Techniki i

Techniki i

umiejętności służące

umiejętności służące

pomaganiu

pomaganiu

Wykład 3

Umiejętności pomagania

Umiejętności podstawowe to

poszczególne interwencje i odpowiednia

postawa pomagającego, który powinien

przestrzegać określone wartości;
Interwencje wraz z uaktywnieniem

czynników leczących w odpowiednich

warunkach, to strategie i procedury
Procedury i strategie tworzą szkoły

terapeutyczne

Systemy terapeutyczne, strategie,

Systemy terapeutyczne, strategie,

interwencje

interwencje

psychoanalizabehawioryzm

Terapia

poznawcza

Terapia

humanistyczna

Czynniki leczące

Relacja terapeutyczna

Strategie

parafraza

klaryfikacja

Konfrontacja

informowanie

słuchanie

interpretacja

Kierowanie

odzwierciedlanie

Pierwsze spotkanie terapeuty

Pierwsze spotkanie terapeuty

i klienta

i klienta

ZACHOWANIA KLIENTA

ZACHOWANIA KLIENTA

Męczę się...!

Męczę się...!

Jest mi w życiu niedobrze, bo ....

Jest mi w życiu niedobrze, bo ....

Nie daję rady!

Nie daję rady!

Ciągle powtarzam to samo....

Ciągle powtarzam to samo....

Potrzebuję pomocy!

Potrzebuję pomocy!

ZACHOWANIA TERAPEUTY

ZACHOWANIA TERAPEUTY

Dlaczego zdecydował się na

Dlaczego zdecydował się na

terapię akurat teraz?

terapię akurat teraz?

Czego ode mnie chce?

Czego ode mnie chce?

Czy jestem w staniu mu pomóc?

Czy jestem w staniu mu pomóc?

Jak spostrzega swój problem?

Jak spostrzega swój problem?

PODSTAWOWE HIPOTEZY

PODSTAWOWE HIPOTEZY

Słyszę, że cierpi z powodu...

Słyszę, że cierpi z powodu...

Nie wiem czego ode mnie oczekuje

Nie wiem czego ode mnie oczekuje

Boję się, czego w nim?

Boję się, czego w nim?

Jego problem polega na...

Jego problem polega na...

PODSTAWOWE KOMUNIKATY

PODSTAWOWE KOMUNIKATY

Potrzebuję więcej zrozumienia,
miłości
Potrzebuję nowych umiejętności
Nie kieruję swoim zachowaniem

Słuchanie:

Słuchanie:

Złożona werbalna i pozawerbalna umiejętność,

a jej forma musi być dostosowana do

wymogów kulturowych i społecznych
Warunek konieczny adekwatnych do sytuacji i

trafnych paradygmatycznie interwencji

werbalnych, wskazujących na słuchanie
podstawa nawiązania kontaktu z drugą osobą
Zmienna modyfikująca siłę przymierza

terapeutycznego, ze względu na właściwości

nagradzające, wzmacniające

Komponenty słuchania:

Komponenty słuchania:

odpowiednia pozycja pod względem bliskości - dystansu,
umożliwiająca terapeucie i/lub pacjentowi swobodę w
kontakcie
Swobodna pozycja ciała, skoncentrowana na kontakcie z
pacjentem/klientem np. lekkie wychylenie się do
rozmówcy
Utrzymanie kontaktu wzrokowego dostosowanego do
prowadzonej rozmowy
Gestykulacja dostosowana do „atmosfery” spotkania z
pacjentem/klientem i jego temperamentu (wskazana
rozbieżność o 2-3 stopnie)

Błędy w słuchaniu:

Błędy w słuchaniu:



Koncentrowanie się na własnych sprawach

Koncentrowanie się na własnych sprawach

(zmęczenie, własne

(zmęczenie, własne

problemy...)

problemy...)



oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad

oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad



filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr

filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr

kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on

kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on

decyduje o tym co uznamy za „normalne”

decyduje o tym co uznamy za „normalne”



etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo

etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo

chorób

chorób



nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania

nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania

informacyjne

informacyjne



powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?

powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?



współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie,

współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie,

rodzi bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady

rodzi bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady



Przerywanie

Przerywanie

klientowi w czasie jego wypowiedzi

klientowi w czasie jego wypowiedzi

Umiejętności pomagania wg

Umiejętności pomagania wg

Johnsona

Johnsona



Ocena (O) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca osądził,

czy kłopoty nadawcy są słuszne, właściwe, poważne i

prawdziwe. Odbiorca w jakiś sposób daje do

zrozumienia, co nadawca może lub powinien zrobić



Interpretacja (I) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca

chce nauczyć nadawcę, powiedzieć mu, co ten problem

znaczy, co naprawdę doświadcza bądź co się z nim

dzieje. Odbiorca daje poznać – wyraźnie lub subtelnie –

co nadawca może lub powinien myśleć.



 Wsparcie (W) – odpowiedź wskazuje, że zamiarem

odbiorcy jest uspokoić, uśmierzyć, stłumić intensywność

uczuć nadawcy. Odbiorca daje do zrozumienia, że

nadawca nie powinien czuć tego, co czuje.

Umiejętności pomagania wg

Umiejętności pomagania wg

Johnsona cd.

Johnsona cd.

Badanie (B) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca
poszukuje dalszych informacji, chce wywołać
dyskusję lub prowadzić rozmowę według pewnego
planu, zadawać pytania. Daje do zrozumienia, że
nadawca powinien albo może mieć korzyści z
rozwijania tematu i dalszej rozmowy.
Rozumienie ( R ) – odpowiedź wskazuje, że
odbiorca ma zamiar jedynie zapytać, czy dokładnie
zrozumiał: co nadawca powiedział, co czuje w
związku ze swoimi problemami, i jak je widzi.

Przykład.

Przykład.

Dziewczyna około

Dziewczyna około

20 lat

20 lat

Naprawdę nienawidzę swojego ojca.

Dlaczego on mnie tutaj przyprowadził.
Zawsze myślałam, że to dobry i
porządny człowiek! Teraz dopiero
poznałam jego prawdziwe oblicze. Pani
też go pozna. Tylko na początku wydaje
się taki miły i uprzejmy, ale potem...!
Nienawidzę! Nienawidzę! (krzyczy).

Typy odpowiedzi:

Typy odpowiedzi:

1.

Powiedz mi, co takiego się wydarzyło? Czy

coś się stało?

2.

Słyszę, jak krzyczysz, że go nienawidzisz,

chociaż kiedyś myślałaś, że to dobry człowiek.

3.

Jesteś bardzo wzburzona. Przecież Twój

ojciec chce tylko Twojego dobra.

4.

W Twoim wieku często jest się

niezadowolonym z własnych rodziców.

5.

Najlepiej, jak porozmawiasz z Ojcem, może

wówczas dojdziecie do porozumienia. 

Typy interwencji wg

Typy interwencji wg

Brammera

Brammera

1. Umiejętności słuchania - postawa i reakcje

słowne

 

Parafrazowanie

–

powtórzenie

podstawowego

komunikatu przy użyciu podobnych słów, ale w

krótszej formie.

Klaryfikowanie

– sens podstawowego komunikatu

lub sens dwóch, trzech sprzecznych komunikatów.

 

Sprawdzanie percepcji

– powtórzenie w przypadku

bardzo niejasnych komunikatów np. Czy dobrze

Cię rozumiem.....

Umiejętności wspomagające

Umiejętności wspomagające

słuchanie:

słuchanie:

Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu

Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu

podstawowego komunikatu

podstawowego komunikatu

klienta

klienta

przy użyciu podobnych,

przy użyciu podobnych,

lecz zazwyczaj w mniejszej ilości słów:

lecz zazwyczaj w mniejszej ilości słów:

1.

1.

Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim

Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim

sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego

sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego

,

,

co

co

klient

klient

mówi

mówi

2.

2.

K

K

omunikowanie

omunikowanie

klientowi

klientowi

, że usiłujesz rozumieć jego

, że usiłujesz rozumieć jego

podstawowe przesłanie i że nadążasz za jego werbalną

podstawowe przesłanie i że nadążasz za jego werbalną

eksploracją

eksploracją

3.

3.

Parafraza może też dotyczyć uczuć

Parafraza może też dotyczyć uczuć

4.

4.

Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocn

Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocn

a

a

przy

przy

klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści

klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści

Kroki w formułowaniu

Kroki w formułowaniu

parafrazy

parafrazy



wsłuchaj się w podstawowy komunikat

wsłuchaj się w podstawowy komunikat

pacjenta

pacjenta



sformułuj i przedstaw

sformułuj i przedstaw

pacjentowi

pacjentowi

zwięzłe i proste podsumowanie

zwięzłe i proste podsumowanie

podstawowego komunikatu

podstawowego komunikatu



obserwuj oznaki ze strony

obserwuj oznaki ze strony

pacjenta

pacjenta

lub

lub

zażądaj odpowiedzi, która potwierdzi lub

zażądaj odpowiedzi, która potwierdzi lub

zaprzeczy, że parafraza jest trafna i

zaprzeczy, że parafraza jest trafna i

pomocna w poprawianiu rozumienia

pomocna w poprawianiu rozumienia

Klaryfikowanie

Klaryfikowanie

Stosuje się wówczas, gdy klient podaje

Stosuje się wówczas, gdy klient podaje

sprzeczne ze sobą informacje o stosunku do

sprzeczne ze sobą informacje o stosunku do

jakiejś osoby, przeżywanych uczuciach,

jakiejś osoby, przeżywanych uczuciach,

odnoszeniu się do sytuacji czy siebie

odnoszeniu się do sytuacji czy siebie

Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty

Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty

przekazywane przez klienta

przekazywane przez klienta

Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji

Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji

wypowiedzi jak w parafrazie

wypowiedzi jak w parafrazie

Sprawdź czy klient usłyszał, że mówi o

Sprawdź czy klient usłyszał, że mówi o

dwóch sprzecznych uczuciach,

dwóch sprzecznych uczuciach,

oczekiwaniach, nastawieniach

oczekiwaniach, nastawieniach

Umiejętności kierowania

Umiejętności kierowania



Pośrednie

Pośrednie

– pytania otwierające rozmowę, bez wskazania jej

– pytania otwierające rozmowę, bez wskazania jej

kierunku i/lub pytania zachęcające do eksploracji i

kierunku i/lub pytania zachęcające do eksploracji i

odpowiedzialności za tok rozmowy.

odpowiedzialności za tok rozmowy.



Bezpośrednie

Bezpośrednie

– pytania skierowane na pewne obszary

– pytania skierowane na pewne obszary

funkcjonowania osoby – pytania zachęcające do poszerzenia

funkcjonowania osoby – pytania zachęcające do poszerzenia

świadomości jakiegoś aspektu siebie bądź wydarzeń.

świadomości jakiegoś aspektu siebie bądź wydarzeń.



Ogniskowanie

Ogniskowanie

(koncentrowanie) – na wybranej przez

(koncentrowanie) – na wybranej przez

pomagającego idei lub uczuciu, które zostało uznane za

pomagającego idei lub uczuciu, które zostało uznane za

znaczące.

znaczące.



Zadawanie pytań

Zadawanie pytań

– otwarte (Jak tego doświadczasz?),

– otwarte (Jak tego doświadczasz?),

zamknięte (Kiedy?, Kto? Jak często? itp.)

zamknięte (Kiedy?, Kto? Jak często? itp.)

Odzwierciedlanie: cel

Odzwierciedlanie: cel

Zrozumienie przekazu
Zakomunikowanie klientowi, że
postrzega się świat podobnie jak
on
Poszerzanie świadomości

Umiejętności

Umiejętności

odzwierciedlania

odzwierciedlania



Odzwierciedlanie uczuć

Odzwierciedlanie uczuć

– nazywanie uczuć,

– nazywanie uczuć,

które przeżywa (manifestuje) osoba w celu

które przeżywa (manifestuje) osoba w celu

możliwości ich rozpoznawania przez osobę.

możliwości ich rozpoznawania przez osobę.



Odzwierciedlanie doświadczeń

Odzwierciedlanie doświadczeń

– szczególnie w

– szczególnie w

przypadku

obserwowanej

sprzeczności

przypadku

obserwowanej

sprzeczności

pomiędzy

relacją

wydarzeń

a

mimiką,

pomiędzy

relacją

wydarzeń

a

mimiką,

gestykulacją (stosuj opis tego co widzisz, z

gestykulacją (stosuj opis tego co widzisz, z

powtórzeniem tego co słyszysz!).

powtórzeniem tego co słyszysz!).



Odzwierciedlanie treści

Odzwierciedlanie treści

– podobne do parafrazy

– podobne do parafrazy

Odzwierciedlenie uczuć

Odzwierciedlenie uczuć

zależy od:

zależy od:

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę

cielesnych, somatycznych oznak uczuć

cielesnych, somatycznych oznak uczuć

przeżywanych przez osobę (Jeśli klient nie

przeżywanych przez osobę (Jeśli klient nie

rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co czujesz? jest

rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co czujesz? jest

nieefektywne)

nieefektywne)

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę

własnych uczuć

własnych uczuć

Umiejętności stosownego nazywania uczuć

Umiejętności stosownego nazywania uczuć

(błędne: Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)

(błędne: Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)

Odzwierciedlenie

Odzwierciedlenie

doświadczenia

doświadczenia

Zauważ sprzeczność między przekazem

Zauważ sprzeczność między przekazem

werbalnym (narracją) a zachowaniem,

werbalnym (narracją) a zachowaniem,

gestykulacją, mimiką klienta

gestykulacją, mimiką klienta

Np. gdy klient, uśmiechając się, opowiada o
tym, jak bardzo mu zależy na dziewczynie i
równocześnie zaciska pięści

Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem

Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem

dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,

dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,

nazywając także rozpoznawane uczucie

nazywając także rozpoznawane uczucie

Umiejętności konfrontowania

Umiejętności konfrontowania

–

–

jak doświadczasz tego, co

jak doświadczasz tego, co

dzieje się w relacji

dzieje się w relacji



Rozpoznawanie swoich uczuć

Rozpoznawanie swoich uczuć

– co dzieje się z

– co dzieje się z

Tobą podczas

Tobą podczas

relacji i

relacji i

rozmowy z

rozmowy z

pacjentem

pacjentem

(przeciwprzeniesienie)

(przeciwprzeniesienie)



Opisywanie i dzielenie się uczuciami

Opisywanie i dzielenie się uczuciami

– Tylko w

– Tylko w

przypadku odpowiedniego poziomu zaufania w

przypadku odpowiedniego poziomu zaufania w

relacji oraz po ocenie możliwości osoby do

relacji oraz po ocenie możliwości osoby do

przyjęcia danego komunikatu (model)

przyjęcia danego komunikatu (model)



Udzielanie informacji zwrotnych

Udzielanie informacji zwrotnych

– wyrażanie

– wyrażanie

uczuć i opinii (opisz zachowanie, a następnie

uczuć i opinii (opisz zachowanie, a następnie

Twoje wrażenie).

Twoje wrażenie).

Przeciwwskazania do

Przeciwwskazania do

konfrontacji

konfrontacji



Terapeuta nie odróżnia uczuć „tu i teraz” od

Terapeuta nie odróżnia uczuć „tu i teraz” od

emocji wynikających z przeciwprzeniesienia

emocji wynikających z przeciwprzeniesienia



Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje

Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje

moment, w którym można dokonać

moment, w którym można dokonać

konfrontacji np. zbyt wcześnie czy późno

konfrontacji np. zbyt wcześnie czy późno



Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki

Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki

poziom podejrzliwości i nieufności

poziom podejrzliwości i nieufności



Niski poziom przymierza terapeutycznego

Niski poziom przymierza terapeutycznego



Doświadczanie przez klienta wysokiego

Doświadczanie przez klienta wysokiego

poziomu stresu lub kryzysu

poziomu stresu lub kryzysu



W poprzedzających reakcjach klient daje

W poprzedzających reakcjach klient daje

znać, że czuje się niezrozumiany

znać, że czuje się niezrozumiany

Skutki efektywnej

Skutki efektywnej

konfrontacji:

konfrontacji:

Terapeuta staje się modelem do
naśladowania w procesie rozpoznawania i
przekazywania uczuć
Dzielenie się uczuciami zwiększa znacząco
poziom zaufania
Dzielenie się uczuciami negatywnymi, bez
przerwania relacji, powoduje poczucie
przyzwolenie do bardziej zróżnicowanych
reakcji w kontaktach z innymi ludźmi

Umiejętności

Umiejętności

interpretowania

interpretowania



Metafory

Metafory



Fantazje, bajki

Fantazje, bajki



Interpretacja zgodna z założeniami

Interpretacja zgodna z założeniami

koncepcji psychologicznej natury

koncepcji psychologicznej natury

człowieka

człowieka

I

I

nterpretowani

nterpretowani

e

e

Jest to aktywne wyjaśnianie klientowi
znaczenia zdarzeń, tak aby mógł on
uświadomić sobie motywy własnego
postępowania, różne aspekty własnego Ja, itp.
Interpretowanie może mieć różny charakter
w zależności od paradygmatu: interpretacje
funkcjonalne, genetyczne
Poziomy interpretacji: od parafrazy do
interpretacji genetycznej

Przykład: Byłem wczoraj na przyjęciu, za dużo
wypiłem. Wybuchnąłem płaczem. Płakałem,
płakałem. Jestem taki samotny. Tak mi wstyd.

1. Upiłeś się, płakałeś, teraz Ci wstyd
2. Widzę, że wstydzisz się nadal, gdy opowiadasz o

wczorajszym

3. Masz sobie za złe, że wczoraj straciłeś kontrolę nad

sobą

4. Piłeś aż do momentu upicia się. To ci pozwoliło

ujawnić swoje skrywane uczucia, a teraz karzesz się
za to, że pozwoliłeś sobie na takie zachowania

5. Czujesz się tak samotny i zrozpaczony, jak w

dzieciństwie, gdy matka oddawała cię do babci

6. Pragniesz poczuć się znowu w ramionach matki

Zasady interpretacji

Interpretacja powinna być dostosowana do

poziomu gotowości klienta (poziomu obrony)
Najpierw podaje się interpretację

funkcjonalną potem genetyczną
W interpretacji funkcjonalnej pojawia się

rozpoznanie „pozytywnych”,

zaspokajających aspektów objawów,

nieprzystosowawczych wzorców zachowania
Najpierw interpretację obron, potem lęków

przed pragnieniami i pragnień

Umiejętności

informowania



Przekazywanie informacji

Przekazywanie informacji

– odpowiadanie

– odpowiadanie

na zadane pytania lub przekazywanie

na zadane pytania lub przekazywanie

informacji wymaganych etyką zawodową

informacji wymaganych etyką zawodową



Sugerowanie

i

dzielenie

się

Sugerowanie

i

dzielenie

się

doświadczeniem

doświadczeniem

– tylko w poradnictwie

– tylko w poradnictwie

,

,

czasami w niektórych okolicznościach w

czasami w niektórych okolicznościach w

interwencji w kryzysie

interwencji w kryzysie

Umiejętności podsumowania i

Umiejętności podsumowania i

łączenia tematów

łączenia tematów



Wskazywanie na podstawowe tematy

Wskazywanie na podstawowe tematy

rozmowy albo życiowe

rozmowy albo życiowe



Podsumowanie części lub całej rozmowy

Podsumowanie części lub całej rozmowy



Wskazanie na powtarzający się na

Wskazanie na powtarzający się na

kolejnych sesjach temat

kolejnych sesjach temat