Podejmowanie odpowiednich decyzji
zmierzających do użycia właściwego

rodzaju substancji , aby lek stały był

trwały

( czopki, globulki)



Czopki wg FP VIII, są stałą, dawkowaną postacią leku,
przeznaczoną do wprowadzania do jam ciała - odbytnicy,
pochwy lub cewki moczowej - w celu uzyskania działania
miejscowego lub ogólnego substancji leczniczej.



mają różny kształt i masę



substancje lecznicze w określonych dawkach powinny być
równomiernie rozproszone, rozpuszczone lub zemulgowane
w odpowiednim podłożu.



powinny topić się, mięknąć lub rozpuszczać w temperaturze
ciała ludzkiego i uwalniać substancję leczniczą w miejscu
aplikacji

Cel stosowania czopków

Działanie miejscowe



Stosowanie czopków zawierających substancje lecznicze
działające w miejscu aplikacji po podaniu doodbytniczym,
dopochwowym, do cewki moczowej.

Działanie ogólne
Stosowanie czopków:



u osób, którym podanie leków doustnie jest niemożliwe,



gdy podajemy leki wpływające drażniące na przewód
pokarmowy,



lub ulegające rozkładowi pod wpływem soków trawiennych i
enzymów



w leczeniu dzieci

Czopki powinny być wykonywane wyłącznie gdy nie jest

możliwe zastosowanie preparatu leczniczego

produkowanego przez przemysł.



Ponieważ , tylko w tych preparatach określana jest

dostępność farmaceutyczna i biologiczna substancji

leczniczych.



Z tych względów uważa się, że sporządzanie czopków w

recepturze powinno być incydentalne.

Czopki doodbytnicze o działaniu miejscowym stosowane

są

m.in.

w leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej odbytu oraz hemoroidów.



Zawierają one substancje działające ściągające, przeciwbakteryjnie,
miejscowo znieczulająco



przeczyszczające, takie jak: tanina, tlenek cynku, zasadowe sole
bizmutu, balsam peruwiański, rezorcyna itp..

Uzyskanie działania ogólnego po podaniu czopków jest możliwe dzięki

wchłanianiu substancji leczniczych przez błonę śluzową odbytnicy
bezpośrednio do krwiobiegu.



W postaci czopków doodbytniczych stosuje się m.in. substancje
lecznicze przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwreumatycz ne,
uspokajające, przeciwwymiotne, przeciwastmatyczne i rozkurczowe

W zależności od przeznaczenia czopki dzieli się na:



1.

Czopki doodbytnicze - Suppositoria analia lub Suppositoria

rectalia. Kształt: jednostronnie zaostrzony cylinder; długość
1-3 cm; średnica 1-1,5 cm; masa: 1-3 g. Czopki dla dzieci należy
sporządzać o masie l g, dla dorosłych, o ile to możliwe, o ma sie 2
g. Przeznaczone są one do wprowadzania do odbytnicy , w celu
uzyskania działania ogólnego lub miejscowego.



2.

Czopki dopochwowe, globulki, gałki dopochwowe

(Suppositoria
vaginalia, syn. Globuli vaginales, Ovula vaginalia). Kształt:
kulisty, jajowaty; masa: 2-5 g. Zasadniczo stosuje się globulki
dopochwowe o masie 3 g. Przeznaczone są do wprowadzania do
pochwy w celu uzyskania działania miejscowego.



3. Pręciki (czopki docewkowe) (Bacilli medicati, Styli lub
Cereoli). Kształt: cylindryczny. Długość: 4-8 cm; średnica 3-5 mm;
masa . 1-3 g w przypadku pręcików docewkowych (Suppositoria
urethralia, Bacilli urethrales), lub długość: 2-3 cm; średnica: 3-5
mm; masa 0,5-1 g w przypadku pręcików dopochwowych (Bacilli
vaginales)

Podłoża czopkowe stosowane do sporządzania czopków, globulek i

pręcików dzielą się na dwa zasadnicze typy

1. Podłożą lipofilowe nierozpuszczalne w wodzie: olej kakaowy, oleje

utwardzone,



półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych,



syntetyczne estry.

2. Podłoża hydrofilowe rozpuszczające się w wodzie i wydzielinach

błon śluzowych:



masy żelatynowo-glicerolowe,



makrogolowe (glikole polioksyetylenowe).

Podłożom czopkowym stawia się wysokie wymagania.

Podłoża te nie mogą:



drażnić błony śluzowej (odbytnicy, pochwy, cewki
moczowej),



wywoływać uczuleń,



wywierać własnego działania farmakologicznego,



wpływać negatywnie na trwałość substancji leczniczej i
jej dostępność biologiczną.

Podłoża czopkowe powinny:



zachowywać stałą konsystencję w temperaturze pokojowej, aby

umożliwić aplikację czopka,



topić się w temperaturze ciała ludzkiego albo rozpuszczać w

wydzielinach błon śluzowych, w celu odpowiedniego uwolnienia

substancji leczniczej,



charakteryzować się w stanie stopionym odpowiednią lepkością,

zapobiegającą szybkiej sedymentacji zawieszonej substancji

leczniczej i gromadzeniu się jej w zaostrzonej części czopka, co w

konsekwencji może być przyczyną kruszenia czopka podczas

aplikacji,



charakteryzować się małą różnicą między temperaturą topnienia a

temperaturą krzepnięcia, w celu umożliwienia szybkiego zastygania

stopionego podłoża w czasie sporządzania czopków,



podczas krzepnięcia zmniejszać swoją objętość

(kontrakcja), co ułatwia wyjmowanie gotowych

czopków z form,



umożliwiać formowanie czopków przez wytłaczanie w

temperaturze pokojowej i przez wylewanie stopionej

masy,



odznaczać się dobrymi właściwościami emulgującymi

dla cieczy hydrofilowych i lipofilowych,



charakteryzować się trwałością chemiczną, ponieważ

produkty utlenienia mogą drażnić błonę śluzową oraz

wpływać na rozkład substancji leczniczych

Masło kakaowe – Cacao Oleum ( FP VI)



Otrzymuje się z nasion kakaowca. Jest to mieszanina
trójglicerydów kwasu olejowego, palmitynowego i
stearynowego. Kwas olejowy stanowi około 30% kwasów
tłuszczowych.



Masło kakaowe ulega zjełczeniu, a wytworzone nadtlenki
mogą rozkładać substancje lecznicze w czopkach, dlatego
należy je przechowywać w naczyniach szczelnie
zamkniętych, w chłodnym miejscu i chronić przed światłem.



Masło topi się w temperaturze 30- 35

o

C.



Jako trójgliceryd może występować w 4 odmianach
polimorficznych, które samorzutnie przechodzą w siebie.
Najtrwalsza jest forma β, z której składa się normalne masło
kakaowe. Pozostałe α, β', γ są odmianami nietrwałymi.
Odmiana γ – topi się w temp. 18

o

, α – w temp. 24

o

, β’ – w

temp. 28-31

o

, β – 30 -35

o



Tworzenie się poszczególnych postaci polimorficznych zależy
od stopnia podgrzania i szybkości studzenia.



Przy krótkim ogrzaniu do temp. 36

o

w stopionej masie

tworzy się znikoma ilość form o niskiej temperaturze
topnienia.



Przy dłuższym ogrzewaniu w temp. powyżej 40

o

powstaje

mieszanina form polimerycznych, która w temperaturze
pokojowej nie zastyga od razu. Przechodzi ona w trwałą
formę β w ciągu 1-nego a niekiedy po 4 dniach.



Proces ten można przyspieszyć, dodając do upłynnionej
masy niewielką ilość odmiany β ( strużków masła). Tworzy
się w ten sposób źródła krystalizacji, powodując szybkie
zestalanie masy.



Masło kakaowe mimo swoich wad jest powszechnie
stosowanym podłożem czopkowym w recepturze aptecznej.

.



Do niekorzystnych cech oleju kakaowego należy również
mała zdolność emulgowania wody lub roztworów wodnych
substancji leczniczych.



Liczba wodna oleju kakaowego nie przekracza wartości 20-
30.



Przez dodatek większości emulgatorów typu w/o można
nieznacznie powiększyć zdolność masła kakaowego do
emulgowania cieczy.

Półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych



To triglicerydy nasyconych wyższych kwasów tłuszczowych,
najczęściej o długości łańcucha C

12

-C

18

, np. laurynowego,

mirystynowego, palmitynowego i stearynowego.
Oprócz trójglicerydów zawierają domieszkę mono- i

diglicerydów.



Surowcem wyjściowym do otrzymywania półsyntetycznych
podłoży są naturalne oleje roślinne, np. olej palmowy lub
kokosowy, które poddaje się zmydleniu.



Podłoża te łatwo uwalniają substancje lecznicze oraz

odznaczają się małą rozpiętością pomiędzy temperaturą

topnienia a tem peraturą krzepnięcia, odpornością na

jełczenie oraz łatwością wyjmowania z form. Są one jednak

bardziej kruche i łamliwe na skutek braku glicerydów

niższych i nienasyconych kwasów tłuszczowych



Dzięki obecności mono- i diglicerydów w podłożach półsyn

tetycznych mają one dobre właściwości zawieszające i

emulgują ce; umożliwiają wprowadzenie do nich w stanie

stopionym wody w ilości prawie równej ich masie z

utworzeniem emulsji w/o.



Półsyntetyczne glicerydy kwasów tłuszczowych stanowią
dobre podłoża do czopków, zwłaszcza z substancjami
zwiększającymi lub zmniejszającymi temperaturę topnienia,
albo wymagającymi dobrego zawieszenia lub zemulgowania.



Wprowadzone zostały do wielu farmakopei, m.in. od FP VI-
VIII, pod nazwami: Adeps neutralis, Adeps solidus, Massa
Estarinica, Massa suppositorium.



Produkowane przez różnych producentów podłoża tego typu
różnią się między sobą głównie temperaturą topnienia,
lepkością, zawartością różnych substancji pomocniczych.



Występują one pod różnymi nazwami handlowymi:



Witepsol, Massa Estarinum, Massupol, Novata, Suppocire,
Adeps solidus



Podłoża syntetyczne

Przy sporządzaniu czopków przez wylewanie stosuje się również

podłoża o charakterze syntetycznych estrów, np. ftalan cetylowy.

Należy do nich m.in. Lasupol (Cethyliumphthalicum).
Jest to syntetyczny ester kwasu ftalowego i wyższych alkoholi,

głównie cetylowego, z dodatkiem alkoholu cetylowego,
stearylowego oraz niejonogennego emulgatora z grupy glikoli
polioksyetylenowych, tworzącego emulsję w/o.

Stopione podłoże krzepnie szybko i łatwo oddziela się od formy, ile

nie jest ogrzane do temperatury powyżej 70°C, gdyż wówczas
zmieniają się jego właściwości fizyczne, m.in. lepi się do ścian
formy.

Korzystnie jest prowadzić wylewanie czopków w temperaturze 40-

45°C.

Ujemne cechy tego podłoża to kruchość czopków i szybka

deformacja w czasie upałów.



Podłoża hydrofilowe

Podłożami tego typu są masy żelatynowo-glicerolowe, które

rozpuszczają się w wydzielinach jam ciała w temperaturze

ciała ludzkiego.

Najczęściej stosuje się następujący skład masy żelatynowo-gli-

cerolowej do sporządzania globulek dopochwowych: 15 cz.

żelatyny, 70 cz. glicerolu i 15 cz.wody.

Substancję leczniczą rozpuszcza się lub zawiesza w wodzie i

dodaje rozdrobnioną żelatynę, glicerol i ogrzewa płyn na

łaźni wodnej.

Po rozpuszczeniu żelatyny masę wylewa się do form, chłodząc

do zastygnięcia.

Zwiększenie ilości żelatyny w tym podłożu powoduje wzrost

twardości podłoża i przedłużenie czasu jego rozpuszczenia.

W przypadku sporządzania pręcików docewkowych należy

zwiększyć ilość żelatyny do 26 cz., wody do 24 cz.,
natomiast glicerolu powinno być 50

cz.



Zaletą, podłoży żelatynowo-glicerolowych jest ich

rozpuszczalność w wodzie, a więc i w wydzielinach jam ciała,

wadą obecność glicerolu, który działa odwadniające i może

oddziaływać lekko drażniąco na jelito grube.



podłoża żelatynowo-glicerolowe tworzą niezgodności z

niektórymi substancjami, jak np. kwasem salicylowym,

metenaminą, taniną i innymi garbnikami, solami glinu i

wapnia, wodzianem chloralu.



Ze względu na to, że żelatyna jest dobrym podłożem do

rozwoju bakterii, korzystne jest dodanie do mas żelatynowo-

glicerolowych środków konserwujących.



Makrogole

Makrogole (glikole polioksyetylenowe, PEG) są mieszaninami

polimerów tlenku etylenu.

Jako podłoża czopkowe stosuje się stałe polimery o różnych

masach cząsteczkowych (m.cz. 2000-6000) lub [ich

mieszaniny z makrogolami płynnymi (m.cz. 200-600) lub o

konsystencji mazistej (m.cz. 1000-1500).

Makrogole stałe topią się w temperaturze 54°-60°C.
Dodatek makrogoli płynnych (m.cz. 300, 400) do stałych

(m.cz. 4000, 6000) wpływa na szybsze rozpuszczenie masy

czopkowej i szybszą resorpcję rozpuszczonych lub

rozproszonych substancji leczniczych.

Podłoża z makrogoli stosowane są przede wszystkim do:
-globulek dopochwowych, przewyższając swoimi

właściwościami podłoża lipofilowe,

-czopków o działaniu miejscowym.



Nie należy ich stosować do sporządzania czopków

zawierających substancje lecznicze o działaniu

ogólnym, ponieważ są one higroskopijne i

powodują osmotyczne odciąganie wody z błony

śluzowej w miejscu aplikacji, co może

spowodować bolesność oraz utrudnienie

wchłaniania substancji leczniczych.



Dodatek 20-30% wody do tego podłoża lub

zwilżenie czopka wodą przed aplikacją i pobiega

temu zjawisku.



Zaletą podłoży z makrogolami jest ich trwałość oraz

możliwość rozpuszczenia w nich wielu substancji

leczniczych.



Należy zwrócić uwagę na to, że podłoża z makrogoli

powodują niezgodności in. z garbnikami, kwasem

salicylowym, kwasem acetylosalicylowym ,solami rtęci,

jodem, jodkami, chininą, penicyliną, rezorcynolem,

fenobarbitalem, balsamem peruwiańskim.



Powyższe podłoża rozpuszczają się w wodzie o temperaturze

37°C w ciągu 30 minut.

Do podłoży hydrofilowych zalicza się:



galaretki z agarem o składzie 2 cz. agaru, 50 cz. glicerolu i

48 cz. wody.



sporządza się je, rozpuszczając agar w części wody,

ogrzewając mieszaninę do zagotowania i, stale mieszając,

dodaje glicerol.



żel stearynianu sodu w glicerolu, stosowany w czopkach

glicerolowych (GlyceroliSuppositoria), o działaniu

przeczyszczającym

Wybór podłoża czopkowego zależy od:



sposobu działania substancji leczniczej działania

ogólnego lub miejscowego,



drogi podania doodbytnicza, dopochwowa lub do

cewki moczowej,



właściwości substancji leczniczej i jej zgodności z

podłożem,



stabilności substancji leczniczej w podłożu

Zgodność substancji leczniczej z podłożem i jej

stabilność w podłożu

1.

W większości przypadków podłoża lipofilowe są mniej

reaktywne chemicznie niż podłoża makrogolowe.

2.

Na ogół nie występują więc l problemy ze zgodnością i

stabilnością substancji leczniczej z podłożami lipofilowymi.

Niektóre substancje lecznicze (np. wodzian chloralu)

powodują obniżenie temperatury topnienia podłoża

lipofilowego.

3.

Niewielki dodatek wosku białego lub estru cetylowego

wosku może zapobiec temu zjawisku.

4.

Podłoża zawierające glikole polioksyetylenowe są odporne

na działanie temperatury. Nie ulegają deformacji w

podwyższonej temperaturze podczas przechowywania, ale

rozpuszczają się w miejscu aplikacji.

5.

Podłoża lipofilowe topią się w temperaturze ciała ludzkiego i

dlatego są bardziej wrażliwe na wyższe temperatury i muszą

być przechowywane w pomieszczeniu chłodnym .

Substancje pomocnicze stosowane przy

sporządzaniu czopków

W celu uzyskania postaci leku o odpowiednich

właściwościach zalecane jest dodawanie różnych
substancji pomocniczych:



zwiększających lepkość,



wypełniających,



adsorbujących,



emulgujących



przeciwutleniaczy,



modyfikujących temperaturę topnienia czopków.

W celu utwardzenia podstawy czopkowej



w porze letniej lub w przypadku obecności w czopkach

substancji leczniczych obniżających temperaturę topnienia

podłoży lipofilowych (np. wodzian chloralu, gwajakol,

kamfora, olejki eteryczne) dodaje się do nich wosk pszczeli

w ilości 3-5%, olbrot, alkohol stearylowy, alkohol cetylowy i

ich mieszaniny lub monostearynian glicerolu.



Jako plastyfikatory ułatwiające formowanie czopków przez

wytłaczanie mogą służyć oleje roślinne lub lanolina.

Stosuje się również substancje pomocnicze zapobiegające

sedymentacji substancji leczniczej w stopionym podłożu

czopkowym, przez zwiększenie lepkości w czasie

sporządzania czopków metodą wylewania.



Powoduje to równomierne rozproszenie substancji leczniczej

w podłożu czopkowym, a tym samym zwiększa dokładność

jej dawkowania.



Do tych substancji należy zaliczyć monostearynian glicerolu

(5%), stearynian magnezu, stearynian glinu (1—3%),

monostearynian glinu (2%), koloidalną krzemionkę, np.

Aerosil (1-2%), bentonit, parafinę stałą, wosk.



Jako substancje wypełniające i adsorbujące proponuje się

użycie laktozy, sacharozy, glinki białej, węglanu wapnia,

tlenku magnezu, krzemionki koloidalnej.



Substancje wypełniające dodaje się w przypadku

przepisania małej ilości substancji leczniczej,



substancje adsorbujące mają ułatwić wprowadzenie do

podłoża czopkowego płynnych substancji leczniczych na

zasadzie ułatwienia ich rozproszenia.



Do podłoży czopkowych dodawane są emulgatory w celu

zwiększenia zdolności emulgowania wody, roztworów substancji

leczniczych lub innych cieczy, np. glicerolu.



Do wprowadzenia substancji leczniczych do podłoża w postaci

roztworu można użyć niewielkich ilości wody, glicerolu, glikolu

propylenowego.



Przeciwutleniacze dodaje się w celu ochrony substancji leczniczej

wrażliwej na utlenianie, jednocześnie stabilizują lipofilowe podłoża

czopkowe (tokoferole, galusan etylowy, galusan propylowy).



Barwniki stosowane są w celu poprawy wyglądu czopków

,ułatwiają również rozróżnienie czopków zawierających substancje

silnie działające.



Farmakopea Polska zezwala na dodawanie środków

konserwujących do podłoży hydrofilowych lub lipofilowych,

do których wemulgowano wodne roztwory substancji

leczniczych z wytworzeniem emulsji w/o.



Mogą być stosowane estry kwasu p-hydroksy-benzoesowego

(nipaginy) lub kwas sorbowy i jego sole.



Ogólne uwagi dotyczące sporządzania , wydawania

czopków

1.

Czopki doodbytnicze, globulki dopochwowe i pręciki

docewkowe jako postacie leku przeznaczone do jam ciała,

zgodnie z zaleceniem FP VI powinny spełniać określone

wymogi czystości mikrobiologicznej (FP VI, s. 118-119). Z

tego względu sporządzanie tych postaci leku powinno

odbywać się z zachowaniem szczególnych wymogów

czystości.

2.

Najbardziej wskazanym sposobem sporządzania czopków i

globulek powinno być wylewanie do form, stanowiących

jednocześnie spakowanie postaci leku.

1.

W przypadku czopków i globulek zawierających antybiotyki

należy wykonać je w warunkach aseptycznych, zapewniając

jałowość postaci leku.

2.

Substancja lecznicza może być w podłożu czopkowym

zawieszona lub roztwór jej zemulgowany. Rzadziej spotyka się

układy, których substancja lecznicza rozpuszcza się w podłożu

(czopki , globulki na podłożu z makrogoli lub podłożu

żelatynowo-glicerolowym). Substancje lecznicze

nierozpuszczalne w podłożu powinny być sproszkowane,

przesiane przez sito 0,08 i dokładnie rozproszone w podłożu.

Rozproszenie substancji leczniczej w czopkach powinno być

jednakowe w całej masie czopków



Nie wolno wydawać czopków, w których substancja

lecznicza zgromadziła się, np. w wyniku sedymentacji, w

zaostrzonej części czopka na skutek nieprawidłowego

sporządzania.



Odporność mechaniczna czopków, ich trwałość i spoistość

po miną chronić je przed kruszeniem i deformacją.



Czopki powinny charakteryzować się odpowiednią

odpornością mechaniczną, aby nie ulegały żadnym

zmianom, np. kruszeniu albo deformacji podczas pakowania,

transportu lub w czasie sto sowania

Farmakopea Polska VIII zaleca dwie metody sporządzania

czopków:



przez wylewanie stopionej masy do odpowiednich form,



przez wytłaczanie w prasie (maszynce do czopków i

globulek, tzw. czopkarce).

Czopki, globulki i pręciki z masłem kakaowym można sporzą

dzać obydwiema metodami.

W przypadku podłoży żelatynowo-glicerolowych i

makrogolowych stosuje się metodę wylewania

.



Przed sporządzeniem czopków przez wylewanie lub

wytłaczanie należy dokonać standaryzacji form i dokładnego

obliczenia właściwej ilości podłoża potrzebnego do

wypełnienia formy, której użyje się do ukształtowania

czopka, z uwzględnieniem współczynników wyparcia dla

poszczególnych substancji leczniczych.



Standaryzacja jest to ustalenie rzeczywistej pojemności

formy w gramach. Polega ona na napełnieniu określonej

ilości otworów formy stopionym podłożem (metoda

wylewania) lub wytłoczenie w pra sie czopków z samym

podłożem.



Po ich zastygnięciu lub wypchnięciu z czopkarki uzyskane

czopki waży się i ustala średnią masę jednego czopka.



Każda forma wymaga standaryzacji dla określonego podłoża

czopkowego.



Formy do czopków mają określoną objętość, w przybliżeniu

odpowiadającą czopkom z olejem kakaowym o masie l lub 2

g.



Substancja lecznicza zawarta w czopku w postaci stałej

zajmuje pewną objętość.



Dlatego ilość podłoża zastosowanego do sporządzenia

czopka o określonej masie powinna być odpowiednio

mniejsza. Współczynnik wyparcia (f) określa w gramach

ilość pod łoża odpowiadającego objętością l g danej

substancji.



W przypadku, gdy współczynnik wyparcia wynosi 0,67,

oznacza to, że l g substancji leczniczej zajmuje taką samą

objętość jak 0,67 g podłoża.



Jeżeli w skład czopków (globulek) wchodzą większe ilości

proszków, to przy formowaniu przez wylewanie stopionej

masy lub wytłaczanie należy zmniejszyć ilość podłoża

czopkowego (oleju kakaowego) o objętość, jaką zajmują

użyte substancje lecznicze z uwzględnieniem ich

współczynnika wyparcia



.

W celu obliczenia właściwej ilości podłoża stosuje się wzór:

M= F- (f • s),

gdzie:

M- potrzebna całkowita ilość podłoża (oleju kakaowego)

F - pojemność formy w gramach podłoża czopkowego łącznie dla

całej liczby czopków (globulek); przyjmuje się rzeczywistą,
ustaloną do świadczalnie podczas standaryzacji form (a nie
deklarowaną) pojem ność formy, tzn. średnią masę czopka w
gramach i mnoży przez licz bę czopków (globulek)

f' - współczynnik wyparcia (tab.)

s - ilość przepisanej substancji leczniczej w gramach na wszystkie

czopki (globulki).



Trudności związane z wykonaniem czopków dotyczą

konieczności stosowania leków gotowych z powodu: braku

substancji pro receptura, nadmiernej ilości proszków lub

roztworów przepisanych do ich wykonania.



Jeżeli w skład recepty wchodzą substancje lecznicze

znajdujące się w aptece wyłącznie w postaci tabletek, należy

tabletki dokładnie sproszkować w moździerzu i przesiać

przez sito 0,08, przed wymieszaniem z pozostałymi

substancjami leczniczymi.



Ilość substancji leczniczej określa się na podstawie

deklarowanej przez producenta zawartości substancji w

tabletce.



W przypadku drażetek przed sproszkowaniem należy

usunąć otoczkę



Jeżeli przepisana ilość substancji stałych jest zbyt duża, to

należy wówczas dodać np. olej roślinny lub lanolinę.



Takie postępowanie zaleca się szczególnie przy formowaniu

czopków lub globulek w temperaturze nie podwyższonej,

czyli przez wytłaczanie.



W pewnych przypadkach należy jednak porozumieć się z

lekarzem, w celu dokonania korekty składu recepturowego,

tj. zmniejszenia ilości proszku.

•
Zasady formowania czopków i globulek przez wylewanie



Urządzenia i utensylia do formowania czopków lub globulek.



Formy do czopków mogą być metalowe, najczęściej

aluminiowe (ryć. 6) lub z tworzyw sztucznych, stanowiące

jednocześnie opa kowanie gotowych czopków.



Do sporządzania czopków oprócz form konieczne jest użycie

parownicy lub zlewki, łaźni wodnej. Ogólnie można

powiedzieć, że formy metalowe zapewniają bardziej jednolite

i dokładne dozowanie.



Wewnętrzną powierzchnię formy metalowej należy przetrzeć

niewielką ilością parafiny ciekłej, aby ułatwić oddzielanie

zestalonego czopka.



Formy jednorazowego użytku nie wymagają przed użyciem

smarowania, ponieważ czopek wydobywa się z nich przez

lekki ucisk zwężonego końca foremki lub zdejmuje się

plastikowe tworzywo przed aplikacją.



Ustalenie doświadczalnie rzeczywistej pojemności

odpowiedniej formy na czopki lub globulki, jeżeli wcześniej

tego nie przeprowadzono (standaryzacja form).



4

. Obliczenie ilości w gramach masy proszku lub

mieszaniny proszków oraz podłoża czopkowego, przy

uwzględnieniu współczynnika wyparcia dla poszczególnych

substancji leczniczych, na przepisaną liczbę czopków z

nadmiarem na l czopek.



Przy obliczaniu właściwej ilości podłoża czopkowego nie

uwzględnia się współczynnika wyparcia w przypadku: bardzo

małej ilości substancji leczniczej przepisanej na l czopek, np.

5 mg w czopku masie 2.0 g stanowi zaledwie 0,25% masy

czopka, lub gdy wartość współczynnika wyparcia wynosi 1.



5. Substancje stałe należy bardzo miałko sproszkować w moździerzu i

przesiać przez sito 0,08.



6. Stapianie i wylewanie do form. Olej kakaowy stapia się na łaźni

wodnej. Stopiony olej kakaowy w temperaturze 34°C powinien być

opalizujący, o barwie kremowej. Do takiego oleju wprowadza się stałe

substancje lecznicze. Wizualnie można stwierdzić, kiedy temperatura

stopionego oleju kakaowego przekroczy temperaturę topnienia (36°C),

ponieważ zmienia się on w płyn przezroczysty, o zabarwieniu złotym. W

celu uniknięcia przegrzania oleju kakaowego (przekroczenie temperatury

36°C) należy dodawać go porcjami do ogrzanego naczynia.



W przypadku przekroczenia temperatury 36°C należy naczynie zdjąć z

łaźni wodnej i dodać następną porcję świeżo utartego oleju kakaowego,

zawierającego głównie odmianę trwałą ß w celu obniżenia temperatury

topnienia i ułatwienia zestalenia masy w formie.



W przypadku stosowania półsyntetycznych glicerydów

kwasów tłuszczowych, np. Witepsole, stapianie podłoża

powinno być kontrolowane. Temperatura nie może

przekraczać 60°C.



Podłoża PEG topią się w temperaturze od 37 do 63°C. Mogą

być podgrzewane do temperatury 100°C bez

niebezpieczeństwa rozkładu.





Sposób wykonania czopków metodą wylewania



W parownicy stapia się na łaźni wodnej w temperaturze nie

prze kraczającej 36°C rozdrobniony olej kakaowy i ciągle

mieszając pręcikiem szklanym, dodaje stopniowo bardzo

miałko sproszko waną substancję leczniczą. Po

równomiernym wymieszaniu masy parownicę zdejmuje się

z łaźni wodnej i cały czas miesza, aby zawieszone w niej

proszki nie osiadały na dnie parownicy. Stapianie podłoża

można przeprowadzić również w zlewce.



Stopioną masę schładza się do temperatury zbliżonej

do temperatury zastygania (olej kakaowy zaczyna

krzepnąć w temperatu rze 28°C), aby zapobiec

sedymentacji substancji leczniczych w samej formie i

uniknąć nagromadzenia ich w części spiczastej

czopka.



Następnie masę czopkową wlewa się po pręciku

szklanym do otworów formy z niewielkim nadmiarem,

ponieważ masa czopkowa skurczy się, kiedy zastygnie.



Po zastygnięciu masy czopkowej w formach w
temperaturze pokojowej należy wypełnione formy
ochłodzić lodem lub włożyć do lodówki na około 30
minut, aby czopki lub globulki mogły stwardnieć.



Nie należy wylewać stopionej masy do form uprzednio
silnie schłodzonych, gdyż wówczas czopki mogą mieć
kształt nieforemny.



Po wyjęciu z lodówki formy metalowej z czopkami należy
usu nąć nożem nadmiar masy zastygłej na jej
powierzchni.



Następnie formę rozkłada się, a czopki wypycha,
stosując lekki ucisk dużym palcem (przez bibułę) na ich
podstawę w kierunku zwężonego końca.



Każdy czopek lub globulka, wyjęte z metalowej formy,
powinny być owinięte w folię aluminiową i umieszczone
w odpowiednich pudełkach.



Sporządzanie czopków i globulek w aparacie Erweka



W aptekach szpitalnych sporządza się zazwyczaj czopki i globulki
w większych ilościach. Do tego celu może służyć aparat do
wylewania firmy Erweka.



Aparat ten ma zbiornik z płaszczem grzewczym, w którym
następuje topienie podłoża i mieszanie z substancjami leczniczy-
w ciągły sposób, przy użyciu odpowiedniego mieszadła.



Za pomocą termoregulatora ustawia się właściwą temperaturę
ogrzewania masy czopkowej. Prowadzi się kontrolę wewnątrz
zbiornika i płynną masę czopkową przez naciśnięcie
odpowiedniej dźwigni wlewa się do form umieszczonych na
ruchomej podstawie.



Po wypełnieniu form i schłodzeniu czopki przenosi się do
właściwego opakowania.

Metoda podwójnego wylewania



W metodzie tej sporządza się mieszaninę substancji leczniczych ,

i stopionego podłoża czopkowego w ilości przypadającej na

przepisaną liczbę czopków z nadmiarem na l czopek.



Podłoża czopkowego należy wziąć celowo mniej, niż wynika to z

obliczeń.



Masę czopkową wylewa się do wcześniej przygotowanych form,

uzyskując całkowite ich napełnienie.



Brakujące ilości masy w formach zapełnia się z nadmiarem

stopionym podłożem bez substancji leczniczej.



Po zastygnięciu czopków należy usunąć nożem nadmiar masy

zastygłej na powierzchni formy i, po rozłożeniu jej, należy

wypchać czopki.



Otrzymane czopki stapia się ponownie przez łagodne
ogrzewanie na łaźni wodnej i dokładnie miesza, a następ nie po
raz drugi napełnia formy ilością pasującą już do ich objętości.



Dalej należy postępować analogicznie jak w metodzie
wylewania. W każdym czopku będzie teraz dokładnie przepisana
ilość substancji leczniczych.



Jeśli wystąpią straty w masie czopkowej przy tych czynnościach
na skutek jej przylegania do ścian naczynia (zlewki lub
parownicy), to tylko jeden czopek będzie niepełny, natomiast
pozostała liczba przepisanych czopków będzie na pewno dobra.



Metoda ta pozwala na uzyskanie dokładnego dawkowania
substancji leczniczych i nie wymaga standaryzacji form

Sporządzanie czopków i globulek przy użyciu aparatu

Unguator



Użycie tego rodzaju aparatu ma tę zaletę, że czopki

sporządzane są przy użyciu form, które stanowią ich

bezpośrednie opakowanie.



W przypadku czopków możliwe jest częściowe lub całkowite

stopienie podłoża i homogenne zawieszenie sproszkowanych

składników, jak również wemulgowanie wodnych roztworów

substancji leczniczych.



Aparat wyposażony jest w mieszadła, pojemniki (15-500 ml),

aplikatory, końcówki dozujące oraz formy do czopków i globulek

.

Proces sporządzania czopków przy użyciu mieszalnika

recepturowego Unguator składa się z dwóch etapów:



uzyskania homogennej, płynnej mieszaniny podłoża z substancją leczniczą
przez dobór odpowiednich parametrów technologicznych: czasu i
szybkości obrotów mieszadła,



przetłaczania (wylewania) płynnej (lub nadtopionej) masy czopkowej do
jednorazowych form z tworzywa sztucznego.



W czasie wylewania czopków do form część masy pozostaje na pokrywie
pojemnika, uniemożliwiając całkowite wypełnienie ich przy użyciu
aplikatora. Stwarza to konieczność odkręcenia nakrętki i przelania
pozostałej ilości bezpośrednio do formy, co nie jest korzystnym
rozwiązaniem.



Dlatego, w celu uzyskania przepisanej w recepcie liczby czopków,
należałoby uwzględnić nadmiar masy czopkowej w zależności od ilości
czopków (nadmiar masy czopkowej



W aparacie Unguator uzyskuje się masę czopkową nadtopioną, ; nie
stopioną, co zapewnia jednolitość rozproszenia substancji leczniczej w
podłożu i uniknięcie sedymentacji.



Przy obliczaniu liczby składników masy czopkowej z nadmiarem
postępuje się analogicznie jak przy sporządzaniu czopków przez
wylewanie



Do wytarowanego pojemnika o odpowiedniej pojemności odważa się
obliczoną ilość oleju kakaowego. Następnie dodaje się sproszkowane
substancje lecznicze.



Pojemnik przykryty pokrywką, wprowadzonym wcześniej
mieszadłem (o odpowiednio dobranej (wielkości), należy zamontować
w aparacie.



Należy ustawić wcześniej ustalone doświadczalnie parametry
szybkości obrotów mieszadła i czas mieszania oraz uruchomić aparat



Bezpośrednio po zakończeniu pracy aparatu zdejmuje się
pojemnik i usuwa mieszadło.



Do pokrywki wkręca się aplikator, przez który przetłacza płynną
zawartość, wywierając nacisk na ruchome dno pojemnika.



Masę wylewa się do form jednorazowego użytku z tworzywa
sztucznego.



W celu zestalenia się masy czopki umieszcza się w lodówce.
Następnie zabezpiecza sieje folią aluminiową i pakuje się do
pudełek tekturowych.



Do sporządzania poszczególnych rodzajów czopków lub globulek
stosuje się nowe pojemniki, aplikatory i formy.



Do mieszania stosuje się mieszadła, które przed rozpoczęciem
sporządzania no o rodzaju czopków myje się wodą z detergentem
i przeciera się etanolem 70°.

•

Sporządzanie czopków i globulek przez wytłaczanie (formowanie

w prasie



Urządzenia i utensylia do sporządzania czopków i gałek



Zasada sporządzania czopków tą metodą polega na sprasowaniu
jednolitej mieszaniny oleju kakaowego i substancji leczniczej. Masę
czopkową tłoczy się mechanicznie pod ciśnieniem przez wąskie kanaliki
do form o kształcie czopków. Pod wpływem wysokiego ciśnienia masa
czopkowa ulega powierzchniowemu nadtopieniu i uplastycznieniu,
dzięki czemu czopki mają prawidłowy kształt gładką powierzchnię.



Do sporządzania czopków (globulek) tą metodą służą specjalne pra sy
(czopkarki), zazwyczaj z płaszczem chłodzonym wodą dla unik nięcia
nadmiernego nagrzewania się podłoża podczas wytłacza nia,
szczególnie latem



Dodatkowym wyposażeniem czopkarki są formy metalowe
(matryce) na czopki l- i 2-gramowe oraz formy na globulki.
Matryce zazwyczaj mają 3 otwory w kształcie czopka lub l
otwór na globulki. Do przygotowania masy czopkowej stosuje
się moździerz, pistel, szpatułki metalowe lub plastikowe.



Przed przystąpieniem do sporządzania czopków należy w
pierwszej kolejności przeprowadzić standaryzację form, tzn.
doświadczalnie ustalić faktyczną pojemność formy (matrycy)
do czopków w przeliczeniu na masę czopka.



Ilość oleju kakaowego potrzebnego do sporządzenia
prawidłowej masy czopkowej oblicza się w tej metodzie
również z uwzględnieniem współczynnika wyparcia.



Masło kakaowe rozdrabnia się w celu łatwiejszego mieszania

ze składnikami sypkimi.



Substancje lecznicze i olej kakaowy umieszcza się w

moździerzu i dokładnie miesza.



Przy dużej ilości substancji proszkowych dodaje się kilka kropli

oleju roślinnego, parafiny ciekłej lub niewielką ilość lanoliny i

ugniata na jednolitą masę plastyczną. Substancje stałe należy

dodawać po przesianiu przez sito 0,08. Substancje lecznicze

rozpuszczalne, a przepisane w niewielkich ilościach, można

rozpuścić w wodzie, etanolu lub innym rozpuszczalniku. Jeżeli

przepisane substancje lecznicze są wyłącznie w postaci

tabletek, należy postępować analogicznie, jak opisano przy

sporządzaniu czopków przez wylewanie.



Przy sporządzaniu czopków i globulek z ichtammolem należy

najpierw odważyć masło kakaowe, następnie ichtammol,

nakładając ) na warstwę rozdrobnionego oleju kakaowego oraz

przepisane substancje lecznicze, i zarabiać na jednolitą masę.



Przy sporządzaniu czopków pewną trudność sprawia ilościowe

tłoczenie całej masy czopkowej do form.



Najlepiej jest umieścić na tłoku prasy najpierw nadmiar

sprasowanego masła kakaowego określony doświadczalnie,

dopiero w następnej kolejności wprowadzić masę czopkową i

tłoczyć czopki.



Gwarantuje to całkowite wypełnienie formy i wypchnięcie

określonej liczby czopków.



Przy wtłaczaniu niepodzielnej przez 3 liczby czopków należy najpierw
wytłoczyć z prasy jeden (lub dwa) czopek, a następnie po ponownym
przestawieniu tarczy - resztę czopków. Prasowanie masy w czopkarce
należy przeprowadzić przez powolne dokręcanie tłoka. Następnie po
cofnięciu tłoka odsunąć tarczę zasłaniającą matrycę i wycisnąć czopki
przez ponowne dokręcenie tłoka. Sporządzone czopki lub globulki
należy owinąć folią aluminiową i umieścić w odpowiednim pudełku.



Po zakończeniu pracy czopkarka powinna być oczyszczona za pomocą
benzyny.



Zaletą metody wytłaczania jest uniknięcie oddziaływania wysokiej
temperatury zarówno na podłoże, jak i substancje leczni cze,
wyeliminowanie niebezpieczeństwa sedymentacji substancji leczniczej.



Niedogodnością tej metody jest fakt, że nie może być .1 do każdego
podłoża, a w czopkach pozostają pęcherzyki powietrza sprzyjające
jełczeniu



Rp.

Aminophyllini dihydrici

0,25

Cacao olei

q.s.

M. f. supp. anal. D. t. d. No XII
D.S. 2 x dziennie założyć czopek



Czopki należy sporządzić przez wytłaczanie w prasie (czopkarce),
stosując formy o pojemności 2 g. Rzeczywista pojemność formy,
ustalona podczas ich standaryzacji, wynosi 1,99 g.



Ilość aminofiliny na 12 czopków = 12 x 0,25 = 3,0 g. Ilość oleju
kakaowego potrzebną do otrzymania 12 czopków wylicza się wg
wzoru: M= F- (f • ś) = (12 x 1,99) - (3,0 x 0,88) = = 23,88 - 2,64
= 21,24 g; /= 0,88



Odważone ilości aminofiliny (3,0 g) i rozdrobnionego oleju
kakaowego (21,24 g) należy wsypać do moździerza i wymieszać
dokładnie za pomocą pistla i karty celuloidowej. Następnie
umieścić na tłoku prasy najpierw nadmiar sprasowanego oleju
kakaowego (2,0 g), a następnie wprowadzić masę czopkową i
tłoczyć czopki. Gotowe czopki owinąć folią aluminiową i umieścić
w tekturowym pudełku.



.Rp.

Hydrocortisoni 0,005
Neomycini s ul f a tis 0,01
Ephedrini hydrochloridi

0,01

Benzocaini

0,2

Zinci oxidi

0,3

Bismuthi subgallatis

0,3

Cacao olei

q.s.

M. f. supp. anal. D. t. d. No XX

D. S. 2 razy dziennie założyć czopek



Na łaźni wodnej w parownicy lub zlewce należy stopić 35,03 g

kakaowego, nie dopuszczając do przekroczenia temperatury

o oleju powyżej 36°C. Następnie zawiesić odważone składniki

w stopionym podłożu, dokładnie mieszając pręcikiem. Masę

czopkową wylać do form metalowych, posmarowanych

uprzednio cienką warstwą parafiny ciekłej, po czym schłodzić



Rp.

Procaini hydrochloridi 0,15
Hydrocortisoni 0,025
Ammonii bituminosulfonatis 0,15
Cacao olei q. s.
M. f. suppos. anal. D. t. d. No XX
D.S. 2 razy dziennie założyć czopek



Czopki należy sporządzić przy użyciu aparatu .



Czopki należy sporządzić przy użyciu aparatu Unguator,

stosując formy jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o

pojemności 2,0 g.



Do wytarowanego pojemnika o pojemności 50 ml należy

odważyć obliczoną ilość rozdrobnionego oleju kakaowego.



Następnie dodawać odważone, bardzo miałko sproszkowane

substan cje lecznicze: chlorowodorek prokainy i hydrokortyzon.



Na końcu odważyć bezpośrednio do pojemnika

sulfobituminian amonowy



Rp.

Benzocaini

0,05

Ammonii bituminosulfonatis 0,2
Hydrocortisoni

0,05

Cacao olei

q. s.

M. f. supp. D.t.d. No XII
D.S. 3 razy dziennie założyć czopek

CZOPKI P/ZAPALNE
Rp.
Papaverini h-chloridi 0,04
0,1 % Sol. Adrenalini gtt II
Anaesthesini 0,04
Neomycini 0,2
Hydrocortisoni 0,05
Cacao olei 1,5
m. f. supp. analia



Rp.

Ammonii bituminosulfonatis
Cacao olei
M. f. supp. anal. D.t.d. No XII
D.S. 3 razy dziennie założyć czopek



Rp.

Natrii carbonatis anhydrici 1,68
Glyceroli 860 g/l 91,0
Acidi stearinici 8,19
M. f. supp. anal.
D.S. Czopki przeczyszczające
Bezwodny węglan sodu rozpuścić w glicerolu , ogrzewając na łaźni

wodnej, mieszając .

Do gorącego roztworu dodać niewielkimi porcjami rozdrobniony

kwas stearynowy .

Ogrzewać do ustania wydzielania się CO

2

i uzyskania

przezroczystej cieczy ; ciecz wylać do lekko powleczonych

ciekłą parafiną odpowiednich form i pozostawić do ostygnięcia

Czopki po wyjęciu z form należy zawinąć szczelnie w folię

aluminiową



Dziękuję za uwagę i cierpliwość