WYGAŚNIĘCIE

ZOBOWIĄZAŃ

Przypadki wygaśnięcia zobowiązań można

podzielić na:

I.

Wygaśniecie zobowiązań związane z
zaspokojeniem wierzyciela;

II.

Wygaśniecie zobowiązań bez
zaspokojenia wierzyciela:

WYGAŚNIECIE ZOBOWIĄZAŃ

ZWIĄZANE Z ZASPOKOJENIEM

WIERZYCIELA

1) spełnienie świadczenia przez dłużnika zgodnie z

treścią umowy;

2) naprawienie przez dłużnika szkody

spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym
wykonaniem zobowiązania;

3) świadczenie w miejsce wykonania;
4) odnowienie (nowacja);
5) potrącenie;
6) złożenie świadczenia do depozytu sądowego.

ŚWIADCZENIE W MIEJSCE

WYKONANIA (datio in

solutum)

- jest to przypadek, gdy zobowiązanie
wygasa na skutek spełnienia przez dłużnika
za zgodą wierzyciela innego świadczenia
niż to, które było pierwotnie ustalone w
umowie.

Aby ten sposób wygaśnięcia zobowiązania był
skuteczny spełnione zostać muszą dwa warunki:

- między dłużnikiem a wierzycielem została zawarta

umowa dotycząca zmiany przedmiotu świadczenia;

- dłużnik rzeczywiście spełnił nowe świadczenie.

ODNOWIENIE (nowacja)

Odnowienie (nowacja) jest to umowa pomiędzy

wierzycielem a dłużnikiem, w której strony postanawiają,

że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone, a na

jego miejsce powstaje nowe zobowiązanie, różniące się od

poprzedniego:
- albo nowym świadczeniem (np. gotówka zamiast

wydania rzeczy);
- albo inną podstawą prawną świadczenia (np. darowizna

zamiast pożyczki).

Przy nowacji istotny jest związek nowego zobowiązania ze

starym – nowe zobowiązanie powstanie tylko pod

warunkiem, że wcześniej istniało jakieś inne ważne

zobowiązanie (nawet jeśli było to tzw. zobowiązanie

niezupełne - np. przedawnione).

POTRĄCENIE

Potrącenie (kompensacja) polega na
umorzeniu dwóch przeciwstawnych sobie
wierzytelności w następstwie złożenia
oświadczenia

woli

przez

jednego

z

wierzycieli drugiemu wierzycielowi, w
wyniku czego dochodzi do umorzenia obu
zobowiązań do wysokości wierzytelności
niższej (art. 498 – 499 k.c.).

POTRĄCENIE

Potrącenie jest dopuszczalne, jeżeli zostaną spełnione
następujące przesłanki:

- dwie osoby są jednocześnie względem siebie

wierzycielami i dłużnikami;

- przedmiotem obu świadczeń są pieniądze lub rzeczy tej

samej jakości oznaczone co do gatunku;

- obie wierzytelności są już wymagalne (upłynęły terminy

ich spełnienia);

- wierzytelności są zaskarżalne – mogą być dochodzone

przed sądem (zaskarżalne nie są tzw. zobowiązania
naturalne –przedawnione lub wynikające z gier lub
zakładów).

POTRĄCENIE

Jeżeli wymienione przesłanki zostaną spełnione
do potrącenia dojdzie, jeśli jedna ze stron (lub
każda z nich) złoży drugiej stronie oświadczenie
woli o potrąceniu własnej wierzytelności z
wierzytelnością drugiej strony.

[Kodeks cywilny reguluje mniej „typowy” przypadek potrącenia,
realizowany na podstawie oświadczenia woli jednej ze stron,
nawet wbrew woli drugiego wierzyciela. Natomiast tzw.
potrącenie umowne, w przypadku którego obie strony zgodnie
ustalają jakie wierzytelności i do jakiej wysokości zostaną
umorzone, nie jest uregulowane ustawowo, ale jest dopuszczalne
na mocy swobody umów].

ZŁOŻENIE DO DEPOZYTU

SĄDOWEGO

Do depozytu sądowego mogą być składane:
- pieniądze,
- kosztowności,
- książeczki oszczędnościowe,
- dokumenty,
- inne rzeczy – jeżeli jednak przechowywanie tych rzeczy

pociągałoby za sobą znaczne trudności lub koszty albo

powodowałoby obniżenie ich wartości, sąd na wniosek

dłużnika wyda postanowienie o sprzedaży tych rzeczy i

złożeniu uzyskanej stąd sumy do depozytu sądowego.

Wymienione powyżej przedmioty przechowywane są we

właściwym sądzie, banku albo w innym miejscu wyznaczonym

przez sąd i pod opieką ustanowionego dozorcy.

Art. 470. Ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie
same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje
wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia.

Wyrok SN z 13 maja 1970 r. (II CR 133/70):
Ważne złożenie do depozytu sądowego zwalnia dłużnika z
zobowiązania (art. 470 k.c.). Zgodnie z tym przepisem należy
przyjąć, że w momencie złożenia do depozytu ze skutkiem
zwolnienia się z zobowiązania - na wierzyciela przechodzi
własność rzeczy oddanych na zachowanie. Pod tym względem
sytuacja nie różni się od sytuacji występującej wówczas, gdy
wierzyciel przyjmuje należne mu świadczenia. Cały zatem
przychówek norek złożonych do depozytu od daty złożenia
stał się własnością pozwanej spółdzielni.

SKUTKI ZŁOŻENIE DO

DEPOZYTU SĄDOWEGO

Złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak
spełnienie świadczenia.
W szczególności dłużnik pozwany o spełnienie świadczenia może
odesłać wierzyciela do depozytu sądowego po odbiór złożonego
tam przedmiotu świadczenia.

Z momentem złożenia do depozytu:

- ustaje obowiązek dłużnika troski o rzeczy;
- ustaje obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie;
- nie mogą być realizowane przez wierzyciela prawa akcesoryjne,

zabezpieczające wierzytelność (poręczenie, zastaw).

Jeśli jednak dłużnik odbierze przedmiot świadczenia z depozytu
sądowego złożenie uważa się za niebyłe i wszystkie powyższe
skutki zostają uchylone z mocą wsteczną (tak jakby do złożenia w
ogóle nie doszło).

SKUTKI ZŁOŻENIE DO

DEPOZYTU SĄDOWEGO

Dopóki dłużnikowi przysługuje prawo do odbioru

przedmiotów złożonych do depozytu sądowego,

dopóty nie następuje definitywne wygaśniecie

zobowiązania.

Zobowiązanie wygaśnie dopiero wówczas, gdy dłużnik

utraci to prawo, czyli gdy:

- wierzyciel

zażąda

wydania

mu

przedmiotu

świadczenia z depozytu sądowego;

- gdy nastąpiła likwidacja niepodjętego depozytu;

Wygaśniecie zobowiązania w powyższy sposób jest

jednak uzależnione od ważnego złożenia przedmiotu

świadczenia do depozytu.

ZŁOŻENIE DO DEPOZYTU

SĄDOWEGO

Aby złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego
było „ważne” musza być spełnione następujące przesłanki:

1) muszą faktycznie zachodzić okoliczności uzasadniające
złożenie do depozytu, czyli sytuacja uniemożliwiająca
dłużnikowi „normalne” spełnienie świadczenia do rąk
wierzyciela, np.:
- zwłoka wierzyciela;
- niewydanie przez wierzyciela pokwitowania;
- brak wiadomość o osobie wierzyciela;
- spór o to, kto jest wierzycielem;
- brak pełnej zdolności do czynności prawnych wierzyciela;
- sprzeciw jednego z wierzycieli uprawnionych do przyjęcia
świadczenia niepodzielnego.

ZŁOŻENIE DO DEPOZYTU

SĄDOWEGO

2) przedmiot złożony do depozytu powinien odpowiadać treści
zobowiązania (musi być zgodny z umową);

3) świadczenie dłużnika stało się już wymagalne – upłynął
termin jego spełnienia.

Okoliczności powyższe nie są badane przez sąd w momencie
składania przez dłużnika przedmiotu do depozytu (sąd polega
w tym względzie na samym tylko oświadczeniu dłużnika
zawartym we wniosku o złożenie do depozytu).
Dłużnik chcąc się zabezpieczyć przed ewentualnym zarzutem
wierzyciela, że nie było podstaw do złożenia świadczenia do
depozytu sądowego powinien ustalić te okoliczności w
odrębnym postępowaniu.

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

BEZ ZASPOKOJENIA

WIERZYCIELA

Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia

wierzyciela może być spowodowane:

- wystąpieniem zdarzenia wskazanego w treści umowy (np.

jeśli w umowie zastrzeżono warunek lub termin);

- śmiercią dłużnika lub wierzyciela, jeśli zobowiązania

miało charakter ściśle osobisty (np. przy umowie zlecenia,

dożywocia);

- połączeniem w jednej osobie praw wierzyciela i

obowiązków dłużnika, czyli tzw. konfuzja (np. w wyniku

dziedziczenia);

- niemożliwością świadczenia;
- rozwiązaniem umowy przez sąd (na skutek wystąpienia

nadzwyczajnej zmianie stosunków);

- rozwiązaniem umowy przez strony;
- zwolnieniem z długu.

ZWOLNIENIE Z DŁUGU

Art. 508. Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel

zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie

przyjmuje.

Zwolnienie z długu umową zawartą pomiędzy
wierzycielem

a

dłużnikiem,

wymaga

bowiem

przyjęcia (akceptacji) przez dłużnika.
Umowa taka może zostać zawarta w sposób
dorozumiany (per facta concludentia) – np. na prośbę
dłużnika wierzyciel na jego oczach niszczy dokument
zawierający zobowiązanie dłużnika (np. weksel).
Umowa ta nie wymaga żadnej formy szczególnej.