DOUSTNE

DOUSTNE

LEKI HIPOGLIKEMIZUJACE

LEKI HIPOGLIKEMIZUJACE

Leczenie

Leczenie

hiperglikemii

hiperglikemii

powinno uwzględniać dwa podstawowe patomechanizmy

powinno uwzględniać dwa podstawowe patomechanizmy

stanowiące podłoże cukrzycy typu 2

stanowiące podłoże cukrzycy typu 2

,

,

jakimi

jakimi

są

są

- insulinooporność

- insulinooporność

- zaburzenia wydzielania insuliny

- zaburzenia wydzielania insuliny

Podział leków

Podział leków

hipoglikemizujących

hipoglikemizujących

wg. zasadniczego mechanizmu działania

wg. zasadniczego mechanizmu działania



Zwiększające wydzielanie insuliny

Zwiększające wydzielanie insuliny

- pochodne sulfonylomocznika

- pochodne sulfonylomocznika

- pochodne kwasu benzoesowego

- pochodne kwasu benzoesowego

- pochodne fenyloalaniny

- pochodne fenyloalaniny



Zwiększające wrażliwość wątroby i tkanek

Zwiększające wrażliwość wątroby i tkanek

obwodowych na działanie insuliny

obwodowych na działanie insuliny

- biguanidy

- biguanidy

- tiazolidinediony (glitazony)

- tiazolidinediony (glitazony)



Hamujące wchłanianie glukozy z przewodu

Hamujące wchłanianie glukozy z przewodu

pokarmowego

pokarmowego

- inhibitory alfa-glukozydazy

- inhibitory alfa-glukozydazy

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

I Generacja:

I Generacja:

- tolbutamid, chlorpropamid

- tolbutamid, chlorpropamid

II Generacja:

II Generacja:

- glibenklamid, glipizyd, gliklazyd, glikwidon

- glibenklamid, glipizyd, gliklazyd, glikwidon

III Generacja:

III Generacja:

- glimepiryd

- glimepiryd

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

mechanizm

mechanizm

działania

działania

zwiększanie wydzielania insuliny przez kom.

zwiększanie wydzielania insuliny przez kom.

β

β

-

-

trzustki:

trzustki:

lek przyłącza się do rec. błony komórkowej kom.

lek przyłącza się do rec. błony komórkowej kom.

β

β

(

(

kanał

kanał

potasowy zależny od ATP

potasowy zależny od ATP

)

)





zamknięcie kanału potasowego,

zamknięcie kanału potasowego,

depolaryzację błony komórkowej,

depolaryzację błony komórkowej,

otwarcie kanału Ca, napływ jonów Ca do kom.

otwarcie kanału Ca, napływ jonów Ca do kom.





Ca zależną kaskadę sygnałów wewnątrzkomórkowych

Ca zależną kaskadę sygnałów wewnątrzkomórkowych

zakończoną sekrecją insuliny do krwiobiegu

zakończoną sekrecją insuliny do krwiobiegu

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

objawy działania

objawy działania



Trzustkowe

Trzustkowe

- zwiększanie wydzielania insuliny

- zwiększanie wydzielania insuliny



Pozatrzustkowe

Pozatrzustkowe

- poprawa reakcji tkanek i narządów

- poprawa reakcji tkanek i narządów

na działanie insuliny

na działanie insuliny

- zmniejszenie aktywności płytek

- zmniejszenie aktywności płytek

- zwiększenie dynamiki fibrynolizy

- zwiększenie dynamiki fibrynolizy

- zmniejszenie dynamiki stresu oksydacyjnego

- zmniejszenie dynamiki stresu oksydacyjnego

(ochrona śródbłonka)

(ochrona śródbłonka)

- zwiększenie poziomu adiponektyny

- zwiększenie poziomu adiponektyny

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

działania

działania

niepożądane

niepożądane



Hipoglikemia

Hipoglikemia



Zmiany skórne

Zmiany skórne



Fotodermatozy

Fotodermatozy



Niedokrwistość, leuko i trombocytopenia

Niedokrwistość, leuko i trombocytopenia



Cholestaza, wzrost aktywności transaminaz

Cholestaza, wzrost aktywności transaminaz



Nasilenie nefropatii cukrzycowej

Nasilenie nefropatii cukrzycowej

(wyjątek glikwidon)

(wyjątek glikwidon)



Szum w uszach, zmęczenie

Szum w uszach, zmęczenie



Nie należy podawać w ciąży

Nie należy podawać w ciąży

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

przyczyny

przyczyny

późnej nieskuteczności

późnej nieskuteczności



Niewłaściwa dieta

Niewłaściwa dieta



Mała aktywność fizyczna

Mała aktywność fizyczna



Stres

Stres



Niedobór insuliny endogennej

Niedobór insuliny endogennej



Insulinooporność poreceptorowa

Insulinooporność poreceptorowa



Niewłaściwa dawka leku

Niewłaściwa dawka leku



Inne leki diabetogenne

Inne leki diabetogenne

Repaglinid

Repaglinid

pochodna kwasu benzoesowego

pochodna kwasu benzoesowego

łączy się z podjednostką SUR-1 kanału K

łączy się z podjednostką SUR-1 kanału K

Nateglinid

Nateglinid

pochodna D-fenyloalaniny

pochodna D-fenyloalaniny

Pochodne biguanidu

Pochodne biguanidu



METFORMINA

METFORMINA



FENFORMINA

FENFORMINA

Pochodne biguanidu

Pochodne biguanidu

wskazania

wskazania



Chorzy otyli z cukrzycą typu 2

Chorzy otyli z cukrzycą typu 2



Chorzy wymagający dużych dawek insuliny

Chorzy wymagający dużych dawek insuliny

i/lub z insulinoopornoscią

i/lub z insulinoopornoscią



Chorzy, u których nie wystarcza terapia

Chorzy, u których nie wystarcza terapia

pochodnymi sulfonylomocznika

pochodnymi sulfonylomocznika



Chorzy z zaburzeniami lipidowymi

Chorzy z zaburzeniami lipidowymi

METFORMINA

METFORMINA



Hamowanie wątrobowej produkcji glukozy

Hamowanie wątrobowej produkcji glukozy



Zwiększanie obwodowego zużycia glukozy

Zwiększanie obwodowego zużycia glukozy



Zmniejszanie wchłaniania glukozy

Zmniejszanie wchłaniania glukozy

z przewodu pokarmowego

z przewodu pokarmowego

METFORMINA

METFORMINA



Hamowanie wątrobowej glukoneogenezy

Hamowanie wątrobowej glukoneogenezy

i glikogenolizy

i glikogenolizy



Nasilenie obwodowego wychwytu glukozy

Nasilenie obwodowego wychwytu glukozy

i jej beztlenowego metabolizmu,

i jej beztlenowego metabolizmu,

zwłaszcza w mięśniach szkieletowych

zwłaszcza w mięśniach szkieletowych



Hamowanie wchłaniania glukozy z przewodu

Hamowanie wchłaniania glukozy z przewodu

pokarmowego

pokarmowego



Zmniejszenie uwalniania WKT

Zmniejszenie uwalniania WKT

z wątroby do krwiobiegu

z wątroby do krwiobiegu



Hamowanie transportu aminokwasów do wątroby

Hamowanie transportu aminokwasów do wątroby

METFORMINA

METFORMINA



Hamowanie enzymów mitochondrialnego

Hamowanie enzymów mitochondrialnego

łańcucha oddechowego w hepatocytach

łańcucha oddechowego w hepatocytach



Hamowanie syntezy ATP w hepatocytach

Hamowanie syntezy ATP w hepatocytach



Zwiększanie ekspresji GLUT-1

Zwiększanie ekspresji GLUT-1



Zwiększanie ekspresji kinazy tyrozynowej

Zwiększanie ekspresji kinazy tyrozynowej

w mięśniach oraz GLUT-4

w mięśniach oraz GLUT-4



Hamowanie lipolizy i reestryfikacji kwasów

Hamowanie lipolizy i reestryfikacji kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

Metformina

Metformina

wpływ na parametry koagulologiczne

wpływ na parametry koagulologiczne



Zmniejszenie agregacji płytek krwi

Zmniejszenie agregacji płytek krwi



Zwiększenie stęż. tkankowego aktywatora

Zwiększenie stęż. tkankowego aktywatora

plazminogenu

plazminogenu



Obniżenie aktywności inhibitora tkankowego

Obniżenie aktywności inhibitora tkankowego

aktywatora plazminogenu (PAI-1)

aktywatora plazminogenu (PAI-1)



Zmniejszenie poziomu cz. von Willebranda

Zmniejszenie poziomu cz. von Willebranda



Zmniejszenie stęż. fibrynogenu

Zmniejszenie stęż. fibrynogenu

Metformina

Metformina

wpływ na gospodarkę

wpływ na gospodarkę

lipidową

lipidową



Obniżenie stężenia WKT

Obniżenie stężenia WKT



Obniżenie stężenia triglicerydów

Obniżenie stężenia triglicerydów



Obniżenie stężenia lipoprotein o bardzo

Obniżenie stężenia lipoprotein o bardzo

małej gęstości (VLDL)

małej gęstości (VLDL)



Podwyższenie stężenia cholesterolu HDL

Podwyższenie stężenia cholesterolu HDL



Obniżenie cholesterolu LDL

Obniżenie cholesterolu LDL



Poprawienie ilorazu HDL / VLDL

Poprawienie ilorazu HDL / VLDL



Obniżenie cholesterolu całkowitego głównie przez

Obniżenie cholesterolu całkowitego głównie przez

redukcję stężenia VLDL i LDL

redukcję stężenia VLDL i LDL

Biguanidy

Biguanidy

działania

działania

niepożądane

niepożądane



Kwasica mleczanowa

Kwasica mleczanowa



Śpiączka mleczanowa

Śpiączka mleczanowa



Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspeptyczne

metaliczny smak, wzdęcia, wymioty, biegunka

metaliczny smak, wzdęcia, wymioty, biegunka



Uczulenie na biguanidy

Uczulenie na biguanidy



Wiek powyżej 75 r.ż.

Wiek powyżej 75 r.ż.



Cukrzyca typu 1 (

Cukrzyca typu 1 (

insulinozależna

insulinozależna

)

)



Objawy ostrych powikłań cukrzycy

Objawy ostrych powikłań cukrzycy

- ketoza, odwodnienie

- ketoza, odwodnienie

(

(

niezależnie od przyczyny)

niezależnie od przyczyny)

hipoglikemia

hipoglikemia



Cukrzyca przebiegajaca z wyniszczeniem

Cukrzyca przebiegajaca z wyniszczeniem

ogólnym,

ogólnym,

ketoza głodowa

ketoza głodowa



Spożywanie alkoholu

Spożywanie alkoholu

Metformina

Metformina

przeciwwskazania

przeciwwskazania

Metformina

Metformina

przeciwwskazania

przeciwwskazania



ciężkie zaburzenia czynności nerek i wątroby

ciężkie zaburzenia czynności nerek i wątroby



ciężkie zaburzenia lub upośledzenie

ciężkie zaburzenia lub upośledzenie

przepływu krwi -

przepływu krwi -

ostra lub przewlekła niewydolność

ostra lub przewlekła niewydolność

krążenia, zawał serca, wstrząs, ciężkie nadciśnienie

krążenia, zawał serca, wstrząs, ciężkie nadciśnienie

tętnicze

tętnicze



stany kliniczne przebiegające z hipoksją,

stany kliniczne przebiegające z hipoksją,

predyspozycja do hipoksii,

predyspozycja do hipoksii,

np. przewlekła nieswoista

np. przewlekła nieswoista

choroba oskrzelowo-płucna, ciężka astma oskrzelowa,

choroba oskrzelowo-płucna, ciężka astma oskrzelowa,

niedokrwistość

niedokrwistość

Tiazolidynodiony =

Tiazolidynodiony =

glitazony

glitazony

rozyglitazon, tioglitazon, pioglitazon

rozyglitazon, tioglitazon, pioglitazon

aktywują PPAR

aktywują PPAR





łączenie się cząsteczki leku

łączenie się cząsteczki leku

z jądrowym receptorem kwasu retinoidowego

z jądrowym receptorem kwasu retinoidowego









zwiększenie transkrypcji genów

zwiększenie transkrypcji genów

odpowiadających za różnicowanie adypocytów

odpowiadających za różnicowanie adypocytów





zwiększenie ekspresji genów lipazy lipoproteinowej

zwiększenie ekspresji genów lipazy lipoproteinowej

i białek transportujących glukozę GLUT-1, GLUT-2

i białek transportujących glukozę GLUT-1, GLUT-2





hamowanie ekspresji TNF-alfa

hamowanie ekspresji TNF-alfa





zmniejszenie insulinoporności

zmniejszenie insulinoporności

Glitazony

Glitazony

wpływ na przemiany

wpływ na przemiany

lipidów

lipidów



Obniżenie stężenia triglicerydów i WKT

Obniżenie stężenia triglicerydów i WKT



Zwiększenie stężenia cholesterolu HDL

Zwiększenie stężenia cholesterolu HDL



Zmiany jakościowe lipoprotein LDL -

Zmiany jakościowe lipoprotein LDL -

zmniejszenie ich podatności na oksydację

zmniejszenie ich podatności na oksydację

Glitazony

Glitazony

działania

działania

niepożądane

niepożądane



Hepatotoksyczność

Hepatotoksyczność



Objawy dyspeptyczne

Objawy dyspeptyczne



Obrzęki

Obrzęki



Zatrzymanie wody

Zatrzymanie wody

Akarboza

Akarboza



Blokuje glukozydazy jelitowe

Blokuje glukozydazy jelitowe



Hamuje wchłanianie jelitowe glukozy

Hamuje wchłanianie jelitowe glukozy



śladowo wchłania się z przewodu

śladowo wchłania się z przewodu

pokarmowego

pokarmowego

schemat struktury glukozydazy

Akarboza

Akarboza

działania

działania

niepożądane

niepożądane



Wzdęcia

Wzdęcia



Biegunki

Biegunki



Przejściowy wzrost triglicerydów

Przejściowy wzrost triglicerydów



Obniżenie wchłaniania żelaza

Obniżenie wchłaniania żelaza