1

RUCH OKRĘŻNY

ŚRODKÓW

GOSPODARCZYC

H

2

Ruch okrężny środków gospodarczych

Działalność jednostki nierozerwalnie związana jest z obrotem

środków gospodarczych, polegającym na ich przekształcaniu z
jednej postaci w drugą.

Obrót ten przebiega zgodnie ze specyfiką działalności jednostki

gospodarczej (produkcja, handel, usługi).

W obrocie tym w przedsiębiorstwach wytwórczych można

wydzielić trzy podstawowe etapy (funkcje):

1.

zaopatrzenie

–

polega na dostarczaniu do jednostki

potrzebnych

czynników

produkcji

(tj.

środków

pracy,

przedmiotów pracy i czynnika ludzkiego) w zamian za
posiadane środki pieniężne (następuje zamiana środków
pieniężnych na potrzebne środki produkcji),

2. produkcja

-

polega na wykorzystaniu dostarczonych przez

zaopatrzenie czynników produkcji do wytworzenia określonych
wyrobów lub wykonania określonych usług (następuje
przeniesienie wartości czynników produkcji na wytwarzane
produkty),

3. sprzedaż

–

polega na sprzedaniu produktów wytworzonych

przez produkcję, a więc ich zamianie na środki pieniężne
uzyskane z ich zbytu.

3

Ruch okrężny środków gospodarczych

Zdarza się, że jednostka przejściowo lub trwale nie posiada
dostatecznych

środków

pieniężnych

do

prowadzonej

działalności, lub przejściowo ma nadmiar środków pieniężnych,
które chce odpowiednio zainwestować.

Dlatego w jednostce może być wyodrębniona gospodarka
środkami pieniężnymi lub funkcja finansowania.

Całością działań jednostki (zaopatrzeniem, produkcją, zbytem i
finansowaniem) kieruje organ zarządzający. Do kierowania tego
niezbędne jest również prowadzenie rachunkowości – jako
szczególnego systemu ewidencji gospodarczej, w tym ewidencji
odzwierciedlającej działalność jednostki.

Uproszczony

schemat

ruchu

środków

gospodarczych

odzwierciedlanego przez ewidencję księgową przedstawia
schemat zawarty na następnym slajdzie (

źródło: J. Matuszewicz, P.

Matuszewicz: Rachunkowość od podstaw, Finans-servis, Warszawa
2010).

4

5

EWIDENCJA

ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

6

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Pojęcie i klasyfikacja środków pieniężnych

Środki pieniężne to (zarówno w walucie polskiej jak i obcej):

1. gotówka (banknoty i monety) oraz bony pieniężne,

2. środki (jednostki) pieniężne na rachunkach bankowych (w tym

w formie lokat),

3. czeki i weksle obce, jeżeli są one płatne w ciągu 3 miesięcy od

daty wystawienia oraz środki pieniężne w drodze.

Ustawa o rachunkowości (art.3 ust. 1 pkt 25)

Aktywa pieniężne

–

rozumie się przez to aktywa w formie

krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz.

Do

aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa
finansowe, w tym w szczególności zaliczone odsetki od
aktywów finansowych.

Jeżeli aktywa te są płatne lub

wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania,
wystawienia, nabycia lub założenia (lokaty), to na potrzeby
rachunku przepływów pieniężnych zalicza się je do środków
pieniężnych, chyba że ujmuje się je w przepływach z
działalności inwestycyjnej (lokacyjnej).

7

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Środki pieniężne

ujmowane są w rachunkowości jako:

1. środki pieniężne w kasie,

2. środki pieniężne w banku,

3. inne środki pieniężne (czeki obce, weksle obce,

środki pieniężne w drodze).

8

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Wycena środków pieniężnych

Środki pieniężne na dzień bilansowy wycenia się wg wartości
nominalnej.

Gotówkę oraz pieniądze, ulokowane na rachunkach
bankowych, wyrażone w walutach obcych, wycenia się na
dzień bilansowy po obowiązującym w tym dniu średnim kursie
ustalonym dla danej waluty przez NBP

(art. 30 ust. 1 pkt 1

ustawy o rachunkowości).

Gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i
sprzedaż walut obcych – po kursie, po którym nastąpił jej
zakup, jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu
ustalonego na dzień wyceny dla danej waluty przez NBP

(art

30 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

9

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Wycena środków pieniężnych

Wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w

księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia
odpowiednio po kursie

(art 30 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o

rachunkowości):

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru

operacji -

w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty

należności lub zobowiązań

;

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski

z dnia poprzedzającego ten dzień -

w przypadku zapłaty

należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie
kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych
operacji.

10

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Wycena środków pieniężnych

-

WYCENA OPERACJI W WALUTACH OBCYCH (cd.)

Ustawa o rachunkowości nie wskazuje czy powyższe zasady wyceny mają
zastosowanie do 

jednostek posiadających rachunek walutowy

, czy też nie.

Zatem jednostki posiada-jące rachunki walutowe mogą stosować te zasady
do wyceny własnych środków zgromadzonych na tych rachunkach.

W świetle ustawy o rachunkowości, waluty obce mieszczą się w definicji aktywów
pieniężnych (art. 3 ust. 1 pkt 25), a aktywa pieniężne mieszczą się w pojęciu
aktywów finansowych (art. 3 ust. 1 pkt 24), z kolei aktywa finansowe są jednym ze
składników inwestycji. Stosownie zatem do art. 35 , nabyte aktywa finansowe (a
więc także waluty obce) oraz inne inwestycje ujmuje się w księgach rachunkowych
na dzień ich nabycia według ceny nabycia albo ceny zakupu, jeżeli koszty
przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie są istotne

.

Natomiast jeśli ceny nabycia jednakowych albo uznanych za jednakowe, ze
względu na podobieństwo ich rodzaju i przeznaczenie są różne, to ich
rozchód wycenia się według metody wybranej przez jednostkę spośród
metod, o których mowa w art. 34 ust. 4 pkt 1-3 ustawy o rachunkowości
tj.:

1. według kursu przeciętnego, to jest ustalonego w wysokości średniej
ważonej,

2. po kursie waluty, którym jednostka najwcześniej nabyła (FIFO),

3. po kursie waluty, którym jednostka najpóźniej nabyła (LIFO).

4. w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistych cen tych składników
aktywów, które dotyczą ściśle określonych przedsięwzięć, niezależnie od
daty ich zakupu.

11

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Wycena środków pieniężnych

-

WYCENA OPERACJI W WALUTACH OBCYCH

(cd.)

Skutkiem wyceny operacji w walutach obcych są różnice kursowe,

które są ujmowane w księgach rachunkowych w zależności od
rodzaju operacji.

Różnice kursowe dotyczące aktywów i pasywów powstałe przy

zapłacie należności i zobowiązań, sprzedaży walut oraz ustalone na
dzień bilansowy zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów
finansowych a w uzasadnionych przypadkach do kosztu wytworzenia
produktów lub ceny nabycia towarów, a także ceny nabycia lub
kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie
lub wartości niematerialnych i prawnych.

12

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

Według obowiązującego prawa podatkowego Art. 9b. 1. Podatnicy ustalają

różnice kursowe (art. 9b.1 uopdop):

1) według szczególnych przepisów podatkowych określonych w art. 15a,
albo

2) według przepisów o rachunkowości- pod warunkiem że przez okres nie

krótszy niż trzy lata podatkowe, licząc od początku roku podatkowego,

w którym została przyjęta ta metoda - sporządzane przez podatników

sprawozdania finansowe będą badane przez podmioty uprawnione do ich

badania.

Podatnik wybierając metodę rachunkową mają obowiązek w terminie do

końca pierwszego miesiąca roku podatkowego, a w przypadku podatników

rozpoczynających działalność - w terminie 30 dni od dnia jej rozpoczęcia,

zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego

o wyborze tej metody.

Podatnicy, którzy wybrali metodę rachunkową, zaliczają odpowiednio do

przychodów lub kosztów uzyskania przychodów ujęte w księgach

rachunkowych różnice kursowe z tytułu transakcji walutowych i wynikające

z dokonanej wyceny składników aktywów i pasywów wyrażonych w walucie

obcej, a także wyceny pozabilansowych pozycji w walutach obcych. Wycena

ta dla celów podatkowych powinna być dokonywana na ostatni dzień

każdego miesiąca i na ostatni dzień roku podatkowego lub na ostatni dzień

kwartału i na ostatni dzień roku podatkowego albo tylko na ostatni dzień

roku podatkowego, z tym że wybrany termin wyceny musi być stosowany

przez pełny rok podatkowy i nie może być zmieniany.

13

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH



RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

W przypadku wyboru metody rachunkowej ustalania różnic kursowych,

podatnicy na pierwszy dzień roku podatkowego, w którym została

wybrana ta metoda, zaliczają odpowiednio do przychodów lub kosztów

uzyskania przychodów naliczone różnice kursowe ustalone na podstawie

przepisów o rachunkowości na ostatni dzień poprzedniego roku

podatkowego. Od pierwszego dnia roku podatkowego, w którym wybrali

tę metodę, stosują zasady określone w przepisach rachunkowości.

W przypadku rezygnacji ze stosowania metody ustalania różnic

kursowych według metody rachunkowej, podatnicy są obowiązani

zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego

w terminie do końca roku podatkowego poprzedzającego rok podatkowy,

w którym zamierzają zrezygnować ze stosowania tej metody. Rezygnacja

może nastąpić po upływie okresu trzech lat, o których była mowa wyżej.

W przypadku rezygnacji z metody rachunkowej ustalania różnic

kursowych, podatnicy:

1) zaliczają na ostatni dzień roku podatkowego, w którym stosowali tę

metodę, odpowiednio do przychodów lub kosztów uzyskania przychodów

naliczone różnice kursowe ustalone na podstawie przepisów

o rachunkowości;

2) od pierwszego dnia roku podatkowego, następującego po roku,

w którym stosowali tę metodę, stosują zasady, o których mowa w art.

15a, ustalając różnice kursowe od dnia, o którym mowa w pkt 1.

14

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH



RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

W razie połączenia lub podziału podmiotów, dokonywanych na

podstawie odrębnych przepisów, w przypadku gdy podmiot

przejmowany lub dzielony stosował metodę rachunkową ustalania

różnic kursowych, podmioty powstałe w wyniku podziału lub

połączenia oraz podmioty, które przejęły całość lub część innego

podmiotu na skutek tych zdarzeń, z wyjątkiem podmiotu

przejmującego przy podziale przez wydzielenie, mają prawo do

rezygnacji ze stosowania tej metody, niezależnie od upływu czasu jej

stosowania. W takim przypadku podmiot ma obowiązek zawiadomić

o tej rezygnacji, w formie pisemnej, właściwego naczelnika urzędu

skarbowego, w terminie 30 dni od daty dokonanego połączenia lub

podziału.

15

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

Różnice kursowe ustalane nie rachunkowo

Art. 15a. 1. Różnice kursowe zwiększają odpowiednio przychody jako dodatnie

różnice kursowe albo koszty uzyskania przychodów jako ujemne różnice

kursowe w kwocie wynikającej z różnicy między wartościami określonymi w

ust. 2 i 3.

2. Dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote

według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest

niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej

według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote

według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest

wyższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według

faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie

obcej w dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości

pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub

wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z

tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od

wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według

faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od

wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według

faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

16

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

3. Ujemne różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na

złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank

Polski jest wyższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania,

przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego

dnia,

2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na

złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank

Polski jest niższa od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej

według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,

3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w

walucie obcej w dniu ich wpływu jest wyższa od wartości tych środków

lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych

środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego

kursu waluty z tych dni, z zastrzeżeniem pkt 4 i 5,

4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest wyższa

od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej

według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest niższa

od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej

według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

17

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

4. Jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych, o których mowa w

ust. 2 i 3, nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego

kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez

Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego

ten dzień.

5. Jeżeli faktycznie zastosowany kurs waluty, o którym mowa w ust. 2 i

3, jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub

pomniejszona o 5 % wartość kursu średniego ogłaszanego przez

Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego

dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może

wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn

uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania

zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają

zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten

kurs opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank

Polski.

6. Przez średni kurs ogłaszany przez Narodowy Bank Polski, o którym

mowa w ust. 2 i 3, rozumie się kurs z ostatniego dnia roboczego

poprzedzającego dzień uzyskania przychodu lub poniesienia kosztu.

7. Za koszt poniesiony, o którym mowa w ust. 2 i 3, uważa się koszt

wynikający z otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w

przypadku braku faktury (rachunku), a za dzień zapłaty, o którym

mowa w ust. 2 i 3 – dzień uregulowania zobowiązań w jakiejkolwiek

formie, w tym w wyniku potrącenia wierzytelności.

18

EWIDENCJA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

RÓŻNICE KURSOWE W PRAWIE PODATKOWYM (uopdop)

8. Podatnicy wyznaczają kolejność wyceny środków lub wartości

pieniężnych w walucie obcej, o której mowa w ust. 2 pkt 3 i ust. 3
pkt 3, według przyjętej metody stosowanej w rachunkowości,
której nie mogą zmieniać w trakcie roku podatkowego.

9. Przepisy ust. 2 pkt 4 i 5 oraz ust. 3 pkt 4 i 5 stosuje się

odpowiednio do kapitałowych rat kredytów (pożyczek).

19

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Środki pieniężne w kasie

Obrót gotówkowy

– to przyjmowanie i wydatkowanie gotówki z kasy

lub rachunku bankowego.

Pogotowie kasowe

 – niezbędny zapas gotówki na bieżące wydatki.

Dokumentacja operacji kasowych:



wpłaty gotówkowe dokumentowane są własnymi przychodowymi

dowodami kasowymi

(„Dowód wpłaty – KP”),



wypłaty gotówki dokumentowane są źródłowymi rozchodowymi

dowodami kasowymi

(jak: dowody wpłat na własny rachunek

bankowy, rachunki i faktury obce, rozliczenia zaliczek, wnioski o
wypłatę zaliczek, listy płac)

oraz zastępczym dowodem wypłat w

przypadku braku dokumentu źródłowego

(„Dowód wypłaty – KW”).

Raport kasowy

– urządzenie ewidencyjne dowodów wpłat i wypłat

gotówki (oddzielny dla każdej kasy i waluty).

20

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Ograniczenie obrotu gotówkowego

Wynikające z postanowień ustawy z dnia 2.07.2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej

(tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. nr 220, poz. 1447)

Art. 22. 1.

Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z

wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem
rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy

:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca

oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z
niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote
według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank
Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym
dokonano transakcji

.

2. Przedsiębiorca będący członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej
może realizować obowiązek określony w ust. 1 za pośrednictwem rachunku w tej
spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

UWAGA:
Przepisy odwołują się do jednorazowej wartości transakcji, bez względu na
liczbę wynikających z niej płatności.

21

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Przechowywanie i transportowanie środków pieniężnych

Zasady te reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 7.09.2010 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać ochrona
wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez
przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne (Dz. U. z 2010 r. Nr 166, poz.
1128).

Przedsiębiorcy dla zapewnienia ochrony

wartości pieniężnych

zobowiązani są zapewnić bezpośrednią fizyczną ochronę budynków,
pomieszczeń i pojazdów przeznaczonych do ich przechowywania,
transportu oraz wykonać techniczne zabezpieczenie tych budynków,
pomieszczeń i pojazdów.

Przez wartości pieniężne rozporządzenie rozumie: a) krajowe i
zagraniczne znaki pieniężne, b) czeki, c) weksle, d) inne dokumenty
zastępujące w obrocie gotówkę, e) złoto, srebro i wyroby z tych metali,
kamienie szlachetne i perły, a także platynę i inne metale z grupy
platynowców.

22

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Przechowywanie i transportowanie środków pieniężnych

Rodzaj zabezpieczenia uzależniony jest od wartości środków
pieniężnych wyrażonej w jednostkach obliczeniowych.

 

Jednostka obliczeniowa – to

120- krotność

przeciętnego

wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez Prezesa
GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor
Polski”.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce

narodowej w ostatnim kwartale 2012 r.

Wartość jednostki
obliczeniowej:
120 x 3.510,22 zł =
421.226,40 zł

Stawka

Okres

3.510,22 zł

III kwartał
2012

3.496,82 zł

II kwartał 2012

23

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Przykładowe regulacje rozporządzenia

Przechowywanie wartości pieniężnych przekraczających 0,2 jednostki
obliczeniowej w budynkach lub pomieszczeniach wymaga zapewnienia, co
najmniej zabezpieczenia technicznego tych budynków lub pomieszczeń.

Zabezpieczenie techniczne wartości pieniężnych podczas ich
przechowywania i transportu następuje przez zastosowanie:

1) pomieszczeń i urządzeń;

2) pojazdów samochodowych przewożących wartości pieniężnych;

3) elektronicznych systemów zabezpieczeń budynków, pomieszczeń,
urządzeń oraz pojazdów samochodowych.

Wyrażone w jednostkach obliczeniowych limity wartości pieniężnych
przechowywanych lub transportowanych w pomieszczeniach i
urządzeniach określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

24

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Przykładowe regulacje rozporządzenia (cd.)

• Transport wartości pieniężnych nieprzekraczających 0,2 jednostki
obliczeniowej nie wymaga ochrony fizycznej i zabezpieczenia
technicznego.

• Wartości pieniężne powyżej 1 jednostki obliczeniowej transportuje się
bankowozem.

•

Transport wartości pieniężnych powyżej 1 jednostki obliczeniowej

może być wykonywany bez użycia bankowozu, jeżeli brak jest
możliwości dojazdu bankowozem do miejsca, z którego wartości
pieniężne są pobierane lub do którego są dostarczane

.

• Transport wartości pieniężnych nieprzekraczających 1 jednostki
obliczeniowej może być wykonywany przez osobę transportującą bez
udziału konwojenta, pod warunkiem użycia pojemnika specjalistycznego
w odpowiedniej klasie zabezpieczenia, z uwzględnieniem wymagań
określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia.

25

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Przykładowe regulacje rozporządzenia (cd.)

Konwojowany transport wartości pieniężnych jest chroniony, co najmniej

przez:

1) jednego konwojenta - przy transporcie wartości pieniężnych powyżej

1 do 8 jednostek obliczeniowych,

z

2) dwóch konwojentów - przy transporcie wartości pieniężnych powyżej

8 do 24 jednostek obliczeniowych;

3) trzech konwojentów - przy transporcie wartości pieniężnych powyżej

24 do 50 jednostek obliczeniowych;

4) czterech konwojentów - przy transporcie wartości pieniężnych

powyżej 50 jednostek obliczeniowych.

2. Konwojent nie może przenosić wartości pieniężnych lub kierować

bankowozem.

3. Osoba transportująca nie może jednocześnie kierować bankowozem i

wykonywać zadań konwojenta.

4. Osoba kierująca bankowozem nie może jednocześnie wykonywać

zadań osoby transportującej lub konwojenta.

Wymagania techniczne bankowozów określają załączniki do

rozporządzenia.

26

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Instrukcja kasowa

Zasady gospodarki środkami pieniężnymi powinny być uregulowane
przez kierownika jednostki na piśmie (instrukcja kasowa).

W instrukcji kasowej określa się m.in.:

• warunki lokalizacji i funkcjonowania kasy (informacje o pomieszczeniu
kasowym, rodzajach zabezpieczenia i przygotowania pomieszczenia
kasowego),

• zakres czynności kasjera

,

• zasady zabezpieczenia pomieszczeń kasowych i przechowywania
środków pieniężnych,

• wysokość pogotowia kasowego (nie powinna przekraczać limitów
wynikających z warunków zabezpieczenia określonych w załączniku nr 2
rozporządzenia),

27

Środki pieniężne – obrót gotówkowy

Instrukcja kasowa zawartość (cd.)

• zasady zasilania kasy z rachunków bankowych i odprowadzania
nadwyżek gotówki do banku,

• zasady transportu środków pieniężnych (zasady ochrony
transportu),

• tryb przeprowadzania operacji kasowych i sposób ich
udokumentowania,

• dokumentacja kasowa i zasady obiegu dokumentów kasowych i
sposób ich przechowywania,

• kasjer /kwalifikacje/,

• zasady i częstotliwość kontroli stanu gotówki w kasie
(inwentaryzacja

).

28

Obrót bezgotówkowy

 

Obrót bezgotówkowy polega na regulowaniu rozrachunków między

podmiotami za pośrednictwem i pod kontrolą banku.

 

Obrót bezgotówkowy definiowany jest jako rozliczenia pieniężne, w

których na każdym etapie cyklu rozliczeniowego dokonywany jest
transfer środków pieniężnych z/i na rachunki bankowe (konta własne
banków), a więc zarówno po stronie dłużnika (płatnika), jak i po
stronie wierzyciela (beneficjenta) rozliczenie przybiera wyłącznie
formę zapisów na kontach bankowych rozliczających się podmiotów

.

 

Zatem transakcje bezgotówkowe dotyczą rozliczeń pieniężnych, w

których obie strony rozliczenia (dłużnik i wierzyciel) posiadają
rachunek bankowy i na żadnym etapie rozliczeń nie dochodzi do
użycia gotówki.

29

Obrót bezgotówkowy

Rozliczenia z tytułu podatków

Przedsiębiorcy prowadzący księgi rachunkowe lub podatkowe księgi przychodów i

rozchodów zobowiązani są do dokonywania zapłaty podatków (w tym zaliczek na
podatki bądź rat podatków) oraz innych zobowiązań podatkowych w formie
polecenia przelewu

(art. 61 ustawy Ordynacja podatkowa).

Zapłata opłaty skarbowej podatnicy wymienieni powyżej mogą dokonywać

gotówką.

Mikroprzedsiębiorcy:

Mikroprzedsiębiorcy płatności podatków mogą dokonywać również w gotówce.

Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z

dwóch ostatnich lat obrotowych

(art. 104.ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej):

1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników

oraz

2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz

operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro,
lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie
przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.

30

Obrót bezgotówkowy

Rozliczenia z tytułu podatków

Bezgotówkowa forma zapłaty podatków w stosunku do przedsiębiorców
prowadzących księgi rachunkowe lub podatkową księgę przychodów i
rozchodów nie obowiązuje:

1) do zapłaty podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością
gospodarczą;
2) gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, jest
dokonywana papierami wartościowymi lub znakami akcyzy;
3) do pobierania podatków przez płatników lub inkasentów.

Za termin dokonania zapłaty podatku (dotyczy również wpłat
dokonywanych przez płatnika lub inkasenta) uważa się

(art. 60 Ordynacji

podatkowe):

1)przy zapłacie gotówką

- dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu

podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce
pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, biurze
usług płatniczych lub w instytucji płatniczej albo dzień pobrania podatku
przez płatnika lub inkasenta;

2) w obrocie bezgotówkowym

- dzień obciążenia rachunku bankowego

podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie
oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w
instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu.

31

Obrót bezgotówkowy

Podstawowe formy obrotu bezgotówkowego:

a) polecenie przelewu

(omówione dalej),

b) czek rozrachunkowy (bezgotówkowy)

– omówiony dalej,

c) akredytywa

(omówiona dalej),

 

d) weksel

(omówiony dalej),

e) okresowe rozliczenia saldami – mogą występować, gdy kontrahenci są dla

siebie wzajemnie dostawcą i odbiorcą. Polega ono na kompensowaniu

poszczególnych należności i zobowiązań występujących w pewnym okresie i

ustalaniu salda podlegającego rozliczeniu,

f) rozliczenia planowe – stosuje się je przy stałych i częstych dostawach lub

świadczeniach. W rozliczeniach tych dłużnik na planowane dostawy dokonuje

w ciągu okresu zaliczkowych przelewów środków. Ostateczna regulacja

rachunków następuje okresowo, przez porównanie sum zaliczkowych,

przelewów z wartością wykonanych dostaw w okresie objętym rozliczeniem,

g) polecenie zapłaty

(omówione dalej),

h) karty płatnicze

(omówiony na następnym slajdzie).

32

Obrót bezgotówkowy

Podstawowe formy obrotu bezgotówkowego (cd):

Karty płatnicze

Karta płatnicza – to elektroniczny instrument płatniczy wydawany przez
banki, stanowiący podstawowe narzędzie zdalnego dostępu do pieniędzy
zgromadzonych na rachunku bankowym.

Pozwala na podejmowanie

gotówki z bankomatu i/lub dokonywanie bezgotówkowych płatności za
towary i usługi.

Karty płatnicze można podzielić na:

Kredytowe

- związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank

udziela kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego).
Użytkownik karty okresowo dostaje rozliczenie transakcji wykonanych
kartą.

Debetowe

- karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto

posiadacza na kwotę transakcji w momencie jej wykonywania. Kwota
transakcji nie może przekroczyć stanu konta posiadacza karty.

Obciążeniowe (charge)

- połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te

są wydawane dla posiadacza rachunku bankowego. Bank udziela
posiadaczowi kredytu i co jakiś czas (najczęściej 1 miesiąc) wystawia mu
rozliczenie, którego równowartość pobiera z konta.

33

Obrót bezgotówkowy

Polecenie przelewu



Polecenie przelewu stanowi jedną z podstawowych form pieniężnych
rozliczeń bezgotówkowych.



Zgodnie z ustawą Prawo bankowe, polecenie przelewu stanowi
udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku
określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank
wykonuje taką dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w
umowie rachunku bankowego.

 



Forma ta może być stosowana do regulowania wszelkiego typu
zobowiązań.



Polecenie przelewu jest przyjmowane przez bank, gdy na koncie
płatnika znajduje się wystarczająca kwota pieniędzy. Zaksięgowanie
powinno odbyć się w dniu przyjęcia przez bank polecenia zapłaty, lub
najpóźniej w dniu następnym (dniu roboczym).



Przelew potwierdzony przez bank lub przelew w przypadku którego
rachunek został już obciążony nie może zostać anulowany.

34

Obrót bezgotówkowy

Polecenie przelewu



Za wszelkie błędy czy też szkody spowodowane
nienależytym

wykonaniem

polecenia

przelewu

odpowiedzialność ponosi bank.



Możliwość korzystania z usługi polecenie przelewu mają
zarówno osoby prawne jak i fizyczne. Jedynym wymogiem
jest posiadanie przez płatnika oraz wierzyciela rachunku
bankowego.



Polecenie przelewu, tak jak wszelkie inne formy
pieniężnych rozliczeń bezgotówkowych, jest realizowane
przez Krajową Izbę Rozliczeniową.

35

Obrót bezgotówkowy

Polecenie przelewu (cd.)

Elementy polecenia przelewu

Zarówno tradycyjna (papierowa) forma polecenia przelewu, jak i

jego wersja elektroniczna składa się z następujących elementów:



nazwa odbiorcy (nazwa wierzyciela),



pełny numer rachunku odbiorcy,



kwota do przelewu,



waluta, w której przelew będzie dokonany,



nazwa zleceniodawcy (dłużnik),



pełny numer rachunku dłużnika (zleceniodawcy),



informacja o rodzaju zobowiązania (pole- "tytułem"),



data,



w papierowej wersji – pieczęć oraz podpis zleceniodawcy, wraz z

aktualną datą.

36

Obrót bezgotówkowy

Polecenie przelewu (cd.)

Dyspozycja polecenia przelewu - kanały

Dokonanie polecenia przelewu, a więc wydanie bankowi

odpowiedniej dyspozycji może się odbyć poprzez:



złożenie odpowiedniego dokumentu w formie papierowej
bezpośrednio w placówce danego banku,



systemy bankowości elektronicznej,



drogą telekomunikacyjną (tu wykorzystuje się specjalnego typu
zabezpieczenia – szyfrowanie oraz uwierzytelnienie).

 

Typy poleceń przelewu

Wyróżnia się dwa typy poleceń przelewu:



polecenia przelewu dokonywane w ramach tego samego banku
(jest to usługa bezpłatna);



polecenia przelewu dokonywane na rachunkach znajdujących się w
różnych bankach (usługa płatna).

Obrót bezgotówkowy

Polecenie zapłaty

1. Polecenie zapłaty – to bezgotówkowa forma rozliczeń bankowych.

Polecenie zapłaty jest polskim odpowiednikiem zachodniego direct-
debit.  

2. Podstawą prawną polecenia zapłaty jest ustawa Prawo bankowe oraz

porozumienie międzybankowe w sprawie stosowania polecenia
zapłaty.

3. Polecenie zapłaty polega na automatycznym obciążaniu rachunku

dłużnika kwotami zobowiązań wobec wierzyciela za dostarczane
produkty lub świadczone usługi (np. opłaty za światło, gaz, czynsz,
usługi telekomunikacyjne, itp.).

4. Usługa ta wyróżnia się tym, że aktywną stroną w procesie rozliczeń

jest wierzyciel, który inicjuje zapłatę należnej mu kwoty z rachunku
odbiorcy.

5. Rola dłużnika ogranicza się wyłącznie do wyrażenia jednorazowej

zgody na obciążanie swojego rachunku.

6. Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga, aby zarówno

dłużnik jak i wierzyciel posiadali rachunki w bankach, które zawarły
porozumienie o stosowaniu polecenia zapłaty, i dłużnik wyraził zgodę
na obciążanie jego rachunku w tej formie.

7. Uznanie

rachunku

wierzyciela

następuje

po

uzyskaniu

wystarczających środków przez jego bank od banku dłużnika, do
pokrycia dyspozycji.

38

Obrót bezgotówkowy

Polecenie zapłaty (cd.)

Ograniczenia wynikające z uregulowań prawnych:

A/ rozliczane mogą być jedynie płatności w złotych polskich,

 

B/ limit kwotowy:

1 000 EUR- osoby fizyczne,
50 000 EUR - w przypadku pozostałych podmiotów.
 

C/ dłużnik może odwołać transakcję polecenia zapłaty:

30 dni kalendarzowych - osoby fizyczne,
5 dni roboczych – w przypadku pozostałych podmiotów.

39

Obrót bezgotówkowy

Akredytywa

 

Akredytywa - polega na wyodrębnieniu przez bank na wniosek

dłużnika środków na jego rachunku w tym banku i przekazania ich do
banku wierzyciela w celu dokonania zapłaty za spełnione przez
wierzyciela świadczenia.

 

Akredytywa to zarezerwowanie określonej kwoty przez bank z

rachunku dłużnika na rzecz jego dostawcy.

 

40

Obrót bezgotówkowy

Przebieg rozliczeń w przypadku akredytywy

41

Księgowanie operacji bankowych

Objaśnienia:

1 – wpłata gotówki

z kasy do banku,

2 – pobranie

gotówki z banku
do kasy,

3 – uregulowanie

zobowiązania
wobec dostawcy,

4 – otrzymanie

należności od
odbiorcy,

5 – wpływ środków

z kredytu
bankowego,

6 – spłata kredytu

bankowego,

7 – przekazanie

środków na inny
rachunek bankowy,

8 – otrzymano

odsetki bankowe,

9 – spłata

zobowiązań
publiczno-
prawnych,

10 – błędnie
zaawizowana przez
bank wypłata,

11 – korekta
błędnie
zaawizowanej
przez bank
wypłaty,

12 – różnice
kursowe dodatnie,

13 – różnice
kursowe ujemne.

42

43

44

Inne środki pieniężne

Do innych środków pieniężnych zalicza się:

-         czeki obce,

-         weksle obce,

-         środki pieniężne w drodze.

Czek stanowi pisemną dyspozycję wystawcy czeku dokonania przelewu

określonej sumy pieniężnej (kwoty, na którą czek został wystawiony) z
rachunku zleceniodawcy na rachunek odbiorcy.

Czek - na wniosek wystawcy

– może być potwierdzony przez bank, co jest równoznaczne z rezerwacją
odpowiedniej kwoty na jego pokrycie. Bank może też gwarantować pokrycie
czeku bez względu na stan środków posiadacza rachunku.

Czeki obce i weksle obce to papiery wartościowe, ale ze względu na ich

funkcje płatnicze (rozrachunkowe) są zaliczone do innych środków
pieniężnych.

Nie mają one charakteru lokat kapitałowych krótko- czy

długoterminowych zaliczanych do finansowego majątku trwałego lub
obrotowego.

Czeki dzielimy na:



gotówkowe

- zlecające bankowi wypłatę gotówki,



rozrachunkowe

- służące do rozliczeń bezgotówkowych.

45

Inne środki pieniężne

Czeki obce (cd.)

Ewidencja czeków obcych

Objaśnienia: 
1 – otrzymanie czeku od odbiorcy jako zapłaty za dostawę,
2 – otrzymanie czeku gotówkowego z tytułu sprzedaży,
3 – realizacja w banku czeku gotówkowego,
4 – realizacja w banku czeku rozrachunkowego.

46

Inne środki pieniężne

Weksle obce

Weksel to papier wartościowy, w którym wystawca weksla (weksel

własny) lub wskazana przez niego osoba (weksel trasowany) jest
bezwarunkowo zobowiązany do zapłaty określonej osobie w ustalonym
miejscu i terminie, sumy pieniężnej zapisanej na wekslu

. 

Inaczej weksel – to

rodzaj papieru wartościowego, zawierające w sobie

prawo majątkowe polegające na zobowiązaniu wystawcy weksla do
wypłacenia ściśle określonej kwoty pieniężnej (sumy wekslowej)
osobie wskazanej na wekslu jako remitent.

Wyróżnia się dwie zasadnicze postacie weksla:

1. weksel własny

- (solaweksel) przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej

złożone przez wystawcę jego odbiorcy czyli remitentowi,

2. weksel ciągniony

(trasowany, trata) - udzielone przez wystawcę

(trasanta), skierowane do innego podmiotu (trasata), polecenie
zapłacenia remitentowi sumy wekslowej.

47

Inne środki pieniężne

Weksel in blanco

Funkcję zabezpieczenia wykonania zobowiązania pełni weksel in blanco,
zwany również gwarancyjnym

. Nie musi on zawierać wszystkich

elementów wymaganych od pozostałych weksli. Zawiera jedynie słowo
"weksel" oraz przyrzeczenie zapłaty. Brakujące elementy uzupełnia
wierzyciel w miarę jak zadłużenie jest dokonywane. W przypadku
powstania długu wierzyciel uzupełnia weksel i żąda jego zapłaty.

Jeżeli dłużnik nie zamierza zapłacić lub nie zrobi tego w terminie, to
możemy rozpocząć sądowe postępowanie o dopełnienie zobowiązania.
Przy braku zarzutów od pozwanego możemy rozpocząć egzekucję długu.

Weksel in blanco można przenieść na inną osobę w zamian za jakiś towar
bądź świadczenie.

Wystawca czeku, aby nie zostać oszukanym przez wierzyciela, sporządza deklarację
wekslową. Na niej określona jest kwota długu, na którą ma opiewać weksel oraz
chroni przed innymi wpisami. Deklaracja wekslowa obowiązuje również jeżeli weksel
in blanco przechodzi na inną osobę, wskutek tzw. cesji. Wówczas wierzyciel traci
swoją wierzytelność wobec dłużnika na rzecz cesjonariusza. Odmienną sytuacją jest
indos, w tym przypadku indosant (czyli wierzyciel) przyjmuje zobowiązania z weksla
przez podpis na nim.

48

Inne środki pieniężne

Weksle obce

Ewidencja weksli obcych

Objaśnienia:
1 – otrzymanie weksla,
2 – wykup przez dłużnika weksla

obcego,

3 – zdyskontowanie weksla obcego w

banku,
a – wartość nominalna weksla,
b – odsetki (dyskonto),
c – wartość nominalna weksla
pomniejszona o dyskonto,

3’ – równoległe księgowanie w ewidencji

pozabilansowej,
4 – przekazanie weksla obcego przez indos
wierzycielowi,
4’ – równoległe księgowanie w ewidencji
pozabilansowej,
5 – odpisanie weksli przedawnionych,
6 – oprotestowanie weksla obcego na skutek
odmowy zapłaty,
7 – koszt protestu weksla.

49

Ewidencja środków pieniężnych w drodze

 

50

DZIĘKUJĘ