PODSTAWOWE CECHY GEOLOGICZNO-INŻYNIERSKIE SKAŁ (GRUNTÓW)

Cechy geologiczno-inżynierskie (geotechniczne) skał (gruntów) - nazywamy te właściwości, które mają wpływ na ocenę przydatności podłoża do posadowienia na nim budowli, wykorzystywania w budowlach ziemnych lub do obliczeń stateczności zboczy i skarp.

Badaniem cech geologiczno-inżynierskich (geotechnicznych) skał (gruntów) zajmują się szczegółowo: gruntoznawstwo, mechanika gruntów i mechanika skał.

Definicja skały jest znana. Natomiast norma PN-86/B-02480 nazywa gruntami - wszystkie skały, a także substancje wytwarzane przez człowieka, oraz skały przeniesione ze złoża na inne miejsce (czasem poddane też procesom technologicznym zmieniającym ich pierwotny charakter. W normie używa się określeń: grunt skalisty i grunt nieskalisty, grunty nasypowe.

GRUNTY SKALISTE - dotyczy wszystkich skał litych, niezależnie od ich genezy.

GRUNTY NIESKALISTE - skały okruchowe, sypkie i młode najczęściej holoceńskie skały fitogeniczne (torf).

GRUNTY NASYPOWE - wszystkie rodzaje skał, pobrane ze złoża i przeniesione w inne miejsce, a także substancje wyprodukowane przez człowieka (np. żużel).

W INŻYNIERII BUDOWLANEJ pojęcie grunty odnosi się do skał okruchowych sypkich i młodych skał fitogenicznych (np. torfy), a skała - do wszystkich skał litych.

CECHY GEOLOGICZNO- INŻYNIERSKIE (GEOTECHNICZNE) SKAŁ:

• cechy fizyczne,

• cechy mechaniczne.

Podstawowe cechy fizyczne skał (gruntów)

Cechy fizyczne określają stan fizyczny skały :

• 
  porowatość (n),

• gęstość właściwa (ρ_s),

• gęstość objętościowa (ρ), najważniejsze cechy fizyczne

• wilgotność,

• wodoprzepuszczalność.

POROWATOŚĆ

W teksturze skały wyróżniamy przestrzeń wypełnioną przez jej składniki mineralne (szkielet mineralny) i pory znajdujące się między nimi - przestrzenie wypełnione gazem (np. powietrzem) lub cieczą (np. wodą).

POROWATOŚĆ (n) - stosunek objętości porów do objętości całej skały [%].

Porowatość integranularna (międzyziarnowa), szczelinowatość, krasowatość.

Porowatość intergranularna występuje prawie we wszystkich typach skał, najczęściej spotykany rodzaj porowatości.

Szczelinowatość jest charakterystyczna niemal wyłącznie dla skał litych, w których występują spękania (szczeliny) różnego pochodzenia.

Krasowatość - puste przestrzenie w skale, powstające w wyniku procesu krasu.

W skałach litych występują niekiedy dwa lub trzy rodzaje porowatości.

W praktyce inżynierskiej spotykamy się z porowatością intergranularną.

ŻWIRY, RUMOSZE - porowatość podwójna , składająca się z porów, wewnątrz skał tworzących rumosz lub żwir.

Najbardziej porowate są skały okruchowe niescementowane. Na porowatość skał okruchowych niescementowanych (np. piaski) mają wpływ następujące czynniki :

• stopień selekcji ziarn,

• kształt ziarn,

• sposób ułożenia ziarn,

• stopień obtoczenia ziarn.

Porowatość skał okruchowych sypkich i spoistych, gdy mają one wysoki stopień selekcji (są równoziarniste) nie zależy, od frakcji. Porowatość wyrażoną taką samą liczbą mają mieć piasek, pył, żwir. Istotny jest także wymiar porów. Przy wymiarze porów < niż 0,0002 mm w przypadku porowatości otwartej, kiedy poszczególne pory łączą się w kanaliki, przepływ wody przez nie jest niemożliwy ze względu na jej lepkość, a także inne zjawiska. Np. iły wykazujące czasami wysoką porowatość są skałami (gruntami) praktycznie wodoszczelnymi. Porowatość otwarta i zamknięta.

Przykłady porowatości skał skalistych : granity 0,2 - 2,2 [%], bazalty 0,2 - 3,0 [%], kwarcyty 0,008 - 3,5 [%], marmury 0,1 - 0,6 [%], wapienie i dolomity 0,2 - 7,0 [%].

Przykłady porowatości skał nieskalistych : żwiry i pospółki 20 - 55 [%], piaski 20 - 48 [%], lessy Wyżyny Sandomierskiej 37 -46 [%], iły warwowe 34 - 52 [%], iły pstre (Pliocen) 32 - 50 [%], gliny zwałowe (Mazowsze, zlodowacenie środkowo-polskie) 24 -37 [%], torfy ok. Gdańska 75 - 90 [%].

GĘSTOŚĆ WŁAŚCIWA SKAŁ

Gęstość właściwa skał ρ - stosunek masy składników skały do ich objętości. Oblicza się ją w g/cm³. Gęstość właściwa skały zależy od jej składu mineralnego, gdyż poszczególne minerały skałotwórcze różnią się gęstościami. Wartość gęstości właściwej wykorzystuje się przy obliczaniu porowatości skały.

Przykłady gęstościami (wg. Z.Wiłuna)

montmoryllonet - 2,34;

kaolinit - 2,67;

kwarc - 2,65;

kalcyt - 2,7;

muskowit - 2,8 - 2,9 ;

biotyt - 2,7 - 3,1.

GĘSTOŚĆ OBJĘTOŚCIOWA SKAŁ

Stosunek masy skały (gruntu) do jej objętości - jest to gęstość objętościowa (ρ). GĘSTOŚĆ OBJĘTOŚCIOWA SKAŁY zależy od :

• składu mineralnego,

• porowatości,

• wilgotności.

Wraz ze wzrostem porowatości maleje gęstość objętościowa. GĘSTOŚĆ OBJĘTOŚCIOWA pozwala obliczyć, jakiemu naciskowi są poddawane skały na określonej głębokości przez skały nadległe. Dzięki temu można stwierdzić, iż na tej głębokości można zastąpić do określonej wielkości - masę zdjętej skały - konstrukcją, bez wywoływania odkształceń podłoża.

Parametr ten (dla skał) jest też niezbędny przy6 obliczaniu stateczności zboczy, jak również przy projektowaniu konstrukcji zabezpieczających zbocze przed powierzchniowymi ruchami masowymi.

WILGOTNOŚĆ

Skład mineralny, porowatość skały w pewnym dość długim okresie można przyjąć za wartości stałe. WILGOTNOŚĆ, zwłaszcza w strefie przypowierzchniowej, może ulegać dość częstym zmianom, np. sezonowym lub wieloletnim. Wraz ze zmianą wilgotności zmienia się gęstość objętościowa skały. W skałach litych i sypkich - gęstość objętościowa będzie wzrastać wraz z wilgotnością. W skałach spoistych gęstość objętościowa nieznacznie maleje przy wzroście wilgotności. Cząstki najdrobniejszych frakcji odsuwają się od siebie przez wciskające się pomiędzy nie - drobiny H₂O. Wilgotność (w) skały (gruntu) wyznacza się ze stosunku masy wody zawartej w skale (gruncie) do masy całej skały (badanej próbki). Określa się ja w %.

WILGOTNOŚCIĄ NATURALNĄ SKAŁY (GRUNTU) - nazywa się WILGOTNOŚĆ, jaka ma skała w warunkach naturalnych (w złożu, górotworze). Wilgotność skał ma istotny wpływ na ich cechy mechaniczne, co jest szczególnie zauważalne, w przypadku skał spoistych.

CECHY MECHANICZNE SKAŁ

Do najważniejszych cech należą :

• wytrzymałość,

• ściśliwość (w przypadku skał okruchowych niescementowanych, młodych fitogenicznych - tzw. grunty nieskaliste).

WYTRZYMAŁOŚĆ SKAŁ

Powszechnie stosowaną miarą wytrzymałości skał jest WYTRZYMAŁOŚĆ NA ŚCINANIE. Podczas ścinania ujawnia się tarcie wewnętrzne wynikające z wzajemnego ocierania się o siebie cząstek mineralnych. Siła ścinająca musi pokonać opór tarcia wewnętrznego oraz wewnętrzne siły wiążące cząstki mineralne nazywane spójnością (kohezją).

MIARĄ WYTRZYMAŁOŚCI NA ŚCINANIE jest kąt tarcia wewnętrznego φ. Im większa jest wartość φ, tym większa jest wytrzymałość skały. Wartość φ zależy od wielkości ziarn (kryształków) budujących skałę, porowatości, kształtu i stopnia obtoczenia ziarn (dla skał okruchowych), składu mineralnego i wilgotności (ważnej dla skał spoistych). Wartość φ jest największa dla skał litych, zaś dla skał spoistych w stanie miękkoplastycznym - jego wartość jest bliska 0^o. KĄT TARCIA WEWNĘTRZNEGO φ jest jedną z podstawowych wartości stosowanych przy obliczeniach nośności podłoża budowlanego.

Dla skał litych - wymiarem wytrzymałości jest WYTRZYMAŁOŚĆ NA ŚCISKANIE R_c. Tę cechę bada się w laboratorium, zgniatając w prasie - próbkę o wymiarach określonych odpowiednią normą. Skały o tej samej genezie posiadają większą wytrzymałość przy stosunkowo mniejszych ziarnach (np. piaskowce drobnoziarniste mają większą wytrzymałość od gruboziarnistych) lub kryształach (bazalty mają wyższą R_c niż granity). Wielkość wytrzymałości na ściskanie (R_c) rządzą te same czynniki co wytrzymałością na ścinanie (φ).

W budownictwie powszechnym stosowane są naciski na podłoże, nie przekraczające 0,8 MPa. Porównują tę liczbę z wartościami R_c dla skał litych, można dojść do wniosku, że są one podłożem praktycznie sztywnym (nieodkształcalnym). Faktyczna wytrzymałość podłoża może być często znacznie mniejsza, niż wynikałoby to z zbadanej w laboratorium wytrzymałości na ściskanie stosunkowo małej próbki skały. Dla ważnych budowli (np. zapory wodne, ciężkie obiekty przemysłowe) wykonuje się badania terenowe (ich siyu) fragmentów masywów skalnych.

ŚCIŚLIWOŚĆ SKAŁ

Badania ściśliwości wykonuje się dla skał okruchowych niescementowanych (sypkich i spoistych) i młodych skał fitogenicznych (np. torfy). Stanowią one ośrodki praktycznie niesprężyste, łatwo odkształcalne.

W czasie ściskania próbki w edometrze zachodzi proces konsolidacji skały, którego wynikiem jest zmniejszenie się jej objętości. Konsolidacja odbywa się kosztem porowatości, a ponadto w mniejszym stopniu - w wyniku odkształcenia się cząstek mineralnych skały.

MIARĄ ŚCIŚLIWOŚCIĄ jest moduł ściśliwości M._o , którego wartość liczbowa jest tym mniejsza, im grunt jest bardziej ściśliwy. Najmniejsze moduły ściśliwości mają skały fitogeniczne, młode. Przy ściskaniu gruntu w warunkach naturalnych lub w odpowiednim aparacie w laboratorium następuje zmniejszenie się jego objętości. Stąd istotny wpływ porowatości na ściśliwość gruntów. W gruntach sypkich pewne znaczenie mają takie cechy ziarna jak : wielkość (frakcja), stopień selekcji i stopień obtoczenia. Grunty o większej frakcji mają mniejszą ściśliwość od gruntów zbudowanych z frakcji drobniejszych, jak np. pyłowa czy iłowa . Zróżnicowanie frakcji w gruncie wpływa na obniżenie porowatości. Grunty zbudowane z różnych frakcji (np. POSPÓŁKA) wykazuje stosunkowo mniejszą ściśliwość niż grunty jednolite pod względem uziarnienia. Stopień obtoczenia wpływa na możliwość przemieszczania się ziarn gruntu względem siebie. Ziarna ostrokraw. będą się trudniej przemieszczać ze względu na większe opory tarcia, a tym samym będą wpływały na obniżenie się wartości ściśliwości. Przy ziarnach obtoczonych jest odwrotnie.

Istotnym czynnikiem wpływającym na ściśliwość jest WILGOTNOŚĆ, która zasadniczo wpływa na stan (konsystencję) tego typu gruntów. Wraz ze wzrostem wilgotności, wskutek zmniejszenia się sił spójności, będzie wzrastała ściśliwość gruntu spoistego.

Wymienionej wyżej czynniki dla skał sypkich mają również wpływ na ściśliwość gruntów spoistych.

„PRZESZŁOŚĆ GEOLOGICZNA” - wiek skał oraz procesy, jakim podlegały w przeszłości. Wiek skał ma istotne znaczenie dla stopnia skonsolidowania. Procesy, jakim skały podlegały w przeszłości, mogą mieć wpływ dodatni lub ujemny na cechy geologiczno-inżynierskie skał. Wietrzenie jest procesem pogarszającym cechy skał.

Moduły ściśliwości są uwzględniane przy projektowaniu fundamentów, a także umożliwiają obliczenie wielkości osiadań budowli.

Wytrzymałość na ściskanie Rc [MPa]	Kąt tarcia wewnętrznego φ [^o]	Moduł ściśliwości M.o [MPa]
Granity 100,0-250,0 Bazalty 150,0-300,0 Kwarcyty 150,0 - 300,0 Marmury 100,0 - 250,0 Wapienie i Dolomity 30,0 - 250,0 Żwiry i pospółki Piaski Lessy Wyżyny Sandomierskiej Iły warwowe Iły pstre (Pliocen) Gliny zwałowe (Mazowsze zlodowacenie środkowe-polskie) Torfy (ok. Gdańska) Żwiry i pospółki Piaski Lessy Wyżyny Sandomierskiej Iły warwowe Iły pstre	45-60 50-55 50-60 35-50 35-50 25-45 29-36 16-30 20-30 3-43 13-27 2-20	25-45 29-36 16-30 20-32 3-43 5-47 0,2-2 100-260 40-200 5-56 8-30 25-30

WIEK WZGLĘDNY

Oznaczanie wieku względnego dotyczy głównie SKAŁ OSADOWYCH (obowiązują dwie zasady: NASTĘPSTWO WARSTW (SUPERPOZYCJA)

EWOLUCJA ŚWIATA ORGANICZNEGO

ZASADA NASTĘPSTWA WARSTW (SUPERPOZYCJA), warstwy młodsze odkładały się kolejno na starszych. Wtórne deformacje - kolejność ta może myć czasami zaburzona, odwrócona. Zaleganie warstw normalne, czy odwrócone.

EWOLUCJA ŚWIATA ORGANICZNEGO

Skały równowiekowe mogą zamierać z sedymentacją szczątki fauny i flory.

- SKAMIENIAŁOŚCI PRZEWODNIE. W pewnym okresie czasu rozwinęły się nagle i wyjątkowo bujnie, opanowały szerokie obszary powierzchni Ziemi, a następnie w krótkim czasie - zniknęły. Dzięki skamieniałościom można korelować warstwy występujące, niekiedy w odległych odsłonięciach.

Wydzielono JEDNOSTKI CZASOWE DZIEJÓW ZIEMI - ERY (nadrzędna jednostka). Erze odpowiadają powstałe wtedy skały - grupa. Granica trzeciorzęd - czwartorzęd najczęściej przyjmuje się na ok. 1 - 15 mln lat.

ERY → OKRESY → PIĘTRY → POZIOMY

Uproszczona chronologia dziejów Ziemi

ERA	OKRES - system	EPOKA - oddział	CZAS TRWANIA	WIEK GRANIC
Kenozoiczna 67 (63)	Czwartorzęd ok. 1 mln Trzeciorzęd 66(62)	Holocen Plejstocen Pliocen Miocen Oligocen Eocen Paleocen	Ok.10.000 0,6 do 1,5 mln 11 (12) 14 (12) 11 (11) 23 (22) 7 (5)	0,6 - 1,5 mln 67 (63) 240 (230) 570 (600) 2600 (1900)
Mezozoiczna 173 (167)	Kreda Jura Trias		70 (72) 58(46) 45 (49)
Paleozoiczna 330 (370)	Perm Karbon Deulon Sylur Ordowok Kambr		45 (50) 55-75 (65) 50-70 (60) 30 (20) 60 (85) 70 (90)
Proterozoiczna	ok. 2000 (1300) 3000
Archaiczna

Wiek skał i wiek procesów geologicznych z inżynier. punktu widzenia ma istotne znaczenie. Na ich podstawie można przypuszczać, jakie jest wykształcenie skał, sposób zalegania, ogólne właściwości fizykomechaniczne. Duże znaczenie ma np. dokładniejsze określenie wieku czwartorzędowych skał osadowych (gruntów). Im skała osadowa jest młodsza, tym jest mniej skonsolidowana i ma mniejszą wytrzymałość od identycznie wykształconych skał starszych. Skały młodsze nie były obciążone, ani skałami od nich młodszymi, ani ciężarem lądolodu.

Określenie wieku skał może mieć zatem istotne znaczenie dla prognozowania osiadań.

Uwzględniono wiek i historię skał. Wyróżniono gliny i iły :

1. MŁODE NORMALNIE SKONSOLIDOWANE

2. STARE NORMALNIE SKONSOLIDOWANE

3. PRZEKONSOLIDOWANE

Ad.1. osadziły się współcześnie. Uzyskały stan równowagi pod wpływem własnego ciężaru, potem nie doznały wtórnych znacznych osiadań.

Grunt w stanie nienaruszonym przenosi ciężar nakładu i nie ulega widocznemu osiadaniu.

Każde natomiast dodatkowe obciążenie wywoła odpowiednio duże osiadanie.

Ad.2. Jeśli gliny i iły znajdują się od czasu ich powstania pod stałym efektywnym ciśnieniem przez okres kilku tysięcy lat, to doznały one znacznych osiadań. Grunty te mają zwiększoną wytrzymałość na ścinanie i jednocześnie zmniejszoną możliwość dalszego osiadania.

Ad.3. W przeszłości na niektóre gliny i iły mogły działać wysokie efektywne ciśnienia większe niż obecne, w wyniku czego nastąpiła daleko posunięta konsolidacja gruntu.

Sprawa wieku skał kenozoicznych jest na tyle ważna z inżyn. punktu wodzenia, należy ją uwzględnić w obliczen. nośności podłoża, wprowadzając odpowiedni współczynnik (PN-81/B-03020).

REOLOGIA GRUNTÓW I SKAŁ

Uwzględniony został czynnik czasu.

Zakłada się, że :

• skały (grunty) są ośrodkami ciągłymi,

• przemieszczenia i odkształcenia są jawnymi funkcjami czasu, nawet gdy obciążenia pozostają stałe,

• przemieszczenia są niewielkie i zachodzą w długim okresie czasu.

FORMY PRZESTRZENNEGO ZALEGANIA SKAŁ

Każda skała występująca w przyrodzie, tzn. zalegająca „in situ” zajmuje określoną pozycję przestrzenną zw. z warunkami powstawania danej skały oraz z późniejszymi procesami geodynamicznymi.

Znajomość sposobu zalegania skał w przestrzeni - niezbędna jest przy opracowywaniu prognoz współpracy obiektu budowlanego z podłożem, przy wykonywaniu projektów, a także przy prowadzeniu prac ziemnych.

NIEZABURZONE FORMY ZALEGANIA SKAŁ MAGMOWYCH

Skały głębinowe (plutoniczne) tworzą tzw. INTRUZJE.

INTRUZJE ZGODNE dopasowują się powierzchnią zewnętrzną do struktur tektonicznych skał otaczających (żyłe C laktolity pokładowe zgodne - sille).

INTRUZJE NIEZGODNE wdzierają się w skały otaczające niezgodnie, naruszając ich dotyczasowe ułożenie (batolity, etmolity)

MASYWY : karkonoski, strzelińsko-żulovski, strzegomski. Regularna sieć spękań, dajaca oddzielność kostkowa skał.

SKAŁY WYLEWNE (WULAKNICZNE)

Lawa krzepnąc, tworzy pokrywy, potoki i kopuły.

Pow. ułatwiają się najczęściej ⊥ do zewnętrznych powierzchni utworzonej już formy. Oddzielność słupowa. CIOS.

NIEZABURZONE FORMY ZALEGANIA SKAŁ OSADOWYCH

Warstwy, ławice, soczewy.

ZALEGANIE ZGODNE

Powierzchnie warstwowania lub uławicenia (strop, spąg) wykazują zgodność geometryczną z analogicznymi strukturami powierzchniowymi skał niżej leżących, tzn. są względem nich równoległe.

ZALEGANIA NIEZGODNE

Powierzchnie ławic i warstw nie wykazują zgodności geometrycznej (równoległości) z orientacją przestrzenną analogicznych struktur w skałach podłoża. Niezgodność świadczy o przerwie w sedymentacji, podczas której, miała miejsce erozja, niekiedy odkształcenie ławic.

WKŁADKI, PRZEWARSTWIENIA (drobne soczewy, cienkie warstwy innej skały)

Rozpatrując skały pod katem zastosowań inżynierskich, wyznacza się tzw. uogólnione cechy gruntów. Przeprowadza się statystyczne uśrednienie wybranych, charakterystycznych parametrów skał. Wyboru parametrów dokonuje się zależnie, od rodzaju przedsięwzięcia i potrzeb projektowych. Wydziela się warstwy geotechniczne lub pakiety gruntowe. Warstwę geotechniczną cechuje :

• jednolitość klasyfikacyjna gruntu,

• jeden wiek,

• ta sama geneza,

• identyczne wartości średnie wybranych parametrów,

• z góry określone odchylenia standardowe wybranych parametrów.

Wiodace cechy fizykochemiczne : wilgotność, konsystencja (grunty spoiste), wskaźnik różnoziarnistości, zagęszczenie (grunty sypkie), kąt tarcia wewnętrznego, kohezja i inne.

Możliwe jest łączenie warstw (lub ich części) w jeden pakiet, dla którego ustala się wspólną uogólnioną cechę.

POLSKIE NORMY: PN-65/B-04497, PN-81/B-03020 i PN-81/B-04452.

ZASADY OKREŚLANIA PRZESTRZENNEJ ORIENTACJI STRUKTUR

Posługujmy się pewnymi pomocniczymi (umownymi) elementami.

ORIENTACJA PŁASZCZYZN I LINII PROSTYCH

Przyjmujemy założenie, że wszystkie powierzchnie oraz linie wyznaczające daną strukturę są w miejscu pomiaru - odpowiednio płaszczyznami i liniami prostymi. Ich orientacja, zmienna z miejsca na miejsce, wyznacza - przestrzenny obraz struktury.

Podstawowym układem odniesienia jest kierunek N magnetycznej i poziom (zgeneralizowany horyzontalny układ odniesienia.

ELEMENTY ORIETACJI

BIEG WARSTWY

- linia powstała jako ślad przecięcia się powierzchni warstwy (stropu lub spągu) z płaszczyzną poziomą.

Dla warstwy płaskiej oraz dla fałdów o poziomych osiach bieg jest linią prostą.

Dla warstw pofałdowanych, których osie nie są poziome, bieg jest linią krzywą.

AZYMUT BIEGU

• kąt zawarty między kierunkiem N (potocznie nazywany „biegiem”), a linią biegu, mierzony od N na prawo, zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.

UPAD (ZAPAD)

Linia prosta leżąca na powierzchni warstwy, wyznaczająca max spadek warstwy w danym miejscu.

BIEG I UPAD WARSTWY

Są względem siebie ⊥.

AZYMUT UPADU

Kąt zawarty między kierunkiem północy, a rzutem prostokąta upadu na płaszczyznę poziomą, liczony zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

KIERUNEK UPADU

Szacunkowo wyznaczony geograficzny kierunek nachylenia (upadu) warstwy, np. w kierunku NW.

Sposoby określania orientacji struktur geologicznych w przestrzeni

SPOSÓB I Podaje się

1. azymut upadu,

2. kąt upadu, zapis trójosiowy

3. kierunek upadu

SPOSÓB II a) azymut upadu, zapis dwuczłonowy

b) kąt upadu

Płaszczyzna zalegająca pionowa : 140/90 i 320/90

zapisy równoważne

Jeśli płaszczyzna jest pozioma, stosujemy zapis : x/0

SPOSÓB III

Strukturę orientuje się względem tzw. koordynat strukturalnych a, b, c, wprowadzony przez Sandera w 1930 r. Dla struktur fałdowych koordynata „a” wyznacza kierunek działania sił tektonicznych i pokrywa się z kierunkiem max naprężenia.

Koordynata „b” wyznacza osie fałdów i pokrywa się z kierunkiem najmniejszych naprężeń (w tym kierunku wyciągnięte są dłuższe osie ziarn).

Koordynata „c” leży w płaszczyźnie osiowej fałdu, jest ⊥ do osi „b”. Wyznacza kierunek obalenia fałdu (pokrywa się kierunkiem pośrednim naprężeń).

Kompas dwuosiowy typu Frelberg G9 ze skalą 360^o lub 400^o. Pomiar Sposobem II).

STRUKTURA GEOLOGICZNA

Określony układ skał, powstały w wyniku działania procesów geologicznych.

Struktury geologiczne można rozpatrywać w 4 skalach :

1. megastruktury - rozległe obszary o charakterystycznej budowie, litologii, genezie, różniące się od jednostek sąsiednich (np. łańcuch gór fałdowych, platforma itp.).

2. makrostruktury - wyodrębnione formy przestrzennego zalegania skał, które mogą być ujęte na mapach geologicznych (np. batolit, fałd, itp.).

3. mezostruktury - struktury małych rozmiarów, widoczne w całości gołym okiem (np. laminacja w skałach osadowych i metamorficznych struktury z płynięcia w skałach magmowych, zmarszczki w skałach metamorficznych, drobne fałdy, itp.).

4. mikrostruktury - struktury mikroskopowej wielkości (np. mikrofałdy, wydłużenia minerałów i agregatów mineralnych itp.).

Wystarczy znajomość orientacji niektórych, lokalnie wyznaczonych elementów strukturalnych, takich jak np. powierzchnie spękań, czy powierzchnie graniczne warstw (strop, spąg), aby przedsięwzięcie inżynierskie mogło być zrealizowane pomyślnie.

1

1

---