

Początek rozwoju przedszkola związany
był z potrzebą zapewnienia dzieciom
opieki podczas nieobecności matek
pracujących zawodowo.



Pierwszymi placówkami mającymi
charakter instytucjonalny były tzw.

ochronki

, pojawiające się najwcześniej

w krajach, w których rozwijał się i
kształtował przemysł oraz stosunki
kapitalistyczne.



Nazwa placówki związana była z

koniecznością ochrony dzieci przed

czyhającymi na nie

niebezpieczeństwami podczas

nieobecności pracujących matek.



Powstanie ochronek w sposób

częściowy rozwiązywało problem

zatrudnienia kobiet, będących tanią siła

roboczą, jak również zapobiegał

wykolejeniu się dzieci pozbawionych

opieki rodziców, znajdujących się

niejednokrotnie w ciężkich warunkach

materialnych.



W 1769 r. powstała pierwsza tego typu
instytucja założona przez pastora
ewangelickiego Jana Oberlina, do której
uczęszczały dzieci w wieku
poprzedzającym rozpoczęcie nauki
szkolnej.



Jan Oberlin widząc nędzę i ciemnotę
ludności skoncentrował swoje działania
na zapewnieniu opieki najbardziej
potrzebującym, zaniedbanym oraz
pozostawionym nadzoru dzieciom.



Pierwszymi pracownicami, a zarazem
współpracownicami Oberlina były

wychowawczynie

, które w

profesjonalny sposób realizowały
określony program pedagogiczny.



W celu doskonalenia swoich
umiejętności w pracy z dziećmi
uczęszczały one na kursy
przygotowawcze, gdzie zdobywały
niezbędną wiedzę oraz praktyczne
wskazówki w tym obszarze.



W ochronkach dzieci otrzymywały

podstawowe wiadomości nie tylko z

zakresu pisania, czytania, liczenia i

religii, ale również szycia oraz prostych

prac ręcznych i domowych.



Tak zapoczątkowane podstawy

instytucjonalnego wychowania

przedszkolnego znalazło wielu

naśladowców i zwolenników. W całej

Europie nastąpił wzrost liczby

ochronek, które stawały się coraz

bardziej popularne.



Pod koniec XVII wieku w Anglii w wyniku

kryzysów przemysłowych oraz znaczącego

wzrostu podatków rozpoczął się proceder

masowego zatrudniania dzieci,

stanowiących tanią siłę roboczą.



Właściciele fabryk przyjmowali do pracy

dzieci z przytułków, sieroty, a nawet dzieci

upośledzone umysłowo. Ciężka i

długotrwała praca ponad siły

doprowadzała je do wycieńczenia

fizycznego, prowadzącego w konsekwencji

do konieczności hospitalizowania, a

nierzadko nawet i do zgonu.



Doniosłą próbę przeciwstawienia się

temu zjawisku podjął angielski pisarz i

filantrop

Robert Owen

. Głównym jego

celem była organizacja życia kolonii

robotniczej, a przede wszystkim objęcie

opieką wychowawczą dzieci.



Jednym z pierwszych osiągnięć Owena

była regulacja dnia pracy, polepszenie

warunków sanitarnych i lokalowych

oraz zwrócenie uwagi na kwestię

odżywiania i potrzebę zaspokojenia

podstawowych potrzeb kulturalnych.



Na podstawie obserwacji i własnych
wniosków Owen wprowadzał dalsze
ulepszenia.

1816

rok zainaugurował

otwarcie instytucji wychowawczej
nazwanej

Zakładem Kształcenia

Charakteru

, która zapoczątkowała

rozwój placówek przedszkolnych w
Anglii.



Dzieci miały zapewniony prawidłowy
rozwój fizyczny, odpowiednie
odżywianie i higienę ciała.



Łączenie zabawy, nauki, a także pracy

były podstawą

pierwszego stopnia

szkoły przygotowawczej

.



W

drugim stopniu

tejże szkoły było

wprowadzenie przez Owena

systematycznych lekcji

, aby dzieci

przed ukończeniem 6 roku życia

opanowały podstawowe umiejętności.

Dzieci, które ukończyły 10 rok życia

mogły być zatrudnione w fabryce z

możliwością kontynuowania dalszej

nauki, przy uwzględnieniu ich zdolności

i umiejętności.



Owen był zwolennikiem zniesienia
wszelkich kar i nagród wobec dzieci,
preferując profilaktyczną wychowawczą
działalność, stanowiącą ochronę przed
negatywnymi i złymi nawykami.



Uważał, że najważniejszą sprawą jest,
aby dzieci mogły zaznać szczęśliwego i
radosnego dzieciństwa.



Istotną zmianą, mającą wpływ na
rozwój angielskiego przedszkola było
wprowadzenie przez

Samuela

Wilderspina

w 1820 roku tzw.

szkółek dla małych dzieci

.



Placówki te pozwalały na objęcie
opieką znacznej liczby dzieci uczącej
się od siebie nawzajem.



Wzrost zapotrzebowania na ochronki
spowodował konieczność kształcenia
odpowiednio przygotowanych pod
względem pedagogicznym kadr.



Rozpoczęto więc w oparciu o system
Wilderspina

próby kształcenia

nauczycieli

. Szkoła taka powstała w

Dublinie w roku 1841 mająca charakter
seminarium przygotowującego
kandydatów do pracy wychowawczej w
charakterze pedagoga.



We Francji jedną z pierwszych
ochronek wzorowanych na angielskich
była ochronka założona w 1828 roku
przez Jana Cochina. System pracy
wzorowany był na metodach
stosowanych przez Wilderspina.



Kontynuując swoją działalność Cochin
założył instytucję wychowawczą dla
400 dzieci, w skład której wchodziło
przedszkole, szkoła dla starszych dzieci
oraz seminarium dla wychowawców.



Wieloletnia praca zaowocowała
napisaniem przez Cochina książki
zatytułowanej Podręcznik dla założycieli
i kierowników pierwszych szkół dla
dzieci, znanych pod nazwą ochron.



Efektem pracy Cochina było również
znaczne zwiększenie ilości ochronek
oraz uznanie przez rząd francuski w
1833 roku tych placówek za

nieodzowne ogniwo systemu
wychowania

.



W 1844 roku w Paryżu powstała
pierwsza szkoła dla pracowników
ochronek, z działalnością, której była
związana

Marii-Pape’-Carpantier

.



W 1848 roku wykorzystując nabyte
wcześniej doświadczenia założyła
szkołę pod nazwą „

Praktyczny kurs

pracy w ochronach

”.



Była również autorką podręcznika dla
wychowawców pt. Rady dla kierujących
ochronami, jak również publikacji pt.
Nauczanie praktyczne w ochronkach
lub pierwsze lekcje z małymi dziećmi.



Książka zawierała zagadnienia
związane z właściwym zastosowaniem
metody kształcenia umysłu dzieci,
opartej na obserwacji przedmiotów i
zjawisk w otaczającym świecie.



W trosce o poziom zajęć Marii-Pape’-
Corpantier wprowadziła do szkół
pomoce dydaktyczne oraz
propono

dzieci grupowano według

wieku

wała, aby.



Była zwolenniczką stosowania nauki o
rzeczach, która pozwalała na naturalny
rozwój aktywności i zainteresowań
dzieci.



Dokonując analizy form pracy z dziećmi
w przedszkolach zaproponowała
program, zawierający uwagi dotyczące
rozwoju fizycznego i moralnego dzieci.



Twierdziła, że rozwijanie zainteresowań
dzieci następuje poprzez wdrażanie ich
do pracy oraz wprowadzanie takich
zajęć, które pomagają w rozwoju
wyobraźni, tak jak np. rysunek.



W pracy w przedszkolu była
zwolenniczką stosowania takich metod
jak: opowiadania, pogadanki na temat
przedmiotów i obrazków czy zabawy ze
śpiewem na wolnym powietrzu.



Preferowała zasadę, aby łączyć
przyjemne z pożytecznym.



Przełomowym momentem związanym z
organizacją przedszkola oraz metodami
pracy z dziećmi okazała się koncepcja
wychowania przedszkolnego

Fryderyka Froebla

.



Zapoczątkowała ona zmianę wizerunku
niemieckiego przedszkola,
jednocześnie przyczyniając się do
powstania nowoczesnej placówki
przedszkolnej.



Fryderyk Froebl był zdania, że zmiany w
systemie wychowania powinny rozpocząć
się od, kładąc szczególny

odpowiedniego

przygotowania rodziców

nacisk na osobę

matki najbliżej związanej z dzieckiem.



W latach 1837-1850 stworzył projekt
zakładu o nazwie

ogródka dziecięcego

(Kindergarten). Za pierwsze i najwłaściwsze
środowisko wychowawcze uważał rodzinę, a
ogródek miał być tylko dopełnieniem
roli wychowawczej rodziców i stanowić
dla niech swego rodzaju wzór.



Froebl w sposób wyraźny podkreślał

związek dziecka z przyrodą, a miejsce,

jakim był ogródek mało w symboliczny

sposób traktować

dziecko jako roślinę,

a jego opiekuna jako ogrodnika

.



Froebl dostrzegał istotną rolę, jaką miało

dzieciństwo dla dalszego życia człowieka,

dlatego też uważał za konieczne

zapewnienie odpowiednich warunków do

harmonijnego rozwoju ciała i umysłu.

Wychowanie i nauczanie miało opierać

się na

radosnej i spontanicznej

zabawie dziecięcej

.



Początek XX wieku przyniósł powstanie
nowych rozwiązań organizacyjnych oraz
metodycznych wychowania
przedszkolnego. Utworzono nowe
placówki pracujące na podstawie
nowych koncepcji.



Jedną z nich była propozycja

Marii

Montessori

, polegająca na

wprowadzeniu ponadczasowego
systemu wychowania, który w sposób
trwały wpisał się w historię przedszkola.



System ten był silnie powiązany z domem

rodzinnym dziecka oraz z jego indywidualnym

rozwojem, pozostawiając mu

swobodę w

podejmowaniu aktywnych działań

.



Maria Montessori podkreślała potrzebę

pozostawienia dziecku swobody, co wiązało się z

maksymalnym ograniczeniem ingerencji

wychowawcy

.



Dostrzegała ona zasadnicze błędy w pracy

dotychczasowych placówek. Uważała, że

największy nacisk należy zwrócić na psychofizyczny

rozwój dziecka. Najbardziej charakterystyczne dla

jej systemu było wprowadzenie zajęć, których

celem

było kształtowanie zmysłów

, jak również

zastosowanie różnych form gimnastyki

.



Zainteresowanie tym systemem w
znaczący sposób wzmogło się pod
koniec XX wieku.



Obecnie niektóre przedszkola
całkowicie podporządkowują swoje
oddziaływania wychowawczo-
dydaktyczne temu systemowi. Inne w
swojej praktyce pedagogicznej
wykorzystują jedynie fragmenty
systemu Montessori.



W

Polsce

także podjęte zostały działania

zmierzające do zmiany losu osieroconych
oraz często porzucanych dzieci, które
usiłowano otoczyć jak najlepszą opieką.
Opieka ta uwzględniać również miała
pomoc materialną ubogim rodzinom
robotniczym.



W celu realizacji tych założeń mających
na względzie troskę o losy biednych i
zaniedbanych dzieci, utworzone zostało w

1814

roku

Warszawskie Towarzystwo

Dobroczynności

.



Natomiast w

1837

roku w Warszawie z

inicjatywy jednego z członków

Towarzystwa Teofila Janikowskiego

została powołana do życia pierwsza

polska

ochronka

.



W związku ze stale rosnącą liczbą dzieci

pozbawionych opieki rodzicielskiej,

wzmagającą się przestępczością

nieletnich oraz żebractwem działacze

Towarzystwa widzieli potrzebę

organizowania ochronek w Warszawie,

jak również w innych miastach

Królestwa.



Do pełnienia nadzoru pedagogicznego
w ochronkach powołano

Teofila

Nowosielskiego

, który stał się

prekursorem

instytucjonalnego

wychowania przedszkolnego w Polsce.



Swoje doświadczenia pedagogiczne
zdobywał na wyjazdach zagranicznych,
gdzie miał okazję zapoznania się z
metodami i doświadczeniami takich
wybitnych pedagogów jak: Fryderyk
Froebl i Jan Svoboda.



Nowosielski w swojej pracy opierał się

również na doświadczeniach Roberta

Owena oraz Samuela Wilderspina,

jednakże system proponowany przez J.

Svobodę zdobył jego największe uznanie,

dlatego też zamierzał zaadaptować go do

warunków panujących w Polsce.



Nie było to łatwe, ponieważ do pracy w

ochronkach brakowało wykwalifikowanych

pracowników, co w znacznym stopniu

utrudniało ich organizację. Pierwszymi

opiekunami dzieci w ochronkach byli

mężczyźni

, dopiero później rolę tę

przejęły kobiety.



Zapotrzebowanie na powstawanie

ochronek występowało nie tylko w

miastach, ale również na wsi. W 1842 roku

problem ten dostrzegł

August

Cieszkowski

, który odegrał znaczącą rolę

w organizowaniu ochronek wiejskich.

Widział on złą sytuację życia dzieci, które

pozostawione bez opieki narażone były na

liczne wypadki. Dlatego też korzyści

płynące z powstawania i rozwoju tego typu

placówek na wsi były niezaprzeczalne.



W

1870

roku w Królestwie Polskim

funkcjonowało już

32 ochronki

, w tym 16

na terenie Warszawy.



W Królestwie Polskim można było

zaobserwować swoisty podział placówek

wychowania przedszkolnego na

ochronk

i

kierowane przez stowarzyszenia

filantropijne oraz placówki wzorowane na

założeniach pedagogicznych, właściwych

dla

ogródków freblowskich

.



Pierwszy typ ochronek działał z myślą o

dzieciach rodzin robotniczych i ubogich,

stąd też placówki te były bezpłatne.

Natomiast drugi typ przedszkoli

podejmował opiekę nad dziećmi rodzin

zamożniejszych



Charakter funkcjonowania placówek
przedszkolnych w początkowych fazach
ich rozwoju ulegał nieustającym
zmianom.



Sukcesywnie z placówek

opiekuńczych

przeobraziły się w placówki

opiekuńczo-

wychowawcze

co wynikało z

ustanowienia ogólnie obowiązującego
programu, a następnie przekształciły się
w placówki

opiekuńczo-wychowawczo-

dydaktyczne

.



Jeszcze przed wybuchem pierwszej
wojny światowej udało się stworzyć
fragmenty organizacji zawodowej,
spopularyzować najnowsze osiągnięcia
w zakresie pedagogiki przedszkolnej,
zapoczątkować kształcenie
wychowawczyń jak również znacznie
rozwinąć sieć ochron różnego typu.



Zrozumienie tego, jak ważne jest dobrze

zorganizowane przedszkole, nastąpiło

dopiero w okresie powojennym, gdy

warunki ekonomiczne przyczyniały się do

złego funkcjonowania i rozwoju dzieci.



Rodzice pogrążeni w problemach, w

nieustającej walce o byt zaniedbywali

często podstawowe potrzeby dziecka,

dlatego też trudno było by wymagać od

nich dbałości w zakresie kształtowania

pojęć oraz mowy dziecka. W większości

rodzin brakowało ku temu czasu, a

przede wszystkim odpowiednich

warunków.



Dlatego też tak ważną sprawą stało się
zapewnienie możliwości całościowego
rozwoju dziecka, co według Wandy
Bobrowskiej-Nowak może to zapewnić
tylko i wyłącznie „zorganizowane
dobrze przedszkole, w którym dziecko
czułoby się jak w miłym domu
rodzinnym, wesołe, szczęśliwe,
swobodne, choć w pewnej karności
utrzymane, w którym wzrastałoby w
otoczeniu rówieśników, małych dzieci
jak ono…”



Obecnie dominującą i przeważającą
opinią w odniesieniu do ważności i
potrzeby funkcjonowania przedszkoli
jest tendencja, która wskazuje na

stymulujące

znaczenie tej instytucji

dla pełnego rozwoju dziecka.