Regulacje miast

Regulacje miast

średniowiecznych

średniowiecznych

w okresie renesansu

w okresie renesansu

Wykonał: Krzysztof
Nenczak

UWM Wydział Kształtowania
Środowiska i Rolnictwa
Katedra Melioracji i
Kształtowania Środowiska

Renesans…

Renesans był epoką w sztuce, kulturze, filozofii oraz całej humanistyce

Europejskiej, którą obecnie określa się mianem "odpowiedzi na skostniałe,

przestarzałe" poglądy średniowiecza. Występujący po gotyku renesans,

trwał przez ponad 250 lat (od XIV do drugiej połowy XVI wieku). Jego

kolebką, taką jak dla gotyku Francja, były Włochy. "Renesans" pochodzi od

włoskiego słowa "rinasciata' (odrodzenie"). Następnie nurt ten zapanował

w całej Europie.
Najbardziej charakterystyczną, podstawową cechą renesansu był zachwyt

sztukami antycznymi. Fascynacja ta zapoczątkowała bardzo wyraźny

rozkwit nauk humanistycznych, sztuki świeckiej oraz roli twórcy dzieła,

który przestał już być
anonimowy.
Kultura odrodzenia miała niezwykle istotny wpływ
na wszystkie dziedziny życia ówczesnego człowieka. Przenikała
ona również urbanistykę, co dawało wyraz w kompozycji
urbanistycznej, głęboko przeistaczając konstrukcję i kształt
miasta.

Renesans…

W

założeniach kompozycyjnych opierano się na kształcie koła (wzorcem są tu

średniowieczne mury), bądź kwadratu (antyczne i gotyckie rozplanowanie wnętrz
miast). Powstały w ten sposób dwa zasadnicze systemy planu urbanistycznego -
promienisty (promieniowy) i prostokątny.
Miasta na planie promienistym przypominały sieć pajęczą, w której od części
centralnej ku obwodowi biegną arterie główne, z którymi krzyżują się ulice
drugorzędne tworząc sieć o drobniejszych k0łach w środku i zwiększających się ku
obwodowi…
Elementy warowne ulegają zasadniczym przetworzeniom

w stosunku do stanu z czasów średniowiecza, wpływając
na formę urbanistyczną. Wprowadzenie broni palnej inicjuje
rozbudowę murów obronnych o pokazanych rozmiarów
bastiony.
Powstają miasta gwieździste, które łączą koło ze struktura
promienistą, ucieleśniając ideały renesansu. Z jednej strony są one
racjonalno - abstrakcyjnym schematem monocentrycznego rodzaju
miasta średniowiecznego, z drugiej wykorzystują renesansową skłonność do
założeń centralnych.

Plan oparty na kole łączy możliwie dużą powierzchnię
o najkrótszym obwodzie murów z militarnymi
zaletami linii wewnętrznej.

Forma gwieździsta murów zapewnia najlepszą obronę,
promienisty układ ulic stanowi o szybkiej i sprawnej
komunikacji wewnętrznej, zaś niekiedy znajdujący
się w części centralnej planu zamek oddaje ideę absolutyzmu

Sforzinda. Plan

miasta idealnego wg

Averulino

Giorgio Vasari -Jego wybitną realizacją jest połączenie
średniowiecznej część Florencji, otoczonej surowymi
kamiennymi murami, z nowym miastem, usytuowanym
za rzeką, na wzgórzach, wokół budowanego właśnie
Palazzo Pitti, tworząc przejście nad Ponte Vecchio.

Palma Nova jest jedną z niewielu realizacji wykonaną
na podstawie planów teoretycznych. Jest dziełem włoskiego
twórcy Scamozzi’ego. z roku 1593. Miasto położone niedaleko
Wenecji, złożone w celach obronnych. Dziewięcioramienny narys
fortyfikacji bastionowych przypomina swym kształtem płatek
śniegu. W części centralnej miasta znajduje się sześcioboczny plac,
od którego promieniście odchodzi szereg ulic poprzecinanych
kolejnymi biegnącymi doń prostopadle. Wyjątkowość planu
podkreśla również brak budowli centralnej na placu głównym

Plan teoretyczny wg

Vasar’iego

Palma Nuova, plan.

Palma Nuova

ZAMOŚĆ- przykład polskiej

urbanistyki renesansowej

Realizacje tego nurtu odnaleźć można także na terenach
Polskich. Jednym z takich miast jest Zamość. W końcu wieku XVI
kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski rozpoczął realizację swoich
zamierzeń, zakładając w centrum Korony i Litwy nowe miasto
Zamość - dzieło renesansowej urbanistyki. Zaprojektował je i
nadzorował Bernardo Morando, architekt pochodzący z Włoch.
Średniowieczny, szachownicowy układ daje podstawę dla
nowoczesnego planu, opartego na wzorcach teoretyków
włoskich.
Plan Zamościa zawiera dwie przecinające się pod kątem prostym
osie, zgodnie, z którymi biegną dwie podstawowe ulice miasta.
Jedna z osi- dłuższa przebiega ze wschodu na zachód, a na niej
znajdują się takie elementy jak zespół zamkowy i zespół miasta.

ZAMOŚĆ- przykład polskiej

urbanistyki renesansowej

Punktem głównym dla całego układu jest zamek,
otoczony murem i przez to wyodrębniony z ogólnego
obszaru miasta, zarysowanego charakterystycznym
zespołem wielokątnej linii fortyfikacji.

Na tej samej osi zostaje założony rynek o wymiarach
100 x 100m. Prostopadle do owej osi podłużnej biegnie
oś poprzeczna całej kompozycji, na której znajdują się
dwie inne przestrzenie placowe: rynek wodny i solny.

Zamość. Widok ogólny

na rynek główny

ZAMOŚĆ- przykład polskiej

urbanistyki renesansowej

Zamość. Makieta

ZAMOŚĆ- przykład polskiej

urbanistyki renesansowej

Obszar miasta został podzielony na prostokątne
bloki zabudowy ulicami biegnącymi równolegle
do osi głównych. Na blokach tych wznoszą
się szeregi domów mieszczańskich o dwóch lub
trzech kondygnacjach stanowiące tło dla gmachów
publicznych, usytuowanych w narożnikach placu,
takich jak: ratusz, kolegiata, gmach kolegiaty,
kościoły i inne
Zespolone ze sobą w ten sposób obszary zamku
i miasta ujęte są w wieniec obwarowań w kształcie
wydłużonego w kierunku wschodnio - zachodnim
siedmiokąta. Ten kształt fortyfikacji oparty jest ściśle
na wzorach szkoły włoskiej, uwzględniającej charakter
broni palnej i nowej sztuki militarnej i za razem określającej
konstrukcje linii obwarowań.

Zamość. Zarys

fortyfikacji.

ZAMOŚĆ- przykład polskiej

urbanistyki renesansowej

Echa rozwiązań włoskich rozbrzmiewają również
we wnętrzu miasta. Obrazuje to przeprowadzenie
jednolitych arkad przez wszystkie cztery strony rynku
oraz fragmenty ulic, jak również przesunięcie ratusza
z centrum rynku do linii pierzei północnej.

Ratusz ukształtowany ponad to został w okazałą bryłę
architektoniczną, o bogatych zdobieniach, wysokiej
wierzy, oraz ogromnych schodach, przez co pełnił
funkcje dekoracyjną rynku.

Bez wątpienia Zamość dzieło Zamojskiego i Moranda
można uznać za czołowy przykład urbanistyki
europejskiej XVI w

Zamość. Ratusz i

kamienice przyrynkowe