Ewidencja księgowa

Ewidencja księgowa

środków pieniężnych

środków pieniężnych

1

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

Inwestycje krótkoterminowe

III. Inwestycje krótkoterminowe

1.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

a)

W jednostkach powiązanych

−

Udziały lub akcje

−

Inne papiery wartościowe

−

Udzielone pożyczki

−

Inne krótkoterminowe aktywa finansowe

b)

W pozostałych jednostkach

c)

Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

−

Środki pieniężne w kasie i na rachunkach
bankowych

−

Inne środki pieniężne

−

Inne aktywa pieniężne

2.

Inne inwestycje krótkoterminowe

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

2

Aktywa finansowe



Aktywa to kontrolowane przez jednostkę
zasoby majątkowe o wiarygodnie
określonej wartości, powstałe w wyniku
przeszłych zdarzeń, które spowodują w
przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

3

Aktywa finansowe c.d.



pod pojęciem "aktywa finansowe"
rozumie się aktywa pieniężne, instrumenty
kapitałowe wyemitowane przez inne
jednostki, a także wynikające z kontraktu
prawo do otrzymania aktywów pieniężnych
lub prawo do wymiany instrumentów
finansowych z inną jednostką na
korzystnych warunkach.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

4

Aktywa pieniężne



pod pojęciem "aktywa pieniężne" rozumie się
aktywa w formie krajowych środków płatniczych,
walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych
zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w
szczególności naliczone odsetki od aktywów
finansowych. Jeżeli aktywa te są płatne lub
wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich
otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia
(lokaty), to na potrzeby rachunku przepływów
pieniężnych zalicza się je do środków pieniężnych,
chyba że ujmuje się je w przepływach z działalności
inwestycyjnej (lokacyjnej).

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

5

Na aktywa pieniężne składają się:



środki pieniężne w kasie i na
rachunkach bankowych;



inne środki pieniężne;



inne aktywa pieniężne.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

6

Środki pieniężne



Środki pieniężne obejmujące krajowe i
zagraniczne środki płatnicze mogą być
przechowywane w kasie lub na rachunkach
bankowych. Za ich pomocą regulowane są
różnego rodzaju należności i zobowiązania
między kontrahentami.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

7

Środki pieniężne krajowe i zagraniczne obejmują:



środki płatnicze przechowywane w kasach
jednostki (banknoty i monety) oraz bony
skarbowe;



pieniądze zgromadzone na rachunkach
bankowych lub w formie lokat pieniężnych;



czeki i weksle obce, płatne w okresie nie
dłuższym niż 3 miesiące od daty ich wystawienia;



metale szlachetne, jeśli nie są zaliczane do
rzeczowych składników majątku obrotowego.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

8



Rozliczenia środków pieniężnych mogą być dokonywane
w formie gotówkowej lub bezgotówkowej i dotyczyć
transakcji wyrażonych w walucie polskiej i obcej.



Obrót gotówkowy realizowany jest w każdej jednostce
gospodarczej za pośrednictwem kasy.



Obrót bezgotówkowy realizuje się za pośrednictwem
banków, w których jednostka gospodarcza posiada
otwarte rachunki.



Forma rozliczeń zależy od zawartych umów z innymi
podmiotami, a także od ograniczeń wynikających z
obowiązkowych regulacji prawnych.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

9

Rozliczenia bezgotówkowe



Rozliczenia bezgotówkowe polegają na
uregulowaniu rozrachunków pomiędzy podmiotami
za pośrednictwem i pod kontrolą banku, który na
polecenie dłużnika przenosi odpowiednią kwotę z
jego rachunku na rachunek wierzyciela.



Rozliczenia te występują w postaci zapisów na
rachunkach bankowych.



Formy rozliczeń bezgotówkowych między
jednostkami gospodarczymi powinny umożliwiać
dostawcy oddziaływanie na terminowe
regulowanie zobowiązań przez odbiorcę, a
odbiorcy powinni wpływać na należyte wywiązanie
się przez dostawcę z umownych świadczeń.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

10

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być

dokonywane w następujących formach:



polecenie przelewu;



polecenie zapłaty;



czeki;



weksle;



akredytywa;



rozliczenia saldami;



rozliczenia planowe.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

11

Polecenie przelewu



Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi
dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku
określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku
wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika
w trybie przewidzianym w umowie rachunku
bankowego.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

12

Schemat 1 Rozliczenie za pomocą
polecenia przelewu

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

13

Polecenie zapłaty



Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi
dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną
kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą
kwotą rachunku wierzyciela.



Jest to forma odwrotna niż polecenie przelewu.



Dyspozycja wierzyciela stanowi równocześnie
jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika
obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie uznania
rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego
przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

14

Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga:



posiadania przez wierzyciela i dłużnika rachunków
w bankach, które zawarły porozumienie o
stosowaniu tej formy rozliczeń oraz ustaliły zakres
swojej odpowiedzialności i stosowane procedury,
m. in. w przypadku odmowy realizacji polecenia
zapłaty przez dłużnika,



zawarcia umowy między wierzycielem a jego
bankiem o stosowanie poleceń zapłaty,
ustalającej m. in. zakres odpowiedzialności i
przyjęte procedury.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

15

Akredytywa



Akredytywa jest upoważnieniem wystawionym przez
odbiorcę towaru lub usługi do zablokowania odpowiedniej
kwoty środków pieniężnych na określony czas na rzecz
wskazanego dostawcy towaru.



Akredytywa jest tradycyjną metodą rozliczeń, która
zapewnia realizację interesu dostawcy i odbiorcy. Dostawcy
zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, a
odbiorcy pozwala w pełni uzależnić swą zapłatę od
spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków.
Akredytywa nadaje się do rozliczeń z nieznanymi
kontrahentami mającymi siedzibę w innej miejscowości lub
ze słabo wypłacalnymi partnerami, gdy dostawca pragnie
dodatkowo zapewnić sobie należną zapłatę.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

16

Schemat 2 Rozliczenie za pomocą
akredytywy

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

17



Podstawą otwarcia akredytywy jest wniosek dłużnika
złożony w oddziale banku a wskazujący wierzyciela i
oddział banku wierzyciela, w którym będą
dokonywane wypłaty.



Ponadto wniosek powinien określić, jakie dokumenty
będzie zobowiązany składać dostawca dla uzyskania
wypłaty (np. listy przewozowe, faktury).



Odwołanie lub zmiana warunków akredytywy przez
dłużnika może nastąpić tylko w wypadku, gdy
zastrzegł on sobie takie prawo w warunkach
akredytywy.



Odwołanie lub zmiana warunków następuje za
pośrednictwem jego banku. w obrocie krajowym
akredytywę uruchamia się na rzecz jednego
wierzyciela.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

18



Zamknięcie akredytywy następuje na polecenia
dłużnika, jeśli zastrzegł to w warunkach
akredytywy po upływie terminu ważności lub po
wyczerpaniu środków pieniężnych. Bank
wierzyciela zamyka akredytywę zazwyczaj w 3 dni
po otrzymaniu polecenia z banku dłużnika.
Zamknięcie akredytywy oznacza bezwzględne
wstrzymanie wypłat.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

19

Czeki



należą do najstarszych metod rozliczeń
pieniężnych. Czek jest pisemnym zleceniem
bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty,
wydany bankowi przez posiadacza rachunku
bankowego.

W zależności od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki:



gotówkowe;



rozrachunkowe.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

20



Zgodnie z polskim prawem czekowym czek musi
zawierać w treści słowo „czek”, bezwarunkowe
polecenie zapłacenia określonej kwoty pieniężnej,
oznaczenie miejsca płatności i banku czyli
trasata, który ma zapłacić oraz datę wystawienia i
podpisy wystawcy czyli trasanta. Trasatem czeku
może być wyłącznie bank, a trasantem każda
osoba fizyczna i prawna mająca zdolność do
działań prawnych.



Trasat = bank



Trasant = wystawca czeku

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

21

Schemat 3 Uczestnicy operacji rozliczenia
za pomocą czeku

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

22



Czeki rozrachunkowe są oznaczone napisem „tylko do
rozrachunku”, służą do rozliczeń bezgotówkowych. Są
one dogodną formą bezgotówkowego regulowania
płatności, które muszą być pokryte natychmiast.



Czek rozrachunkowy może być wystawiony w momencie
ustalenia kwoty należności i wykorzystany do
natychmiastowej zapłaty. Skraca to cykl rozliczeniowy, a
w procesach wymiany maksymalnie zbliża przepływ
strumieni pieniężnych do ruchu elementów rzeczowych.



Czeki rozrachunkowe mogą być użyte do wszystkich
rodzajów rozliczeń. Czeki rozrachunkowe potwierdzone
bywają wystawiane na wyższe kwoty, często dla
płatności zamiejscowych dokonywanych bezpośrednio
przy odbiorze świadczeń. Gwarantują one wierzycielowi
bezpieczeństwo przewozu środków pieniężnych i
zapłatę.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

23

Weksle



Weksel jest to papier wartościowy, w którym
wystawca (bądź wskazana przez niego osoba)
zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia
określonej sumy pieniężnej (sumy wekslowej) w
oznaczonym terminie na rzecz remitenta (osoby, na
rzecz lub zlecenie, której ma zostać zrealizowana
płatność)

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

24



Weksel może stanowić formę
krótkoterminowego kredytu, może być
wykorzystywany jako forma zapłaty w
transakcjach kupna - sprzedaży, jako
zabezpieczenie kredytu. Poza tym, może być
używany także do regulowania należności w
wielu operacjach gospodarczych niezwiązanych
ze sobą, dzięki przenoszeniu praw z niego na
inne osoby.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

25

W zależności od osoby dłużnika wyróżnia się:



weksel własny (sola) - wystawca weksla
zobowiązuje się w nim do zapłaty określonej
kwoty. Jeżeli firma nie posiada środków na zapłatę
zobowiązań to ma możliwość wystawić
wierzycielowi weksel.



weksel trasowany (weksel ciągniony) -
wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie
(trasatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz
osoby trzeciej (remitenta).

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

26



W wekslu własnym występują dwie osoby, a
wystawca jest płatnikiem na rzecz remitenta.



Natomiast weksel trasowany jest poleceniem
ciągnionym przez wystawcę weksla (trasanta) na
płatnika (trasata), który ma zapłacić remitentowi
(beneficjentowi) ustaloną kwotę. Jednak
zobowiązanie trasata powstaje dopiero po
wyrażeniu przez niego akceptu tego polecenia
zapłaty. W wekslu ciągnionym występują co
najmniej 3 osoby.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

27



Wiarygodność weksla własnego jak i trasowanego
może wzmocniona poprzez poręczenie, czyli awal
przez który poręczyciel przejmuje
odpowiedzialność za realizację za realizację
zobowiązania wekslowego w przypadku
niewywiązania się głównego dłużnika z tego
obowiązku

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

28

W zależności od osoby remitenta rozróżnia się:



weksel na zlecenie - upoważnia do
przeniesienia prawa do wierzytelności w drodze
indosu. Aby indosować weksel, czyli przekazać
prawa z weksla na inną osobę, wystarczy napisać
na jego odwrocie np. "Ustępuję na rzecz (imię i
nazwisko)" (indos imienny), "Indosuję" (indos in
blanco) lub "Ustępuję na zlecenie okaziciela"
(indos na okaziciela) i dokonać podpisu. Każdy
dodatkowy podpis na wekslu jest dodatkową
gwarancją spłaty zobowiązań.



weksel imienny - zawiera ścisłe określenie
osoby remitenta;



weksel na okaziciela.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

29

Aby weksel był ważny powinien zawierać określone
przez prawo elementy

:



słowo "weksel" w tekście dokumentu w języku, w
jakim go wystawiono;



bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty oznaczonej
sumy pieniężnej;



nazwisko osoby, na rzecz której ma być dokonana
zapłata;



oznaczenie terminu i miejsca płatności;



data i miejsce wystawienia weksla;



podpis wystawcy;



nazwisko osoby trasata.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

30



W przypadku weksli płatnych w określonym na wekslu terminie do sumy wekslowej wliczane są należne remitentowi
odsetki. Wysokość sumy wekslowej zawierającej należne odsetki można wyliczyć według następującego wzoru:

s - kwota dyskonta
p   - stopa dyskontowa (roczna)
t    - liczba dni do daty płatności weksla
S   - suma weksla (kwota nominalna)

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

31

Dyskontowanie weksla



Operacje dyskonta weksli polegają na
nabywaniu weksli przez banki. Bank nabywający
weksel staje się jego kolejnym indosariuszem i
może go przedstawić do redyskonta w innym
banku. Bank dyskontujący weksel nie płaci jego
pełnej kwoty, lecz potrąca z góry pewną kwotę
zwaną dyskontem. Wielkość potrąconego
dyskonta zależy od wysokości stopy dyskontowej i
okresu liczonego od daty operacji do dnia
płatności weksla.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

32

Uczestnicy stosunku wekslowego:



Wystawca - osoba fizyczna lub prawna posiadająca
zdolność wekslową. Wystawców weksla może być kilku.



Płatnik - osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do
zapłaty.



Remitent - osoba fizyczna lub prawna, na której
zlecenie lub na której rzecz weksel ma być płatny. Kilku
remitentów może działać wspólnie lub oddzielnie.



Akceptant - osoba oznaczona przez wystawcę jako
płatnik, która weksel akceptowała. Staje się przez to
głównym dłużnikiem wekslowym (tylko trasowany).



Indosant - osoba przekazująca prawa z weksla innej
osobie w drodze indosu. Pierwszym indosantem jest
zawsze remitent.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

33



Indosatariusz - osoba, która nabyła weksel w
drodze indosu.



Poręczyciel - osoba, która awalizuje weksel.



Domicyliat - osoba fizyczna lub prawna, w której
mieszkaniu lub siedzibie weksel ma być płatny,
np. bank płatnika.



Domicyl - miejsce, w którym ma nastąpić
płatność.



Regredient - osoba, która weksel wykupiła i
dochodzi należności od poprzedników w drodze
protestu.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

34

Środki pieniężne w drodze

Fakt przekazywania gotówki do banku powoduje

powstanie kategorii środki pieniężne w drodze,
rzez którą należy rozumieć:



środki pieniężne znajdujące się w danym
momencie między kasą jednostki gospodarczej a
jej rachunkiem lub rachunkami bankowymi



środki pieniężne znajdujące się między
rachunkami jednostki gospodarczej , gdy te są
prowadzone przez różne banki lub różne oddziały
banku, np. przelewy z rachunku oddziału na
rachunek centrali.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

35



Konto "Środki pieniężne w drodze" może służyć do
bieżących ewidencji albo tylko do ujęcia operacji
na przełomie okresów sprawozdawczych.
Ewidencja szczegółowa prowadzona do tego
konta powinna być na tyle szczegółowa, aby
umożliwiała ustalenie poszczególnych kwot
znajdujących się w drodze pomiędzy różnymi
kontami bankowymi oraz pomiędzy kasą a
bankiem i bankiem a kasą.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

36

Schemat 4 Ewidencja środków
pieniężnych na koncie Środki pieniężne w
drodze

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

37

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Aktywa finansowe nabyte w celu ich dalszej odsprzedaży z

zyskiem określa się jako krótkoterminowe.
Krótkoterminowe aktywa finansowe obejmują:



udziały i akcje obcych jednostek gospodarczych
przeznaczone do odsprzedaży;



jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych i
inwestycyjnych nabyte w celu odsprzedaży w okresie
krótszym niż rok, licząc od dnia bilansowego;



dłużne papiery wartościowe reprezentujące
wierzytelności pieniężne a sumy oznaczone we
wskazanych terminach, np. obligacje obce, bony
skarbowe, czeki i weksle obce płatne w terminie
dłuższym niż 3 miesiące od daty ich wystawienia;

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

38



inne dłużne papiery wartościowe
uwarunkowane przez zaistnienie zdarzenia
losowego, np. losy loteryjne, polisy
ubezpieczeniowe;



przejściowo posiadane akcje i udziały
własne nabyte w drodze egzekucji
udziałowca w celu umorzenia lub w
związku z fuzją spółek.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

39



W księgach rachunkowych ujmuje się
krótkoterminowe aktywa finansowe w cenach
ich nabycia, zaś zbywanie tychże aktywów
następuje według cen sprzedaży ustalonych z
nabywca. Natomiast na dzień bilansowy
wykazuje się krótkoterminowe aktywa
finansowe wyrażone w walucie polskiej w
cenie ich nabycia lub zakupu nie wyższej od
ceny sprzedaży netto możliwej do uzyskania,
pomniejszonej o koszty poniesienia w
przypadku ich sprzedaży.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

40



Krótkoterminowe aktywa finansowe wyrażone w
walutach obcych przeliczane są na walutę polską
według kursu kupna lub sprzedaży waluty obcej
tego banku, z którego usług jednostka korzysta.
Wartość tych walorów na dzień bilansowy ustala
się według obowiązującego w tym dniu średniego
kursu ustalonego przez prezesa Narodowego
Banku Polskiego dla danej waluty obcej. Różnice z
tytułu wyceny bieżącej i bilansowej ujmowane są
jako Koszty finansowe lub Przychody finansowe.

Podyplomowe Studia

Rachunkowości SGGW

41