Substancje

uzależniające

Marta Skowrońska

[e-mail]

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy, fencyklidyna



Inhalanty

Uzależnienie (ICD-10)



„Kompleks zjawisk fizjologicznych,
behawioralnych i poznawczych, wśród
których przyjmowanie substancji dominuje
nad innymi zachowaniami, które miały
uprzednio dla pacjenta większą wartość.”



Co najmniej 3 występują łącznie



Głód narkotyku



Trudności w
kontrolowaniu
przyjmowania



Fizjologiczny stan
abstynencyjny



Tolerancja



Zaniedbanie
innych
zainteresowań



Nadużywanie
mimo wiedzy o
szkodliwości

Definicje



Tolerancja



Wytworzenie przez organizm mechanizmów

osłabiających działanie substancji



Zespół abstynencyjny



Zespół objawów po odstawieniu wynikający z

przewagi mechanizmów przystosowawczych

przy braku działania narkotyku



Uzależnienie fizyczne



Tolerancja + somatyczne objawy

abstynencyjne



Uzależnienie psychicze



Tolerancja + psychiczne objawy

abstynencyjne (głód narkotyku)

Układ nagrody

Endorfiny

ACh

GABA

Glu

DA

DA

5-HT

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy,

fencyklidyna



Inhalanty

Etanol

Farmakokinetyka



Wchłanianie: dostępność 85-90%, w
ciągu ok. 1h (pokarm przedłuża)



Dystrybucja:
zależna od ilości
tk. tłuszczowej

0,7 0,6 0,5 0,8 0,7 0,6

CH

3

-CH

2

-OH

=

CH

3

-C

_

O
H

Dehydrogenaza
alkoholowa

Enzymy
mikrosomalne

=

CH

3

-C

_

O

OH

Dehydrogenaza
aldehydowa



Wzór na stężenie

V x Vol% x 0,8 x 0,9

WD x Mc

00

0

/



Metabolizm: 95%; 0,15 /h

Działanie (1)

0,05%

Refleks
Dokładność
myślenia

0,1-0,2%

Euforia
Koordynacja

0,3%

Koordynacja
Diplopia

0,4%

Napięcie
Sen

0,5-0,6%

Brak
Odruchów
RR
Hipotermia
Porażenie
oddechu
Śpiączka

CH

3

-CH

2

-OH

Rozszerzenie naczyń
RR
Zaczerwienienie skóry
Nudności, wymioty, bóle głowy
Duszność
Arytmie

=

CH

3

-C

_

O
H

Działanie (2)



Działanie na neuroprzekaźniki



Wydzielanie dopaminy poprzez stymulację

rec. N, 5-HT3 i wydzielanie endorfin

euforia



Stymulacja rec. GABA-a uspokojenie



Postępowanie w zatruciu



Nalokson i.v., naltrekson



Płukanie żołądka, alkalizacja moczu

(wodorowęglan sodu)



Glukoza w hipoglikemii



Monitoring, lecz. objawowe

Zespół abstynencyjny



Niepowikłany



Nadpobudliwość, lęk, bezsenność, zwiewne
złudzenia wzrokowe



Drżenie, potliwość, HR, RR, nudności, wymioty,
drgawki (5%)



Leczenie (do 10 dni): BDZ długodziałające,
klometiazol, klonidyna, wit. B1, leczenie
objawowe



Majaczenie alkoholowe (delirium tremens)
(5%)



Dodatkowo: falujące zaburzenia świadomości,
omamy, urojenia



Leczenie: NLP niedrgawkorodne

Uzależnienie

 

1-3% 600-800.000



Psychiczne i fizyczne



Tolerancja



Metaboliczna: indukcja enzymów mikrosomalnych
(z kilku do 25% przetwarzanego alkoholu)



Receptorowa: układów pobudzających

układów hamujących



Błonowa: płynność błon wymiana jonowa
pobudliwość neuronów



Skutki długotrwałe



Zaburzenia osobowości, paranoje alkoholowe,
zespół Wernickego-Korsakowa, otępienie
alkoholowe, centralna mielinoliza mostu, padaczka



Choroba wrzodowa, marskość wątroby (♂60g/d,
♀40g/d), zap. trzustki, kardiomiopatia

Sexual dysfunctions



Initialy increased libido: inhibition of

„social control” centers



Long-term decreased libido: general

inhibition of the brain



50% of chronic alcoholics are

impotent



Testicular atrophy: altered

hypothalamic function and toxiciy

for Leydig cells



Gynecomasty:



liver function

Fetal alcohol syndrome

Leczenie uzależnienia



Psychoterapia (indywidualna, grupowa, AA),
leczenia współuzależnienia



Skuteczność rocznej „monoterapii” 12%



Akamprozat – pochodna tauryny



Agonista rec. GABA-a i antagonista NMDA



Skuteczność rocznej terapii z psychoterapią 22%



Naltrekson



długodziałający bloker opioidowy



Hamowanie działania endorfin stymulowanych
przez alkohol



Disulfiram



Bloker dehydrogenazy aldehydowej



Leczenie awersyjne – grozi nawet śmiercią



W tabletkach przez rok, do wszczepiania Esperal

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy,

fencyklidyna



Inhalanty

Rozpowszechnienie narkomanii

(narkomani / 100 tys. mieszk.)

0

200

400

600

800

Au

st

ria

Be

lgi

a

Da

nia

Ni

em

cy

Fr

an

cja

Ho

lan

dia

Po

rtu

ga

lia

Fin

lan

dia

Sz

we

cja

W

lk.

B

ry

ta

nia

No

rw

eg

ia

Po

lsk

a

0,4

0,2

0,1

0,2

0,1

0,2

0,0

0,0

0,6

2,4

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

K

o

n

o

p

ie

L

S

D

K

o

k

ai

n

a

Ec

s

ta

s

y

K

o

m

p

o

t

Używanie substancji

w czasie 12 miesięcy

(odsetki

badanych)

A

m

fe

ta

m

in

a

C

ra

c

k

H

e

ro

in

a

S

te

ry

d

y

G

rz

y

b

y

Opiaty

Opiaty



Przetwory maku Papaver
somniferum (mleczka i słomy
makowej)



Brown sugar do palenia, iniekcji,
kompot i.v., makiwara p.o., leki
opioidowe i.v., p.o.



Substancje aktywne: morfina,
kodeina, diacetylomorfina, metadon,
petydyna



Mechanizm: agonizm wobec
receptorów opioidowych 

Objawy



Zażywanie



Euforia, „wyostrzenie zmysłów”, osłabienie
przykrych bodźców po podaniu i.v. (4-6h)



Analgezja, sedacja, dysforia, zab.
koncentracji



Zwężenie źrenic, odruchu wykrztuśnego,
suchość śluzówek, nudności, temperatury,
depresja oddechowa, napięcia mm.
gładkich



Zatrucie



Źrenice szpilkowate, niewydolność
oddechowa, sinica, RR



Senność śpiączka, hipotermia,
odruchy, napięcie mięśniowe

Uzależnienie



Psychiczne i fizyczne



Tolerancja



Po 10 dniach dwukrotnie mniejsza euforia



Duża na działanie wymiotne, mała na inne



Zespół abstynencyjny



Heroina, morfina: początek 6h, koniec 1 tydz.
kompot: 10h – 2 tyg.
metadon: 36h – 3 tyg.



Głód, niepokój, drażliwość, męczliowść, bezsenność



Bóle mięśniowe, stawowe; bolesne skurcze żołądka,

wymioty, biegunka; RR, HR, hipertermia; mydriasis,

piloerekcja, wysięk z nosa, łzawienie, potliwość



Skutki długotrwałe: niedożywienie, zapalenia

skóry i naczyń, WZW-B, HIV, grzybice, gruźlica

Leczenie



Zatrucie



Nalokson (antagonista rec. opoioidowych)



i.v., działa do 1,5h



objawowe



Zespół abstynencyjny - detoksykacja



Klonidyna



Agonista 

2

pobudzenie
noradrenergiczne



Działa głównie na
objawy wegetatywne



Powoli zwiększać i
zmniejszać dawkę: 3-
5 x dziennie z
przerwą nocną



BDZ (diazepam), NLP (promazyna)



Metadon



Agonista  o

przedłużonym
działaniu



Podawany doustnie
nie daje tolerancji ani
euforii; w tabletkach
z dodatkiem
naloksonu



Leczenie 1-6 m-cy

Leczenie uzależnienia

Leczenie uzależnienia



Street workers – zmniejszanie zachowań

ryzykownych i motywacja



Metoda drug free



Psychoterapia ambulatoryjna lub w

ośrodkach: od kilku miesięcy do 2 lat



Czasem stosowanie „blokerów” – naltreksonu



Skuteczność 1-roczna: kilka procent



Substytucja metadonem lub

buprenorfiną



Buprenorfina – ago-antagonista słabo

euforyzujący, znosi głód



Leki + psychoterapia



Skuteczność rzędu 20%

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy,

fencyklidyna



Inhalanty

Konopie

Konopie



Przetwory konopii indyjskich Cannabis

sativa (liści, kwiatostanów i żywicy)



Marihuana do palenia i p.o., haszysz do

palenia



Substancje aktywne:

tetrahydrokannabinol (THC),

kannabinol, anandamid



Mechanizm: receptory dla kannabinoli

hamujące cAMP i kan. Ca

2+



W hipokampie, móżdżku i istocie czarnej



W układzie limfatycznym (hamowanie)

Objawy



Zażywanie



Relaksacja, dobrostan, „wyostrzenie zmysłów”,
pełniejsze rozumienie rzeczywistości, zaburzenie
percepcji czasu i przestrzeni, lekkość ciała, napady
śmiechu



Osłabienie refleksu, funkcji poznawczych, koordynacji,
sedacja, analgezja



RR, hipotonia ortostatyczna, HR, suchość śluzówek,
nieżyt oskrzeli, przekrwienie spojówek, hipertermia



Trwa 3-6h, magazynowanie w tk. tłuszczowej i długa
eliminacja



Zatrucie



Omamy, nastrój urojeniowy, depersonalizacja,
derealizacja, lęk, sedacja



Bez poważnych konsekwencji

Uzależnienie



Psychiczne



Tolerancja



bardzo niewielka



początkowo sensytyzacja



Zespół abstynencyjny



Głód, drażliwość, lęk, brak apetytu, potliwość,
hipertermia



Trwają kilka dni, mierne nasilenie



Skutki długotrwałe



Zespół amotywacyjny, zaburzenia
poznawcze, myślenie porozrywane, magiczne



Zespoły pseudoschizofreniczne

Leczenie



Zatrucie i zesp. abstynencyjny nie
wymagają leczenia: jedynie
obserwacji



Uzależnienie



Psychoterapia indywidualna, edukacja



Neuroleptyki w zespołach
pseudoschizofrenicznych

Kokaina

Kokaina



Alkaloid liści koki Erythroxylon coca



Czysta kokaina do inhalacji, i.v., p.o., crack

(z węglanem sodu) do inhalacji



Substancje aktywne: kokaina,

chlorowodorek kokainy



Mechanizm: nasilanie przekaźnictwa DA i

NA przez hamowanie wychwytu i

zwiększanie uwalniania



Kokaina i pochodne (lignokaina i

ksylokaina) służą jako analgetyki miejscowe



Znosi działanie depresyjne barbituranów

Objawy



Zażywanie



Euforia, wzrost napędu, odhamowanie,

poczucie mocy, wzrost libido, bezsenność,

omamy



Urojenia prześladowcze, agresja, lęk po

ustaniu euforii głód kilkudniowe ciągi

do wyczerpania



Aktywacja współczulna (HR, RR, mydriasis,

hipertermia)



Trwa 0.5-1h przy podaniu i.v., 10 min przy

inhalacji



Zatrucie



Zespoły schizofrenopodobne



Arytmie, zawał serca, udar, rabdomioliza,

drgawki

Uzależnienie



Psychiczne



Tolerancja miernego stopnia, na

początku sensytyzacja



Zespół abstynencyjny



po kilkunastu minutach (trwa do 2 dni):

głód, dysforia, anhedonia, lęk, bezsenność,

myśli samobójcze, odrętwienie



Przewlekle obniżony nastrój (kilka tygodni)



Silny głód (do 2 m-cy)



Skutki długotrwałe



Martwica przegrody nosa, rozedma,

zapalenia płuc



Choroby sercowo-naczyniowe

Leczenie



Zatrucie



BDZ (diazepam), objawowe (RR,
arytmie)



Dozór, ochrona przed hipertermią



Zespół abstynencyjny – SSRI



Uzależnienie



Psychoterapia



Kontrolowane podawanie amfetaminy



W przyszłości szczepionki

Amfetaminy

Amfetaminy



Grupa narkotyków syntetycznych,
m.in.: amfetamina, metamfetamina,
fenfluramina, metylfenidat



Proszek do inhalacji, iniekcji, tabletki
p.o., „Ice” do inhalacji



Mechanizm: jak kokaina hamowanie
wychwytu i zwiększanie wydzielania
NA i DA oraz hamowanie MAO

Objawy i uzależnienie



Zażywanie i zatrucie przebiegają jak
przy kokainie; objawy po „Ice”
utrzymują się 2-14h



Tolerancja silniejsza niż przy kokainie



Objawy abstynencyjne jak w
kokainizmie, słabiej wyrażone



Szkody długotrwałe podobne jak przy
kokainie, poza tym cytotoksyczność
wobec neuronów DA i 5-HT



Leczenie jak w kokainizmie

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy,

fencyklidyna



Inhalanty

LSD

LSD, psylocybina,

meskalina



LSD – amid kwasu lizergowego, pochodna
alkaloidów sporyszu



Psylocybina – alkaloid grzybów Psylocibe
mexicana



Meskalina – alkaloid kaktusa peyote
Lophophora williamsi



Stosowane doustnie



Mechanizm: agonizm wobec receptora 5-
HT

2

Objawy



Zażywanie



Wyostrzenie zmysłów, synestezje,

derealizacja, depersonalizacja, zmienione

odbieranie przestrzeni i czasu, rzadko

omamy wzrokowe, poczucie głębszej wiedzy



Zachowany wgląd, wzmożony nastrój i

napęd



Czasem bad trips z lękiem i pobudzeniem,

autoagresją



Aktywacja współczulna (RR, HR, mydriasis)



Zatrucie



Ataksja, drgawki, amnezja



Nawet wysokie dawki są dobrze znoszone

Uzależnienie



Psychiczne - słabe



Tolerancja: silna po kilku dniach
zażywania, cofa się po kilku dniach
odstawienia



Zespół abstynencyjny – brak



Skutki długotrwałe



Flashback – nawrót objawów nawet po
latach



Przetrwałe stany psychotyczne – urojenia
posłannicze, religijne, apatia



Leczenie objawowe stanów pobudzenia

Ecstasy, fencyklidyna



Ecstasy – MDMA, syntetyczna pochodna

meskaliny



Fencyklidyna (PCP, angel dust) – narkotyk

syntetyczny



W tabletkach p.o., dodatek do papierosów



Mechanizm



Ecstasy – agonista rec. 5-HT, hamowanie

wychwytu DA i NA, hamowanie MAO



Fencyklidyna – pośrednio blokowanie rec.

NMDA

Objawy i uzależnienie



Zażywanie



Jak przy LSD z silniejszym pobudzeniem

(MDMA)



Psychozy schizofrenopodobne (PCP)



Zatrucie



MDMA – jak przy amfetaminach



PCP – depresja oddechowa, powikłania

krążeniowe, śpiączka, drgawki



Uzależnienie



MDMA – nie zbadane



PCP - silne

Inhalanty

Inhalanty



Kleje, gazy do zapalniczek,
benzyny, rozpuszczalniki do farb



Wdychanie oparów



Substancja czynna: węglowodory
różnego rodzaju



Mechanizm: nieznany

Objawy i uzależnienie



Zażywanie – podobne do alkoholowych



Sedacja/pobudzenie, dobrostan, zaburzenia

percepcji ciała, przestrzeni, czasu, omamy



Agresja, zawroty głowy, ataksja, oczopląs,

podrażnienie śluzówekbóle brzucha, nudności,

kołatanie serca



Zatrucie



Sinica, niewydolność oddechowa, arytmie, śpiączka,

śmierć



Uzależnienie



Psychiczne, fizyczne ?



Zespół abstynencyjny: po kilku dniach występuje

pobudzenie współczulne, bezsenność



Skutki długotrwałe



Zaburzenia poznawcze, zachowania, zanik neuronów i

istoty białej



Leczenie jest jedynie objawowe

Podsumowanie



Wprowadzenie



Etanol



Farmakokinetyka



Działanie



Uzależnienie i
leczenie



Epidemiologia

narkomanii



Opiaty



Konopie



Stymulanty



Kokaina



Amfetaminy



Psychodysleptyki



LSD, psylocybina,

meskalin



Ecstasy,

fencyklidyna



Inhalanty