Podstawy geologii



mgr inż. Anna Adamczyk – Lorenc



Pokój 501



Tel.: [phone]



E-mail:

[e-mail]



Konsultacje: piątek 14.00 – 15.00

środa 14.00-16.30

Literatura



Przewodnik do ćwiczeń z geologii

historycznej – praca zbiorowa pod

redakcją Stanisława Orłowskiego



Geologia dynamiczna – M.

Książkiewicz



Przewodnik do ćwiczeń z geologii

dynamicznej – W. Jaroszewski



Geologia inżynierska – J. Koszela



Wstęp do geologii – J. Skoczylas

Zalecane podręczniki:

1. Mizerski W., Orłowski S., 2001: Geologia historyczna
dla geografów

2. Mizerski W.: Geologia historyczna

3. Machalski M. & Stolarski J.: Paleofakty

4. Radwańska U.: Przewodnik do ćwiczeń z paleontologii

5. Eicher D.: Czas geologiczny

6. Lehmann U., Hillmer G.: Bezkręgowce kopalne

7. Wiśniewska - Żelichowska M.: Paleontologia

8. Andel T.: Historia Ziemi; Nowe spojrzenie na starą
planetę

Podstawowe pojęcia



Geologia historyczna – nauka zajmująca się
przeszłością Ziemi, historią skorupy ziemskiej i życia
organicznego



Geologia stratygraficzna (stratygrafia) zajmuje się
badaniem skał i ich występowaniem w przestrzeni i
czasie



Litostratygrafia zajmuje się porządkowaniem warstw
i innych ciał skalnych skorupy ziemskiej w jednostki
obdarzone nazwami, wyróżnione według
podstawowych cech litologicznych i ich zmienności



Kategorie jednostek litostratygraficznych:
Grupa/Formacja/Ogniwo/Warstwa

Podstawowe pojęcia



Biostratygrafia jest dziedziną stratygrafii, która

zajmuje się porządkowaniem i klasyfikacją skał

skorupy ziemskiej na podstawie skamieniałości



Chronostratygrafia porządkuje następstwo skał

w skorupie ziemskiej w jednostki obdarzone

nazwami własnymi (=jednostki

chronostratygraficzne), odpowiadające

przedziałom czasu geologicznego (=jednostki

geochronologiczne) w taki sposób, by ułatwiło to

korelację zjawisk w czasie i oznaczenie wieku

warstw oraz stworzyło schemat odniesienia do

rejestrowanych zjawisk historii geologicznej

Kategorie jednostek

chronostratygraficznych

i geochronologicznych



eonotem

eon



eratemera



systemokres



oddział

epoka



piętro wiek



chronozona

chron (=doba)

(=poziom wiekowy)



Skamieniałości – szczątki organizmów

roślinnych i zwierzęcych, żyjących w przeszłości,

zachowane do dziś w dowolnej formie



Skamieniałość przewodnia charakteryzuje się

bardzo mały zasięgiem czasowym

i dużym zasięgiem przestrzennym



Formy zachowania skamieniałości:

- skorupy, pancerze, osłonki – zachowane w

formie niezmienionej (części twarde) lub

zmienione w procesie fosylizacji
- odciski
- odlew zewnętrzny
- odlew wewnętrzny
- ślady życia (poruszania się, żerowania)

KOPROLITY –skamieniałe odchody zwierząt

Fosylizacja



Procesy chemiczne wiodące do
przekształceń mineralnych –
zmiany w składzie chemicznym –
prowadzi do powstania
skamieniałości



Bezwzględny wiek skał – określa się na podstawie
badań minerałów zawierających pierwiastki
promieniotwórcze (metoda fizyczno-chemiczna)



Okres połowicznego rozpadu ważniejszych
pierwiastków promieniotwórczych:

-

238

U – 4,5 miliarda lat,

-

232

Th– 13,9 miliarda lat,

-

87

Rb – 50 miliardów lat,

-

40

K – 1,3 miliarda lat

Dla określenia wieków utworów młodych (do 50000
lat) stosuje się metodę opartą na izotopie węgla

14

C

Czas

Metody określania wieku

bezwzględnego



Metody fizyko-chemiczne (izotopowe)

-

metoda ołowiowa (uranowo-ołowiowa) U

238

-

Pb

206

lub U

235

-Pb

207

-

metoda strontowa (rubidowo-strontowa)

Rb

87

-Sr

87

-

metoda potasowo-argonowa K

40

- Ar

40

-

metoda radiowęgla

14

C



Metody sedymentologiczne – metoda de

Geera – w rytmicznie laminowanych iłach

zastoiskowych liczy się warstewki

odpowiadające porom roku



Metody paleontologiczne



Metoda dendrochronologiczna

Czas



Geologia historyczna za pomocą szeregu

metod, jak wzajemnego stosunku i

następstwa skał, skamieniałości

przewodnich, podobieństwa petrograficznego

itd. może określić WZGLEDNY WIEK SKAŁ



WIEK WZGLĘDNY jest określany przede

wszystkim na zasadzie następstwa warstw

i zawartych w nich resztek życia

organicznego



Geologia historyczna dzieli historię

geologiczną na ery, te zaś na okresy i epoki

Ważniejsze metody określania

wieku względnego



Zasada superpozycji, czyli nadległość warstw;
w profilu niezaburzonym warstwy leżące wyżej
są młodsze



Zasada przecinania – skała przecinana jest
starsza od elementu przecinającego



Zasada inkluzji – obcy element wchodzący w
skład skały jest od tej skały starszy



Sedymentologiczna; w cyklach
sedymentacyjnych istnieje naturalne następstwo
warstw i ogniw skalnych oddające poszczególne
etapy sedymentacji



Korelacji litologicznej



Metody biostratygraficzne – zasada następstwa
organizmów (skamieniałości przewodnie)



Metody archeologiczne – określa wiek skał na
podstawie znalezionych w nich wyrobów ludzkich
kultur historycznych



Metoda izotopów

16

O i

18

O – polega na badaniu

stosunku między wymienionymi izotopami w
skorupach węglanowych, np. otwornic. Zależy on
od panującej temperatury wód. Używa się w
datowaniu morskich osadów kenozoicznych.



Metoda paleomagnetyczna - zarejestrowany w
momencie powstawania skały kierunek ówczesnego
pola magnetycznego określa przynależność skały
do któregoś
z globalnych jednostek magnetostratygraficznych

Podaj wiek względny warstw
skalnych, wiedząc że warstwa C
leży na warstwie A
i bezpośrednio pod B. F przecina
wszystkie wyżej wymienione, G nad
B i nie jest przecinana przez F. E
zawiera okruchy G,
ale przecina ją D - przecinająca
wszystkie

Skamieniałości śladowe –

nory, tropy i ślady

żerowania



1 - Ślad spoczynkowe trylobitów. Zwierze wygrzebywało

w miękkim ile otwór, który później napełnił się piaskiem



2a – Ślady pełzania stawonoga



2b – Ślady wiercenia wraz z muszlą zwierzęcia



2c – nora mieszkalna raka



1 – Norka

mieszkalna

wykonana przez

małża Solemya
(zasięg wiekowy :
dewon-trias)



2 –

rozgałęzione

drogi

poruszania

się robaków



3 – Ślad

żerowania

Powstanie Ziemi – teoria

kontrakcyjna



Pierwotna mgławica wodorowo-helowa wskutek

wybuchu pobliskiej supernowej kurczy się

grawitacyjnie – wzrost ciśnienia

i temperatury inicjuje reakcje termojądrowe



W pozostałej części mgławicy zaczyna się

kondensacja wokół ziarn pyłu – lekkie składniki

(wodór, hel, metan) kondensują w dużej

odległości od protosłońca (centrum mgławicy);

ciężkie glinokrzemiany i metale (Fe i Ni)

kondensują w wysokich temperaturach, blisko

centrum układu – powoduje to podział na

planetu typu jowiszowego i ziemskiego



Jądra kondensacji skupiają się w duże bryły.

Obecność pola magnetycznego i kolejność

kondensacji sugerują , że początkowo

dotyczy to metali, a dopiero potem wokół

metalicznego jądra praplanet skupiają się

glinokrzemiany. Niektórzy sądzą, że

kondensacja była chaotyczna, a praplanety

miały jednorodny skład.



Energia grawitacyjna kontrakcji i zderzeń

małych praplanet powoduje wzrost

temperatury planet. Prowadzi to do

całkowitego przetopienia planet i powstania

stratyfikacji, albo – co bardziej

prawdopodobne – tylko do stopienia jądra

planet i wyostrzenia już istniejącej

stratyfikacji



Po uformowaniu Ziemi (ok. 4,5 mld lat
temu) stygnąca powierzchnia tworzy
ultrazasadową cienką skorupę. Burzliwa
konwekcja, bombardowanie meteorytowe
i obciążenie wulkanami kruszy ją, a
wciąganie w głąb fragmentów skorupy
powoduje wielokrotne przetopienie i
grawitacyjne wyselekcjonowanie lekkich
składników tworzących nową skorupę
typu kontynentalnego (4,0 mld lat temu)



Najstarsze minerały (cyrkon) z Australii
mają 4,3-4,2 mld lat, a najstarsze skały –
gnejsy Akasta z Kanady – 4,0 mld lat.

Powstanie życia na Ziemi



Życie definiuje się trzy podstawowe funkcje

– metabolizm, prokreację, dziedziczność



Każdy organizm składa się z aminokwasów

(łączą się w białko), kwasów tłuszczowych,

węglowodanów, DNA, RNA, czyli z H,O,C i N



Teorie powstania życia:

1.

Kreacjonizm – stworzenie świata przez siły

wyższe

2.

Teoria ewolucji

3.

Teoria kosmogeniczna

Archaik , Proterozoik

(=Prekambr)



Czas trwania: 4000-600 mln lat



Wczesne etapy powstania skorupy Ziemi

-

4,5 – 4 mld lat – ukształtowanie się jądra Ziemi;

szybki wzrost temperatury powodujący stopienie

wnętrza Ziemi; pierwsza, cienka, skorupa ziemska,

składająca się głównie ze skał ultrametamorficznych

-

4,0 – 3,5 mld lat – początki procesów różnicowania

się magmy (granitowa i grnodiorytowa)

-

3,5 – 2,7 mld lat - znaczne powiększenie skorupy

kontynentalnej (jeden lub dwa superkontynenty)

-

Schyłek proterozoiku – jeden kontynent Pangea

Archaik i Proterozoik w

Sudetach



Najstarsze skały – metamorficzne

utwory Gór Sowich



Masyw Śnieżnika – gnejsy

gierałtowskie, gnejsy śnieżnickie



Góry Bystrzyckie i Orlickie – łupki

metamorficzne i gnejsy



Góry i Pogórze Izerskie – gnejsy

izerskie



Strefa Niemczy – Przedgórze Sudeckie

Świat organiczny archaiku



Skamieniałości

archaiku –

stromatolity –

struktury wapienne

w kształcie kolumn

i słupów, zbudowane

z licznych, cienkich

warstewek

nałożonych na siebie

w sposób

uporządkowany



Świat organiczny archaiku był bardzo ubogi –

składał się wyłącznie z prokaryotów (organizmy

jednokomówkowe nie posiadające jądra),

głównie anaerobowe.



Początkowo były to heterotrofy spożywające

„prabulion” w macierzystych enklawach



Organizmy opuszczające swoje enklawy

wchodziły w jałowe żywnościowo wody szelfów

i musiały wykształcić autotroficzny sposób

odżywiania



Pierwsze autotrofy znane są sprzed 3,5 mld lat

– prowadziły syntezę, m.in.. H

2

S nie

wytwarzając tlenu (chemosynteza, fermentacja)



Moment pojawienia się organizmów

fotosyntetyzujących CO

2

i uwalniających O

2

nie

jest znany



W archaiku oprócz dominujących
bakterii i sinic znane są akritarchy
– współcześnie są to
mikroskamieniałości



Pod koniec archaiku zaczyna się
gwałtowny rozwój stromatolitów

Świat organiczny

proterozoiku



Ekspansja stromatolitów – a zatem i sinic

produkujących tlen



Wzrost ilości tlenu sprzyja rozwojowi innych

organizmów



Obok stromatolitów występują również niewielki

struktury organiczne o niepewnej przynależności:

formy o kształtach owalnych – onkolity, formy o

bardziej złożonych kształtach – katagrafie (być może

były to glony i sinice obrastające dentrytyczne

ziarna tworząc owalne struktury) – skałotwórcze!



Szczątki organiczne w postaci kulistych bądź owalnych

skamieniałości uważane za zarodniki oraz cysty roślin

- spory, sporomorfy, akritarchy



1,2,3 – Onkolity



4 - Katagrafie



Przemołowe wydarzenie Pojawienie się
eukarjota – zawierają jądro i ciało
komórkowe (ok. 1,5 mld lat temu)



Od 1 mld lat spada ilość sinic, co wiąże
się z rozwojem konsumujących je
zwierząt i konkurencją pierwszych
roślin z grupy glonów



Tlen osiąga 1% współczesnej
zawartości



Zwierzęta tkankowe (ok.. 700 mln lat
temu) – organizmy bez twardych części



Fauna z Ediacara

Fauna

z Ediacara

- zwierzęta

tkankowe

(jamochłony

,

pierścienice

)

Paleozoik



Okresy – trzy starsze okresy ery paleozoicznej – kambr,

ordowik i sylur zaliczane są do starszego paleozoiku,

a trzy następne dewon, karbon i perm – do młodszego

paleozoiku



Dolna granica paleozoiku prowadzona jest zgodnie z

dolną granicą kambru, a jest wyznaczona przez masowe

pojawienie się organizmów bezkręgowych, które nabyły

umiejętność wytwarzania twardych części zarówno

wewnątrz jak i na zewnątrz ciała



Górna granica stawiana jest pomiędzy permem i triasem

i wiązana jest ze zjawiskiem wymierania w górnym

permie otwornic, korali czteropromiennych i denkowych,

blastoidów, goniatytów, trylobitów oraz wielu grup

paprotników

Paleozoik – ważniejsze

wydarzenia



Orogeneza kaledońska – od kambru do dewonu



Orogeneza waryscyjska – od dewonu do początku mezozoiku

FLORA:



Kambr, ordowik, sylur – roślinność wodna

Sylur, dewon – pierwsze rośliny lądowe (psylofity – bez liści

i korzeni)



Dewon, karbon, perm - rośliny nagonasienne

FAUNA:



Kambr, ordowik, sylur – życie w wodzie



Dewon – pierwsze zwierzęta na lądzie (ryby dwudyszne)



Dewon/karbon – płazy



Karbon/perm – pierwsze owady i gady (jeszcze prymitywne)



Schyłek ery – ewolucja gadów

Kambr (600- 500 mln lat)

– świat organiczny



Pierwotniaki (Protozoa) – występują rzadko



Gąbki (Porifera) – znaleziska w postaci igieł mają
niewielkie znaczenie stratygraficzne



Archeocjaty (Archeocyatha) – mają duże znaczenie
stratygraficzne i skałotwórcze. Były to organizmy
osiadłe, żyły w morzach ciepłych, zamieszkiwały na
głębokościach 20-30 m; większość wytwarzała
ażurowe szkielety z węglanu wapnia, o kształtach
odwróconych stożków ; rozmiary - zazwyczaj kilka
cm wysokości
i średnicy. Ważniejsze stratygraficznie rodzaje to:

Archeocjaty

1a – Lenocyathus

1b – Rpbustocyathus

1c – Kotuycyathus

1d - Paranocyathus

2 – Ajacicyathus demboi

a – przekrój podłużny

b – rekonstrukcja szkieletu wraz z

częściami miękkimi

Kambr – świat organiczny



Jamochłony (Coelenterata) – są reprezentowane przez

kopalne meduzy jak: Brooksella, Ediacaria, Velumbrella



Robaki (Annelida) – w kambrze spotyka się głównie

ślady przebywania lub żerowania tych organizmów



Ramienionogi (Brachiopoda) – występują licznie

w stanie kopalnym i są dobrymi skamieniałościami

przewodnimi; pierwsze pojawiły się ramienionogi

bezzawiasowe (Inarticulata), o skorupkach

zbudowanych z substancji rogowej i fosforanu wapnia, w

górnym kambrze pojawiają się ramienionogi zawiasowe

(Articulata), wytwarzające skorupki z węglanu wapnia



Mięczaki (Mollusca)

Ramienionogi i mięczaki

Kambr – świat organiczny



Stawonogi (Arthropoda) –

przedstawiciele tego typu mają

największe znaczenie dla stratygrafii

systemu kambryjskiego. Pierwszoplanową

rolę odgrywają trylobity

(Trilobita).Trylobity karbońskie różnią się

od młodszych rodzajów tej gromady dużą

ilością segmentów tułowia, małą tarczą

ogonową, glabellą z wyraźnym podziałem

poprzecznym i prymitywną budową oczu

Trylobity

Trylobity

Trylobity

Trylobity

Paradoxides , zasięg wiekowy: środkowy kambr

Agnostus, zasięg

wiekowy : górny kambr

Ordowik (500 – 430 mln

lat)

- świat organiczny



Otwornice (Foraminifera)



Gąbki (Porifera) – spotykane dość często, małe
znaczenie stratygraficzne ze względu na niewielki
stopień ewolucji



Jamochłony (Coelenterata) – bardzo intensywnie
rozwijała się gromada koralowców, osiągając
zarówno znaczenie stratygraficzne jak i
skałotwórcze. W skład koralowców wchodzą
przedstawiciele korali czteroprmiennych
(Tetracoralla)

Ordowik (500 – 430 mln

lat)

- świat organiczny



Mszywioły (Bryozoa) – znaczny rozwój, małe znaczenie

stratygraficzne



Ramienionogi (Brachiopoda) – bezzawiasowe

i zawiasowe



Mięczaki – znaczenie głównie skałotwórcze



Małże (Lamellibranchiata) – małe znaczenie stratygraficzne



Ślimaki (Gastropoda)



Głowonogi (Cephalopada)



Stawonogi (Arthropoda)



Trylobity (Trilobita)



Małżoraczki (Ostracoda)

Ordowik (500 – 430 mln

lat)

- świat organiczny



Szkarłupnie (Echinodermata)



Liliowce (Crinoidea)



Półstrunowce (Hemichordata) – ten typ podlegał

bardzo szybkiemu i zróżnicowanemu rozwojowi;

w dolnym ordowiku przeważają graptolity

wielogałązkowe zaliczane do Dendroidea



Konodonty (Conodontophorida) – grupa o

niejasnym stanowisku systematycznym



Strunowce (Chordata)

Trylobity

Trylobity

Asaphus



Jednakowej

wielkości tarcza

głowowa jak

i ogonowa



Szerokość 4,5

cm



Występował na

dnie morskich

zbiorników

wodnych

Ramienionogi i

graptolity



Ramieniono

gi

bezzawiaso

we



a – Lingua

(wyżej)



b - Crania

1- Dictyonema pływał po morzu jako kolonia w kształcie

koszyka

2 –Echinosphaerites – szkarłupień przyrośnięty do

podłoża, ciało złożone z ponad 300 płytek wapiennych .

Otwór gębowy i odbytowy znajdowały się na górnej

stronie obok siebie, a cztery nierozgałęzione ramiona

napędzały pokarm do otwory pokarmowego

Graptolit i szkarłupień

Sylur (430 – 400 mln lat)

- świat organiczny



W zbiornikach wodnych licznie żyły

i rozwijały się wodorosty i fitoplankton



Otwornice (Foraminifera)



Gąbki (Porifera)



Jamochłony (Coelenterata)



Stułbiopławy (Hydrozoa)



Korale czteropromienne (Tetracoralla)



Denkowce (Tabulata)



Mszywioły (Bryozoa)



Ramienionogi (Brachiopoda)

Sylur (430 – 400 mln lat)

- świat organiczny



Mięczaki (Mollusca)



Małże (Lamelibranchiata)



Ślimaki (Gastropoda)



Głowonogi (Cephalopoda)



Stawonogi (Arthropoda)



Trylobity (Trilobita)



Małżoraczki (Ostracoda)



Staroraki (Merostomata)



Szkarłupnie (Echinodermata)

Sylur (430 – 400 mln lat)

- świat organiczny



Półstrunowce (Hemichordata) –
graptolity- formy jednogałązkowe o tekach
umieszczonych z dwóch stron; większe
znaczenie stratygraficzne mają graptolity
jednogałązkowe o tekach ułożonych z
jednej strony



Strunowce – zwierzęta o kształtach
zbliżonych do ryb i żyjące w przybrzeżnych
częściach zbiorników morskich

Graptolity, ramienionogi

i trylobity syluru

Trylobity

1 – Miraspis

2 - Phacops

Strunowce syluru

Denkowce

1 – Halysites, zasięg wiekowy: od ordowiku do syluru

2 – Pleurodictyum, zasięg wiekowy: od syluru do dewonu

Koralowiec

czteropromienny

Goniophyllum
Koralowiec tkwiący w
osadzie, wytwarzał
kolce, którymi się
zakotwiczał.

Dewon (410-360 mln lat)

- świat organiczny



Glony pokazują się często w płytkowodnych

skałach węglanowych



Radiolarie – pod koniec wczesnego dewonu

dokonały istotnego przystosowania

struktury szkieletu do ich planktonicznego

trybu życia. Wewnętrzny szkielet radiolarii

przybrał teraz postać 4-6 promienistej

spikulii, a zewnętrzny z cylindrycznego

zmienił się w trzyostrzowy. Podobna postać

szkieletu utrzymała się do permu



Otwornice

Dewon (410-360 mln lat)

- świat organiczny



Stromatoporoidy



Koralowce



Ramienionogi są jednymi z najpospolitszych

skamieniałości dewońskich



Głowonogi są w dewonie reprezentowane przez

łodzikowate i amonitowate. Amonitowate

pojawiają się w dewonie po raz pierwszy; z tego

okresu znanych jest ponad 100 rodzajów



Tentakulitoidy w dolnym i środkowym dewonie

dochodzą do największego rozwoju, w początkach

górnego dewonu są już rzadkie, po czym

wymierają

Dewon (410-360 mln lat)

- świat organiczny



Trylobity dewońskie należą do ponad 220 rodzajów , z

których około 120 jest charakterystycznych dla

środowiska dewonu



Małżoraczki w środkowym i górnym dewonie osiągają

paleozoiczny szczyt zróżnicowania, przeważają formy

bentoniczne



Szkarłupnie po sylurze wykazują spadek ilości

wyższych jednostek taksonomicznych, wymiera sześć

wielkich gromad a pozostałe silnie ewoluują



Konodonty są bardzo rozpowszechnioną i cieszącą się

największym zainteresowaniem grupą dewońskiej

mikrofauny, wymierają na pograniczu franu z famenem

Dewon (410-360 mln lat)

- świat organiczny



Graptolity dewońskie to zarówno Dendroidea,

jak i planktoniczne Graptoloidea



Ryby i bezszczękowce – „wiek ryb” – duże

zróżnicowanie



Wymieranie bezkręgowców – stromatoporoidy

zniknęły zupełnie, koralowce uległy redukcji



Pojawienie się szczękowców z chwytnym

aparatem szczękowym (ryby pancerne, ryby

chrzęstnoszkieletowe, ryby kostnoszkieletowe)

Karbon (360 - 290 mln lat)

- świat organiczny



Otwornice – bardzo duże znaczenie

mają fuzuliny; masowe nagromadzenie

tych skamieniałości spowodowało

powstanie grubych wapieni fuzylinowych



Koralowce – mają znaczenie

stratygraficzne w facjach wapiennych



Mszywioły nie mają większego

znaczenia stratygraficznego

Karbon (360 - 290 mln lat)

- świat organiczny



Ramienionogi – najbardziej charakterystyczną
grupą są Productidea



Małże – oprócz form morskich występują
również liczne małże słodkowodne



Ślimaki – nie ma większego znaczenia
stratogaficznego



Goniatyty – od form dewońskich różnią się
m.in. Bardziej skąplikowaną linią lobową



Trylobity – stają się coraz rzadsze

Karbon (360 - 290 mln lat)

- świat organiczny



Owady - z karbonu znanych jest 1300
gatunków, z czego 170 należy do owadów
bezskrzydłowych; niektóre ważki miały ogromne
rozmiary (skrzydła o rozpiętości do 75 cm)



Kręgowce – ryby występują licznie i są
reprezentowane przez formy słodkowodne jak i
morskie. Brak już ryb pancernych, a nie ma
jeszcze kostnoszkieletowych



Pojawiają się gady

Karbon (360 - 290 mln lat)

- świat organiczny



Flora – rośliny, które pojawiły się w dewonie
w karbonie osiągają maksimum swego rozwoju,
jest to flora bardzo urozmaicona, a ponadto osiąga
duże rozmiary i wykazuje wysoką specjalizację;
rośliny widłakowate, skrzypy , rośliny szpilkowe,
kordaity – pierwotne nagonasienne, paprociowate



Cabro – łac. nazwa węgla



Bujny rozwój roślinności +specyficzne warunki
geotektoniczne = liczne pokłady węgla
kamiennego

Perm (285 - 230 mln lat)

- świat organiczny



Flora – zaczęły pojawiać się rośliny nagonasienne;

panowanie osiągają rośliny iglaste, a towarzyszą im

miłorzębowe i paprocie nasienne



Fauna: otwornice mają nadal duże znaczenie jako

skamieniałości przewodnie; koralowce występują

dość licznie; ramienionogi nie wykazują większych

zmian w porównaniu z karbonem (perm jest ostatnim

okresem panowania tej grupy); małże – dostarczają

dużo skamieniałości; goniatyty wykazują silny rozwój

– wymierają pod koniec permu; trylobity kończą w

permie swój rozwój; występują różnorodne ryby;

liczne płazy; gady