Poznanie służące

Poznanie służące

pomaganiu

pomaganiu

pomoc bez oporu

pomoc bez oporu

Diagnoza psychologiczna

• Pomoc psychologiczna powinna opierać się

na diagnozie psychologicznej

• Diagnoza psychologiczna obejmuje inne

zjawiska psychiczne i zachowania w

zależności od paradygmatu, w którym

dokonuje się oceny stanu osoby

• Diagnoza zaburzeń zachowania a procedury

służące osiągnięciu zdrowia

• Diagnoza całościowa a diagnoza w

postępowaniu pomocowym

Diagnoza dla celów

pomocy psychologicznej

• W zależności od paradygmatu

będącego podstawą interwencji,
strategii postępowania dokonuje się
charakterystyki innych aspektów
struktury i mechanizmów
intrapsychicznych

Psychodynamiczne

Konflikt edypalny

Poziom patologii

Organizacji osobowości

Poznawczo-behawioralny

Przekonania kluczowe

Przekonania warunkowe

Myśli automatyczne

Humanistyczny

Poziom rozbieżności

między organizmicznym

Ja a

Ja samoaktualizacyjnym

Diagnoza obejmuje także:

• Rozstrzygnięcie na podstawie rozpoznania stanu

biopsychospołecznego osoba jaki rodzaj kontraktu

i/lub settingu powinien poprzedzać – pomoc,

psychoterapię

• Generalnie – w kryzysie pracuje się na podstawie

wyrażenia akceptacji pomocy, w psychoterapii

ustala się kontrakt obejmujący różne elementy

• Wyjątki od zasady są formułowane przez szkoły

terapeutyczne i przez typ i poziom patologii u

pacjenta

• Osoby groźne dla zdrowia i życia własnego i innych

osób mogą być leczeni bez zgody

Pomagający a strony

kontraktu

• Instytucja – typy instytucji

wyznaczają inne standardy

• Klient – zgłaszany problem i stan

oraz jego umowa z instytucją

INTYTUCJA

INTYTUCJA

TERAPEUTA

TERAPEUTA

KLIENT

KLIENT

kontrakt

kontrakt

kontrakt

Kontrakt a

Kontrakt a

setting

setting

•

W procesie terapii zawieranie kontraktu odbywa

W procesie terapii zawieranie kontraktu odbywa

się po postępowaniu diagnostycznym w wyniku,

się po postępowaniu diagnostycznym w wyniku,

którego terapeuta wstępnie określa poziom

którego terapeuta wstępnie określa poziom

spełnianych przez klienta kryteriów wymaganych

spełnianych przez klienta kryteriów wymaganych

w określonej szkole terapeutycznej

w określonej szkole terapeutycznej

•

Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do

Kontrakt dotyczy niezbędnych ustaleń, co do

rodzaju pomocy psychologicznej, z której klient

rodzaju pomocy psychologicznej, z której klient

decyduje się (lub nie chce/decyduje się) korzystać

decyduje się (lub nie chce/decyduje się) korzystać

•

Setting

Setting

to ustalenie ram terapii: częstości, czasu

to ustalenie ram terapii: częstości, czasu

sesji, odpłatności, czasami okresu trwania terapii i

sesji, odpłatności, czasami okresu trwania terapii i

formy zakończenia

formy zakończenia

Pomaganie bez oporu

Pomaganie bez oporu

•

We wszystkich szkołach terapii próbuje

We wszystkich szkołach terapii próbuje

się odpowiedzieć na pytanie „dlaczego

się odpowiedzieć na pytanie „dlaczego

pacjent nie pozwala sobie pomóc?”

pacjent nie pozwala sobie pomóc?”

•

Wskazuje się na opór, czyli mniej lub

Wskazuje się na opór, czyli mniej lub

bardziej świadome przeciwstawianie się

bardziej świadome przeciwstawianie się

uczestnictwa w terapii i pracy nad zmianą

uczestnictwa w terapii i pracy nad zmianą

•

źródła oporu: pacjent, terapeuta i czasami

źródła oporu: pacjent, terapeuta i czasami

rodzaj ukonstytuowanej między nimi

rodzaj ukonstytuowanej między nimi

relacji

relacji

KROKI:

KROKI:

pomagania bez oporu wg J.

pomagania bez oporu wg J.

Enright’a

Enright’a

1.

1.

Rozpoznanie gotowości do wzięcia

Rozpoznanie gotowości do wzięcia

odpowiedzialności za podjęcie roli klienta

odpowiedzialności za podjęcie roli klienta

2.

2.

Określenie rzeczywistego problemu/celu

Określenie rzeczywistego problemu/celu

zmiany klienta

zmiany klienta

3.

3.

Określenie możliwości osiągnięcia celu zmiany

Określenie możliwości osiągnięcia celu zmiany

4.

4.

Jakie są konkurencyjne motywy podjęcia

Jakie są konkurencyjne motywy podjęcia

terapii osiągnięcia zmiany

terapii osiągnięcia zmiany

5.

5.

Stwierdzenie czy ten terapeuta i ta sytuacja

Stwierdzenie czy ten terapeuta i ta sytuacja

osobista klienta jest całkowicie odpowiednia

osobista klienta jest całkowicie odpowiednia

do rozpoczęcia terapii

do rozpoczęcia terapii

Rozpoznanie gotowości klienta

Rozpoznanie gotowości klienta

-

przykład

T: Słucham Pana? Co skłoniło Pana do przyjścia?
K: Żona mi kazała, bo nie może ze mną wytrzymać! lub

Mam problemy ze sobą

T: To może wystarczy, że chwilę tu posiedzimy razem?
K: Nie, bo ona zapyta, czy wszystko Panu

powiedziałem, każe mi się spowiadać i tłumaczyć z

każdego szczegółu

T: Zamiast się tłumaczyć lub zmyślać, decydujesz się tu

być i opowiedzieć mi wszystko?

K: Tak, tak. Niech już będzie tak jak ona chce! Tylko,

co ja mam teraz robić? Może zada mi Pan jakieś

pytania?

1. Poziom odpowiedzialności

1. Poziom odpowiedzialności

za podjęcie terapii

za podjęcie terapii

•

Celem tego etapu jest doprowadzenie klienta do

Celem tego etapu jest doprowadzenie klienta do

uznania udziału w terapii za własną decyzję, czyli

uznania udziału w terapii za własną decyzję, czyli

uznania możliwości wyboru „na tak lub na nie”

uznania możliwości wyboru „na tak lub na nie”

•

Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale

Klient może nie doświadczać potrzeby terapii, ale

powinien uznać wolę bycia w aktualnej sytuacji z

powinien uznać wolę bycia w aktualnej sytuacji z

terapeutą po to aby mógł odpowiedzieć rzetelnie

terapeutą po to aby mógł odpowiedzieć rzetelnie

na pytanie „Czego po tym spotkaniu oczekuję?”

na pytanie „Czego po tym spotkaniu oczekuję?”

•

W trakcie kolejnych spotkań ma szansę rozpoznać

W trakcie kolejnych spotkań ma szansę rozpoznać

swoje problemy albo zrezygnować z dalszych

swoje problemy albo zrezygnować z dalszych

spotkań (czasami zjawia się po jakimś czasie i

spotkań (czasami zjawia się po jakimś czasie i

dopiero wówczas pracuje nad problemami)

dopiero wówczas pracuje nad problemami)

Pozycja terapeuty w trakcie

Pozycja terapeuty w trakcie

realizacji kroku 1

realizacji kroku 1

•

Terapeuta powinien posiadać przekonanie o

Terapeuta powinien posiadać przekonanie o

wolności wyboru i złudzeniu „przymusu terapii”

wolności wyboru i złudzeniu „przymusu terapii”

jako najlepszego wyjścia z sytuacji, w której

jako najlepszego wyjścia z sytuacji, w której

znalazł się klient

znalazł się klient

•

Terapeuta powinien być wolny od wszelkich

Terapeuta powinien być wolny od wszelkich

preferencji typu: „Każde odejście klienta to

preferencji typu: „Każde odejście klienta to

porażka, więc każdy kto przyjdzie powinien

porażka, więc każdy kto przyjdzie powinien

zostać”

zostać”

•

Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z

Zaniedbanie lub powierzchowne ustalenie z

klientem kroku 1 powodują ciągły opór, nawet

klientem kroku 1 powodują ciągły opór, nawet

po przejściu do następnych etapów kontraktu

po przejściu do następnych etapów kontraktu

Poziomy pytania o wybór:

Poziomy pytania o wybór:

przykład

przykład

No, cóż, przecież jestem?

No, cóż, przecież jestem?

No przecież nie będę

No przecież nie będę

wychodził, jak już

wychodził, jak już

przyszedłem!

przyszedłem!

No pewnie

No pewnie

No dobra, dobra. Przecież

No dobra, dobra. Przecież

nie będziemy spierać się

nie będziemy spierać się

o słowa

o słowa

Tak,

Tak, widzę, że jesteś

widzę, że jesteś

. Ale nie

. Ale nie

wiem czy to jest Twój

wiem czy to jest Twój

wybór.

wybór.

Nie chodzi o to żebyś tu

Nie chodzi o to żebyś tu

siedział, bo już przyszedłeś.

siedział, bo już przyszedłeś.

Pytam czy

Pytam czy chcesz tu zostać

chcesz tu zostać

.

.

Wiem, że „no pewnie” wcale

Wiem, że „no pewnie” wcale

nie znaczy „tak”

nie znaczy „tak”

Prawda, same słowa nic nie

Prawda, same słowa nic nie

znaczą, jeśli nie ma za nimi

znaczą, jeśli nie ma za nimi

Twojej decyzji. Zatem

Twojej decyzji. Zatem

pytam

pytam czy decydujesz

czy decydujesz

się

się

zostać?

zostać?

2. Określenie rzeczywistego

2. Określenie rzeczywistego

problemu - celu zmiany

problemu - celu zmiany

klienta

klienta

•

Kliencie często skarżą się na problemy, które są

Kliencie często skarżą się na problemy, które są

społecznie „podzielane” czy „uzgodnione” np.

społecznie „podzielane” czy „uzgodnione” np.

nadwaga, brak energii do wykonywania różnych

nadwaga, brak energii do wykonywania różnych

prac, palenie

prac, palenie

•

Klienci nie pracują nad problemami, które są

Klienci nie pracują nad problemami, które są

uznawane społecznie, a nie osobiście doświadczane

uznawane społecznie, a nie osobiście doświadczane

•

Problem osobiście (prawdziwie) doświadczany to

Problem osobiście (prawdziwie) doświadczany to

taki, który powoduje cierpienie, poczucie

taki, który powoduje cierpienie, poczucie

ograniczenia, braku wyboru

ograniczenia, braku wyboru

•

Pytania sprawdzające: W jaki sposób doświadczasz

Pytania sprawdzające: W jaki sposób doświadczasz

tego (wskazywanego przez klienta) problemu?

tego (wskazywanego przez klienta) problemu?

Uzgodnienie rzeczywistego

Uzgodnienie rzeczywistego

problemu:

problemu:

przykład

przykład

T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?

T: Co cię skłoniło do umówienia się na spotkanie?

K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i

K: Jestem za gruba, chyba Pani to widzi, mam 160 cm i

ważę 85 kg?

ważę 85 kg?

T: Jak to jest dla ciebie problemem?

T: Jak to jest dla ciebie problemem?

K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich

K: Rodzice nie dają mi żyć. Włóczą mnie po wszystkich

lekarzach. W końcu trafiłam do Pani!

lekarzach. W końcu trafiłam do Pani!

T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców, którzy

T: Rozumiem zatem, że jest to problem rodziców, którzy

bardzo chcą żeby Pani coś z tym zrobiła

bardzo chcą żeby Pani coś z tym zrobiła

K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba. Mam

K: No, właśnie! Przecież nie jestem wcale taka gruba. Mam

koleżanki, które naprawdę mają z tym problem

koleżanki, które naprawdę mają z tym problem

T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad którym

T: W takim razie czy ma Pani jakiś problem, nad którym

chciałaby Pani pracować?

chciałaby Pani pracować?

3. Określenie możliwości

3. Określenie możliwości

osiągnięcia celu zmiany

osiągnięcia celu zmiany

•

Czy problem jest rozwiązalny? – to odnosi się do

Czy problem jest rozwiązalny? – to odnosi się do

świata rzeczywistości subiektywnej klienta

świata rzeczywistości subiektywnej klienta

•

Najczęściej nie chodzi tu o racjonalne przekonania,

Najczęściej nie chodzi tu o racjonalne przekonania,

a raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję

a raczej o emocjonalne przeświadczenie czy nadzieję

•

Nie ma większego znaczenia fakt, że terapeuta

Nie ma większego znaczenia fakt, że terapeuta

uznaje problem za rozwiązalny, jeśli tego

uznaje problem za rozwiązalny, jeśli tego

przekonania nie podziela klient

przekonania nie podziela klient

•

Jeśli w trakcie pracy nad problemem klient

Jeśli w trakcie pracy nad problemem klient

doświadczy, że jest on nierozwiązalny to przeżywa

doświadczy, że jest on nierozwiązalny to przeżywa

cykl żal/ulga i wtedy określa nowy problem, który

cykl żal/ulga i wtedy określa nowy problem, który

może okazać się do rozwiązania

może okazać się do rozwiązania

Jeśli klient mówi: Tak, to da się

Jeśli klient mówi: Tak, to da się

rozwiązać? To zachodzą dwie

rozwiązać? To zachodzą dwie

możliwości:

możliwości:

•

Może to być martwa nadzieja, w której jest

Może to być martwa nadzieja, w której jest

ukryta odmowa skonfrontowania się z

ukryta odmowa skonfrontowania się z

problemem i doświadczenia jego nie

problemem i doświadczenia jego nie

rozwiązywalności; wtedy terapeuta powinien

rozwiązywalności; wtedy terapeuta powinien

zaprosić klienta aby spróbował go przekonać

zaprosić klienta aby spróbował go przekonać

(udowodnić), że osiągnięcie celu jest

(udowodnić), że osiągnięcie celu jest

prawdopodobne

prawdopodobne

•

Oznacza głęboką nadzieję, że osiągnięcie zmiany

Oznacza głęboką nadzieję, że osiągnięcie zmiany

jest możliwe, nawet jeśli w obecnie nie wiadomo

jest możliwe, nawet jeśli w obecnie nie wiadomo

jakimi sposobami

jakimi sposobami

4. Motywy konkurencyjne do

4. Motywy konkurencyjne do

pracy nad zmianą

pracy nad zmianą

•

Przeszkody oczywiste dla klienta i terapeuty

Przeszkody oczywiste dla klienta i terapeuty

tzw. wtórne korzyści z symptomu – palenia,

tzw. wtórne korzyści z symptomu – palenia,

objadania się, napadów paniki

objadania się, napadów paniki

•

przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym

przeszkody oczywiste dla terapeuty, którym

klient zazwyczaj zaprzecza np. utrzymanie

klient zazwyczaj zaprzecza np. utrzymanie

renty lub opieki ze strony rodziny

renty lub opieki ze strony rodziny

•

Przeszkody ukryte, wyłaniające się w

Przeszkody ukryte, wyłaniające się w

trakcie sesji, w czasie konkretnej pracy nad

trakcie sesji, w czasie konkretnej pracy nad

problemem i zmianą

problemem i zmianą

Konkurencyjne motywy

Konkurencyjne motywy

wyłaniają się, gdy:

wyłaniają się, gdy:

•

Formułuje się pytanie wprost „ Czy jest

Formułuje się pytanie wprost „ Czy jest

prawdopodobne, że możesz mieć z tych objawów

prawdopodobne, że możesz mieć z tych objawów

jakieś korzyści?” lub „Co ci to daje?”

jakieś korzyści?” lub „Co ci to daje?”

•

Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,

Prosi się o fantazję na temat tego, co będzie się działo,

gdy objaw zniknie „Mam czarodziejską różdżkę,

gdy objaw zniknie „Mam czarodziejską różdżkę,

wyobraź sobie, że cię nią dotykam i problem znika?

wyobraź sobie, że cię nią dotykam i problem znika?

•

Zachęca się do powstrzymywania siebie lub karania za

Zachęca się do powstrzymywania siebie lub karania za

wykonywanie jakiejś czynności; mężczyzna, który

wykonywanie jakiejś czynności; mężczyzna, który

twierdzi, że jego głównym problemem jest to krzyczy

twierdzi, że jego głównym problemem jest to krzyczy

na dzieci, szczególnie na syna „za każdym razem gdy

na dzieci, szczególnie na syna „za każdym razem gdy

będziesz wyzywał Krzysia, zapłacisz mu 10 zł”

będziesz wyzywał Krzysia, zapłacisz mu 10 zł”

5. Czy to ten terapeuta i ta

5. Czy to ten terapeuta i ta

sytuacja?

sytuacja?

•

Klient po pierwszych spotkaniach ma

Klient po pierwszych spotkaniach ma

odpowiedzieć na pytanie czy ten terapeuta

odpowiedzieć na pytanie czy ten terapeuta

wzbudza zaufanie, czy to jest odpowiednia

wzbudza zaufanie, czy to jest odpowiednia

osoba

osoba

•

Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy

Klient ma odpowiedzieć na pytanie czy

aktualna sytuacja życiowa jest odpowiednia

aktualna sytuacja życiowa jest odpowiednia

do podjęcia terapii; porównać znaczenie

do podjęcia terapii; porównać znaczenie

terapii do innych ważnych celów

terapii do innych ważnych celów

realizowanych aktualnie w życiu

realizowanych aktualnie w życiu

Opór jest znacznie mniejszy w

Opór jest znacznie mniejszy w

terapii, gdy:

terapii, gdy:

•

Klient decyduje się pracować nad

Klient decyduje się pracować nad

problemem

problemem

•

Skupia się nad czymś, czego autentycznie

Skupia się nad czymś, czego autentycznie

doświadcza jako źródło cierpienia czy

doświadcza jako źródło cierpienia czy

braku w życiu

braku w życiu

•

Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny

Naprawdę czuje, że cel jest osiągalny

•

Ma zaufanie do terapeuty

Ma zaufanie do terapeuty

•

Nie ma żadnych większych sprzecznych

Nie ma żadnych większych sprzecznych

wartości czy konkurencyjnych celów

wartości czy konkurencyjnych celów

Kontrakt grupowy obejmuje:

Kontrakt grupowy obejmuje:

•

Niespecyficzne elementy, czyli te

Niespecyficzne elementy, czyli te

wszystkie wchodzące w skład

wszystkie wchodzące w skład

kontraktu indywidualnego

kontraktu indywidualnego

•

Specyficzne elementy do pracy

Specyficzne elementy do pracy

grupowej, czyli te stwarzające

grupowej, czyli te stwarzające

podstawy do poczucia bezpieczeństwa

podstawy do poczucia bezpieczeństwa

i zaufania u członków grupy

i zaufania u członków grupy

Specyficzne elementy

Specyficzne elementy

kontraktu grupowego:

kontraktu grupowego:

•

Zasada dyskrecji, czyli zachowania tajemnicy o

Zasada dyskrecji, czyli zachowania tajemnicy o

doświadczeniach członków grupy

doświadczeniach członków grupy

•

Zasada włączonego Dorosłego, czyli członkowie

Zasada włączonego Dorosłego, czyli członkowie

przychodzą na spotkanie grupy trzeźwi (bez

przychodzą na spotkanie grupy trzeźwi (bez

dodatkowych leków)

dodatkowych leków)

•

Zasada nie stosowania przymusu, członkowie grupy

Zasada nie stosowania przymusu, członkowie grupy

mogą, a nie muszą odpowiadać czy brać udziału we

mogą, a nie muszą odpowiadać czy brać udziału we

wszystkich doświadczeniach grupowych

wszystkich doświadczeniach grupowych

•

Zasada wytrwałości, czyli wszyscy członkowie

Zasada wytrwałości, czyli wszyscy członkowie

rozpoczynają i kończą grupę razem

rozpoczynają i kończą grupę razem

•

Zasada nie przechodzenia do czynu, można wszystko

Zasada nie przechodzenia do czynu, można wszystko

wyrazić werbalnie

wyrazić werbalnie

Literatura, którą możesz na ten

temat przeczytać:

• Santorski, J. (red.). (1993. ABC

psychologicznej pomocy. Rezonans
i Dialog (T. 8). Warszawa: Jacek
Santorski & CO Agencja
Wydawnicza