Fizjologia

Fizjologia

Część IV

Część IV

Układ dokrewny

Układ dokrewny

Mechanizm działania

Mechanizm działania

hormonów

hormonów



Mechanizmy działania hormonów

Mechanizmy działania hormonów



Interakcja hormon - receptor. Odpowiedź tkankowa po

Interakcja hormon - receptor. Odpowiedź tkankowa po

połączeniu ze swoistym receptorem.

połączeniu ze swoistym receptorem.



Receptory zewnętrzne (powierzchniowe) i wewnętrzne (w

Receptory zewnętrzne (powierzchniowe) i wewnętrzne (w

obrębie cytoplazmy lub jądra komórkowego).

obrębie cytoplazmy lub jądra komórkowego).



Receptory zewnętrzne dla hormonów peptydowych i

Receptory zewnętrzne dla hormonów peptydowych i

katecholamin.

katecholamin.



Po połączeniu z receptorem uruchomiona jest transdukcja

Po połączeniu z receptorem uruchomiona jest transdukcja

sygnałów z wytworzeniem cAMP, diacyloglicerolu,

sygnałów z wytworzeniem cAMP, diacyloglicerolu,

uwolnienia jonów Ca) (II przekaźnik)

uwolnienia jonów Ca) (II przekaźnik)



Związki te wywołują z kolei działanie biologiczne.

Związki te wywołują z kolei działanie biologiczne.



Steroidy i hormony tarczycy łączą się z receptorami

Steroidy i hormony tarczycy łączą się z receptorami

jądrowymi tworząc kompleks hormon - receptor. Ten łączy

jądrowymi tworząc kompleks hormon - receptor. Ten łączy

się z DNA o specyficznej sekwencji nukleotydów

się z DNA o specyficznej sekwencji nukleotydów

zapoczątkowuje transkrypcję i translację.

zapoczątkowuje transkrypcję i translację.

Oś podwzgórzowo -

Oś podwzgórzowo -

przysadkowa

przysadkowa



Podwzgórze sprawuje nerwową

Podwzgórze sprawuje nerwową

kontrolę nad wydzielaniem hormonów

kontrolę nad wydzielaniem hormonów

przez tylny płat przysadki. Kontrolę

przez tylny płat przysadki. Kontrolę

nad aktywnością przedniego płata

nad aktywnością przedniego płata

przysadki

przysadki



sprawują hormony podwzgórzowe,

sprawują hormony podwzgórzowe,

wydzielane do podwzgórzowo -

wydzielane do podwzgórzowo -

przysadkowego układu wrotnego.

przysadkowego układu wrotnego.



Oś podwzgórzowo - przysadkowa.

Oś podwzgórzowo - przysadkowa.

Sprzężenie zwrotne

Sprzężenie zwrotne



Mechanizm regulacji syntezy i wydzielania

Mechanizm regulacji syntezy i wydzielania

hormonów.

hormonów.



Ujemne sprzężenie zwrotne - 3 poziomy

Ujemne sprzężenie zwrotne - 3 poziomy



1. Długa pętla sprzężenia zwrotnego gruczoły

1. Długa pętla sprzężenia zwrotnego gruczoły

obwodowe hamują przedni płat i podwzgórze

obwodowe hamują przedni płat i podwzgórze



2. Krótka pętla sprzężenia zwrotnego - hormony

2. Krótka pętla sprzężenia zwrotnego - hormony

przysadki hamują syntezę i

przysadki hamują syntezę i



uwalnianie czynników uwalniających

uwalnianie czynników uwalniających

(hormonów hipofizjotropowych

(hormonów hipofizjotropowych

-podwzgórzowych)

-podwzgórzowych)



3. Ultrakrótka pętla sprzężenia zwrotnego -

3. Ultrakrótka pętla sprzężenia zwrotnego -

hormony hipofizj otropowe hamują syntezę i

hormony hipofizj otropowe hamują syntezę i

uwalnianie dalszych cząsteczek hormonu

uwalnianie dalszych cząsteczek hormonu

Sprzężenie zwrotne

Sprzężenie zwrotne

Hormony podwzgórzowe

Hormony podwzgórzowe

Przysadka mózgowa

Przysadka mózgowa

Część gruczołowa (płat przedni)

Część gruczołowa (płat przedni)



1. Część dystalna - największa część płata przedniego, źródło

1. Część dystalna - największa część płata przedniego, źródło

przysadkowych hormonów tropowych

przysadkowych hormonów tropowych



2, Część pośrednia - między częścią dystalną a płatem

2, Część pośrednia - między częścią dystalną a płatem

nerwowym (struktura szczątkowa)

nerwowym (struktura szczątkowa)



3. Część guzowa - zbiór komórek wydzielniczych,

3. Część guzowa - zbiór komórek wydzielniczych,

otaczających pień lejka i rozciąga się do podstawy

otaczających pień lejka i rozciąga się do podstawy

podwzgórza. Najlepiej unaczyniona część przedniego płata

podwzgórza. Najlepiej unaczyniona część przedniego płata

przysadki.

przysadki.



Część nerwowa

Część nerwowa



1. Wyniosłość pośrodkowa (guz popielaty), poniżej III komory,

1. Wyniosłość pośrodkowa (guz popielaty), poniżej III komory,

kopulasty twór

kopulasty twór



2. Pień lejka (szypuła nerwowa)

2. Pień lejka (szypuła nerwowa)



3. Część nerwowa - połączenie z brzuszną częścią

3. Część nerwowa - połączenie z brzuszną częścią

międzymózgowia

międzymózgowia

Typy komórek przysadki

Typy komórek przysadki

1. Komórki chromofilne

1. Komórki chromofilne



a) kwasochłonne (eozynofilne) 80% k-k

a) kwasochłonne (eozynofilne) 80% k-k

chromofilnych.

chromofilnych.



Wydzielają prolaktynę i GH

Wydzielają prolaktynę i GH



b) komórki zasadochłonne (bazofilne) -

b) komórki zasadochłonne (bazofilne) -

pozostałe 20%.

pozostałe 20%.



Wydzielają hormony: tyreotropowy (TSH),

Wydzielają hormony: tyreotropowy (TSH),

adrenokortykotropowy (ACTH), luteinizuj

adrenokortykotropowy (ACTH), luteinizuj

ący (LH), folikulostymulinę (FSH),

ący (LH), folikulostymulinę (FSH),

Hormony płata tylnego.

Hormony płata tylnego.

Oksytocyna

Oksytocyna



Nonapeptyd syntezowany głównie w jądrze

Nonapeptyd syntezowany głównie w jądrze

przykomorowym podwzgórza i magazynowany w

przykomorowym podwzgórza i magazynowany w

tylnym płacie przysadki

tylnym płacie przysadki



Bodźce uwalniające - pobudzenie

Bodźce uwalniające - pobudzenie

cholinergicznych włókien nerwowych

cholinergicznych włókien nerwowych



1. - receptory dotykowe w obrębie brodawki sutkowej -

1. - receptory dotykowe w obrębie brodawki sutkowej -

sygnał do podwzgórza

sygnał do podwzgórza



uwolnienie oksytocyny - 30-60” - odruch wytryskiwania

uwolnienie oksytocyny - 30-60” - odruch wytryskiwania

mleka

mleka



- odruch warunkowy na głos dziecka

- odruch warunkowy na głos dziecka



2. Pobudzenie narządów płciowych (stosunek, poród)

2. Pobudzenie narządów płciowych (stosunek, poród)



3. U mężczyzn też uwalnia się przy stosunku, ale rola nie

3. U mężczyzn też uwalnia się przy stosunku, ale rola nie

jest wyjaśniona

jest wyjaśniona

Oksytocyna

Oksytocyna



Hamowanie uwalniania

Hamowanie uwalniania



1. Stres, strach. Niekorzystne czynniki

1. Stres, strach. Niekorzystne czynniki

psychiczne

psychiczne



2. Pobudzenie włókien adrenergicznych

2. Pobudzenie włókien adrenergicznych

docierających do podwzgórza

docierających do podwzgórza



3. Etanol

3. Etanol



4. Enkefaliny

4. Enkefaliny



Efekt fizjologiczny

Efekt fizjologiczny



1. Skurcz komórek mioepitelialnych

1. Skurcz komórek mioepitelialnych

gruczołu sutkowego w okresie laktacji

gruczołu sutkowego w okresie laktacji



2. Skurcz mięśni gładkich macicy.

2. Skurcz mięśni gładkich macicy.

Wazopresyna (adiuretyna)

Wazopresyna (adiuretyna)



Działanie

Działanie



Kurcz mięśni naczyń krwionośnych

Kurcz mięśni naczyń krwionośnych



Zwiększona resorpcja wody w nerkach

Zwiększona resorpcja wody w nerkach

(poprzez cAMP) - w komórkach części

(poprzez cAMP) - w komórkach części

dystalnej kanalików nerkowych i kanalikach

dystalnej kanalików nerkowych i kanalikach

zbiorczych.

zbiorczych.



Wzrost ciśnienia osmotycznego krwi

Wzrost ciśnienia osmotycznego krwi

stymuluje osmoreceptory w okolicy jądra

stymuluje osmoreceptory w okolicy jądra

nadwzrokowego podwzgórza - uwolnienie

nadwzrokowego podwzgórza - uwolnienie

wazopresyny. Dodatkowo pobudzony

wazopresyny. Dodatkowo pobudzony

zostaje ośrodek pragnienia w podwzgórzu.

zostaje ośrodek pragnienia w podwzgórzu.

Wazopresyna (adiuretyna)

Wazopresyna (adiuretyna)



Bodźce z receptorów objętościowych i

Bodźce z receptorów objętościowych i

baroreceptorów (zatoki tętnic szyjnych i

baroreceptorów (zatoki tętnic szyjnych i

łuku aorty) układu sercowo - naczyniowego

łuku aorty) układu sercowo - naczyniowego

hamują uwalnianie wazopresyny.

hamują uwalnianie wazopresyny.



Obniżenie ciśnienia w naczyniach (np.

Obniżenie ciśnienia w naczyniach (np.

krwotok) stymuluje uwalnianie hormonu.

krwotok) stymuluje uwalnianie hormonu.



Wazopresyna w obecności angiotenzyny II

Wazopresyna w obecności angiotenzyny II

kurczy mięśnie gładkie naczyń - wzrost

kurczy mięśnie gładkie naczyń - wzrost

oporu naczyniowego i wzrost ciśnienia.

oporu naczyniowego i wzrost ciśnienia.

Hormon wzrostu (GH, HGH,

Hormon wzrostu (GH, HGH,

STH, somatotropina

STH, somatotropina



Charakterystyka GH

Charakterystyka GH



Syntezowany w komórkach kwasochłonnych

Syntezowany w komórkach kwasochłonnych

przedniego płata przysadki

przedniego płata przysadki



Budowa - prosty łańcuch polipeptydowy -191 reszt

Budowa - prosty łańcuch polipeptydowy -191 reszt

aminokwasowych Swoistość gatunkowa (HGH i

aminokwasowych Swoistość gatunkowa (HGH i

małpi HG działają u człowieka

małpi HG działają u człowieka



Wydzielanie fazowe - liczne małe epizody

Wydzielanie fazowe - liczne małe epizody

wydzielnicze z 20 - 30 min. przerwami; nocny

wydzielnicze z 20 - 30 min. przerwami; nocny

szczyt wydzielania 1-2 godz. po rozpoczęciu fazy

szczyt wydzielania 1-2 godz. po rozpoczęciu fazy

snu głębokiego, co koreluje z 3 lub 4 stadium snu

snu głębokiego, co koreluje z 3 lub 4 stadium snu

wolnofazowego

wolnofazowego



Stężenie hormonu o dzieci podobne jak u dorosłych

Stężenie hormonu o dzieci podobne jak u dorosłych

Hormon wzrostu (c.d.)

Hormon wzrostu (c.d.)



Regulacja wydzielania

Regulacja wydzielania



I. Bodźce pobudzające uwalnianie GH

I. Bodźce pobudzające uwalnianie GH



1. SRH (hormon uwalniający hormon wzrostu

1. SRH (hormon uwalniający hormon wzrostu



2. Bromokryptyna (antagonista dopaminy),

2. Bromokryptyna (antagonista dopaminy),

enkefaliny, endorfiny, opiaty

enkefaliny, endorfiny, opiaty



3. Hipoglikemia zależna od insuliny, glukagon i

3. Hipoglikemia zależna od insuliny, glukagon i

wazopresyna w dawkach farmakologicznych

wazopresyna w dawkach farmakologicznych



4. Zwiększenie aminokwasów (arginina,

4. Zwiększenie aminokwasów (arginina,

leucyna. lizyna, tryptofan), estrogenów

leucyna. lizyna, tryptofan), estrogenów



5. Wysiłek fizyczny, stres, gorączka, zabiegi

5. Wysiłek fizyczny, stres, gorączka, zabiegi

chirurgiczne, głodzenie.

chirurgiczne, głodzenie.

Hormon wzrostu (c.d.)

Hormon wzrostu (c.d.)



II bodźce hamujące uwalnianie GH

II bodźce hamujące uwalnianie GH



1. SIH (somatotropin-inhibiting hormone,

1. SIH (somatotropin-inhibiting hormone,

somatostatyna) uwalniania z

somatostatyna) uwalniania z



drobnokomórkowych neuronów

drobnokomórkowych neuronów

sekrecyjnych, występuje też w przewodzie

sekrecyjnych, występuje też w przewodzie



pokarmowym i trzustce

pokarmowym i trzustce



2. Otyłość

2. Otyłość



3. Glukokortykoidy

3. Glukokortykoidy



4. Późny okres ciąży (upośledzenie

4. Późny okres ciąży (upośledzenie

tolerancji glukozy, laktogen łożyskowy o

tolerancji glukozy, laktogen łożyskowy o



działaniu antagonistycznym do insuliny)

działaniu antagonistycznym do insuliny)

Hormon wzrostu (c.d.)

Hormon wzrostu (c.d.)



Skutki fizjologiczne

Skutki fizjologiczne



1. Wzrost kośćca za pomocą insulinopodobnych

1. Wzrost kośćca za pomocą insulinopodobnych

czynników wzrostowych (IGF1, IGF-2,

czynników wzrostowych (IGF1, IGF-2,

somatomedyny) + insulina + hormony tarczycy

somatomedyny) + insulina + hormony tarczycy



Somatomedyny są wytwarzane w wątrobie,

Somatomedyny są wytwarzane w wątrobie,

nerkach i mięśniach.

nerkach i mięśniach.



Receptory są w chondrocytach, hepatocytach,

Receptory są w chondrocytach, hepatocytach,

adipocytach, k-kach mięśniowych.

adipocytach, k-kach mięśniowych.



Pobudzają lipogenezę, utlenianie glukozy, transport

Pobudzają lipogenezę, utlenianie glukozy, transport

glukozy i aminokwasów do komórek mięśniowych.

glukozy i aminokwasów do komórek mięśniowych.



Powodują rozrost chondrocytów, tworzenie osteoblastów.

Powodują rozrost chondrocytów, tworzenie osteoblastów.



Po zakończeniu wzrostu - akromegalia

Po zakończeniu wzrostu - akromegalia

Endokrynopatie. GH

Endokrynopatie. GH



Nadmiar GH

Nadmiar GH



Opóźnienie wzrostu przy jednoczesnym

Opóźnienie wzrostu przy jednoczesnym

niedoborze somatomedyn (kwashiorkor,

niedoborze somatomedyn (kwashiorkor,

niedożywienie) lub braku receptorów

niedożywienie) lub braku receptorów



gigantyzm - nadprodukcja GH w okresie

gigantyzm - nadprodukcja GH w okresie

wzrastania

wzrastania



akromegalia - po zakończeniu wzrastania

akromegalia - po zakończeniu wzrastania



Niedobór GH

Niedobór GH



przed ukończeniem wzrastania karłowatość

przed ukończeniem wzrastania karłowatość

przysadkowa, najczęściej z wypadnięciem

przysadkowa, najczęściej z wypadnięciem

innych funkcji przysadki

innych funkcji przysadki



po okresie wzrastania - część składowa

po okresie wzrastania - część składowa

panhipopituitaryzmu.

panhipopituitaryzmu.

Prolaktyna

Prolaktyna



Wytwarzana w komórkach kwasochłonnych

Wytwarzana w komórkach kwasochłonnych

przysadki

przysadki



Pojedynczy łańcuch peptydowy 198 aminokwasów

Pojedynczy łańcuch peptydowy 198 aminokwasów



Regulacja wydzielania

Regulacja wydzielania



1. Bodźce pobudzające wydzielanie

1. Bodźce pobudzające wydzielanie



Czynnik uwalniający prolaktynę (PRF - prolactin-releasing

Czynnik uwalniający prolaktynę (PRF - prolactin-releasing

factor). Jednym z czynników uwalniajacych jest TRH.

factor). Jednym z czynników uwalniajacych jest TRH.



Wydzielanie wzrasta w czasie snu, wysiłku fizycznego,

Wydzielanie wzrasta w czasie snu, wysiłku fizycznego,

stresu, od 8 do 38 tyg. ciąży.

stresu, od 8 do 38 tyg. ciąży.



Karmienie piersią bezpośrednio i poprzez oksytocynę.

Karmienie piersią bezpośrednio i poprzez oksytocynę.



Pierwotna niedoczynność tarczycy

Pierwotna niedoczynność tarczycy



Antagoniści dopaminy (fenotiazyna, trankwilizery,

Antagoniści dopaminy (fenotiazyna, trankwilizery,

blokery receptorów adrenergicznych, agoniści serotoniny

blokery receptorów adrenergicznych, agoniści serotoniny

Prolaktyna

Prolaktyna



Bodźce hamujące wydzielanie

Bodźce hamujące wydzielanie



Czynnik hamujący uwalnianie (PIF - prolactin inhibiting

Czynnik hamujący uwalnianie (PIF - prolactin inhibiting

factor)

factor)



Dopamina i agoniści dopamiony (bromokryptyna)

Dopamina i agoniści dopamiony (bromokryptyna)



Skutki fizjologiczne

Skutki fizjologiczne



Rozwój gruczołów sutkowych i produkcja mleka

Rozwój gruczołów sutkowych i produkcja mleka



Wysokie stężenie prolaktyny hamuje wydzielanie LH i

Wysokie stężenie prolaktyny hamuje wydzielanie LH i

wtórnie owulację, co powoduje brak miesiączki w okresie

wtórnie owulację, co powoduje brak miesiączki w okresie

laktacji poporodowej

laktacji poporodowej



Endokrynopatie

Endokrynopatie



Podwyższone stężenie prolaktyny u kobiet powoduje

Podwyższone stężenie prolaktyny u kobiet powoduje

niepłodność i brak miesiączki, a u mężczyzn obniżenie

niepłodność i brak miesiączki, a u mężczyzn obniżenie

pociągu płciowego i impotencję.

pociągu płciowego i impotencję.

Nadnercza

Nadnercza

Rdzeń nadnerczy

Rdzeń nadnerczy



Składa się z komórek chromochłonnych (feochromocytów)

Składa się z komórek chromochłonnych (feochromocytów)

pochodzących z neuroektodermy.

pochodzących z neuroektodermy.



Pod względem czynnościowym są analogiem pozazwojowych

Pod względem czynnościowym są analogiem pozazwojowych

włókien współczulnych układu autonomicznego.

włókien współczulnych układu autonomicznego.



Histologicznie - 2 typy komórek chromochłonnych

Histologicznie - 2 typy komórek chromochłonnych

(zawierające albo adrenalinę, albo noradrenalinę).

(zawierające albo adrenalinę, albo noradrenalinę).



Hormony te zmagazynowane są w ziarnistościach

Hormony te zmagazynowane są w ziarnistościach

chromafilowych. 80% syntezuje adrenalinę, 20% -

chromafilowych. 80% syntezuje adrenalinę, 20% -

noradrenalinę.

noradrenalinę.



Do komórek chromochłonnych docierają przedzwojowe

Do komórek chromochłonnych docierają przedzwojowe

włókna sympatyczne.

włókna sympatyczne.



Adrenalina niemal wyłącznie powstaje w rdzeniu nadnerczy,

Adrenalina niemal wyłącznie powstaje w rdzeniu nadnerczy,

a w niewielkiej część - w mózgu.

a w niewielkiej część - w mózgu.

Rdzeń nadnerczy

Rdzeń nadnerczy



1. Receptory alfa- adrenergiczne - wrażliwe

1. Receptory alfa- adrenergiczne - wrażliwe

na adrenalinę i noradrenalinę

na adrenalinę i noradrenalinę



Pobudzenie licznych funkcji (rozszerzenie źrenicy,

Pobudzenie licznych funkcji (rozszerzenie źrenicy,

skurcz naczyń, skurcz zwieraczy w przewodzie

skurcz naczyń, skurcz zwieraczy w przewodzie

pokarmowym, pocenie skóry, skurcz macicy) i

pokarmowym, pocenie skóry, skurcz macicy) i

zahamowanie - np. motoryki jelit, wydzielania

zahamowanie - np. motoryki jelit, wydzielania

insuliny

insuliny



2. Receptory beta-adrenergiczne –

2. Receptory beta-adrenergiczne –



wrażliwe na adrenalinę i względnie niewrażliwe

wrażliwe na adrenalinę i względnie niewrażliwe

na noradrenalinę

na noradrenalinę



Pobudzenie - zahamowanie większości funkcji

Pobudzenie - zahamowanie większości funkcji

(rozszerzenie naczyń, oskrzeli, zwolnienie

(rozszerzenie naczyń, oskrzeli, zwolnienie

motoryki jelit) a stymulacja - ( np.

motoryki jelit) a stymulacja - ( np.

↑

↑

czynności

czynności

serca,

serca,

↑w

↑w

ydzielania insuliny )

ydzielania insuliny )

Rdzeń nadnerczy.

Rdzeń nadnerczy.

Endokrynopatie

Endokrynopatie



Zmniejszenie wydzielania

Zmniejszenie wydzielania



(gruźlica, nowotwory) nie daje objawów

(gruźlica, nowotwory) nie daje objawów

klinicznych

klinicznych



Zwiększone wydzielanie

Zwiększone wydzielanie



guz rdzenia nadnerczy (Phaeochromocytoma) -

guz rdzenia nadnerczy (Phaeochromocytoma) -

napadowe nadciśnienie tętnicze, bóle głowy,

napadowe nadciśnienie tętnicze, bóle głowy,

pocenie się, zblednięcie skóry, niepokój, strach.

pocenie się, zblednięcie skóry, niepokój, strach.



Podanie alfa-blokera - gwałtowny spadek

Podanie alfa-blokera - gwałtowny spadek

ciśnienia Laboratoryjnie - wzrost w moczu

ciśnienia Laboratoryjnie - wzrost w moczu

katecholamin, metanefryn i kwasu

katecholamin, metanefryn i kwasu

wanilinomigdałowego

wanilinomigdałowego

Kora nadnerczy

Kora nadnerczy



Pochodzi z mezodermy 3 warstwy

Pochodzi z mezodermy 3 warstwy



Kłębkowata - zewnętrzna - synteza aldosteronu

Kłębkowata - zewnętrzna - synteza aldosteronu

i kortykosteromu

i kortykosteromu



Pasmowata środkowa -

Pasmowata środkowa -



Siateczkowata - wewnętrzna

Siateczkowata - wewnętrzna



Wydzielają

Wydzielają



glikokortykoidy (kortyzol i kortykosteron)

glikokortykoidy (kortyzol i kortykosteron)



mineralokortykoidy (aldosteron, DOCA)

mineralokortykoidy (aldosteron, DOCA)



substancje adrogeniczne

substancje adrogeniczne

(dehydroepiandrosteron - DHEA i jego siarczan),

(dehydroepiandrosteron - DHEA i jego siarczan),



prekursory progesteronu,

prekursory progesteronu,

Regulacja czynności nadnerczy

Regulacja czynności nadnerczy



CRH - ACTH - hormony kory nadnerczy - gł.

CRH - ACTH - hormony kory nadnerczy - gł.

glukokortykoidy

glukokortykoidy



Kortyzol na zasadzie ujemnego sprzężenia

Kortyzol na zasadzie ujemnego sprzężenia

zwrotnego hamuje wydzielanie CRH i ACTH.

zwrotnego hamuje wydzielanie CRH i ACTH.



Rytm podwzgórzowo - nadnerczowy (rano wyższe

Rytm podwzgórzowo - nadnerczowy (rano wyższe

stężenia ACTH i kortyzolu niż wieczorem)

stężenia ACTH i kortyzolu niż wieczorem)



Podwzgórzowo - nadnerczowa reakcja na stres

Podwzgórzowo - nadnerczowa reakcja na stres

(uraz, pirogeny, hipoglikemia, histamina, wysiłek,

(uraz, pirogeny, hipoglikemia, histamina, wysiłek,

oparzenia, niepokój, stres psychogenny, zimno) -

oparzenia, niepokój, stres psychogenny, zimno) -

pobudzenie wydzielania ACTH

pobudzenie wydzielania ACTH



Hormony o działaniu glikokortykoidowym: kortyzol,

Hormony o działaniu glikokortykoidowym: kortyzol,

kortyzon, 11 - dezoksykortykosteron, kortykosteron

kortyzon, 11 - dezoksykortykosteron, kortykosteron

Działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwzapalne

glikokortykoidów

glikokortykoidów



1. Stabilizacja błon lizosomalnych

1. Stabilizacja błon lizosomalnych



2. Zmniejszenie przepuszczalności naczyń

2. Zmniejszenie przepuszczalności naczyń

włosowatych

włosowatych



- osłabienie migracji granulocytów

- osłabienie migracji granulocytów



- zmniejszefie obrzęków

- zmniejszefie obrzęków



3. Zmniejszenie liczby krążących limfocytów,

3. Zmniejszenie liczby krążących limfocytów,

monocytów, granulocytów kwasochłonnych i

monocytów, granulocytów kwasochłonnych i

zasadochłonnych

zasadochłonnych



- redystrybucja do tkanki limfoidalnej

- redystrybucja do tkanki limfoidalnej



4. Hamowanie przyklejania się granulocytów do

4. Hamowanie przyklejania się granulocytów do

ścian naczyń

ścian naczyń



5. Zanik węzłów limfatycznych, grasicy, śledziony

5. Zanik węzłów limfatycznych, grasicy, śledziony

Oddziaływanie na inne

Oddziaływanie na inne

narządy

narządy



1. Nerki - przywracają prawidłową

1. Nerki - przywracają prawidłową

filtrację kłębkową (GFR) i przepływ krwi

filtrację kłębkową (GFR) i przepływ krwi

przez nerki u pacjentów po

przez nerki u pacjentów po

adrenalektomii

adrenalektomii



2. Żołądek. Zwiększają wydzielanie

2. Żołądek. Zwiększają wydzielanie

kwasu solnego.

kwasu solnego.



3. Mózg. Skutki psychonerwowe -

3. Mózg. Skutki psychonerwowe -

euforia, psychozy, obsesje, depresja

euforia, psychozy, obsesje, depresja

Oddziaływanie na inne

Oddziaływanie na inne

narządy

narządy



4. Efekt przeciwwzrostowy:

4. Efekt przeciwwzrostowy:



antagonizm z wit. D - hamowanie resorpcji Ca z

antagonizm z wit. D - hamowanie resorpcji Ca z

jelita hamowanie migracji fibroblastów i degradacja

jelita hamowanie migracji fibroblastów i degradacja

kolagenu - redukcja masy kostnej

kolagenu - redukcja masy kostnej



tłumienie sekrecji GH osłabienie i zanik mięśni

tłumienie sekrecji GH osłabienie i zanik mięśni



5. Naczynia

5. Naczynia



-wzmaga działanie wazopresyjne noradrenaliny

-wzmaga działanie wazopresyjne noradrenaliny



6. Adaptacja do stresu - utrzymanie

6. Adaptacja do stresu - utrzymanie

homeostazy, ale nie zwiększa oporności na

homeostazy, ale nie zwiększa oporności na

stres.

stres.



Stres łączy się z aktywacją osi podwzgórzowo -

Stres łączy się z aktywacją osi podwzgórzowo -

przysadkowo - nadnerczowej

przysadkowo - nadnerczowej

Mineralokortykoidy

Mineralokortykoidy

i androgeny

i androgeny



Zwiększenie wydzielania mineralokortykoidów

Zwiększenie wydzielania mineralokortykoidów



Zwiększenie zawartości angiotensyny II pod wpływem refliny

Zwiększenie zawartości angiotensyny II pod wpływem refliny



Podwyższenie stężenia K z jednoczesnym obniżeniem Na

Podwyższenie stężenia K z jednoczesnym obniżeniem Na



Zwiększone wydzielanie ACTH

Zwiększone wydzielanie ACTH



Mineralokortykoidy zwiększają resorpcję Na i wydalanie

Mineralokortykoidy zwiększają resorpcję Na i wydalanie

K w cewkach dalszych kanalików nerkowych.

K w cewkach dalszych kanalików nerkowych.



Podobnie działają na ślinianki i błonę śluzową żołądka

Podobnie działają na ślinianki i błonę śluzową żołądka



Androgeny

Androgeny



Głównym hormonem jest dehydroepiandrosteron (DHEA). Jego

Głównym hormonem jest dehydroepiandrosteron (DHEA). Jego

stężenie jest najwyższe około 20 r. ż, następnie maleje o 3%

stężenie jest najwyższe około 20 r. ż, następnie maleje o 3%

rocznie.

rocznie.



Nadnercza produkują niewielkie ilości testosteronu i estradiolu.

Nadnercza produkują niewielkie ilości testosteronu i estradiolu.

Trzustka - część endokrynna

Trzustka - część endokrynna



Histologia i funkcja wysp Langerhansa

Histologia i funkcja wysp Langerhansa



4 typy komórek

4 typy komórek



alfa - 25% masy komórkowej - syntezują i

alfa - 25% masy komórkowej - syntezują i

wydzielają glukagon

wydzielają glukagon



beta - 60% masy komórkowej - syntezują

beta - 60% masy komórkowej - syntezują

i wydzielają insulinę

i wydzielają insulinę



delta - 10% masy komórkowej -

delta - 10% masy komórkowej -

wytwarzają somatostatynę

wytwarzają somatostatynę



trzustkowe komórki polipeptydowe 5%-

trzustkowe komórki polipeptydowe 5%-

syntezują polipeptyd trzustkowy

syntezują polipeptyd trzustkowy

Parakrynny system kontroli

Parakrynny system kontroli

wysepek trzustkowych

wysepek trzustkowych

Insulina

Insulina



Biosynteza w komórkach beta

Biosynteza w komórkach beta



Proinsulina 86 reszt aminokwasowych - proteolityczny

Proinsulina 86 reszt aminokwasowych - proteolityczny

podział na insulinę (51 reszt) i C-peptyd (31 reszt).

podział na insulinę (51 reszt) i C-peptyd (31 reszt).



C-peptyd wydzielany jest w ilości równomolarnej do

C-peptyd wydzielany jest w ilości równomolarnej do

insuliny, nie wykazuje aktywności biologicznej.

insuliny, nie wykazuje aktywności biologicznej.

Prawidłowe stężenie 1,0 - 3,5 ng!ml. Okres półtrwania 30

Prawidłowe stężenie 1,0 - 3,5 ng!ml. Okres półtrwania 30

min.

min.



Insulina

Insulina



Insulina magazynowana jako kompleks heksamerowy z 2

Insulina magazynowana jako kompleks heksamerowy z 2

atomami Zn na heksamer.

atomami Zn na heksamer.



W osoczu występuje w postaci monomerycznej. Sekrecja

W osoczu występuje w postaci monomerycznej. Sekrecja

wymaga pozakomórkowego Ca, który wewnątrz komórki

wymaga pozakomórkowego Ca, który wewnątrz komórki

łączy się z kalmoduliną.

łączy się z kalmoduliną.



Okres półtrwania insuliny 5 min.

Okres półtrwania insuliny 5 min.

Działanie fizjologiczne insuliny

Działanie fizjologiczne insuliny



Receptory insulinowe - wątroba, mięśnie, tkanka

Receptory insulinowe - wątroba, mięśnie, tkanka

tłuszczowa, limfocyty, monocyty, granulocyty.

tłuszczowa, limfocyty, monocyty, granulocyty.



1. Przemiana węglowodanowa

1. Przemiana węglowodanowa



a) wątroba

a) wątroba



- ułatwianie wychwytu glukozy przez insulinę,

- ułatwianie wychwytu glukozy przez insulinę,



- aktywuje fosfofruktokinazę

- aktywuje fosfofruktokinazę



- aktywuje syntetazę glikogenową

- aktywuje syntetazę glikogenową



b) mięśnie

b) mięśnie



- niezbędna do przenoszenia glukozy przez błonę komórkową

- niezbędna do przenoszenia glukozy przez błonę komórkową



- aktywuje fosfofruktokinazę

- aktywuje fosfofruktokinazę



- aktywuje syntetazę glikogenową c)tkanka tłuszczowa

- aktywuje syntetazę glikogenową c)tkanka tłuszczowa



- pobudza transport glukozy do komórki

- pobudza transport glukozy do komórki



- aktywuje fosfofruktokinazę

- aktywuje fosfofruktokinazę



- aktywuje syntetazę glikogenową

- aktywuje syntetazę glikogenową

Działanie fizjologiczne insuliny

Działanie fizjologiczne insuliny



2. Przemiana tłuszczowa

2. Przemiana tłuszczowa



a) wątroba

a) wątroba



miejsce syntezy kwasów tłuszczowych (w obecności glukozy i

miejsce syntezy kwasów tłuszczowych (w obecności glukozy i

insuliny) (efekt antyketogeniczny)

insuliny) (efekt antyketogeniczny)



- ułatwia syntezę i uwalnianie lipazy lipoproteidowej

- ułatwia syntezę i uwalnianie lipazy lipoproteidowej



b) tkanka tłuszczowa

b) tkanka tłuszczowa



- powstawanie kwasów tłuszczowych

- powstawanie kwasów tłuszczowych



- ułatwianie wnikania glukozy celem powstania alfa-

- ułatwianie wnikania glukozy celem powstania alfa-

glicerofosforanu do estryfikacji wolnych kwasów

glicerofosforanu do estryfikacji wolnych kwasów

tłuszczowych.

tłuszczowych.



3. Przemiana białkowa

3. Przemiana białkowa



Zwiększene wbudowywanie aminokwasów do komórek

Zwiększene wbudowywanie aminokwasów do komórek

mięśniowych

mięśniowych



Obniżenie katabolizmu białek, zwiększenie syntezy białek

Obniżenie katabolizmu białek, zwiększenie syntezy białek

przez inne tkanki

przez inne tkanki

Glukagon

Glukagon



Pobudzenie wydzielania

Pobudzenie wydzielania



-Hipoglikemia

-Hipoglikemia



- aminokwasy (arginina, alanina)

- aminokwasy (arginina, alanina)



- obniżenie stężenia kwasów tłuszczowych

- obniżenie stężenia kwasów tłuszczowych



-hormony żołądkowo - jelitowe (CCK, GIP,

-hormony żołądkowo - jelitowe (CCK, GIP,

gastryna, sekretyna,

gastryna, sekretyna,



- pokarm białkowy (za pośrednictwem

- pokarm białkowy (za pośrednictwem

hormonów żołądkowo-jelitowych

hormonów żołądkowo-jelitowych

Działanie fizjologiczne

Działanie fizjologiczne

glukagonu

glukagonu



1. Przemiana węglowodanowa

1. Przemiana węglowodanowa



- działanie hipergłikemiczne, głównie poprzez pobudzenie

- działanie hipergłikemiczne, głównie poprzez pobudzenie

glikogenolizy

glikogenolizy



- stymulowanie glukoneogenezy

- stymulowanie glukoneogenezy



2. Przemiana tłuszczowa

2. Przemiana tłuszczowa



- aktywuje lipazę trójglicedydową - jest hormonem

- aktywuje lipazę trójglicedydową - jest hormonem

lipołitycznym

lipołitycznym



- podwyższa stężenie kwasów tłuszczowych i glicerolu.

- podwyższa stężenie kwasów tłuszczowych i glicerolu.



- ketogeneza wywołana przez oksydację kwasów

- ketogeneza wywołana przez oksydację kwasów

tłuszczowych.

tłuszczowych.



3. Przemiana białek

3. Przemiana białek



- działanie proteolityczne w wątrobie

- działanie proteolityczne w wątrobie



- działanie glukoneogenetyczne

- działanie glukoneogenetyczne



- hamuje syntezę białka.

- hamuje syntezę białka.

Tarczyca

Tarczyca



Jednostka czynnościowa - pęcherzyk (grono)

Jednostka czynnościowa - pęcherzyk (grono)

otoczony siecią naczyń włosowatych.

otoczony siecią naczyń włosowatych.



Nabłonek pęcherzyków z pojedynczej warstwy k-k

Nabłonek pęcherzyków z pojedynczej warstwy k-k

sześciennych.

sześciennych.



Światło pęcherzyka wypełnione bursztynowym płynem

Światło pęcherzyka wypełnione bursztynowym płynem

białkowym - koloidem.

białkowym - koloidem.



Mikrokosmki wnikają do koloidu od strony szczytowej k-k

Mikrokosmki wnikają do koloidu od strony szczytowej k-k

pęcherzykowych, tam reakcja jodowania.

pęcherzykowych, tam reakcja jodowania.



Koloid pobierany jest drogą endocytozy.

Koloid pobierany jest drogą endocytozy.



Komórki pęcherzykowe C wydzielające kalcytoninę.

Komórki pęcherzykowe C wydzielające kalcytoninę.



Funkcja tarczycy

Funkcja tarczycy



Produkcja hormonów: trójjodotyronina (T3)

Produkcja hormonów: trójjodotyronina (T3)

czterojodotyronina (T4, tyroksyna)

czterojodotyronina (T4, tyroksyna)

Regulacja czynności tarczycy

Regulacja czynności tarczycy



Oś podwzgórzowo - przysadkowo - tarczycowa.

Oś podwzgórzowo - przysadkowo - tarczycowa.

TRH wydzielany przez podwzgórze i do

TRH wydzielany przez podwzgórze i do

przedniego płata przysadki.

przedniego płata przysadki.



Stymuluje niektóre komórki zasadochłonne do

Stymuluje niektóre komórki zasadochłonne do

wydzielania TSH

wydzielania TSH



TSH stymuluje reakcje do syntezy jodotyronin

TSH stymuluje reakcje do syntezy jodotyronin



T3 i T4 hamują wydzielanie TSH

T3 i T4 hamują wydzielanie TSH



Inne czynniki regulujące

Inne czynniki regulujące



Estrogeny nasilają sekrecję TSH

Estrogeny nasilają sekrecję TSH



Duże dawki jodku hamują uwalnianie hormonu tarczycy

Duże dawki jodku hamują uwalnianie hormonu tarczycy



Somatostatyna hamuje wydzielanie TSH

Somatostatyna hamuje wydzielanie TSH

Skutki fizjologiczne działania

Skutki fizjologiczne działania

hormonu tarczycy

hormonu tarczycy



1. Wzrost podstawowej przemiany materii

1. Wzrost podstawowej przemiany materii



2. Wzrost i dojrzewanie kości

2. Wzrost i dojrzewanie kości



3. Dojrzewanie tkanki nerwowej

3. Dojrzewanie tkanki nerwowej



4. Prawidłowy rozwój umysłowy

4. Prawidłowy rozwój umysłowy



5. Niezbędny do prawidłowej laktacji

5. Niezbędny do prawidłowej laktacji



6. Efekt metaboliczny

6. Efekt metaboliczny



A. Przemiana węglowodanowa

A. Przemiana węglowodanowa



- w dawkach fizjologicznych wzmaga działanie insuliny

- w dawkach fizjologicznych wzmaga działanie insuliny



- w dawkach farmakologicznych jest czynnikiem

- w dawkach farmakologicznych jest czynnikiem

hiperglikemicznym,

hiperglikemicznym,



B. Przemiana białek

B. Przemiana białek



- w dawkach fizjologicznych działanie anaboliczne

- w dawkach fizjologicznych działanie anaboliczne



- w dawkach farmakologicznych działanie kataboliczne

- w dawkach farmakologicznych działanie kataboliczne



C. Przemiana tłuszczowa

C. Przemiana tłuszczowa



- pobudza przemianę lipidów (efekt lipolityczny większy od

- pobudza przemianę lipidów (efekt lipolityczny większy od

efektu lipogenicznego)

efektu lipogenicznego)

Kalcytonina

Kalcytonina



Polipeptyd z 32 reszt aminokwasowych,

Polipeptyd z 32 reszt aminokwasowych,

wydzielany przez komórki C tarczycy

wydzielany przez komórki C tarczycy



Dodatnia zależność liniowa ze stężeniem Ca

Dodatnia zależność liniowa ze stężeniem Ca



Skutki fizjologiczne

Skutki fizjologiczne



-hamowanie aktywności osteoklastycznej

-hamowanie aktywności osteoklastycznej

(hamowanie resorpcji kości)

(hamowanie resorpcji kości)



- zwiększa aktywność fosfatazy zasadowej w

- zwiększa aktywność fosfatazy zasadowej w

osteoblastach

osteoblastach



- hamuje jelitową resorpcję Ca i fosforanów

- hamuje jelitową resorpcję Ca i fosforanów



- w nerce zwiększa wydalanie fosforanów, Ca i Na

- w nerce zwiększa wydalanie fosforanów, Ca i Na



- hamuje aktywność 1 hydroksylazy 250HD

- hamuje aktywność 1 hydroksylazy 250HD

(zmniejsza syntezę kalcytriolu)

(zmniejsza syntezę kalcytriolu)

Przytarczyce

Przytarczyce

Parathormon

Parathormon



Polipeptyd 84 reszty aminokwasowe, wydzielany

Polipeptyd 84 reszty aminokwasowe, wydzielany

przez komórki główne 4 gruczołów przytarczycowych

przez komórki główne 4 gruczołów przytarczycowych



Hormon hiperakalcemiczny

Hormon hiperakalcemiczny



-reguluje stężenie Ca w osoczu - ujemna zależność liniowa

-reguluje stężenie Ca w osoczu - ujemna zależność liniowa



- stymuluje 1 hydroksylazę nerkową 250HD do

- stymuluje 1 hydroksylazę nerkową 250HD do

1,25dwuhydroksywitaminy D.

1,25dwuhydroksywitaminy D.



PTH zwiększa mobilizację Ca i fosforanów z kości

PTH zwiększa mobilizację Ca i fosforanów z kości



Działanie remodelujące kość

Działanie remodelujące kość



Wykazuje trojakie działanie na kość:

Wykazuje trojakie działanie na kość:



-stymuluje aktywność osteoklastyczną i osteocytową

-stymuluje aktywność osteoklastyczną i osteocytową



- pobudza łączenie się k-k macierzystych co prowadzi do

- pobudza łączenie się k-k macierzystych co prowadzi do

powstania k-k osteoklastycznych

powstania k-k osteoklastycznych



- wywołuje przejściowe hamowanie aktywności

- wywołuje przejściowe hamowanie aktywności

osteoblastycznej

osteoblastycznej

Parathormon

Parathormon



w nerkach

w nerkach



zwiększa próg nerkowy dla Ca, pobudza

zwiększa próg nerkowy dla Ca, pobudza

aktywną reabsorpcję Ca w kanaliku dystalnym,

aktywną reabsorpcję Ca w kanaliku dystalnym,



-hamuje reabsorpcję fosforanów w kanalikach

-hamuje reabsorpcję fosforanów w kanalikach

bliższych, co prowadzi do fosfaturii

bliższych, co prowadzi do fosfaturii



- zwiększa syntezę 1,25 dwuhydroksywitaminy

- zwiększa syntezę 1,25 dwuhydroksywitaminy

D (kalcytriolu) w kanalikach nerkowych

D (kalcytriolu) w kanalikach nerkowych



-zwiększa wydalanie nerkowe Na. K. HCO3, a

-zwiększa wydalanie nerkowe Na. K. HCO3, a

obniża wydalanie NH4 i H

obniża wydalanie NH4 i H