei

do andragogiki ogólnej.

Wartościowe zagospodarowanie czasu wolnego nie jest
umiejętnością wrodzoną, lecz wymaga odpowiedniego
przygotowania. Zagadnienia te bada andragogika
czasu wolnego. Bada jak dorośli wykorzystują czas
wolny, śledzi, w jakim stopniu w czasie wolnym:
- oddają się rozrywce i wypoczynkowi;
- czy zajmują się wychowywaniem dzieci;
- czy poświęcają czas na uczestnictwo w kulturze;
- czy uczą się wiadomości i umiejętności potrzebnych w
pracy zawodowej, itd.

Propozycje pytań egzaminacyjnych

1.

Wyjaśnij( w kontekście czasu wolnego), co może doprowadzić

do różnego rodzaju dewiacji.

2.

Wyjaśnij, czemu sprzyja czas wolny wypełniony pustką i

bezczynnością.

3.

Co jest jednym ze wskaźników poziomu rozwoju człowieka w

każdym okresie jego życia?

4.

Podaj definicję pedagogiki czasu wolnego.

5.

Co jest przedmiotem zainteresowań badawczych pedagogiki

czasu wolnego?

6.

Podaj najczęściej stosowane metody badawcze pedagogiki

czasu wolnego (cztery).

7.

Wyjaśnij pojęcie edukacja równoległa.

8.

Wyjaśnij pojęcie edukacja ustawiczna.

9.

Czym jest andragogika.

10. Wymień role życiowe człowieka we wczesnej dojrzałości,

wieku średnim, późnej dojrzałości.

Bibliografia

1. Denek Kazimierz: Pedagogiczne aspekty

czasu wolnego. „Lider” 2006 nr 12 s. 8-14.

2. Okoń

Wincenty:

Nowy

słownik

pedagogiczny. Warszawa 2001.

3. Pięta Jan: Pedagogika czasu wolnego.

Warszawa 2008.

4. Popularna encyklopedia mass mediów.

Red. J. Skrzypczak. Poznań 1999.

5. Tauber Roman Dawid, Siwiński Wiesław:

Pedagogika czasu wolnego. Poznań 2002.

Dziękuję za uwagę