Zmiany osobiste jako cel

pomocy

Poziomy poznania i

Poziomy poznania i

rozpoznania

rozpoznania

Diagnoza psychologiczna

• Pomoc psychologiczna powinna opierać się

na diagnozie psychologicznej

• Diagnoza psychologiczna obejmuje

zjawiska psychiczne i zachowania

charakterystyczne dla konkretnego

paradygmatu, w którym dokonuje się

oceny stanu osoby

• Diagnoza zaburzeń zachowania a

procedury służące osiągnięciu zdrowia

• Diagnoza całościowa a diagnoza w

postępowaniu pomocowym

Diagnoza dla celów pomocy

psychologicznej

• W zależności od paradygmatu

będącego podstawą interwencji,
strategii postępowania dokonuje się
charakterystyki innych aspektów
struktury i mechanizmów
intrapsychicznych

Psychodynamiczne

Konflikt edypalny

Poziom patologii

Organizacji osobowości

Poznawczo-behawioralny

Przekonania kluczowe

Przekonania warunkowe

Myśli automatyczne

Humanistyczny

Poziom rozbieżności

między organizmicznym

Ja a

Ja samoaktualizacyjnym

Diagnoza obejmuje także:

• Rozstrzygnięcie na podstawie rozpoznania

stanu biopsychospołecznego osoba jaki rodzaj

kontraktu i/lub settingu powinien poprzedzać –

pomoc, psychoterapię

• Generalnie – w kryzysie pracuje się na

podstawie wyrażenia akceptacji pomocy, w

psychoterapii ustala się kontrakt obejmujący

różne elementy

• Wyjątki od zasady są formułowane przez

szkoły terapeutyczne i przez typ i poziom

patologii u pacjenta

• Osoby groźne dla zdrowia i życia własnego i

innych osób mogą być leczeni bez zgody

Perspektywa klienta i

pomagającego

• Diagnoza psychologiczna powinna

ułatwić zrozumienie podstawowego
problemu klienta

• Problemy zdiagnozowane przez

pomagającego mogą być rozbieżne z
tymi, na których koncentruje się
klient

• Ustalenie przyczyn rozbieżności –

najczęściej różne poziomy
rozpoznania problemu

Przykłady

Klient
• Jak życie strasznie

boli

• Nie wiem co mam

robić, dokąd
zmierzam

• Boję się, że

zostanę sama

• Gdy go nie ma,

jestem nikim

Pomagający
• Nieodporny na

frustrację?

• Zaburzenia

tożsamości i
zdolności do
rozpoznania?

• Tendencje

symbiotyczne, brak
separacji?

• Osobowość zależna?

Steiner – cztery warunki

dobrego kontraktu

• Obopólna zgoda

– prośba o terapię,

terapeuta przedstawia ofertę, oferta zostaje
przyjęta

• Sprawiedliwa wymiana

– obie strony będą

miały korzyści

• Kompetencje

– po stronie pomagającego do

diagnozy i pomocy, po stronie klienta
zdolność do zrozumienia sensu kontraktu

• Legalność

– zgodność z

podstawowymi prawami

• Realność

– możliwość zrealizowania

Pomagający a strony

kontraktu

• Instytucja – typy instytucji

wyznaczają inne standardy

• Klient – zgłaszany problem i stan oraz

jego umowa z instytucją

INTYTUCJA

INTYTUCJA

TERAPEUTA

TERAPEUTA

KLIENT

KLIENT

kontrakt

kontrakt

kontrakt

Kontrakt a

Kontrakt a

setting

setting

•

W procesie terapii zawieranie kontraktu

W procesie terapii zawieranie kontraktu

odbywa się po postępowaniu

odbywa się po postępowaniu

diagnostycznym w wyniku, którego terapeuta

diagnostycznym w wyniku, którego terapeuta

wstępnie określa poziom spełnianych przez

wstępnie określa poziom spełnianych przez

klienta kryteriów wymaganych w określonej

klienta kryteriów wymaganych w określonej

szkole terapeutycznej

szkole terapeutycznej

•

Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do

Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do

rodzaju pomocy psychologicznej, z której

rodzaju pomocy psychologicznej, z której

klient decyduje się (lub nie chce/decyduje

klient decyduje się (lub nie chce/decyduje

się) korzystać

się) korzystać

•

Setting

Setting

to ustalenie ram terapii: częstości,

to ustalenie ram terapii: częstości,

czasu sesji, odpłatności, czasami okresu

czasu sesji, odpłatności, czasami okresu

trwania terapii i formy zakończenia

trwania terapii i formy zakończenia

Pomaganie bez oporu

Pomaganie bez oporu

• We wszystkich szkołach terapii próbuje

się odpowiedzieć na pytanie „dlaczego

pacjent nie pozwala sobie pomóc?”

• Wskazuje się na opór, czyli mniej lub

bardziej świadome przeciwstawianie

się uczestnictwa w terapii i pracy nad

zmianą

• źródła oporu: pacjent, terapeuta i

czasami rodzaj ukonstytuowanej

między nimi relacji

KROKI:

KROKI:

pomagania bez oporu wg J.

pomagania bez oporu wg J.

Enright’a

Enright’a

1. Rozpoznanie gotowości do wzięcia

odpowiedzialności za podjęcie roli klienta

2. Określenie rzeczywistego problemu/celu

zmiany klienta

3. Określenie możliwości osiągnięcia celu

zmiany

4. Jakie są konkurencyjne motywy podjęcia

terapii osiągnięcia zmiany

5. Stwierdzenie czy ten terapeuta i ta

sytuacja osobista klienta jest całkowicie

odpowiednia do rozpoczęcia terapii

Rozpoznanie gotowości klienta

Rozpoznanie gotowości klienta

-

przykład

T: Słucham Pana? Co skłoniło Pana do

przyjścia?

K: Żona mi kazała, bo nie może ze mną

wytrzymać! lub Mam problemy ze sobą

T: To może wystarczy, że chwilę tu posiedzimy

razem?

K: Nie, bo ona zapyta, czy wszystko Panu

powiedziałem, każe mi się spowiadać i

tłumaczyć z każdego szczegółu

T: Zamiast się tłumaczyć lub zmyślać,

decydujesz się tu być i opowiedzieć mi

wszystko?

K: Tak, tak. Niech już będzie tak jak ona chce!

Tylko, co ja mam teraz robić? Może zada mi

Pan jakieś pytania?

1. Poziom odpowiedzialności za

1. Poziom odpowiedzialności za

podjęcie terapii

podjęcie terapii

• Celem tego etapu jest doprowadzenie klienta do

uznania udziału w terapii za własną decyzję,

czyli uznania możliwości wyboru „na tak lub na

nie”

• Klient może nie doświadczać potrzeby terapii,

ale powinien uznać wolę bycia w aktualnej

sytuacji z terapeutą po to aby mógł

odpowiedzieć rzetelnie na pytanie „Czego po

tym spotkaniu oczekuję?”

• W trakcie kolejnych spotkań ma szansę

rozpoznać swoje problemy albo zrezygnować z

dalszych spotkań (czasami zjawia się po jakimś

czasie i dopiero wówczas pracuje nad

problemami)

Pozycja terapeuty w trakcie

Pozycja terapeuty w trakcie

realizacji kroku 1

realizacji kroku 1

•

Terapeuta powinien posiadać przekonanie o

Terapeuta powinien posiadać przekonanie o

wolności wyboru i złudzeniu „przymusu

wolności wyboru i złudzeniu „przymusu

terapii” jako najlepszego wyjścia z sytuacji,

terapii” jako najlepszego wyjścia z sytuacji,

w której znalazł się klient

w której znalazł się klient

•

Terapeuta powinien być wolny od wszelkich

Terapeuta powinien być wolny od wszelkich

preferencji typu: „Każde odejście klienta to

preferencji typu: „Każde odejście klienta to

porażka, więc każdy kto przyjdzie powinien

porażka, więc każdy kto przyjdzie powinien

zostać”

zostać”

•

Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z

Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z

klientem kroku 1 powodują ciągły opór,

klientem kroku 1 powodują ciągły opór,

nawet po przejściu do następnych etapów

nawet po przejściu do następnych etapów

kontraktu

kontraktu

Poziomy pytania o wybór:

Poziomy pytania o wybór:

przykład

przykład

No, cóż, przecież jestem?

No, cóż, przecież jestem?

No przecież nie będę

No przecież nie będę

wychodził, jak już

wychodził, jak już

przyszedłem!

przyszedłem!

No pewnie

No pewnie

No dobra, dobra. Przecież nie

No dobra, dobra. Przecież nie

będziemy spierać się o

będziemy spierać się o

słowa

słowa

Tak,

Tak, widzę, że jesteś

widzę, że jesteś

. Ale nie

. Ale nie

wiem czy to jest Twój

wiem czy to jest Twój

wybór.

wybór.

Nie chodzi o to żebyś tu

Nie chodzi o to żebyś tu

siedział, bo już

siedział, bo już

przyszedłeś. Pytam czy

przyszedłeś. Pytam czy

chcesz tu zostać

chcesz tu zostać

.

.

Wiem, że „no pewnie” wcale

Wiem, że „no pewnie” wcale

nie znaczy „tak”

nie znaczy „tak”

Prawda, same słowa nic nie

Prawda, same słowa nic nie

znaczą, jeśli nie ma za nimi

znaczą, jeśli nie ma za nimi

Twojej decyzji. Zatem

Twojej decyzji. Zatem

pytam

pytam czy decydujesz

czy decydujesz

się

się

zostać?

zostać?

2. Określenie rzeczywistego

2. Określenie rzeczywistego

problemu - celu zmiany klienta

problemu - celu zmiany klienta

• Kliencie często skarżą się na problemy, które

są społecznie „podzielane” czy „uzgodnione”

np. nadwaga, brak energii do wykonywania

różnych prac, palenie

• Klienci nie pracują nad problemami, które są

uznawane społecznie, a nie osobiście

doświadczane

• Problem osobiście (prawdziwie)

doświadczany to taki, który powoduje

cierpienie, poczucie ograniczenia, braku

wyboru

• Pytania sprawdzające: W jaki sposób

doświadczasz tego (wskazywanego przez

klienta) problemu?

Uzgodnienie rzeczywistego

Uzgodnienie rzeczywistego

problemu:

problemu:

przykład

przykład

T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?

T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?

K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i

K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i

ważę 85 kg?

ważę 85 kg?

T: Jak to jest dla ciebie problemem?

T: Jak to jest dla ciebie problemem?

K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich

K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich

lekarzach. W końcu trafiłam do Pani!

lekarzach. W końcu trafiłam do Pani!

T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców,

T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców,

którzy bardzo chcą żeby Pani coś z tym zrobiła

którzy bardzo chcą żeby Pani coś z tym zrobiła

K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba.

K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba.

Mam koleżanki, które naprawdę mają z tym problem

Mam koleżanki, które naprawdę mają z tym problem

T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad

T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad

którym chciałaby Pani pracować?

którym chciałaby Pani pracować?

3. Określenie możliwości

3. Określenie możliwości

osiągnięcia celu zmiany

osiągnięcia celu zmiany

• Czy problem jest rozwiązalny? – to odnosi się

do świata rzeczywistości subiektywnej klienta

• Najczęściej nie chodzi tu o racjonalne

przekonania, a raczej o emocjonalne

przeświadczenie czy nadzieję

• Nie ma większego znaczenia fakt, że

terapeuta uznaje problem za rozwiązalny, jeśli

tego przekonania nie podziela klient

• Jeśli w trakcie pracy nad problemem klient

doświadczy, że jest on nierozwiązalny to

przeżywa cykl żal/ulga i wtedy określa nowy

problem, który może okazać się do

rozwiązania

Jeśli klient mówi: Tak, to da się

Jeśli klient mówi: Tak, to da się

rozwiązać? To zachodzą dwie

rozwiązać? To zachodzą dwie

możliwości:

możliwości:

• Może to być martwa nadzieja, w której jest

ukryta odmowa skonfrontowania się z
problemem i doświadczenia jego nie
rozwiązywalności; wtedy terapeuta powinien
zaprosić klienta aby spróbował go przekonać
(udowodnić), że osiągnięcie celu jest
prawdopodobne

• Oznacza głęboką nadzieję, że osiągnięcie

zmiany jest możliwe, nawet jeśli w obecnie
nie wiadomo jakimi sposobami

4. Motywy konkurencyjne do pracy

4. Motywy konkurencyjne do pracy

nad zmianą

nad zmianą

• Przeszkody oczywiste dla klienta i

terapeuty tzw. wtórne korzyści z
symptomu – palenia, objadania się,
napadów paniki

• przeszkody oczywiste dla terapeuty,

którym klient zazwyczaj zaprzecza np.
utrzymanie renty lub opieki ze strony
rodziny

• Przeszkody ukryte, wyłaniające się w

trakcie sesji, w czasie konkretnej pracy
nad problemem i zmianą

Konkurencyjne motywy

Konkurencyjne motywy

wyłaniają się, gdy:

wyłaniają się, gdy:

•

Formułuje się pytanie wprost „ Czy jest

Formułuje się pytanie wprost „ Czy jest

prawdopodobne, że możesz mieć z tych objawów

prawdopodobne, że możesz mieć z tych objawów

jakieś korzyści?” lub „Co ci to daje?”

jakieś korzyści?” lub „Co ci to daje?”

•

Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się

Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się

działo, gdy objaw zniknie „Mam czarodziejską

działo, gdy objaw zniknie „Mam czarodziejską

różdżkę, wyobraź sobie, że cię nią dotykam i

różdżkę, wyobraź sobie, że cię nią dotykam i

problem znika?

problem znika?

•

Zachęca się do powstrzymywania siebie lub

Zachęca się do powstrzymywania siebie lub

karania za wykonywanie jakiejś czynności;

karania za wykonywanie jakiejś czynności;

mężczyzna, który twierdzi, że jego głównym

mężczyzna, który twierdzi, że jego głównym

problemem jest to krzyczy na dzieci, szczególnie

problemem jest to krzyczy na dzieci, szczególnie

na syna „za każdym razem gdy będziesz wyzywał

na syna „za każdym razem gdy będziesz wyzywał

Krzysia, zapłacisz mu 10 zł”

Krzysia, zapłacisz mu 10 zł”

5. Czy to ten terapeuta i ta

5. Czy to ten terapeuta i ta

sytuacja?

sytuacja?

•

Klient po pierwszych spotkaniach ma

Klient po pierwszych spotkaniach ma

odpowiedzieć na pytanie czy ten

odpowiedzieć na pytanie czy ten

terapeuta wzbudza zaufanie, czy to jest

terapeuta wzbudza zaufanie, czy to jest

odpowiednia osoba

odpowiednia osoba

•

Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy

Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy

aktualna sytuacja życiowa jest

aktualna sytuacja życiowa jest

odpowiednia do podjęcia terapii;

odpowiednia do podjęcia terapii;

porównać znaczenie terapii do innych

porównać znaczenie terapii do innych

ważnych celów realizowanych aktualnie

ważnych celów realizowanych aktualnie

w życiu

w życiu

Opór jest znacznie mniejszy w

Opór jest znacznie mniejszy w

terapii, gdy:

terapii, gdy:

•

Klient decyduje się pracować nad

Klient decyduje się pracować nad

problemem

problemem

•

Skupia się nad czymś, czego

Skupia się nad czymś, czego

autentycznie doświadcza jako źródło

autentycznie doświadcza jako źródło

cierpienia czy braku w życiu

cierpienia czy braku w życiu

•

Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny

Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny

•

Ma zaufanie do terapeuty

Ma zaufanie do terapeuty

•

Nie ma żadnych większych

Nie ma żadnych większych

sprzecznych wartości czy

sprzecznych wartości czy

konkurencyjnych celów

konkurencyjnych celów

Kontrakt grupowy obejmuje:

Kontrakt grupowy obejmuje:

•

Niespecyficzne elementy, czyli te

Niespecyficzne elementy, czyli te

wszystkie wchodzące w skład

wszystkie wchodzące w skład

kontraktu indywidualnego

kontraktu indywidualnego

•

Specyficzne elementy do pracy

Specyficzne elementy do pracy

grupowej, czyli te stwarzające

grupowej, czyli te stwarzające

podstawy do poczucia

podstawy do poczucia

bezpieczeństwa i zaufania u

bezpieczeństwa i zaufania u

członków grupy

członków grupy

Specyficzne elementy kontraktu

Specyficzne elementy kontraktu

grupowego:

grupowego:

• Zasada dyskrecji, czyli zachowania tajemnicy o

doświadczeniach członków grupy

• Zasada włączonego Dorosłego, czyli członkowie

przychodzą na spotkanie grupy trzeźwi (bez

dodatkowych leków)

• Zasada nie stosowania przymusu, członkowie grupy

mogą, a nie muszą odpowiadać czy brać udziału we

wszystkich doświadczeniach grupowych

• Zasada wytrwałości, czyli wszyscy członkowie

rozpoczynają i kończą grupę razem

• Zasada nie przechodzenia do czynu, można wszystko

wyrazić werbalnie