Techniki i umiej

ę

tno

ś

ci

Techniki i umiej

ę

tno

ś

ci

słu

żą

ce pomaganiu

słu

żą

ce pomaganiu

słu

żą

ce pomaganiu

słu

żą

ce pomaganiu

Wykład 3

Umiejętności pomagania

Umiejętności podstawowe to poszczególne
interwencje i odpowiednia postawa
pomagającego, który powinien przestrzegać
określone wartości;

określone wartości;
Interwencje wraz z uaktywnieniem
czynników leczących w odpowiednich
warunkach, to strategie i procedury
Procedury i strategie tworzą szkoły
terapeutyczne

Systemy terapeutyczne, strategie,

Systemy terapeutyczne, strategie,

interwencje

interwencje

psychoanaliza

behawioryzm

Terapia

poznawcza

Terapia

humanistyczna

Czynniki leczące

Relacja terapeutyczna

Strategie

parafraza

klaryfikacja

Konfrontacja

informowanie

słuchanie

interpretacja

Kierowanie

odzwierciedlanie

Pierwsze spotkanie terapeuty i klienta

Pierwsze spotkanie terapeuty i klienta

ZACHOWANIA KLIENTA

ZACHOWANIA KLIENTA

Męczę się...!

Męczę się...!
Jest mi w życiu niedobrze, bo ....

Jest mi w życiu niedobrze, bo ....
Nie daję rady!

Nie daję rady!
Ciągle powtarzam to samo....

Ciągle powtarzam to samo....

ZACHOWANIA TERAPEUTY

ZACHOWANIA TERAPEUTY

Dlaczego zdecydował się na

Dlaczego zdecydował się na
terapię akurat teraz?

terapię akurat teraz?
Czego ode mnie chce?

Czego ode mnie chce?
Czy jestem w staniu mu pomóc?

Czy jestem w staniu mu pomóc?

Ciągle powtarzam to samo....

Ciągle powtarzam to samo....
Potrzebuję pomocy!

Potrzebuję pomocy!

Czy jestem w staniu mu pomóc?

Czy jestem w staniu mu pomóc?
Jak spostrzega swój problem?

Jak spostrzega swój problem?

PODSTAWOWE HIPOTEZY

PODSTAWOWE HIPOTEZY

Słyszę, że cierpi z powodu...

Słyszę, że cierpi z powodu...
Nie wiem czego ode mnie oczekuje

Nie wiem czego ode mnie oczekuje
Boję się, czego w nim?

Boję się, czego w nim?
Jego problem polega na...

Jego problem polega na...

PODSTAWOWE KOMUNIKATY

PODSTAWOWE KOMUNIKATY

Potrzebuję więcej zrozumienia,
miłości
Potrzebuję nowych umiejętności
Nie kieruję swoim zachowaniem

Słuchanie:

Słuchanie:

Złożona werbalna i pozawerbalna umiejętność, a
jej forma musi być dostosowana do wymogów
kulturowych i społecznych
Warunek konieczny adekwatnych do sytuacji i

Warunek konieczny adekwatnych do sytuacji i
trafnych paradygmatycznie interwencji werbalnych,
wskazujących na słuchanie
podstawa nawiązania kontaktu z drugą osobą
Zmienna modyfikująca siłę przymierza
terapeutycznego, ze względu na właściwości
nagradzające, wzmacniające

Komponenty słuchania:

Komponenty słuchania:

odpowiednia pozycja pod względem bliskości - dystansu,
umożliwiająca terapeucie i/lub pacjentowi swobodę w
kontakcie
Swobodna pozycja ciała, skoncentrowana na kontakcie z

Swobodna pozycja ciała, skoncentrowana na kontakcie z
pacjentem/klientem np. lekkie wychylenie się do rozmówcy
Utrzymanie kontaktu wzrokowego dostosowanego do
prowadzonej rozmowy
Gestykulacja dostosowana do „atmosfery” spotkania z
pacjentem/klientem i jego temperamentu (wskazana
rozbieżność o 2-3 stopnie)

Błędy w słuchaniu:

Błędy w słuchaniu:

Koncentrowanie się na własnych sprawach

Koncentrowanie się na własnych sprawach (zmęczenie, własne

(zmęczenie, własne

problemy...)

problemy...)

oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad

oceniające słuchanie, osądzanie, udzielanie rad

filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr

filtry przez które przesiewa informacje, b. ważnym z nich jest filtr
kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym

kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym

kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym

kulturowy, im silniejszy tym większe zaburzenia, bo to on decyduje o tym
co uznamy za „normalne”

co uznamy za „normalne”

etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo chorób

etykiety jak filtry, teorie naukowe np. przyjęte nazewnictwo chorób

nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania informacyjne

nastawienie na fakty a nie na klienta, nie same pytania informacyjne

powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?

powtarzanie, nie zagubić się w odpowiedzi?

współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie, rodzi

współczujące słuchanie, w pomocy ma ono ograniczone działanie, rodzi
bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady

bowiem poczucie wspólnoty, ale bez przesady

Przerywanie

Przerywanie klientowi w czasie jego wypowiedzi

klientowi w czasie jego wypowiedzi

Umiejętności pomagania wg Johnsona

Umiejętności pomagania wg Johnsona

Ocena (O) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca osądził, czy
kłopoty nadawcy są słuszne, właściwe, poważne i prawdziwe.
Odbiorca w jakiś sposób daje do zrozumienia, co nadawca może
lub powinien zrobić

lub powinien zrobić

Interpretacja (I) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca chce
nauczyć nadawcę, powiedzieć mu, co ten problem znaczy, co
naprawdę doświadcza bądź co się z nim dzieje. Odbiorca daje
poznać – wyraźnie lub subtelnie – co nadawca może lub powinien
myśleć.

Wsparcie (W) – odpowiedź wskazuje, że zamiarem odbiorcy jest

uspokoić, uśmierzyć, stłumić intensywność uczuć nadawcy.
Odbiorca daje do zrozumienia, że nadawca nie powinien czuć
tego, co czuje.

Umiejętności pomagania wg Johnsona cd.

Umiejętności pomagania wg Johnsona cd.

Badanie (B) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca poszukuje
dalszych informacji, chce wywołać dyskusję lub prowadzić
rozmowę według pewnego planu, zadawać pytania. Daje do
zrozumienia, że nadawca powinien albo może mieć korzyści

zrozumienia, że nadawca powinien albo może mieć korzyści
z rozwijania tematu i dalszej rozmowy.

Rozumienie ( R ) – odpowiedź wskazuje, że odbiorca ma
zamiar jedynie zapytać, czy dokładnie zrozumiał: co nadawca
powiedział, co czuje w związku ze swoimi problemami, i jak
je widzi.

Przykład.

Przykład. Dziewczyna około 20 lat

Dziewczyna około 20 lat

Naprawdę nienawidzę swojego ojca. Dlaczego on

mnie tutaj przyprowadził. Zawsze myślałam, że
to dobry i porządny człowiek! Teraz dopiero

to dobry i porządny człowiek! Teraz dopiero
poznałam jego prawdziwe oblicze. Pani też go
pozna. Tylko na początku wydaje się taki miły i
uprzejmy, ale potem...! Nienawidzę! Nienawidzę!
(krzyczy).

Typy odpowiedzi:

Typy odpowiedzi:

1.

Powiedz mi, co takiego się wydarzyło? Czy coś się
stało?

2.

Słyszę, jak krzyczysz, że go nienawidzisz, chociaż
kiedyś myślałaś, że to dobry człowiek.

kiedyś myślałaś, że to dobry człowiek.

3.

Jesteś bardzo wzburzona. Przecież Twój ojciec chce
tylko Twojego dobra.

4.

W Twoim wieku często jest się niezadowolonym z
własnych rodziców.

5.

Najlepiej, jak porozmawiasz z Ojcem, może wówczas
dojdziecie do porozumienia.

Typy interwencji wg Brammera

Typy interwencji wg Brammera

1. Umiejętności słuchania - postawa i reakcje

słowne

Parafrazowanie

–

powtórzenie

podstawowego

komunikatu przy użyciu podobnych słów, ale w

komunikatu przy użyciu podobnych słów, ale w
krótszej formie.

Klaryfikowanie

– sens podstawowego komunikatu

lub sens dwóch, trzech sprzecznych komunikatów.

Sprawdzanie percepcji

– powtórzenie w przypadku

bardzo niejasnych komunikatów np. Czy dobrze Cię
rozumiem.....

Umiejętności wspomagające słuchanie:

Umiejętności wspomagające słuchanie:

Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu podstawowego

Parafrazowanie jest metodą przeformułowaniu podstawowego

komunikatu

komunikatu klienta

klienta przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w

przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w

mniejszej ilości słów:

mniejszej ilości słów:

1.

1.

Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim

Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim
sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego

sposobem na sprawdzanie jego rozumienia tego,, co

co klient

klient mówi

mówi

2.

2.

K

Komunikowanie

omunikowanie klientowi

klientowi, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe

, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe

przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją

przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją

3.

3.

Parafraza może też dotyczyć uczuć

Parafraza może też dotyczyć uczuć

4.

4.

Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocn

Parafraza jako podsumowanie, jest również pomocnaa przy

przy

klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści

klaryfikowaniu komunikatów o mieszanej lub podwójnej treści

Kroki w formułowaniu parafrazy

Kroki w formułowaniu parafrazy

wsłuchaj się w podstawowy komunikat

wsłuchaj się w podstawowy komunikat pacjenta

pacjenta

sformułuj i przedstaw

sformułuj i przedstaw pacjentowi

pacjentowi zwięzłe i

zwięzłe i

proste podsumowanie podstawowego

proste podsumowanie podstawowego

proste podsumowanie podstawowego

proste podsumowanie podstawowego
komunikatu

komunikatu

obserwuj oznaki ze strony

obserwuj oznaki ze strony pacjenta

pacjenta lub zażądaj

lub zażądaj

odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że

odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że
parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu

parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu
rozumienia

rozumienia

Klaryfikowanie

Klaryfikowanie

Stosuje się wówczas, gdy klient podaje sprzeczne ze

Stosuje się wówczas, gdy klient podaje sprzeczne ze

sobą informacje o stosunku do jakiejś osoby,

sobą informacje o stosunku do jakiejś osoby,
przeżywanych uczuciach, odnoszeniu się do sytuacji

przeżywanych uczuciach, odnoszeniu się do sytuacji
czy siebie

czy siebie

czy siebie

czy siebie

Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty

Wysłuchaj dwa podstawowe komunikaty
przekazywane przez klienta

przekazywane przez klienta
Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji

Zwerbalizuj je używając podobnej konstrukcji
wypowiedzi jak w parafrazie

wypowiedzi jak w parafrazie
Sprawdź czy klient usłyszał, że mówi o dwóch

Sprawdź czy klient usłyszał, że mówi o dwóch
sprzecznych uczuciach, oczekiwaniach,

sprzecznych uczuciach, oczekiwaniach,
nastawieniach

nastawieniach

Umiejętności kierowania

Umiejętności kierowania

Pośrednie

Pośrednie

–

– pytania

pytania otwierające

otwierające rozmowę,

rozmowę, bez

bez wskazania

wskazania jej

jej

kierunku

kierunku

i/lub

i/lub

pytania

pytania

zachęcające

zachęcające

do

do

eksploracji

eksploracji

ii

odpowiedzialności

odpowiedzialności za

za tok

tok rozmowy

rozmowy..

Bezpośrednie

Bezpośrednie

–

–

pytania

pytania

skierowane

skierowane

na

na

pewne

pewne

obszary

obszary

Bezpośrednie

Bezpośrednie

–

–

pytania

pytania

skierowane

skierowane

na

na

pewne

pewne

obszary

obszary

funkcjonowania

funkcjonowania osoby

osoby –

– pytania

pytania zachęcające

zachęcające do

do poszerzenia

poszerzenia

ś

wiadomości

ś

wiadomości jakiegoś

jakiegoś aspektu

aspektu siebie

siebie bądź

bądź wydarzeń

wydarzeń..

Ogniskowanie

Ogniskowanie

(koncentrowanie)

(koncentrowanie)

–

–

na

na

wybranej

wybranej

przez

przez

pomagającego

pomagającego idei

idei lub

lub uczuciu,

uczuciu, które

które zostało

zostało uznane

uznane za

za znaczące

znaczące..

Zadawanie

Zadawanie pytań

pytań

–

– otwarte

otwarte (Jak

(Jak tego

tego doświadczasz?),

doświadczasz?), zamknięte

zamknięte

(Kiedy?,

(Kiedy?, Kto?

Kto? Jak

Jak często?

często? itp

itp..))

Odzwierciedlanie: cel

Odzwierciedlanie: cel

Zrozumienie przekazu
Zakomunikowanie klientowi, że
postrzega się świat podobnie jak on

postrzega się świat podobnie jak on
Poszerzanie świadomości

Umiejętności odzwierciedlania

Umiejętności odzwierciedlania



 Odzwierciedlanie

Odzwierciedlanie uczuć

uczuć

–

– nazywanie

nazywanie uczuć,

uczuć, które

które

przeżywa

przeżywa (manifestuje)

(manifestuje) osoba

osoba w

w celu

celu możliwości

możliwości ich

ich

rozpoznawania

rozpoznawania przez

przez osobę

osobę..

rozpoznawania

rozpoznawania przez

przez osobę

osobę..



 Odzwierciedlanie

Odzwierciedlanie

doświadczeń

doświadczeń

–

–

szczególnie

szczególnie

w

w

przypadku

przypadku

obserwowanej

obserwowanej

sprzeczności

sprzeczności

pomiędzy

pomiędzy

relacją

relacją wydarzeń

wydarzeń aa mimiką,

mimiką, gestykulacją

gestykulacją (stosuj

(stosuj opis

opis

tego

tego co

co widzisz,

widzisz, zz powtórzeniem

powtórzeniem tego

tego co

co słyszysz!)

słyszysz!)..



 Odzwierciedlanie

Odzwierciedlanie treści

treści

–

– podobne

podobne do

do parafrazy

parafrazy

Odzwierciedlenie uczuć zależy od:

Odzwierciedlenie uczuć zależy od:

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę cielesnych,

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę cielesnych,
somatycznych oznak uczuć przeżywanych przez osobę

somatycznych oznak uczuć przeżywanych przez osobę
(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co

(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co

(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co

(Jeśli klient nie rozpoznaje uczuć to pytanie ...Co
czujesz? jest nieefektywne)

czujesz? jest nieefektywne)

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę własnych

Umiejętności rozpoznawania przez terapeutę własnych
uczuć

uczuć

Umiejętności stosownego nazywania uczuć (błędne:

Umiejętności stosownego nazywania uczuć (błędne:
Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)

Myślę, że boisz się; poprawne: boisz się)

Odzwierciedlenie doświadczenia

Odzwierciedlenie doświadczenia

Zauważ sprzeczność między przekazem werbalnym

Zauważ sprzeczność między przekazem werbalnym
(narracją) a zachowaniem, gestykulacją, mimiką

(narracją) a zachowaniem, gestykulacją, mimiką
klienta

klienta

klienta

klienta

Np. gdy klient, uśmiechając się, opowiada o tym,
jak bardzo mu zależy na dziewczynie i
równocześnie zaciska pięści

Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem

Najpierw opisz co słyszysz w wypowiedzi, potem
dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,

dodaj co klient przekazuje pozawerbalnie,
nazywając także rozpoznawane uczucie

nazywając także rozpoznawane uczucie

Umiejętności konfrontowania

Umiejętności konfrontowania –

– jak

jak

doświadczasz tego, co dzieje się w relacji

doświadczasz tego, co dzieje się w relacji



Rozpoznawanie

Rozpoznawanie swoich

swoich uczuć

uczuć

–

– co

co dzieje

dzieje się

się zz Tobą

Tobą

podczas

podczas

relacji

relacji

ii

rozmowy

rozmowy

zz

pacjentem

pacjentem

(przeciwprzeniesienie)

(przeciwprzeniesienie)

(przeciwprzeniesienie)

(przeciwprzeniesienie)



Opisywanie

Opisywanie ii dzielenie

dzielenie się

się uczuciami

uczuciami

–

– Tylko

Tylko w

w

przypadku

przypadku odpowiedniego

odpowiedniego poziomu

poziomu zaufania

zaufania w

w relacji

relacji

oraz

oraz po

po ocenie

ocenie możliwości

możliwości osoby

osoby do

do przyjęcia

przyjęcia danego

danego

komunikatu

komunikatu (model)

(model)



Udzielanie

Udzielanie informacji

informacji zwrotnych

zwrotnych

–

– wyrażanie

wyrażanie uczuć

uczuć ii

opinii

opinii (opisz

(opisz zachowanie,

zachowanie, aa następnie

następnie Twoje

Twoje wrażenie)

wrażenie)..

Przeciwwskazania do konfrontacji

Przeciwwskazania do konfrontacji



 Terapeuta nie odróżnia uczuć „tu i teraz” od emocji

Terapeuta nie odróżnia uczuć „tu i teraz” od emocji
wynikających z przeciwprzeniesienia

wynikających z przeciwprzeniesienia



 Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje moment, w

Terapeuta nieadekwatnie rozpoznaje moment, w
którym można dokonać konfrontacji np. zbyt

którym można dokonać konfrontacji np. zbyt
wcześnie czy późno

wcześnie czy późno

wcześnie czy późno

wcześnie czy późno



 Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki poziom

Poważne zaburzenia emocjonalne, wysoki poziom
podejrzliwości i nieufności

podejrzliwości i nieufności



 Niski poziom przymierza terapeutycznego

Niski poziom przymierza terapeutycznego



 Doświadczanie przez klienta wysokiego poziomu

Doświadczanie przez klienta wysokiego poziomu
stresu lub kryzysu

stresu lub kryzysu



 W poprzedzających reakcjach klient daje znać, że

W poprzedzających reakcjach klient daje znać, że
czuje się niezrozumiany

czuje się niezrozumiany

Skutki efektywnej konfrontacji:

Skutki efektywnej konfrontacji:

Terapeuta staje się modelem do naśladowania w
procesie rozpoznawania i przekazywania uczuć
Dzielenie się uczuciami zwiększa znacząco poziom

Dzielenie się uczuciami zwiększa znacząco poziom
zaufania
Dzielenie się uczuciami negatywnymi, bez
przerwania relacji, powoduje poczucie
przyzwolenie do bardziej zróżnicowanych reakcji
w kontaktach z innymi ludźmi

Umiejętności interpretowania

Umiejętności interpretowania



 Metafory

Metafory



 Fantazje, bajki

Fantazje, bajki



 Fantazje, bajki

Fantazje, bajki



 Interpretacja zgodna z założeniami koncepcji

Interpretacja zgodna z założeniami koncepcji
psychologicznej natury człowieka

psychologicznej natury człowieka

IInterpretowani

nterpretowaniee

Jest to aktywne wyjaśnianie klientowi znaczenia
zdarzeń, tak aby mógł on uświadomić sobie
motywy własnego postępowania, różne aspekty

motywy własnego postępowania, różne aspekty
własnego Ja, itp.

Interpretowanie może mieć różny charakter w
zależności od paradygmatu: interpretacje
funkcjonalne, genetyczne

Poziomy interpretacji: od parafrazy do interpretacji
genetycznej

Przykład: Byłem wczoraj na przyjęciu, za dużo wypiłem.
Wybuchnąłem płaczem. Płakałem, płakałem. Jestem taki
samotny. Tak mi wstyd.

1.

Upiłeś się, płakałeś, teraz Ci wstyd

2.

Widzę, że wstydzisz się nadal, gdy opowiadasz o
wczorajszym

3.

Masz sobie za złe, że wczoraj straciłeś kontrolę nad sobą

4.

Piłeś aż do momentu upicia się. To ci pozwoliło ujawnić
swoje skrywane uczucia, a teraz karzesz się za to, że
pozwoliłeś sobie na takie zachowania

5.

Czujesz się tak samotny i zrozpaczony, jak w dzieciństwie,
gdy matka oddawała cię do babci

6.

Pragniesz poczuć się znowu w ramionach matki

Umiejętności informowania



 Przekazywanie

Przekazywanie informacji

informacji

–

– odpowiadanie

odpowiadanie na

na

zadane

zadane pytania

pytania lub

lub przekazywanie

przekazywanie informacji

informacji

zadane

zadane pytania

pytania lub

lub przekazywanie

przekazywanie informacji

informacji

wymaganych

wymaganych etyką

etyką zawodową

zawodową



 Sugerowanie

Sugerowanie ii dzielenie

dzielenie się

się doświadczeniem

doświadczeniem

–

–

tylko

tylko w

w poradnictwie

poradnictwie,, czasami

czasami w

w niektórych

niektórych

okolicznościach

okolicznościach w

w interwencji

interwencji w

w kryzysie

kryzysie

Umiejętności podsumowania i łączenia

Umiejętności podsumowania i łączenia

tematów

tematów



Wskazywanie na podstawowe tematy rozmowy albo

Wskazywanie na podstawowe tematy rozmowy albo
ż

yciowe

ż

yciowe

ż

yciowe

ż

yciowe



Podsumowanie części lub całej rozmowy

Podsumowanie części lub całej rozmowy



Wskazanie na powtarzający się na kolejnych sesjach

Wskazanie na powtarzający się na kolejnych sesjach
temat

temat