GOSPODARKA

GOSPODARKA

PRZESTRZENNA

PRZESTRZENNA

dr inż. Romuald GROCKI

dr inż. Romuald GROCKI

Zagospodarowanie przestrzenne

Studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego

Zagospodarowanie terenów zalewowych

Zagospodarowanie terenów zalewowych

Zagadnienia związane z ochroną przeciwpowodziową i
planowaniem przestrzennym ujęte są w ustawie z dnia 27
marca

2003

r.

o

planowaniu

i

zagospodarowaniu

przestrzennym z późniejszymi zmianami, oraz w ustawie z
dnia 18 lipca 2001 r. prawo wodne z późniejszymi zmianami.
Z wymienionych aktów prawnych wynikają zadania i
kompetencje

zarówno

administracji

rządowej

jak

i

samorządowej.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie o planowaniu i

zagospodarowaniu przestrzennym określa się

podstawowe dokumenty:

-

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony

-

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, ustalający
przeznaczenie terenów oraz określający sposoby zagospodarowania i
zabudowy

-

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa

-

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju określa
uwarunkowania, cele i kierunki zrównoważonego rozwoju kraju oraz
działania niezbędne do jego osiągnięcia.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym:

W

studium

(studium

uwarunkowań

i

kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy, zwane dalej
„studium”) uwzględnia się uwarunkowania wynikające w
szczególności z:

-

stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony

-

stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni
produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz
wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu
kulturowego

-

warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich
zdrowia

-

zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia

-

zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W

ustawie

o

planowaniu

i

zagospodarowaniu przestrzennym:

W planie miejscowym określa się obowiązkowo:

-

przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym
przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania

-

zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego

-

zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego

-

wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych

-

granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających
ochronie, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów, w tym terenów
górniczych, a także narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz
zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych

-

szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich
użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym:

W planie zagospodarowania przestrzennego województwa
uwzględnia się ustalenia strategii rozwoju województwa oraz
określa się w szczególności:

-system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony
środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochrony
uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz
dóbr kultury współczesnej

-rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu
ponadlokalnym

-obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym:

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju

określa uwarunkowania, cele i kierunki zrównoważonego
rozwoju kraju oraz działania niezbędne do jego osiągnięcia,
a w szczególności:

-rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i
transportowej, strategicznych zasobów wodnych, obiektów
gospodarki wodnej o znaczeniu międzynarodowym i
krajowym

-obszary problemowe o znaczeniu krajowym, w tym
obszary zagrożeń wymagających szczegółowych studiów i
planów.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie prawo wodne:

W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w

szczególności ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed
powodzią,

uzgodnienia z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu

gospodarki wodnej wymaga:

1)

studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

gminy oraz strategia rozwoju województwa w zakresie zagospodarowania
obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
2)

miejscowy

plan

zagospodarowania

przestrzennego

i

plan

zagospodarowania przestrzennego województwa w zakresie zagospodarowania
stref ochronnych ujęć wody, obszarów ochronnych zbiorników wód
śródlądowych i obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
3)

decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w

rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz decyzja o warunkach zabudowy - dla przedsięwzięć
wymagających uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, do wydania którego
organem właściwym jest wojewoda.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie prawo wodne:

Dla potrzeb planowania ochrony przed powodzią dyrektor

regionalnego zarządu gospodarki wodnej sporządza studium ochrony
przeciwpowodziowej, ustalające granice zasięgu wód powodziowych
o określonym prawdopodobieństwie występowania oraz kierunki
ochrony przed powodzią, w którym, w zależności od sposobu
zagospodarowania terenu oraz ukształtowania tarasów zalewowych,
terenów depresyjnych i bezodpływowych, dokonuje podziału
obszarów na:

-obszary wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich
zagospodarowanie, wartość gospodarczą lub kulturową

-obszary służące przepuszczeniu wód powodziowych, zwane dalej
„obszarami bezpośredniego zagrożenia powodzią”

-obszary potencjalnego zagrożenia powodzią.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

W ustawie prawo wodne:

Ochronę ludzi i mienia przed powodzią oraz suszą realizuje

się w szczególności przez:

-zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i
rozbudowę

zbiorników

retencyjnych,

suchych

zbiorników

przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych

-racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli
przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód

-funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi
zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze

-

kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych

kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych

lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów

lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów

przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.

przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.

Ochronę ludzi i mienia przed powodzią oraz suszą realizuje

się w szczególności przez:

-zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i
rozbudowę

zbiorników

retencyjnych,

suchych

zbiorników

przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych

-racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli
przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód

-funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi
zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze

-

kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych

kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych

lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów

lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów

przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.

przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Najbardziej skuteczna strategia- polega na
ograniczaniu zabudowy terenów zalewowych.
Podstawowe środki pozwalające na jej realizację to:
- uwzględnienie linii zalewów w planach zagospodarowania przestrzennego
- wyznaczenie stref zabudowy na terenach zalewowych

-

określenie warunków, jakie muszą spełniać obiekty dopuszczone do

realizacji na terenach zalewowych.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Strefa A1

- określana jest zasięgiem obszaru zalewowego, który odpowiada

przepływowi maksymalnemu rocznemu (Qmax p%) o prawdopodobieństwie
przewyższenia p = 1%. W zlewniach górskich i podgórskich strefę tę
wyznaczają obszary intensywnego spływu powierzchniowego

Strefa A0

- jest to (na ogół zewnętrzna) część strefy A1, której zasięg

określa głębokość wody nie przekraczająca wartości 0,5 m. Prędkość
przepływu jest w jej granicach nieznaczna.

Strefa A10

- jest częścią strefy A1, wyznaczoną przez zasięg powodzi

odpowiadający wielkiej wodzie o prawdopodobieństwie przewyższenia p=10%

Strefa ASW

- jest to strefa występująca pomiędzy granicami stref

A0 oraz A10. W obrębie tej strefy wydziela się posiłkową strefę której zasięg
określa przepływ maksymalny o prawdopodobieństwie przewyższenia
p = 5%. (Qmax 5 %).

STREFY ZALEWOWE - uwzględnienie linii zalewów w planach
zagospodarowania przestrzennego

Strefy zalewowe

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

A

1

A

10

A1

- obszar zalewu dla powodzi Q

1%

A10

- obszar zalewu dla powodzi Q

10%

.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Strefy zalewowe

A

1

A

10

0

,5

m

A

0

ASW

.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Strefy zalewowe

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Strefy zalewowe – zakazy

Obszar pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a korytem rzeki, gdzie
zabrania się:

-wznoszenia obiektów budowlanych

-składania materiałów

-zmieniania ukształtowania powierzchni gruntu

-sadzenia drzew i krzewów

-wykonywania urządzeń lub robót, które mogą utrudniać ochronę tych
obszarów przed powodzią.

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Strefy zalewowe- zakazy

Zakazy dotyczące obwałowań i strefy o szerokości 50 m, licząc od stopy wału:

-przejeżdżania pojazdami i konno lub przepędzania zwierząt gospodarskich

-uprawy gruntu na wałach oraz w odległości co najmniej 3 m od stopy wału

-rozkopywania wałów, wbijania słupów, ustawiania znaków przez osoby
nie upoważnione, sadzenia drzew lub krzewów

-kopania studni, sadzawek, dołów i rowów w odległości co najmniej 50 m

-od stopy wałów

-wypasania zwierząt gospodarskich

-uszkadzania darniny i innych umocnień.

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Strefy zalewowe

Starosta może określić powierzchnię obszarów nie obwałowanych narażonych
na niebezpieczeństwo powodzi, do których zastosowanie będą miały zasady
obowiązujące dla obszarów położonych pomiędzy wałem a korytem rzeki.

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Strefy zalewowe

Celowym jest określenie zaleceń dotyczących warunków zabudowy
i zagospodarowania terenów objętych strefą A1 oraz obszaru przybrzeżnego
rzeki obwałowanej (w przypadku awarii, przerwania wałów itp.). Obszar ten
powinien odpowiadać zasięgowi strefy zalewowej, dla jakiej zbudowany jest
wał przeciwpowodziowy. W przeważającej części wysokość wałów oblicza się
na wodę stuletnią, tak więc w tym przypadku starosta powinien określić
warunki zagospodarowania terenów przybrzeżnych dla strefy A1.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Jako zasadę ogólną należy przyjąć, że w poszczególnych strefach obowiązują
następujące zakazy:

-strefa A10

- zakaz stałego budownictwa komunalnego, gospodarczego,

przemysłowego i komunikacyjnego. Na odpowiedzialność użytkownika można
zezwolić na uprawy rolne

-strefa ASW

- podobnie jak w strefie A10 z wyłączeniem zabudowy

gospodarczej i komunikacyjnej odpowiednio zabezpieczonej, co oznacza zakaz
budownictwa komunalnego i przemysłowego
-

strefa A0

- zalecenia szczególne określające techniczne warunki budynków.

Ograniczenia w budownictwie przemysłowym. Budownictwo komunalne tylko
wg określonych warunków technicznych.

WYZNACZENIE STREF ZABUDOWY NA TERENACH ZALEWOWYCH

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

STREFA

Szczegółowy wykaz posadowienia obiektów - zakazy

A10

Szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, przedszkola, budynki

mieszkalne,

budynki

gospodarcze,

wysypiska

śmieci,

oczyszczalnie ścieków, cmentarze, obiekty administracji,

centra zarządzania kryzysowego, ogrodzenia, drzewa, drogi,

magazyny, ogródki działkowe, nasypy, lotniska.

ASW

Szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, przedszkola, budynki

mieszkalne,

budynki

gospodarcze,

wysypiska

śmieci,

oczyszczalnie ścieków, cmentarze, obiekty administracji,

centra zarządzania kryzysowego magazyny, nasypy, lotniska.

A0

Szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, przedszkola,

wysypiska

śmieci,

oczyszczalnie

ścieków,

magazyny

materiałów chemicznych, nasypy, cmentarze, obiekty

administracji, centra zarządzania kryzysowego, lotniska.

Przybrzeżna

Szpitale, szkoły, domy opieki społecznej, przedszkola,

wysypiska

śmieci,

oczyszczalnie

ścieków,

magazyny

materiałów chemicznych, nasypy, cmentarze, obiekty

administracji, centra zarządzania kryzysowego, lotniska.

WYZNACZENIE STREF ZABUDOWY NA TERENACH ZALEWOWYCH

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Strefy zalewowe

UWZGLĘDNIENIE LINII ZALEWÓW W PLANACH

ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Na trasie powodzi wprowadza się zwykle zakaz jakiejkolwiek zabudowy,
zezwalając jednocześnie na użytkowanie tych terenów na potrzeby rolnictwa,
leśnictwa, lokalizacji parków i innych form przeznaczonych do rekreacji,
wypasu bydła...

Wykorzystanie terenów zalewowych
na tereny rekreacyjne

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Obiekty budowlane powinny spełniać podstawowe wymogi zawarte w
Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego. Dotyczą one:

-lokalizacji obiektu

-sposobu posadowienia obiektu

-użycia odpowiednich materiałów budowlanych (odpornych na działanie wody)

WARUNKI JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ OBIEKTY I INFRASTRUKTURA

NA TERENACH ZALEWOWYCH

.

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

WARUNKI JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ OBIEKTY I INFRASTRUKTURA

NA TERENACH ZALEWOWYCH

Oddziaływanie wód powodziowych na obiekty budowlane we wszystkich
strefach zagrożenia powodziowego może być związane z:

-zmianami warunków posadowienia w wyniku zawilgocenia i rozmycia gruntu

-parciem wody na ściany budynku i wyporem na fundament budynku

-dużą prędkością przepływu

-długiego czasu zalania

-wysokością zatopienia

-sufozją gruntu, wskutek filtracji wód gruntowych

-ciśnieniem hydrostatycznym

-obniżeniem wytrzymałości murów na skutek ich zawilgocenia ( efekt wtórny).
Należy także uwzględnić oddziaływania spowodowane przez zmianę warunków
wodno - gruntowych, związanych z:

-usuwiskami

-zjawiskami krasowymi

-osiadaniem na glebach lessowych

.

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

Wszystkie wymienione czynniki mają wpływ na stan techniczny obiektów
znajdujących się w poszczególnych strefach zalewowych. Różne mogą być
tylko skutki. Jest to związane także z charakterem budowli, jej konstrukcją
i uodpornieniem na skutki powodzi.

WARUNKI JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ OBIEKTY I INFRASTRUKTURA

NA TERENACH ZALEWOWYCH

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Ustalenia przyjęte jako obowiązujące prawnie winny być
respektowane na poziomie studiów do lokalnych planów
zagospodarowania przestrzennego oraz przy opracowywaniu
lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego i
wydawanych na ich podstawie decyzji w zakresie warunków
zabudowy.

.

Nowa budowa

Zagospodarowanie

Zagospodarowanie

terenów zalewowych

terenów zalewowych

LOKALIZACJA OBIEKTÓW

lipiec 1997

lipiec 2004

LOKALIZACJA OBIEKTÓW

Na obszarach zasiedlonych powinno nastąpić ograniczenie
zamkniętych nawierzchni osiedlowych i komunikacyjnych.
Wodzie z opadów powinno się na miejscu umożliwić
wsiąknięcie lub umożliwić ich zatrzymanie i spowolnione
odprowadzenie. W planowaniu urbanistycznym należy w
większym stopniu uwzględnić rozbudowę otwartych akwenów,
służących spowolnieniu odpływu. Na terenach otwartych
należy

utrzymywać

i

odbudowywać

powierzchnie

charakteryzujące się funkcjami korzystnymi dla gospodarki
wodnej.

Wodę

należy

zatrzymać.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

FILOZOFIE

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Zwiększenie retencji na terenach miejskich.

Cieki i ich obszary zalewowe powinny być
przygotowane do możliwie największego zatrzymania
wody, zmniejszając w ten sposób szkody wywołane
powodzią. Należy zapobiec dalszemu
wykorzystywaniu obszarów zalewowych i terenów
mokradłowych.

Wodzie należy zrobić miejsce.

Zagospodarowanie terenów

Zagospodarowanie terenów

zalewowych

zalewowych

Dziękuję za uwagę !

Dziękuję za uwagę !