Fizjologia

Fizjologia

Część III

Część III

Powonienie

Powonienie



Cząsteczki związków chemicznych, które dostają się do

Cząsteczki związków chemicznych, które dostają się do

jamy nosowej razem z wdychanym powietrzem,

jamy nosowej razem z wdychanym powietrzem,

rozpuszczają się w śluzie pokrywającym nabłonek bł.

rozpuszczają się w śluzie pokrywającym nabłonek bł.

śluzowej okolicy węchowej;

śluzowej okolicy węchowej;



Tą drogą działają na wypustki komórek nerwowo-

Tą drogą działają na wypustki komórek nerwowo-

zmysłowych węchowych w kształcie rzęsek;

zmysłowych węchowych w kształcie rzęsek;



Komórka nerwowo-zmysłowa (I neuron czuciowy) odbiera

Komórka nerwowo-zmysłowa (I neuron czuciowy) odbiera

bodźce i przewodzi impulsy jednocześnie;

bodźce i przewodzi impulsy jednocześnie;



wypustki tworzą włókna nerwowe węchowe, które po

wypustki tworzą włókna nerwowe węchowe, które po



wejściu do dołu przedniego czaszki kończą się synapsami w

wejściu do dołu przedniego czaszki kończą się synapsami w

opuszce węchowej

opuszce węchowej



Droga węchowa kończy się w części korowej i

Droga węchowa kończy się w części korowej i

przyśrodkowej ciała migdałowatego i do haka zakrętu

przyśrodkowej ciała migdałowatego i do haka zakrętu

hipokampa.

hipokampa.

Powonienie (c.d.)

Powonienie (c.d.)



Próg pobudzenia dla cząsteczek lotnych związków jest różny:

Próg pobudzenia dla cząsteczek lotnych związków jest różny:



•

•

słabo reagują komórki węchowe na eter etylowy (próg 79

słabo reagują komórki węchowe na eter etylowy (próg 79

μ

μ

mol/L powietrza);

mol/L powietrza);



•

•

na kwas masłowy silniej (próg 102 nmol/L powietrza);

na kwas masłowy silniej (próg 102 nmol/L powietrza);



•

•

najsilniej na merkaptan metylowy (próg 831 fmol/L powietrza).

najsilniej na merkaptan metylowy (próg 831 fmol/L powietrza).



adaptacja do zapachu zależy od budowy chemicznej cząsteczek

adaptacja do zapachu zależy od budowy chemicznej cząsteczek

wywołujących czucie zapachu;

wywołujących czucie zapachu;



do pewnych zapachów człowiek adaptuje się szybko, przestając

do pewnych zapachów człowiek adaptuje się szybko, przestając

je odczuwać, do innych bardzo wolno;

je odczuwać, do innych bardzo wolno;



w przypadku działania 2 zapachów odbierany jest ten, który

w przypadku działania 2 zapachów odbierany jest ten, który

działa silniej lub do którego wolniej przebiega adaptacja;

działa silniej lub do którego wolniej przebiega adaptacja;



człowiek może odróżnić od 2000 do 4000 różnych zapachów;

człowiek może odróżnić od 2000 do 4000 różnych zapachów;



pomiędzy komórkami nerwowo-zmysłowymi węchowymi

pomiędzy komórkami nerwowo-zmysłowymi węchowymi

nabłonka węchowego znajdują się nagie zakończenia włókien

nabłonka węchowego znajdują się nagie zakończenia włókien

nerwowych n. trójdzielnego; ich podrażnienie wywołuje odruch

nerwowych n. trójdzielnego; ich podrażnienie wywołuje odruch

kichania.

kichania.

Zmysł wzroku

Zmysł wzroku



Gałka oczna zbudowana z 3 warstw

Gałka oczna zbudowana z 3 warstw



- błona włóknista gałki (w przedniej

- błona włóknista gałki (w przedniej

części przeźroczysta (rogówka)

części przeźroczysta (rogówka)



błona naczyniowa, ciało rzęskowe,

błona naczyniowa, ciało rzęskowe,

tęczówka

tęczówka



siatkówka

siatkówka

Układ optyczny oka

Układ optyczny oka



rogówka - ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią -

rogówka - ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią -



soczewka ciało-szkliste-

soczewka ciało-szkliste-



siła załamywania układu optycznego +66,7 D

siła załamywania układu optycznego +66,7 D

Akomodacja oka:

Akomodacja oka:



siła załamywania układu optycznego związana jest przede

siła załamywania układu optycznego związana jest przede

wszystkim z krzywizną rogówki, w mniejszym stopniu z

wszystkim z krzywizną rogówki, w mniejszym stopniu z

krzywiznami soczewki;

krzywiznami soczewki;



w czasie patrzenia na przedmioty bliskie soczewka zmienia

w czasie patrzenia na przedmioty bliskie soczewka zmienia

swój kształt, co jest związane z akomodacją

swój kształt, co jest związane z akomodacją



na skutek zmiany kształtu soczewki zwiększa się siła

na skutek zmiany kształtu soczewki zwiększa się siła

załamywania układu optycznego oka, dzięki czemu jest on

załamywania układu optycznego oka, dzięki czemu jest on

zdolny do skupienia promieni równoległych od przedmiotów

zdolny do skupienia promieni równoległych od przedmiotów

w różnej odległości, aż do najbliższych znajdujących się w

w różnej odległości, aż do najbliższych znajdujących się w

najbliższym punkcie widzenia;

najbliższym punkcie widzenia;



układ optyczny nastawia się (akomoduje) do patrzenia na

układ optyczny nastawia się (akomoduje) do patrzenia na

przedmioty znajdujące się w różnej odległości od oka

przedmioty znajdujące się w różnej odległości od oka

Układ optyczny oka (c.d.)

Układ optyczny oka (c.d.)



•

•

zmiana siły załamywania soczewki następuje odruchowo:

zmiana siły załamywania soczewki następuje odruchowo:



w czasie patrzenia na przedmioty odległe m. rzęskowy jest

w czasie patrzenia na przedmioty odległe m. rzęskowy jest

rozkurczony, - soczewka jest wtedy spłaszczona;

rozkurczony, - soczewka jest wtedy spłaszczona;



w czasie patrzenia na przedmioty bliskie m. rzęskowy się

w czasie patrzenia na przedmioty bliskie m. rzęskowy się

kurczy, soczewka przybiera kształt bardziej kulisty - siła

kurczy, soczewka przybiera kształt bardziej kulisty - siła

załamywania soczewki zwiększa się;

załamywania soczewki zwiększa się;



przy maksymalnym zwiększeniu krzywizn soczewki siła

przy maksymalnym zwiększeniu krzywizn soczewki siła

załamywania układu optycznego oka zwiększa się o około 12

załamywania układu optycznego oka zwiększa się o około 12

dioptrii.

dioptrii.



•

•

w miarę wzrostu i starzenia się organizmu torebka

w miarę wzrostu i starzenia się organizmu torebka

soczewki stopniowo traci swoją sprężystość nadawania

soczewki stopniowo traci swoją sprężystość nadawania

soczewce bardziej kulistego kształtu, co jest przyczyną

soczewce bardziej kulistego kształtu, co jest przyczyną

stopniowego odsuwania się od rogówki najbliższego punktu

stopniowego odsuwania się od rogówki najbliższego punktu

widzenia;

widzenia;



•

•

w wieku 20 lat znajduje się on już w odległości 10,4 cm, a

w wieku 20 lat znajduje się on już w odległości 10,4 cm, a

w wieku 60 lat - w odległości 83,3 cm.

w wieku 60 lat - w odległości 83,3 cm.

Układ optyczny oka (c.d.)

Układ optyczny oka (c.d.)



Konwergencja oczu:

Konwergencja oczu:



Ustawienie gałek ocznych - patrzenie w dal -

Ustawienie gałek ocznych - patrzenie w dal -

równoległe. W miarę zbliżania się przedmiotu osie

równoległe. W miarę zbliżania się przedmiotu osie

patrzenia przecinają się w coraz bliższej odległości

patrzenia przecinają się w coraz bliższej odległości



Kontrola wielkości źrenicy:

Kontrola wielkości źrenicy:



średnica źrenicy zależy od natężenia światła

średnica źrenicy zależy od natężenia światła

padającego na siatkówkę i od odległości

padającego na siatkówkę i od odległości

oglądanego przedmiotu. Zwiększenie natężenia

oglądanego przedmiotu. Zwiększenie natężenia

światła i zbliżanie przedmiotu - skurcz mięśnia

światła i zbliżanie przedmiotu - skurcz mięśnia

zwieracza źrenicy

zwieracza źrenicy



zmniejszenie natężenia światła, zwiększanie się

zmniejszenie natężenia światła, zwiększanie się

odległości od przedmiotu - rozszerzenie źrenicy.

odległości od przedmiotu - rozszerzenie źrenicy.

Wady refrakcji oczu

Wady refrakcji oczu

•

•

Oko miarowe układ optyczny skupia promienie

Oko miarowe układ optyczny skupia promienie

równoległe na

równoległe na



siatkówce.

siatkówce.



Oko niemiarowe skupia promienie przed lub za

Oko niemiarowe skupia promienie przed lub za

siatkówką. A

siatkówką. A



na siatkówce jest obraz nieostry

na siatkówce jest obraz nieostry



Krótkowzroczność - układ skupia promienie przed

Krótkowzroczność - układ skupia promienie przed

siatkówką

siatkówką



Dalekowzroczność (nadwzroczność) - układ optyczny

Dalekowzroczność (nadwzroczność) - układ optyczny

skupiapromienie za siatkówką

skupiapromienie za siatkówką



Astygmatyzm (niezborność) układ optyczny różnie

Astygmatyzm (niezborność) układ optyczny różnie

załamuje promienie w różnych płaszczyznach - korekcja

załamuje promienie w różnych płaszczyznach - korekcja

– szkła

– szkła

cylindryczne.

cylindryczne.

Pręciki

Pręciki



Wypustka neuronu wzrokowego, Zawiera

Wypustka neuronu wzrokowego, Zawiera

spłaszczone pęcherzyki gładkiej siatki

spłaszczone pęcherzyki gładkiej siatki

śródplazmatycznej (dyski), wypełnione

śródplazmatycznej (dyski), wypełnione

rodopsyną (czerwienią wzrokową),

rodopsyną (czerwienią wzrokową),

zawierającą retinal. Bardziej wrażliwe na

zawierającą retinal. Bardziej wrażliwe na

światło niż czopki, pozwalają widzieć w

światło niż czopki, pozwalają widzieć w

nocy. Znajdują się na obwodzie siatkówki.

nocy. Znajdują się na obwodzie siatkówki.

Absorbują więcej światła niż czopki.

Absorbują więcej światła niż czopki.



Obraz mniej ostry, gdyż jeden neuron

Obraz mniej ostry, gdyż jeden neuron

zwojowy odbiera impulsy od wielu

zwojowy odbiera impulsy od wielu

dwubiegunowych a te mają synapsy z 30

dwubiegunowych a te mają synapsy z 30

-50 neuronami pręcikonośnymi.,

-50 neuronami pręcikonośnymi.,

Czopki

Czopki



Czopek (podobnie jak pręcik) wypełniony jest barwnikiem

Czopek (podobnie jak pręcik) wypełniony jest barwnikiem

składającym się z retinalu i z jednego z 3 różnych białek -

składającym się z retinalu i z jednego z 3 różnych białek -

opsyn;

opsyn;



W zależności od budowy cząsteczki białka czopki

W zależności od budowy cząsteczki białka czopki

pochłaniają światło niebieskie (max. pochłaniania ok. 420

pochłaniają światło niebieskie (max. pochłaniania ok. 420

nm), światło zielone (max pochłaniania ok. 530 nm) lub

nm), światło zielone (max pochłaniania ok. 530 nm) lub

światło czerwono- żółte (max pochłaniania ok. 560 nm);

światło czerwono- żółte (max pochłaniania ok. 560 nm);



Pod wpływem fal świetlnych o określonej długości w jednym

Pod wpływem fal świetlnych o określonej długości w jednym

z 3 typów czopków dochodzi do rozpadu barwnika na

z 3 typów czopków dochodzi do rozpadu barwnika na

opsynę i trans -retinal;

opsynę i trans -retinal;



Czopki zapewniają nie tylko odbiór światła o różnej długości

Czopki zapewniają nie tylko odbiór światła o różnej długości

fali, ale także ostrość widzenia;

fali, ale także ostrość widzenia;



Największa ostrość widzenia jest uzyskiwana podczas

Największa ostrość widzenia jest uzyskiwana podczas

padania obrazów na okolicę dołka środkowego siatkówki, a

padania obrazów na okolicę dołka środkowego siatkówki, a

zwłaszcza w jego części środkowej zajmowanej przez

zwłaszcza w jego części środkowej zajmowanej przez

plamkę żółtą (w tej okolicy siatkówki występują tylko czopki,

plamkę żółtą (w tej okolicy siatkówki występują tylko czopki,

które przylegają do siebie).

które przylegają do siebie).

Warstwa barwnikowa

Warstwa barwnikowa



Pomiędzy naczyniówką i warstwą pręcików i

Pomiędzy naczyniówką i warstwą pręcików i

czopków znajduje się warstwa barwnikowa,

czopków znajduje się warstwa barwnikowa,

która pochłania promienie świetlne

która pochłania promienie świetlne

wpadające do gałki ocznej i zapobiega ich

wpadające do gałki ocznej i zapobiega ich

odbiciu i rozproszeniu;

odbiciu i rozproszeniu;



Dzięki pochłanianiu promieni świetlnych

Dzięki pochłanianiu promieni świetlnych

przez warstwę barwnikową obraz padający

przez warstwę barwnikową obraz padający

na siatkówkę ma ostre kontury

na siatkówkę ma ostre kontury



(brak barwnika - albinosi- lub jego niedobór

(brak barwnika - albinosi- lub jego niedobór

powoduje rozproszenie się promieni

powoduje rozproszenie się promieni

wewnątrz gałki i zacieranie konturów);

wewnątrz gałki i zacieranie konturów);

Ostrość widzenia

Ostrość widzenia



Odróżnienie 2 świecących punktów

Odróżnienie 2 świecących punktów

leżących blisko siebie zachodzi tylko

leżących blisko siebie zachodzi tylko

wtedy, gdy dwa czopki zaktywowane przez

wtedy, gdy dwa czopki zaktywowane przez

promienie wysyłane przez te punkty są

promienie wysyłane przez te punkty są

przedzielone czopkiem niezaktywowanym;

przedzielone czopkiem niezaktywowanym;



średnica czopka w plamce żółtej wynosi od

średnica czopka w plamce żółtej wynosi od

2 do 3

2 do 3

μ

μ

m, tym samym oko odbiera dwa

m, tym samym oko odbiera dwa

punkty świecące z odległości 10 m jako

punkty świecące z odległości 10 m jako

niezależne, jeśli oddzielone są od siebie o

niezależne, jeśli oddzielone są od siebie o

1 mm.

1 mm.

Pole widzenia

Pole widzenia



Jest to obraz przestrzeni otaczającej padający na

Jest to obraz przestrzeni otaczającej padający na

siatkówkę oka i wyzwalający wrażenia wzrokowe;

siatkówkę oka i wyzwalający wrażenia wzrokowe;



Pole widzenia dla promieni o różnej długości fali

Pole widzenia dla promieni o różnej długości fali

(czyli dla barwy białej) jest największe;

(czyli dla barwy białej) jest największe;



Dla promieni monochromatycznych pole widzenia

Dla promieni monochromatycznych pole widzenia

jest mniejsze, co jest spowodowane

jest mniejsze, co jest spowodowane

nierównomiernym rozmieszczeniem fotoreceptorów

nierównomiernym rozmieszczeniem fotoreceptorów

wrażliwych na poszczególne barwy w obrębie

wrażliwych na poszczególne barwy w obrębie

siatkówki;

siatkówki;



W obrębie krążka n. wzrokowego nie ma

W obrębie krążka n. wzrokowego nie ma

fotoreceptorów i nie są odbierane z tej okolicy

fotoreceptorów i nie są odbierane z tej okolicy

wrażenia wzrokowe (plamka ślepa)

wrażenia wzrokowe (plamka ślepa)

Pole widzenia

Pole widzenia



Pola widzenia dla prawego i lewego oka w

Pola widzenia dla prawego i lewego oka w

środkowej części pokrywają się ze sobą,

środkowej części pokrywają się ze sobą,

dzięki temu występuje widzenie obuoczne,

dzięki temu występuje widzenie obuoczne,

które pozwala na ocenę odległości i

które pozwala na ocenę odległości i

wielkości oglądanych przedmiotów;

wielkości oglądanych przedmiotów;



Obraz przedmiotu padający na siatkówki

Obraz przedmiotu padający na siatkówki

obu oczu nieznacznie się różni (zjawisko

obu oczu nieznacznie się różni (zjawisko

paralaksy) i jest spowodowane różnicą w

paralaksy) i jest spowodowane różnicą w

kącie patrzenia obu oczu;

kącie patrzenia obu oczu;



Widzenie stereoskopowe zapewnia

Widzenie stereoskopowe zapewnia

zdolność oceny trójwymiarowej oglądanych

zdolność oceny trójwymiarowej oglądanych

przedmiotów, a tym samym ich wielkości.

przedmiotów, a tym samym ich wielkości.

Zmysł słuchu

Zmysł słuchu

Przewodzenie fali

Przewodzenie fali

akustycznej

akustycznej



Fale akustyczne przewodzone są przez powietrze

Fale akustyczne przewodzone są przez powietrze

znajdujące się w przewodzie słuchowym

znajdujące się w przewodzie słuchowym

zewnętrznym;

zewnętrznym;



na swej drodze fale akustyczne napotykają błonę

na swej drodze fale akustyczne napotykają błonę

bębenkową i wywierają na nią zmienne ciśnienie;

bębenkową i wywierają na nią zmienne ciśnienie;



Drgania błony bębenkowej pod wpływem fal

Drgania błony bębenkowej pod wpływem fal

akustycznych przenoszone są w uchu środkowym na

akustycznych przenoszone są w uchu środkowym na

okienko przedsionka przez dźwignię utworzoną z 3

okienko przedsionka przez dźwignię utworzoną z 3

kosteczek słuchowych: młoteczka, kowadełka i

kosteczek słuchowych: młoteczka, kowadełka i

strzemiączka;

strzemiączka;



Właściwy receptor odbierający fale akustyczne

Właściwy receptor odbierający fale akustyczne

znajduje się w uchu wewnętrznym, w narządzie

znajduje się w uchu wewnętrznym, w narządzie

spiralnym - Cortiego;

spiralnym - Cortiego;



Tam zachodzi przetworzenie fal akustycznych na

Tam zachodzi przetworzenie fal akustycznych na

impulsy nerwowe;

impulsy nerwowe;

Fizjologia ucha

Fizjologia ucha

wewnętrznego

wewnętrznego



Drgania błony bębenkowej wywołują fale zmian

Drgania błony bębenkowej wywołują fale zmian

ciśnienia i ruch przychłonki wypełniającej

ciśnienia i ruch przychłonki wypełniającej

schody przedsionka, przenoszonej do schodów

schody przedsionka, przenoszonej do schodów

bębenka przez szparę osklepka łączącą schody

bębenka przez szparę osklepka łączącą schody

przedsionka ze schodami bębenka;

przedsionka ze schodami bębenka;



Nacisk podstawy strzemiączka na przychłonkę

Nacisk podstawy strzemiączka na przychłonkę

wywołuje uwypuklenie się błony zamykającej

wywołuje uwypuklenie się błony zamykającej

okienko ślimaka do jamy bębenkowej;

okienko ślimaka do jamy bębenkowej;

następnie fala ciśnienia powraca w kierunku

następnie fala ciśnienia powraca w kierunku

przeciwnym;

przeciwnym;



Pomiędzy schodami przedsionka i schodami

Pomiędzy schodami przedsionka i schodami

bębenka znajduje się przewód ślimakowy

bębenka znajduje się przewód ślimakowy

wypełniony śródchłonką;

wypełniony śródchłonką;

Odbiór bodźców słuchowych

Odbiór bodźców słuchowych



Bodziec progowy, przy którym można

Bodziec progowy, przy którym można

osiągnąć u człowieka próg słyszenia,

osiągnąć u człowieka próg słyszenia,

wynosi O dB (równa się to ciśnieniu 20

wynosi O dB (równa się to ciśnieniu 20

μ

μ

Pa);

Pa);



Bodziec maksymalny - 140 dB;

Bodziec maksymalny - 140 dB;



Dźwięki o natężeniu powyżej 140 dB poza

Dźwięki o natężeniu powyżej 140 dB poza

wrażeniem słuchowym wywołują również

wrażeniem słuchowym wywołują również

czucie bólu związane z uszkodzeniem

czucie bólu związane z uszkodzeniem

narządu spiralnego

narządu spiralnego

Odbiór bodźców słuchowych

Odbiór bodźców słuchowych

(c.d.)

(c.d.)



Młodzi ludzie odbierają dźwięki o

Młodzi ludzie odbierają dźwięki o

częstotliwości w zakresie od 20 do 20 000

częstotliwości w zakresie od 20 do 20 000

Hz;

Hz;



W miarę starzenia się organizmu górna

W miarę starzenia się organizmu górna

granica obniża się i dźwięki o dużej

granica obniża się i dźwięki o dużej

częstotliwości są niesłyszalne;

częstotliwości są niesłyszalne;



•

•

najlepiej odbierane są dźwięki w zakresie

najlepiej odbierane są dźwięki w zakresie

od 1000 do 3000 Hz.

od 1000 do 3000 Hz.



Reprezentacja korowa: zakręt skroniowy

Reprezentacja korowa: zakręt skroniowy

górny

górny

Czucie smaku

Czucie smaku



W jamie ustnej znajdują się skupione w kubkach

W jamie ustnej znajdują się skupione w kubkach

smakowych receptory odbierające cztery

smakowych receptory odbierające cztery

podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki;

podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki;



Komórki receptorowe odbierające czucie smaku

Komórki receptorowe odbierające czucie smaku

zaopatrzone są w wypustki w postaci

zaopatrzone są w wypustki w postaci

mikrokosmków skierowanych do otworu

mikrokosmków skierowanych do otworu

smakowego;

smakowego;



Komórki smakowe zostają pobudzone przez

Komórki smakowe zostają pobudzone przez

substancje rozpuszczone w śluzie pokrywającym

substancje rozpuszczone w śluzie pokrywającym

błonę śluzową w okolicy kubków smakowych i

błonę śluzową w okolicy kubków smakowych i

działające na mikrokosmki;

działające na mikrokosmki;

Czucie eksteroceptywne

Czucie eksteroceptywne



z powierzchni skóry odbierane jest czucie dotyku,

z powierzchni skóry odbierane jest czucie dotyku,

ucisku, ciepła, zimna i bólu;

ucisku, ciepła, zimna i bólu;



Bodziec pobudzający narządy odbiorcze

Bodziec pobudzający narządy odbiorcze

charakteryzuje się siłą; czasem narastania i

charakteryzuje się siłą; czasem narastania i

czasem jego trwania;

czasem jego trwania;



Dla powstania wrażenia zmysłowego

Dla powstania wrażenia zmysłowego

najważniejszy jest czas narastania siły bodźca,

najważniejszy jest czas narastania siły bodźca,



W czasie działania bodźca o tej samej sile

W czasie działania bodźca o tej samej sile

występuje zjawisko przystosowania się receptora

występuje zjawisko przystosowania się receptora

do bodźca (adaptacja); receptory znajdujące się w

do bodźca (adaptacja); receptory znajdujące się w

skórze szybko się adaptują;

skórze szybko się adaptują;



Pojedyncze aferentne włókno nerwowe przewodzi

Pojedyncze aferentne włókno nerwowe przewodzi

impulsy nerwowe od jednego rodzaju receptorów,

impulsy nerwowe od jednego rodzaju receptorów,

zajmują one pewną określoną powierzchnię skóry;

zajmują one pewną określoną powierzchnię skóry;

Czucie dotyku

Czucie dotyku



Receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe

Receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe

(Meissnera), czucia ucisku - ciałka blaszkowate

(Meissnera), czucia ucisku - ciałka blaszkowate

(Paciniego);

(Paciniego);



Korowa reprezentacja głowy znajduje się najbardziej

Korowa reprezentacja głowy znajduje się najbardziej

bocznie w zakręcie zaśrodkowym, reprezentacja dla

bocznie w zakręcie zaśrodkowym, reprezentacja dla

kończyn dolnych umiejscowiona jest przyśrodkowo;

kończyn dolnych umiejscowiona jest przyśrodkowo;



Największe zagęszczenie receptorów występuje w

Największe zagęszczenie receptorów występuje w

skórze końca nosa, w opuszkach palców i w wargach,

skórze końca nosa, w opuszkach palców i w wargach,

najmniej receptorów jest w skórze grzbietu, ud i

najmniej receptorów jest w skórze grzbietu, ud i

ramion;

ramion;



okolice o dużej gęstości receptorów wykazują

okolice o dużej gęstości receptorów wykazują

jednocześnie dużą wrażliwość na dotyki mają dużą

jednocześnie dużą wrażliwość na dotyki mają dużą

reprezentację korową;

reprezentację korową;



okolice mało wrażliwe na dotyk są reprezentowane

okolice mało wrażliwe na dotyk są reprezentowane

przez małe pola w korze mózgu.

przez małe pola w korze mózgu.

Czucie ciepła i zimna

Czucie ciepła i zimna

Czucie ciepła i zimna (c.d.)

Czucie ciepła i zimna (c.d.)



Czucie obniżania się temperatury jest odbierany

Czucie obniżania się temperatury jest odbierany

przez kolbę końcową (Krausego);

przez kolbę końcową (Krausego);



Czucie podwyższania się temperatury jest

Czucie podwyższania się temperatury jest

odbierany przez położone głębiej w skórze ciałka

odbierany przez położone głębiej w skórze ciałka

zmysłowe (Ruffiniego);

zmysłowe (Ruffiniego);



Receptory ciepła i zimna odbierają wzrost lub

Receptory ciepła i zimna odbierają wzrost lub

spadek temperatury tylko wtedy, gdy temperatura

spadek temperatury tylko wtedy, gdy temperatura

otoczenia różni się od temperatury powierzchni

otoczenia różni się od temperatury powierzchni

skóry;

skóry;



Przy jednakowej temperaturze powierzchni skóry i

Przy jednakowej temperaturze powierzchni skóry i

otoczenia receptory nie są pobudzane, stan taki

otoczenia receptory nie są pobudzane, stan taki

nazywa się zerem fizjologicznym;

nazywa się zerem fizjologicznym;



IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

zaśrodkowym kory mózgu.

zaśrodkowym kory mózgu.

Czucie bólu powierzchniowego

Czucie bólu powierzchniowego

Wywołują go bodźce uszkadzające skórę, co jest

Wywołują go bodźce uszkadzające skórę, co jest

odbierane przez nagie zakończenia nerwowe;

odbierane przez nagie zakończenia nerwowe;

W uszkodzonych tkankach dochodzi do aktywacji

W uszkodzonych tkankach dochodzi do aktywacji

enzymów proteolitycznych (tzw. tkankowe kalikreiny);

enzymów proteolitycznych (tzw. tkankowe kalikreiny);

W wyniku działania enzymów na białka tkankowe,

W wyniku działania enzymów na białka tkankowe,

zostają uwolnione kininy, które depolaryzują nagie

zostają uwolnione kininy, które depolaryzują nagie

zakończenia nerwowe i wyzwalają w aferentnych

zakończenia nerwowe i wyzwalają w aferentnych

włóknach nerwowych salwy impulsów bólowych;

włóknach nerwowych salwy impulsów bólowych;

Pomiędzy bodźcem progowym i bodźcem

Pomiędzy bodźcem progowym i bodźcem

maksymalnym wywołującym czucie bólu zachodzi

maksymalnym wywołującym czucie bólu zachodzi

stosunek energii 1:2;

stosunek energii 1:2;

Jest to forma zabezpieczenia przed uszkodzeniem

Jest to forma zabezpieczenia przed uszkodzeniem

tkanki

tkanki

Czucie proprioceptywne

Czucie proprioceptywne



Proprioreceptory wysyłają informacje do

Proprioreceptory wysyłają informacje do

OUN o stanie układu kostno-stawowo-

OUN o stanie układu kostno-stawowo-

mięśniowego i ruchu całego ciała;

mięśniowego i ruchu całego ciała;



Receptory układu ruchu:

Receptory układu ruchu:



w układzie szkieletowym i mięśniowym

w układzie szkieletowym i mięśniowym

znajdują się receptory pobudzane pracą

znajdują się receptory pobudzane pracą

statyczną i dynamiczną mięśni szkieletowych;

statyczną i dynamiczną mięśni szkieletowych;



znajdują się tam receptory, które odbierają

znajdują się tam receptory, które odbierają

napięcie oraz rozciągnięcie mięśni i ścięgien, a

napięcie oraz rozciągnięcie mięśni i ścięgien, a

także ucisk wywierany na powierzchnie

także ucisk wywierany na powierzchnie

stawowe;

stawowe;

Czucie proprioceptywne

Czucie proprioceptywne

(c.d.)

(c.d.)



Impulsacja z proprioreceptorów układu

Impulsacja z proprioreceptorów układu

ruchu jest przekazywana przez dwie różne

ruchu jest przekazywana przez dwie różne

drogi do kory mózgu i do kory móżdżku;

drogi do kory mózgu i do kory móżdżku;



IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

zaśrodkowym kory mózgu;

zaśrodkowym kory mózgu;



W warunkach fizjologicznych impulsacja z

W warunkach fizjologicznych impulsacja z

proprioreceptorów nie jest odczuwana,

proprioreceptorów nie jest odczuwana,

pozostaje poniżej progu świadomości;

pozostaje poniżej progu świadomości;



Można wykazać jedynie pośrednio jej

Można wykazać jedynie pośrednio jej

występowanie: gdy człowiek ma zamknięte

występowanie: gdy człowiek ma zamknięte

oczy, może bezbłędnie określić położenie

oczy, może bezbłędnie określić położenie

kończyny.

kończyny.

Czynność błędnika

Czynność błędnika



W błędniku znajdują się proprioreceptory

W błędniku znajdują się proprioreceptory

narządu równowagi

narządu równowagi



Błędnik składa się z części kostnej (błędnik

Błędnik składa się z części kostnej (błędnik

kostny) i leżącej wewnątrz części

kostny) i leżącej wewnątrz części

błoniastej (błędnik błoniasty);

błoniastej (błędnik błoniasty);



W skład błędnika wchodzą: przedsionek

W skład błędnika wchodzą: przedsionek

obejmujący łagiewkę i woreczek oraz trzy

obejmujący łagiewkę i woreczek oraz trzy

przewody półkoliste;

przewody półkoliste;



Błędnik błoniasty wypełniony jest

Błędnik błoniasty wypełniony jest

śródchłonką o dużej koncentracji jonów

śródchłonką o dużej koncentracji jonów

potasowych (150 mmol/L);

potasowych (150 mmol/L);

Czynność błędnika (c.d.)

Czynność błędnika (c.d.)



W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

oraz w grzebieniach bańkowych przewodów

oraz w grzebieniach bańkowych przewodów

półkolistych znajdują się komórki nabłonka

półkolistych znajdują się komórki nabłonka

walcowatego mające kosmki od strony

walcowatego mające kosmki od strony

śródchłonki (są to receptory narządu

śródchłonki (są to receptory narządu

równowagi);

równowagi);



W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

kosmki komórek zmysłowych włoskowatych

kosmki komórek zmysłowych włoskowatych

pokryte są masą galaretowatą (błoną

pokryte są masą galaretowatą (błoną

kamyczkowa);

kamyczkowa);



Na niej osadzone są kryształki soli

Na niej osadzone są kryształki soli

wapniowych zwane kamyczkami

wapniowych zwane kamyczkami

błędnikowymi lub otolitami;

błędnikowymi lub otolitami;

Czynność błędnika (c.d.)

Czynność błędnika (c.d.)



Liniowy ruch głowy, przyspieszający lub

Liniowy ruch głowy, przyspieszający lub

zwalniający, powoduje przemieszczanie się

zwalniający, powoduje przemieszczanie się

kamyczków błędnikowych;

kamyczków błędnikowych;



Próg pobudliwości na przyspieszenie liniowe dla

Próg pobudliwości na przyspieszenie liniowe dla

komórek receptorowych w plamkach wynosi 12

komórek receptorowych w plamkach wynosi 12

cm/s;

cm/s;



W czasie przyspieszającego łub zwalniającego

W czasie przyspieszającego łub zwalniającego

ruchu obrotowego głowy następuje przepływ

ruchu obrotowego głowy następuje przepływ

śródchłonki wewnątrz przewodów półkolistych i

śródchłonki wewnątrz przewodów półkolistych i

baniek błoniastych;

baniek błoniastych;



Przepływ śródchłonki przez bańkę odchyla osklepek

Przepływ śródchłonki przez bańkę odchyla osklepek

utworzony przez kosmki komórek zmysłowych

utworzony przez kosmki komórek zmysłowych

zlepione masą galaretowatą

zlepione masą galaretowatą

Oczopląs

Oczopląs



Kontrola ruchów gałek ocznych niezależnych od

Kontrola ruchów gałek ocznych niezależnych od

ruchów głowy;

ruchów głowy;



Oczopląs optokinetyczny - np. podczas

Oczopląs optokinetyczny - np. podczas

obserwowania dowolnego przedmiotu z okna szybko

obserwowania dowolnego przedmiotu z okna szybko

jadącego pociągu występują ruchy gałek ocznych o

jadącego pociągu występują ruchy gałek ocznych o

naprzemiennej fazie szybkiej i wolnej, które

naprzemiennej fazie szybkiej i wolnej, które

utrzymują obraz tego przedmiotu w tym samym polu

utrzymują obraz tego przedmiotu w tym samym polu

siatkówki;

siatkówki;



Przyspieszenie lub zwolnienie obrotów głowy wraz z

Przyspieszenie lub zwolnienie obrotów głowy wraz z

całym ciałem u człowieka siedzącego na specjalnym

całym ciałem u człowieka siedzącego na specjalnym

fotelu może również wywołać ruchy gałek ocznych

fotelu może również wywołać ruchy gałek ocznych

(pobudzając receptory błędnika);

(pobudzając receptory błędnika);



Oczopląs kaloryczny - ogrzewając lub oziębiając

Oczopląs kaloryczny - ogrzewając lub oziębiając

błędnik, po wprowadzeniu ciepłej lub zimnej wody do

błędnik, po wprowadzeniu ciepłej lub zimnej wody do

zewnętrznego przewodu słuchowego;

zewnętrznego przewodu słuchowego;

Czynność móżdżku

Czynność móżdżku

Móżdżek odbiera informację wysyłaną przez

Móżdżek odbiera informację wysyłaną przez

wszystkie receptory całego ciała, przetwarza

wszystkie receptory całego ciała, przetwarza

je, następnie kontroluje układ ruchowy;

je, następnie kontroluje układ ruchowy;



Móżdżek pełni funkcję dystrybutora siły

Móżdżek pełni funkcję dystrybutora siły

skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych,

skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych,

umożliwiając poruszanie się człowieka,

umożliwiając poruszanie się człowieka,

utrzymywanie postawy wyprostnej i

utrzymywanie postawy wyprostnej i

wykonywanie płynnych ruchów kończyn;

wykonywanie płynnych ruchów kończyn;



W korze móżdżku są reprezentowane wszystkie

W korze móżdżku są reprezentowane wszystkie

rodzaje receptorów (zarówno receptory

rodzaje receptorów (zarówno receptory

błędników, proprioreceptory, eksteroreceptory)

błędników, proprioreceptory, eksteroreceptory)

Wyższa czynność nerwowa

Wyższa czynność nerwowa



Wiąże się z najmłodszymi filogenetycznie

Wiąże się z najmłodszymi filogenetycznie

polarni kory mózgu;

polarni kory mózgu;



Należą do nich pola kojarzeniowe

Należą do nich pola kojarzeniowe

(asocjacyjne), których wyróżnia się trzy:

(asocjacyjne), których wyróżnia się trzy:



a) czotowa okolica kojarzeniowa zajmuje

a) czotowa okolica kojarzeniowa zajmuje

najbardziej ku przodowi położoną część płata

najbardziej ku przodowi położoną część płata

czołowego i okolicę oczodołową kory mózgu;

czołowego i okolicę oczodołową kory mózgu;



związana jest ona z funkcją zapamiętywania,

związana jest ona z funkcją zapamiętywania,

abstrakcyjnym myśleniem, przewidywaniem,

abstrakcyjnym myśleniem, przewidywaniem,

planowaniem postępowania, hamowaniem

planowaniem postępowania, hamowaniem

popędów i emocji;

popędów i emocji;

Ośrodki mowy

Ośrodki mowy



W korze mózgu człowieka w dominującej półkuli (u

W korze mózgu człowieka w dominującej półkuli (u

większości lewej) znajdują się:

większości lewej) znajdują się:



ośrodek ruchowy mowy Broca związany z artykulacją

ośrodek ruchowy mowy Broca związany z artykulacją

dźwięków w postaci słów;

dźwięków w postaci słów;



ośrodek ruchów pisarskich ręki koordynujący skurcze

ośrodek ruchów pisarskich ręki koordynujący skurcze

mięśni podczas pisania;

mięśni podczas pisania;



ośrodek słuchowy mowy umożliwiający rozróżnienie

ośrodek słuchowy mowy umożliwiający rozróżnienie

słyszanych słów;

słyszanych słów;



ośrodek wzrokowy mowy pozwalający rozpoznawać znaki

ośrodek wzrokowy mowy pozwalający rozpoznawać znaki

pisarskie.

pisarskie.



Ośrodki te są kontrolowane przez nadrzędny

Ośrodki te są kontrolowane przez nadrzędny

ośrodek mowy znajdujący się w dominującej półkuli

ośrodek mowy znajdujący się w dominującej półkuli

mózgowej w okolicy kojarzeniowej potyliczno-

mózgowej w okolicy kojarzeniowej potyliczno-

skroniowo-ciemieniowej

skroniowo-ciemieniowej

Ośrodki mowy

Ośrodki mowy

Ośrodki mowy

Ośrodki mowy

Układ wegetatywny

Układ wegetatywny



Ośrodki podwzgórzowe przekazują odpowiedź do

Ośrodki podwzgórzowe przekazują odpowiedź do

tkanek za pośrednictwem układu nerwowego

tkanek za pośrednictwem układu nerwowego

autonomicznego i układu dokrewnego.

autonomicznego i układu dokrewnego.



Układ nerwowy autonomiczny

Układ nerwowy autonomiczny



Należą komórki nerwowe przewodzące impulsy do

Należą komórki nerwowe przewodzące impulsy do

narządów wewnętrznych.

narządów wewnętrznych.



Stanowi część eferentną trzewnych łuków

Stanowi część eferentną trzewnych łuków

odruchowych.

odruchowych.



Efektorami tych łuków odruchowych są komórki poza

Efektorami tych łuków odruchowych są komórki poza

komórkami mięśni poprzecznie prążkowanych.

komórkami mięśni poprzecznie prążkowanych.



Układ autonomiczny dzieli się na część współczulną

Układ autonomiczny dzieli się na część współczulną

(pars sympathica część przywspółczulną (pars

(pars sympathica część przywspółczulną (pars

parasympathica)

parasympathica)

Część współczulna układu

Część współczulna układu

autonomicznego

autonomicznego



Unerwiają wszystkie narządy głowy, klatki

Unerwiają wszystkie narządy głowy, klatki

piersiowej, jamy brzusznej i miednicy

piersiowej, jamy brzusznej i miednicy



Na zakończeniach zazwojowych wydziela się

Na zakończeniach zazwojowych wydziela się

noradrenalina (NA)

noradrenalina (NA)



NA uwalnia się na zakończeniach włókien

NA uwalnia się na zakończeniach włókien

współczulnych zazwojowych, a częściowo

współczulnych zazwojowych, a częściowo

wychwytywana z krwi krążącej

wychwytywana z krwi krążącej



Powstawanie NA

Powstawanie NA



- tyrozyna - DOPA - dopamina - noradrenalina.

- tyrozyna - DOPA - dopamina - noradrenalina.



NA powstająca na zakończeniach nerwowych

NA powstająca na zakończeniach nerwowych

jest rozkładana przez MAO na VMA (kw.

jest rozkładana przez MAO na VMA (kw.

wanilinomigdałowy)

wanilinomigdałowy)

Część przywspółczulna

Część przywspółczulna



Pierwsze neurony przywspółczulne ośrodkowe

Pierwsze neurony przywspółczulne ośrodkowe

skupione są

skupione są



1. W części przywspółczulnej jąder nn

1. W części przywspółczulnej jąder nn

czaszkowych (II, VII, IX, X).

czaszkowych (II, VII, IX, X).



2. Części krzyżowej rogów bocznych rdzenia

2. Części krzyżowej rogów bocznych rdzenia

kręgowego (S2-S4)

kręgowego (S2-S4)



Wypustki tych nn biegnąjako przedzwojowe w nn.

Wypustki tych nn biegnąjako przedzwojowe w nn.

czaszkowych (III, VII,VII, IX, X)

czaszkowych (III, VII,VII, IX, X)



90% włókien przywspółczulnych biegnie w n. X.

90% włókien przywspółczulnych biegnie w n. X.

Nerw ten przewodzi większość impulsów do

Nerw ten przewodzi większość impulsów do

narządów wewnętrznych.

narządów wewnętrznych.



Drugie neurony rozsiane są w ścianach narządów

Drugie neurony rozsiane są w ścianach narządów

wewnętrznych.

wewnętrznych.

Część przywspółczulna

Część przywspółczulna

(c.d.)

(c.d.)



Acetylocholina powstaje przy udziale

Acetylocholina powstaje przy udziale

acetotransferazy cholinowej. Magazynowana

acetotransferazy cholinowej. Magazynowana

w pęcherzykach synaptycznych. Ach. wiąże się

w pęcherzykach synaptycznych. Ach. wiąże się

z receptorem muskarynowym i nikotynowym.

z receptorem muskarynowym i nikotynowym.



W narządach wewnętrznych wywołuje efekt

W narządach wewnętrznych wywołuje efekt

antagonistyczny do układu współczulnego

antagonistyczny do układu współczulnego



Zwolnienie czynności serca

Zwolnienie czynności serca



Przyspieszenie motoryki jelita

Przyspieszenie motoryki jelita



Zwiększone wydzielanie gruczołów przewodu

Zwiększone wydzielanie gruczołów przewodu

pokarmowego np. ślinowych

pokarmowego np. ślinowych



Zwężenie źrenic

Zwężenie źrenic