

Transformacja genetyczna

Transformacja genetyczna

-

-

proces przenoszenia

proces przenoszenia

obcych fragmentów DNA (genów) do genomu biorcy

obcych fragmentów DNA (genów) do genomu biorcy

i stabilną ich integrację z tym genomem.

i stabilną ich integrację z tym genomem.

Wprowadzony fragment DNA ulega ekspresji w

Wprowadzony fragment DNA ulega ekspresji w

genomie gospodarza, przez co możemy uzyskać

genomie gospodarza, przez co możemy uzyskać

rośliny o nowych lub ulepszonych cechach.

rośliny o nowych lub ulepszonych cechach.



Organizm transgeniczny

Organizm transgeniczny

,

,

modyfikowany genetycznie

modyfikowany genetycznie

(GMO) jest żywym organizmem, roślinnym albo

(GMO) jest żywym organizmem, roślinnym albo

zwierzęcym, który powstał na drodze modyfikacji na

zwierzęcym, który powstał na drodze modyfikacji na

jego oryginalnych cechach genetycznych poprzez

jego oryginalnych cechach genetycznych poprzez

dodanie, odjęcie albo wymianę, co najmniej jednego

dodanie, odjęcie albo wymianę, co najmniej jednego

genu. Tworzenie genetycznie zmienionych

genu. Tworzenie genetycznie zmienionych

organizmów jest możliwe w związku z faktem, że

organizmów jest możliwe w związku z faktem, że

geny we wszystkich organizmach są uniwersalne,

geny we wszystkich organizmach są uniwersalne,

zbudowane takiego samego kwasu DNA i

zbudowane takiego samego kwasu DNA i

funkcjonują w ten sam sposób.

funkcjonują w ten sam sposób.

1.

1.

Wyizolowanie i sklonowanie

Wyizolowanie i sklonowanie

genu przeznaczonego do

genu przeznaczonego do

transformacji,

transformacji,

2.

2.

Opracowanie metody

Opracowanie metody

wprowadzenia genu do

wprowadzenia genu do

komórek roślinnych,

komórek roślinnych,

3.

3.

Ustalenie metodyki regeneracji

Ustalenie metodyki regeneracji

transformowanych komórek w

transformowanych komórek w

kompletnie wykształcone

kompletnie wykształcone

rośliny,

rośliny,

4.

4.

Określenie sposobu

Określenie sposobu

sprawdzenia integracji i

sprawdzenia integracji i

ekspresji wprowadzonego genu,

ekspresji wprowadzonego genu,

5.

5.

Zbadanie stabilności

Zbadanie stabilności

transformowanego genu w

transformowanego genu w

następnych pokoleniach roślin i

następnych pokoleniach roślin i

określenie sposobu

określenie sposobu

dziedziczenia nabytej cechy.

dziedziczenia nabytej cechy.

Powierzchnia upraw roślin transgenicznych

Powierzchnia upraw roślin transgenicznych

na świecie z roku na rok szybko wzrasta.

na świecie z roku na rok szybko wzrasta.

W 2006 roku wyniosła 102 mln hektarów,

W 2006 roku wyniosła 102 mln hektarów,

co względem roku 2005 oznacza wzrost o

co względem roku 2005 oznacza wzrost o

13%. Krajem o największej powierzchni

13%. Krajem o największej powierzchni

upraw transgenicznych są Stany

upraw transgenicznych są Stany

Zjednoczone, najczęściej uprawianą

Zjednoczone, najczęściej uprawianą

rośliną transgeniczną jest soja, a

rośliną transgeniczną jest soja, a

stosowaną modyfikacją - odporność na

stosowaną modyfikacją - odporność na

środki chwastobójcze. Rośliny

środki chwastobójcze. Rośliny

transgeniczne uprawiane są w 22 krajach,

transgeniczne uprawiane są w 22 krajach,

na wszystkich kontynentach.

na wszystkich kontynentach.

W 2006 roku pierwszy raz w historii przekroczona

W 2006 roku pierwszy raz w historii przekroczona

została granica 100 mln hektarów (Polska ma pow.

została granica 100 mln hektarów (Polska ma pow.

32,2mln ha). Powierzchnia w 2006 roku względem

32,2mln ha). Powierzchnia w 2006 roku względem

1996 wzrosła aż 60-krotnie, co ustanawia rośliny

1996 wzrosła aż 60-krotnie, co ustanawia rośliny

transgeniczne najszybciej adaptowalną

transgeniczne najszybciej adaptowalną

technologią w rolnictwie w ostatnim czasie.

technologią w rolnictwie w ostatnim czasie.

Wzrost o 12 mln hektarów w ostatnim roku był

Wzrost o 12 mln hektarów w ostatnim roku był

drugim z najwyższych w historii. Indie po niemal

drugim z najwyższych w historii. Indie po niemal

3-krotnym wzroście areału bawełny Bt (odpornej

3-krotnym wzroście areału bawełny Bt (odpornej

na szkodniki owadzie) do 3,8 mln hektarów stały

na szkodniki owadzie) do 3,8 mln hektarów stały

się największym producentem bawełny na świecie.

się największym producentem bawełny na świecie.

W wartościach bezwzględnych największy wzrost

W wartościach bezwzględnych największy wzrost

odnotowały Stany Zjednoczone, które w ciągu

odnotowały Stany Zjednoczone, które w ciągu

roku powiększyły swój areał zasiewów GMO o 4,8

roku powiększyły swój areał zasiewów GMO o 4,8

mln ha do 58,6 mln ha, co stanowi 57% ogółu, i

mln ha do 58,6 mln ha, co stanowi 57% ogółu, i

tym samym plasuje ten kraj na pierwszy miejscu

tym samym plasuje ten kraj na pierwszy miejscu

pod względem wielkości areału upraw.

pod względem wielkości areału upraw.

W 2006 roku Słowacja (z kukurydzą Bt) powiększyła

W 2006 roku Słowacja (z kukurydzą Bt) powiększyła

liczbę krajów do 22, w których uprawiane są

liczbę krajów do 22, w których uprawiane są

rośliny transgeniczne. Poza tym krajem, w Unii

rośliny transgeniczne. Poza tym krajem, w Unii

Europejskiej uprawy takie można znaleźć też w

Europejskiej uprawy takie można znaleźć też w

sześciu innych. Największa ich powierzchnia

sześciu innych. Największa ich powierzchnia

znajduje się Rumunii (soja odporna na herbicydy,

znajduje się Rumunii (soja odporna na herbicydy,

na powierzchni 0,1mln ha) i w Hiszpanii

na powierzchni 0,1mln ha) i w Hiszpanii

(kukurydza Bt, od 1997 roku), gdzie wynosi 60

(kukurydza Bt, od 1997 roku), gdzie wynosi 60

tys. ha. Pozostałe kraje UE w których uprawiane

tys. ha. Pozostałe kraje UE w których uprawiane

są transgeniczne odmiany kukurydzy Bt to

są transgeniczne odmiany kukurydzy Bt to

Francja, Czechy, Portugalia i Niemcy - razem ze

Francja, Czechy, Portugalia i Niemcy - razem ze

Słowacją areał w tych krajach wynosi 8,5 tys. ha

Słowacją areał w tych krajach wynosi 8,5 tys. ha

(łączny wzrost od 1,5 tys. ha od 2005 roku).

(łączny wzrost od 1,5 tys. ha od 2005 roku).

W 2006 roku w Stanach Zjednoczonych

W 2006 roku w Stanach Zjednoczonych

wprowadzona została do uprawy nowa roślina

wprowadzona została do uprawy nowa roślina

modyfikowana genetycznie - lucerna (ze względu

modyfikowana genetycznie - lucerna (ze względu

na dużą zawartość białka jest ważną rośliną

na dużą zawartość białka jest ważną rośliną

pastewną), która dzięki modyfikacji genetycznej

pastewną), która dzięki modyfikacji genetycznej

jest odporna na środki chwastobójcze (herbicydy).

jest odporna na środki chwastobójcze (herbicydy).

W 2006 roku 10,3 mln rolników uprawiało rośliny

W 2006 roku 10,3 mln rolników uprawiało rośliny

transgeniczne (wzrost z 8,5 mln od 2005 roku). 90% z nich to

transgeniczne (wzrost z 8,5 mln od 2005 roku). 90% z nich to

rolnicy gospodarujący na małych powierzchniach, z tzw.

rolnicy gospodarujący na małych powierzchniach, z tzw.

krajów rozwijających się - większość z nich uprawiało

krajów rozwijających się - większość z nich uprawiało

bawełnę Bt (przez modyfikację odporna na szkodniki

bawełnę Bt (przez modyfikację odporna na szkodniki

owadzie).

owadzie).

W 2006 roku rośliny transgeniczne były uprawiane w 22

W 2006 roku rośliny transgeniczne były uprawiane w 22

krajach.

krajach.

Krajem o największej powierzchni roślin transgenicznych są

Krajem o największej powierzchni roślin transgenicznych są

Stany Zjednoczone - na obszarze 54,6 mln ha, co stanowi

Stany Zjednoczone - na obszarze 54,6 mln ha, co stanowi

53% globalnego areału, uprawiane są głównie: soja,

53% globalnego areału, uprawiane są głównie: soja,

kukurydza, bawełna, rzepak, kabaczek, papaja i lucerna.

kukurydza, bawełna, rzepak, kabaczek, papaja i lucerna.

Kolejne kraje to Argentyna (18 mln ha, 17,6%, soja,

Kolejne kraje to Argentyna (18 mln ha, 17,6%, soja,

kukurydza i bawełna), Brazylia (11,5 mln ha, 11,3%, soja i

kukurydza i bawełna), Brazylia (11,5 mln ha, 11,3%, soja i

bawełna), Kanada (6,1 mln ha, 6%, rzepak, kukurydza i soja),

bawełna), Kanada (6,1 mln ha, 6%, rzepak, kukurydza i soja),

Indie (3,8 mln ha, 3,7%, bawełna).

Indie (3,8 mln ha, 3,7%, bawełna).

Najpowszechniej uprawianą rośliną modyfikowaną

Najpowszechniej uprawianą rośliną modyfikowaną

genetycznie pozostaje soja - w 2006 roku wysiano ją na 58,6

genetycznie pozostaje soja - w 2006 roku wysiano ją na 58,6

mln ha, co stanowiło 57% globalnego areału. Kolejne to:

mln ha, co stanowiło 57% globalnego areału. Kolejne to:

kukurydza (25%), bawełna (13%), rzepak (5%). W Iranie na

kukurydza (25%), bawełna (13%), rzepak (5%). W Iranie na

powierzchni poniżej 50 tys. ha jest także uprawiany

powierzchni poniżej 50 tys. ha jest także uprawiany

transgeniczny ryż.

transgeniczny ryż.

Konsekwentnie, od 1996 roku, tolerancja na środki

Konsekwentnie, od 1996 roku, tolerancja na środki

chwastobójcze (herbicydy) jest najczęściej

chwastobójcze (herbicydy) jest najczęściej

stosowaną modyfikacją genetyczną roślin

stosowaną modyfikacją genetyczną roślin

uprawnych. W 2006 roku rośliny z tą modyfikacją

uprawnych. W 2006 roku rośliny z tą modyfikacją

(soja, kukurydza, rzepak, bawełna i lucerna) były

(soja, kukurydza, rzepak, bawełna i lucerna) były

uprawiane na 69,9 mln ha (68% globalnego areału).

uprawiane na 69,9 mln ha (68% globalnego areału).

Drugie w kolejności, uprawy kukurydzy i bawełny z

Drugie w kolejności, uprawy kukurydzy i bawełny z

modyfikacją Bt - nadającą odporność na szkodniki

modyfikacją Bt - nadającą odporność na szkodniki

owadzie, były uprawiane na 19 mln ha (19%). 13,1

owadzie, były uprawiane na 19 mln ha (19%). 13,1

(13%) stanowiły uprawy kukurydzy i bawełny z

(13%) stanowiły uprawy kukurydzy i bawełny z

obiema wymienionymi modyfikacjami jednocześnie.

obiema wymienionymi modyfikacjami jednocześnie.

W 2006 roku globalna wartość rynku upraw

W 2006 roku globalna wartość rynku upraw

transgenicznych, wynosiła 6,15 mld USD, stanowiąc

transgenicznych, wynosiła 6,15 mld USD, stanowiąc

16% z wartego 38,5 mld USD globalnego rynku

16% z wartego 38,5 mld USD globalnego rynku

związanego z ochroną upraw, a także 21%

związanego z ochroną upraw, a także 21%

ocenianego na 30 mld USD rynku nasion.

ocenianego na 30 mld USD rynku nasion.

Z podanych 6,15 mld USD na soję przypadało 2,68

Z podanych 6,15 mld USD na soję przypadało 2,68

mld USD (44%), kukurydzę 2,39 mld USD (39%),

mld USD (44%), kukurydzę 2,39 mld USD (39%),

bawełnę 0,87 mld USD (14%) i 0,21 mld USD na

bawełnę 0,87 mld USD (14%) i 0,21 mld USD na

rzepak (3%). Prognozy wartości rynku upraw

rzepak (3%). Prognozy wartości rynku upraw

transgenicznych na rok 2007 wynoszą 6,8 mld USD.

transgenicznych na rok 2007 wynoszą 6,8 mld USD.

Przykłady transformacji

Przykłady transformacji

genetycznych możemy znaleźć w

genetycznych możemy znaleźć w

następujących sektorach:

następujących sektorach:

PRZEMYSŁ:

PRZEMYSŁ:

•

•

Detergenty, plastik, i tym podobne

Detergenty, plastik, i tym podobne

produkty do tworzenia, których

produkty do tworzenia, których

używana jest ropa naftowa jako

używana jest ropa naftowa jako

podstawowa substancja. Odkąd

podstawowa substancja. Odkąd

jej zasoby kończą się, badania

jej zasoby kończą się, badania

odwróciły się w kierunku

odwróciły się w kierunku

biopolimerów, które są

biopolimerów, które są

całkowicie biodegradowalne.

całkowicie biodegradowalne.

•

•

W tkalnictwie, jest produkowana

W tkalnictwie, jest produkowana

kolorowa bawełna, która

kolorowa bawełna, która

ograniczy wykorzystanie farb.

ograniczy wykorzystanie farb.

ŻYWNOŚĆ:

ŻYWNOŚĆ:

•

•

transgeniczne owoce i

transgeniczne owoce i

warzywa, które mogą być

warzywa, które mogą być

przechowane przez dłuższy

przechowane przez dłuższy

czas, co ułatwia ich

czas, co ułatwia ich

przechowywanie i transport

przechowywanie i transport

do miejsca spożycia

do miejsca spożycia

•

•

produkty o poprawionej

produkty o poprawionej

jakość, tak że ich

jakość, tak że ich

przetwarzanie jest łatwiejsze

przetwarzanie jest łatwiejsze

i nie zachodzi potrzeba

i nie zachodzi potrzeba

chemicznych ingerencji.

chemicznych ingerencji.

MEDYCYNA:

MEDYCYNA:

•

•

Produkcja olbrzymiej ilości

Produkcja olbrzymiej ilości

ludzkiej insuliny

ludzkiej insuliny

produkowanej przez

produkowanej przez

bakterie, podczas gdy do

bakterie, podczas gdy do

niedawna insulina była

niedawna insulina była

otrzymywana od świń, było

otrzymywana od świń, było

ona inna niż ludzka, a jej

ona inna niż ludzka, a jej

ilość była niewystarczająca

ilość była niewystarczająca

•

•

Produkcja ludzkiego hormonu

Produkcja ludzkiego hormonu

wzrostu produkowanego

wzrostu produkowanego

przez bakterie do leczenia

przez bakterie do leczenia

karłowatości.

karłowatości.

ŚRODOWISKO:

ŚRODOWISKO:

•

•

Mikroorganizmy do oczyszczania

Mikroorganizmy do oczyszczania

wód i gleby, usuwania plam

wód i gleby, usuwania plam

ropy naftowej, przetwarzania

ropy naftowej, przetwarzania

odpadów na związki azotowe,

odpadów na związki azotowe,

oczyszczanie biologiczne itp.

oczyszczanie biologiczne itp.

•

•

Rośliny modyfikowane stosowane

Rośliny modyfikowane stosowane

są również do oczyszczania

są również do oczyszczania

gleby z metali ciężkich.

gleby z metali ciężkich.

ROLNICTWO:

ROLNICTWO:

•

•

Różnorodność kukurydzy,

Różnorodność kukurydzy,

ziemniaków, bawełny, ryży,

ziemniaków, bawełny, ryży,

tytoniu i innych roślin, które

tytoniu i innych roślin, które

osiągnęły odporność na

osiągnęły odporność na

szkodniki, choroby i zarazki.

szkodniki, choroby i zarazki.

•

•

Produkcja zmodyfikowanych

Produkcja zmodyfikowanych

roślin z lepszą odpornością na

roślin z lepszą odpornością na

problemy środowiskowe takie

problemy środowiskowe takie

jak mróz, susza, zawartość soli

jak mróz, susza, zawartość soli

itp.

itp.

HODOWLA:

HODOWLA:

•

•

Wzrost produkcyjności ras

Wzrost produkcyjności ras

zwierzęcych. Na przykład

zwierzęcych. Na przykład

wzrost produkcji

wzrost produkcji

somatotropiny wołowej

somatotropiny wołowej

(STB), która jest

(STB), która jest

odpowiedzialna za

odpowiedzialna za

produkcję mleka u krowy.

produkcję mleka u krowy.

•

•

Produkcja szczepionek

Produkcja szczepionek

przeciwko różnym

przeciwko różnym

chorobom zwierząt

chorobom zwierząt

•

•

Żywność o wysokiej

Żywność o wysokiej

zawartości witamin,

zawartości witamin,

białka i obniżonej

białka i obniżonej

zawartości tłuszczu,

zawartości tłuszczu,

która ułatwia wybór

która ułatwia wybór

zdrowszej diety.

zdrowszej diety.

•

•

Różnorodności roślin do

Różnorodności roślin do

restrukturyzacji

restrukturyzacji

zanieczyszczonej gleby

zanieczyszczonej gleby

(NAFREF, 2001).

(NAFREF, 2001).

Roślina po modyfikacji i w stanie nie

Roślina po modyfikacji i w stanie nie

zmienionym

zmienionym

Najważniejsze wśród

Najważniejsze wśród

zastosowań organizmów

zastosowań organizmów

transgenicznych ma na

transgenicznych ma na

celu produkcję nowych

celu produkcję nowych

genotypów z

genotypów z

poprawionymi cechami

poprawionymi cechami

rolniczymi dla poszerzenia

rolniczymi dla poszerzenia

możliwości poprawy przez

możliwości poprawy przez

zastosowanie reguł

zastosowanie reguł

genetyki klasycznej, dla

genetyki klasycznej, dla

produkcji nowego gatunku

produkcji nowego gatunku

z wykorzystaniem

z wykorzystaniem

«egzotycznego» materiału

«egzotycznego» materiału

genetycznego i

genetycznego i

przyspieszenie

przyspieszenie

pracochłonnych i

pracochłonnych i

długotrwałych procedur

długotrwałych procedur

konwencjonalnej hodowli

konwencjonalnej hodowli

roślinnej.

roślinnej.

1.

1.

CEL POZNAWCZY

CEL POZNAWCZY

Prowadzone są po to, aby poznać zalety bądź wady

Prowadzone są po to, aby poznać zalety bądź wady

roślin po wprowadzenia do nich obcego genu i nie

roślin po wprowadzenia do nich obcego genu i nie

budzą one żadnych zastrzeżeń.

budzą one żadnych zastrzeżeń.

2.

2.

CEL KOMERCYJNY

CEL KOMERCYJNY

Budzą wiele obaw i kontrowersji związanych z

Budzą wiele obaw i kontrowersji związanych z

niekorzystnym wpływem roślin GMO na konsumenta.

niekorzystnym wpływem roślin GMO na konsumenta.

Większość roślin zmodyfikowanych genetycznie hoduje

Większość roślin zmodyfikowanych genetycznie hoduje

się pod kontem zwiększenia odporności i wydajności, co

się pod kontem zwiększenia odporności i wydajności, co

morze spowodować obniżenie jakości plonu oraz

morze spowodować obniżenie jakości plonu oraz

spowodować klęskę urodzaju poprzez zwiększenie

spowodować klęskę urodzaju poprzez zwiększenie

produkcji i pogłębi problem europejskiego rolnictwa,

produkcji i pogłębi problem europejskiego rolnictwa,

które w ostatnich latach boryka się z problemem

które w ostatnich latach boryka się z problemem

nadprodukcji. W wyniku czego od roślin GMO oczekuje

nadprodukcji. W wyniku czego od roślin GMO oczekuje

się zmniejszenia kosztów produkcji i podniesienia

się zmniejszenia kosztów produkcji i podniesienia

jakości plonu

jakości plonu



rośliny rolnicze

rośliny rolnicze

: bawełna, burak cukrowy,

: bawełna, burak cukrowy,

jęczmień, kukurydza, len, lucerna, pszenica,

jęczmień, kukurydza, len, lucerna, pszenica,

rzepak, ryż, słonecznik, soja, tytoń, ziemniak,

rzepak, ryż, słonecznik, soja, tytoń, ziemniak,



rośliny warzywnicze:

rośliny warzywnicze:

brokuł, groch, kalafior,

brokuł, groch, kalafior,

kapusta, marchew, ogórek, papryka, pomidor,

kapusta, marchew, ogórek, papryka, pomidor,

sałata, seler, szparagi, rzodkiewka,

sałata, seler, szparagi, rzodkiewka,



rośliny sadownicze

rośliny sadownicze

: banan, grusza, jabłoń,

: banan, grusza, jabłoń,

kiwi, malina, morela, śliwa, truskawka, winorośl,

kiwi, malina, morela, śliwa, truskawka, winorośl,



rośliny ozdobne

rośliny ozdobne

: chryzantema, goździk, lilia,

: chryzantema, goździk, lilia,

petunia, róża, tulipan.

petunia, róża, tulipan.



W latach 80. podjęto pierwsze próby

W latach 80. podjęto pierwsze próby

transformowania ogórka i zbóż we współpracy z

transformowania ogórka i zbóż we współpracy z

Instytutem Maxa Plancka w Kolonii.

Instytutem Maxa Plancka w Kolonii.



Rośliny transgeniczne uzyskano pod koniec lat

Rośliny transgeniczne uzyskano pod koniec lat

osiemdziesiątych w ICHB PAN w Poznaniu i w IHAR -

osiemdziesiątych w ICHB PAN w Poznaniu i w IHAR -

Radzików w ramach prac międzyinstytutowej grupy

Radzików w ramach prac międzyinstytutowej grupy

badawczej, pod kierownictwem profesora Andrzeja

badawczej, pod kierownictwem profesora Andrzeja

Legockiego. Były to modelowe Nicotiana tabacum

Legockiego. Były to modelowe Nicotiana tabacum

(tytoń) i Lotus corniculatus (komonica zwyczajna).

(tytoń) i Lotus corniculatus (komonica zwyczajna).



Pierwszej w Polsce transformacji rośliny o dużym

Pierwszej w Polsce transformacji rośliny o dużym

znaczeniu gospodarczym - ziemniaków dokonał, na

znaczeniu gospodarczym - ziemniaków dokonał, na

początku lat dziewięćdziesiątych, profesor

początku lat dziewięćdziesiątych, profesor

Kazimierz Kleczkowski w Instytucie Biochemii i

Kazimierz Kleczkowski w Instytucie Biochemii i

Biofizyki PAN w Warszawie.

Biofizyki PAN w Warszawie.



W latach 1993-94 dokonano transformacji

W latach 1993-94 dokonano transformacji

ziemniaków w IBB PAN we współpracy z IHAR oraz

ziemniaków w IBB PAN we współpracy z IHAR oraz

pszenżyta, a potem pszenicy i żyta w IHAR w

pszenżyta, a potem pszenicy i żyta w IHAR w

Radzikowie.

Radzikowie.



W ostatnich latach dokonano też transformacji

W ostatnich latach dokonano też transformacji

ogórków i pomidorów w Katedrze Genetyki i

ogórków i pomidorów w Katedrze Genetyki i

Hodowli Roślin SGGW we współpracy z IBB

Hodowli Roślin SGGW we współpracy z IBB

PAN, pszenicy w IBB PAN i w Ogrodzie

PAN, pszenicy w IBB PAN i w Ogrodzie

Botanicznym PAN, a także gerbery w Instytucie

Botanicznym PAN, a także gerbery w Instytucie

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.



Ponadto podejmowane są próby uzyskiwania

Ponadto podejmowane są próby uzyskiwania

szczepionek roślinnych w transgenicznej

szczepionek roślinnych w transgenicznej

sałacie (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w

sałacie (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN w

Poznaniu), oraz transformowania śliw (Instytut

Poznaniu), oraz transformowania śliw (Instytut

Biologii Molekularnej i Biotechnologii UAM w

Biologii Molekularnej i Biotechnologii UAM w

Poznaniu).

Poznaniu).



Rośliny transgeniczne rzepaku uzyskano w

Rośliny transgeniczne rzepaku uzyskano w

Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu i w

Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu i w

Poznańskim Oddziale IHAR.

Poznańskim Oddziale IHAR.

Wiele wątpliwości i obaw wobec wykorzystania GMO w

Wiele wątpliwości i obaw wobec wykorzystania GMO w

rolnictwie i produkcji żywności wynika z braku

rolnictwie i produkcji żywności wynika z braku

wiadomości o istocie nowych technologii i ich relacji z

wiadomości o istocie nowych technologii i ich relacji z

dotychczas stosowanymi technikami hodowli roślin

dotychczas stosowanymi technikami hodowli roślin

uprawnych. Najczęściej spotykanym nieporozumieniem,

uprawnych. Najczęściej spotykanym nieporozumieniem,

niestety intensywnie propagowanym przez część

niestety intensywnie propagowanym przez część

mediów, jest utrwalenie poglądu, że wprowadzenie

mediów, jest utrwalenie poglądu, że wprowadzenie

zmian w genetycznym kodzie organizmów stało się

zmian w genetycznym kodzie organizmów stało się

możliwe dopiero dzięki metodom biologii molekularnej i

możliwe dopiero dzięki metodom biologii molekularnej i

że zmiany zapisu genetycznego są czymś nowym, dotąd

że zmiany zapisu genetycznego są czymś nowym, dotąd

nie stosowanym. W rzeczywistości od zarania dziejów

nie stosowanym. W rzeczywistości od zarania dziejów

trwają prace związane ze zmianom kodu genetycznego

trwają prace związane ze zmianom kodu genetycznego

roślin czy zwierząt, związane jest to z udomowieniem

roślin czy zwierząt, związane jest to z udomowieniem

roślin uprawnych. Jednakże działo się to na drodze

roślin uprawnych. Jednakże działo się to na drodze

klasycznych metod hodowli, działania te były

klasycznych metod hodowli, działania te były

ograniczone do jednego gatunku, a więc nowe

ograniczone do jednego gatunku, a więc nowe

kombinacje genów ograniczone były do genów

kombinacje genów ograniczone były do genów

występujących w danym gatunku Natomiast świat

występujących w danym gatunku Natomiast świat

biologii molekularnej otwiera nam drzwi do

biologii molekularnej otwiera nam drzwi do

nieograniczonych możliwości przenoszenia

nieograniczonych możliwości przenoszenia

wyselekcjonowanych genów pomiędzy organizmami

wyselekcjonowanych genów pomiędzy organizmami

mające na celu utworzenie nowych odmian o

mające na celu utworzenie nowych odmian o

pożądanych cechach.

pożądanych cechach.

Nowe odmiany roślin uprawnych

Nowe odmiany roślin uprawnych

uzyskiwane przy użyciu technik

uzyskiwane przy użyciu technik

biologii molekularnej nazwano

biologii molekularnej nazwano

odmianami transgenicznymi.

odmianami transgenicznymi.

Każdy gatunek wykorzystany przez

Każdy gatunek wykorzystany przez

człowieka ulega modyfikacjom

człowieka ulega modyfikacjom

genetycznym, często bardzo

genetycznym, często bardzo

gruntownym, wystarczy spojrzeć

gruntownym, wystarczy spojrzeć

na różne rasy psów czy też roślin kukurydzy,

na różne rasy psów czy też roślin kukurydzy,

która została zmodyfikowana w tak

która została zmodyfikowana w tak

zasadniczy sposób, że bez pomocy człowieka

zasadniczy sposób, że bez pomocy człowieka

nie jest w stanie utrzymać się w środowisku,

nie jest w stanie utrzymać się w środowisku,

podobnie jak większość roślin uprawnych.

podobnie jak większość roślin uprawnych.

Dotąd organizmy użytkowane przez

Dotąd organizmy użytkowane przez

człowieka były modyfikowane na drodze

człowieka były modyfikowane na drodze

selekcji i rozmnażania pojawiających się

selekcji i rozmnażania pojawiających się

nowych form w potomstwie powstałym w

nowych form w potomstwie powstałym w

wyniku segregacji genów rodzicielskich

wyniku segregacji genów rodzicielskich

podczas krzyżowania czy też spontanicznie

podczas krzyżowania czy też spontanicznie

powstałych nowych zmian.

powstałych nowych zmian.

W porównaniu z dotychczasowymi

W porównaniu z dotychczasowymi

metodami hodowli, transgeneza

metodami hodowli, transgeneza

pozwala na znaczne uproszczenie i

pozwala na znaczne uproszczenie i

skrócenie całej procedury hodowli

skrócenie całej procedury hodowli

nowej odmiany wynikającej z faktu, że

nowej odmiany wynikającej z faktu, że

hodowca-biotechnolog nie musi

hodowca-biotechnolog nie musi

operować całymi kompletami

operować całymi kompletami

informacji genetycznej dwóch

informacji genetycznej dwóch

organizmów i mozolnie wyszukiwać

organizmów i mozolnie wyszukiwać

pożądanych form wśród potomstwa

pożądanych form wśród potomstwa

pochodzącego z krzyżowania różnych

pochodzącego z krzyżowania różnych

linii lub rodów, a może bezpośrednio

linii lub rodów, a może bezpośrednio

wprowadzać do danego organizmu

wprowadzać do danego organizmu

jeden lub kilka genów warunkujących

jeden lub kilka genów warunkujących

pożądane cechy np. odporność na

pożądane cechy np. odporność na

szkodniki.

szkodniki.

Transgeneza pozwala na wniesienie cech

Transgeneza pozwala na wniesienie cech

praktycznie z każdego organizmu,

praktycznie z każdego organizmu,

otwierając przed hodowcami-

otwierając przed hodowcami-

biotechnologami nowe możliwości

biotechnologami nowe możliwości

tworzenia nowych kombinacji genów

tworzenia nowych kombinacji genów

warunkujących cechy dotąd

warunkujących cechy dotąd

niemożliwe do osiągnięcia i tworzenia

niemożliwe do osiągnięcia i tworzenia

odmian o zupełnie nowym

odmian o zupełnie nowym

użytkowaniu, często nie związanym z

użytkowaniu, często nie związanym z

wyżywieniem ludzi czy zwierząt.

wyżywieniem ludzi czy zwierząt.

Transgeneza otwiera duże i kuszące

Transgeneza otwiera duże i kuszące

badaczy perspektywy wprowadzania

badaczy perspektywy wprowadzania

i wykorzystywania w roślinach genów

i wykorzystywania w roślinach genów

kontrolujących pojawianie się cech

kontrolujących pojawianie się cech

i właściwości pożądanych przez

i właściwości pożądanych przez

producentów, przemysł przetwórczy

producentów, przemysł przetwórczy

i konsumentów. Jakkolwiek

i konsumentów. Jakkolwiek

teoretycznie możliwości

teoretycznie możliwości

manipulowania materiałem

manipulowania materiałem

genetycznym są nieomal

genetycznym są nieomal

nieograniczone, praktyczne

nieograniczone, praktyczne

wykorzystanie tych możliwości jest

wykorzystanie tych możliwości jest

znacznie zawężone ze względu

znacznie zawężone ze względu

na szereg ograniczeń ze względu

na szereg ograniczeń ze względu

ułomności dotychczas opracowanych

ułomności dotychczas opracowanych

i stosowanych metod wprowadzania

i stosowanych metod wprowadzania

odpowiednich fragmentów genów DNA

odpowiednich fragmentów genów DNA

i kontroli jego ekspresji w nowym organizmie, tzn. kontroli nad

i kontroli jego ekspresji w nowym organizmie, tzn. kontroli nad

pojawieniem

pojawieniem

się pożądanej cechy. Mimo to niemal każdego dnia przybywa nowych

się pożądanej cechy. Mimo to niemal każdego dnia przybywa nowych

modyfikacji ulepszających rośliny uprawne; znakomita ich większość

modyfikacji ulepszających rośliny uprawne; znakomita ich większość

ma

ma

jak dotąd tylko znaczenie jako materiał doświadczalny, poddawany

jak dotąd tylko znaczenie jako materiał doświadczalny, poddawany

wielu

wielu

kosztownym i długotrwałym badaniom przed ich ewentualnym

kosztownym i długotrwałym badaniom przed ich ewentualnym

wprowadzeniem do uprawy.

wprowadzeniem do uprawy.

Tworzone GMO roślinne można podzielić na

Tworzone GMO roślinne można podzielić na

kilka zasadniczych grup w zależności od cech,

kilka zasadniczych grup w zależności od cech,

jakie zostały wprowadzone lub

jakie zostały wprowadzone lub

zmodyfikowane:

zmodyfikowane:



Odmiany, w których poprawiono cechy związane z ich

Odmiany, w których poprawiono cechy związane z ich

wzrostem i plonowaniem, tzw. cechy rolnicze;

wzrostem i plonowaniem, tzw. cechy rolnicze;

np.odporność na herbicydy i szkodniki.

np.odporność na herbicydy i szkodniki.



Odmiany o zmienionym składzie chemicznym plonu w

Odmiany o zmienionym składzie chemicznym plonu w

kierunku polepszenia jego właściwości jako surowca

kierunku polepszenia jego właściwości jako surowca

dla przemysłu lub produktu spożywczego.

dla przemysłu lub produktu spożywczego.



Odmiany o polepszonych właściwościach dietetycznych

Odmiany o polepszonych właściwościach dietetycznych

i zdrowotnych plonu, są to konstrukcje wyłącznie

i zdrowotnych plonu, są to konstrukcje wyłącznie

doświadczalne, przykładem może być ryż

doświadczalne, przykładem może być ryż



Odmiany roślin uprawnych gromadzące w znacznych

Odmiany roślin uprawnych gromadzące w znacznych

ilościach substancje chemiczne przydatne dla

ilościach substancje chemiczne przydatne dla

przemysłu, głównie farmaceutycznego, czy też

przemysłu, głównie farmaceutycznego, czy też

biopolimery do wykorzystania w przemyśle

biopolimery do wykorzystania w przemyśle

chemicznym.

chemicznym.



Odmiany roślin produkujących surowce energetyczne,

Odmiany roślin produkujących surowce energetyczne,

czyli rolnicza produkcja odnawialnych źródeł energii.

czyli rolnicza produkcja odnawialnych źródeł energii.

Szanse i zagrożenia

Szanse i zagrożenia

Genetically modified organisms

Genetically modified organisms

- GMO

- GMO

W często przedstawianym, ale

W często przedstawianym, ale

błędnym pojęciu, modyfikacje

błędnym pojęciu, modyfikacje

genetyczne stawia się na równi z

genetyczne stawia się na równi z

klonowaniem człowieka. Są to jednak

klonowaniem człowieka. Są to jednak

dwie zupełnie oddzielne kategorie

dwie zupełnie oddzielne kategorie

wiedzy, które łączy jedynie

wiedzy, które łączy jedynie

nowoczesna nauka – biotechnologia,

nowoczesna nauka – biotechnologia,

uważana za koło zamachowe

uważana za koło zamachowe

gospodarki XXI wieku.

gospodarki XXI wieku.

W dyskusji nad manipulacjami genetycznymi

W dyskusji nad manipulacjami genetycznymi

dwie strony przedstawiają swoje racje.

dwie strony przedstawiają swoje racje.

Przeciwnicy GMO wskazują na potencjalny

Przeciwnicy GMO wskazują na potencjalny

negatywny wpływ takich organizmów na

negatywny wpływ takich organizmów na

środowisko. Chodzi m.in.. o zjawisko

środowisko. Chodzi m.in.. o zjawisko

„ucieczki genów”. Sztucznie wprowadzony

„ucieczki genów”. Sztucznie wprowadzony

gen uodpornienia na glifosat może

gen uodpornienia na glifosat może

spowodować przekrzyżowanie z chwastami i

spowodować przekrzyżowanie z chwastami i

wzmożoną ich odporność na herbicyd.

wzmożoną ich odporność na herbicyd.

Zwolennicy modyfikacji bagatelizują ten

Zwolennicy modyfikacji bagatelizują ten

problem, twierdząc ze istnieje wiele

problem, twierdząc ze istnieje wiele

mechanizmów, które można kolejno

mechanizmów, które można kolejno

wprowadzić do rośliny.

wprowadzić do rośliny.

Realnym zagrożeniem jest ryzyko

Realnym zagrożeniem jest ryzyko

wystąpienia mutacji u u roślin poddanych

wystąpienia mutacji u u roślin poddanych

modyfikacji. Efektem tego może być

modyfikacji. Efektem tego może być

wytwarzanie przez rośliny szkodliwych

wytwarzanie przez rośliny szkodliwych

substancji, które mogą mieć działanie

substancji, które mogą mieć działanie

toksyczne.

toksyczne.

Przeciwnicy tego poglądu wskazują jako

Przeciwnicy tego poglądu wskazują jako

kontrargument liczne badania

kontrargument liczne badania

przeprowadzane na roślinach zanim trafią

przeprowadzane na roślinach zanim trafią

one do uprawy. Poza tym uważają, że wiele

one do uprawy. Poza tym uważają, że wiele

roślin przechodzi samoistne modyfikacje,

roślin przechodzi samoistne modyfikacje,

których skutki nie są do końca poznane.

których skutki nie są do końca poznane.

Jako kolejny zarzut przeciwnicy podają

Jako kolejny zarzut przeciwnicy podają

utrudnioną koegzystencję roślin

utrudnioną koegzystencję roślin

„normalnych” i modyfikowanych, w

„normalnych” i modyfikowanych, w

szczególności z uprawami ekologicznymi.

szczególności z uprawami ekologicznymi.

Ekologiczne uprawy mogą ulec

Ekologiczne uprawy mogą ulec

przekrzyżowaniu, co je dyskwalifikuje z

przekrzyżowaniu, co je dyskwalifikuje z

tego systemu uprawy.

tego systemu uprawy.

Z drugiej strony, GMO pozwalają na mniejsze

Z drugiej strony, GMO pozwalają na mniejsze

wykorzystanie środków produkcji,

wykorzystanie środków produkcji,

zwłaszcza chemicznych, a takie jest jedno

zwłaszcza chemicznych, a takie jest jedno

z założeń rolnictwa ekologicznego.

z założeń rolnictwa ekologicznego.

Oponenci GMO, mówią także o zanikaniu

Oponenci GMO, mówią także o zanikaniu

odmian lokalnych roślin uprawnych, w

odmian lokalnych roślin uprawnych, w

tym wielu cennych przyrodniczo cech w

tym wielu cennych przyrodniczo cech w

wyniku ich wypierania przez organizmy

wyniku ich wypierania przez organizmy

modyfikowane. Kontrargumentuje się,

modyfikowane. Kontrargumentuje się,

że w naturze zachodzi naturalna

że w naturze zachodzi naturalna

selekcja, bez udziału GMO.

selekcja, bez udziału GMO.

Wyjściem dla tego zjawiska jest

Wyjściem dla tego zjawiska jest

powstawanie banków genów, które

powstawanie banków genów, które

przechowywały by matryce

przechowywały by matryce

najcenniejszych cech roślin uprawnych.

najcenniejszych cech roślin uprawnych.

Ekolodzy obawiają się o ujemny wpływ

Ekolodzy obawiają się o ujemny wpływ

roślin GM na glebę, owady, ptaki i

roślin GM na glebę, owady, ptaki i

ssaki. Istnieje możliwość, ze uprawa

ssaki. Istnieje możliwość, ze uprawa

roślin odpornych na szkodniki

roślin odpornych na szkodniki

doprowadzi do powstawania

doprowadzi do powstawania

osobników odpornych na wszystko,

osobników odpornych na wszystko,

tzw. „superszkodników”.

tzw. „superszkodników”.

Z drugiej strony postęp naukowy może

Z drugiej strony postęp naukowy może

doprowadzić do powstania organizmów

doprowadzić do powstania organizmów

nieczułych na takie agrofagi.

nieczułych na takie agrofagi.

Jednym za najpoważniejszych zarzutów

Jednym za najpoważniejszych zarzutów

przeciwko roślinom modyfikowanym

przeciwko roślinom modyfikowanym

jest fakt wykrycia przypadków alergii

jest fakt wykrycia przypadków alergii

ludzi na produkty uzyskiwane z GMO.

ludzi na produkty uzyskiwane z GMO.

Dochodzi do niechcianego mieszania w

Dochodzi do niechcianego mieszania w

łańcuchu genetycznym produktów

łańcuchu genetycznym produktów

tradycyjnych z GMO.

tradycyjnych z GMO.

Przykładem może tu być rzepak

Przykładem może tu być rzepak

modyfikowany genetycznie,

modyfikowany genetycznie,

przeznaczony na bioetanol. Który może

przeznaczony na bioetanol. Który może

trafić na rynek żywnościowy jako olej

trafić na rynek żywnościowy jako olej

rzepakowy.

rzepakowy.

Jeszcze bardziej poważnym zarzutem,

Jeszcze bardziej poważnym zarzutem,

potwierdzonym badaniami laboratoryjnymi

potwierdzonym badaniami laboratoryjnymi

jest wzrost zachorowań na nowotwory, w

jest wzrost zachorowań na nowotwory, w

szczególności w społeczeństwach czy też

szczególności w społeczeństwach czy też

grupach społecznych korzystających z

grupach społecznych korzystających z

produktów GMO. W ciągu ostatnich 4 lat

produktów GMO. W ciągu ostatnich 4 lat

wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe

wzrost zachorowań na nowotwory złośliwe

wynosił prawie 40%, z czego 2/3 przypadków

wynosił prawie 40%, z czego 2/3 przypadków

jest nadal śmiertelnych.

jest nadal śmiertelnych.

Trudno jest tu mówić o naukowych dowodach,

Trudno jest tu mówić o naukowych dowodach,

potwierdzających korzystny wpływ zdrowotny

potwierdzających korzystny wpływ zdrowotny

organizmów modyfikowanych na człowieka.

organizmów modyfikowanych na człowieka.

Kolejnym argumentem przeciwników

Kolejnym argumentem przeciwników

GMO jest wpływ upraw tych

GMO jest wpływ upraw tych

organizmów na sytuacje ekonomiczo-

organizmów na sytuacje ekonomiczo-

społeczną poszczególnych krajów. Z

społeczną poszczególnych krajów. Z

czasem morze tworzyć się monopol

czasem morze tworzyć się monopol

dostawców nasion. Wielkie koncerny

dostawców nasion. Wielkie koncerny

mogą dyktować ceny. Taka sytuacja

mogą dyktować ceny. Taka sytuacja

będzie miała miejsce, gdy ograniczy się

będzie miała miejsce, gdy ograniczy się

uprawy GMO. Mniejsze

uprawy GMO. Mniejsze

przedsiębiorstwa nie będą miały szansy

przedsiębiorstwa nie będą miały szansy

rozwoju.

rozwoju.

Kolejnym argumentem przeciwników GMO

Kolejnym argumentem przeciwników GMO

jest technologia Treminator. Polega ona na

jest technologia Treminator. Polega ona na

tym, ze firmy produkują niezdolne do

tym, ze firmy produkują niezdolne do

reprodukcji nasiona – uzyskane ziarno nie

reprodukcji nasiona – uzyskane ziarno nie

posiada zdolności kiełkowania. Wymaga to

posiada zdolności kiełkowania. Wymaga to

corocznego zaopatrywania się rolników w

corocznego zaopatrywania się rolników w

nowy materiał siewny.

nowy materiał siewny.

Z drugiej strony technologia ta wydaje się

Z drugiej strony technologia ta wydaje się

być korzystną ze względu na niemożliwość

być korzystną ze względu na niemożliwość

przekrzyżowania z innymi organizmami, a

przekrzyżowania z innymi organizmami, a

tym samym uniknięcie niekorzystnego

tym samym uniknięcie niekorzystnego

zjawiska mieszania genów w przyrodzie.

zjawiska mieszania genów w przyrodzie.

Rośliny GMO stwarzają nowe możliwości

Rośliny GMO stwarzają nowe możliwości

dla rolnictwa XXI wieku.

dla rolnictwa XXI wieku.

Oprócz odporności na szkodniki, herbicydy

Oprócz odporności na szkodniki, herbicydy

czy choroby modyfikacja genetyczna

czy choroby modyfikacja genetyczna

pozwala na uprawę niektórych gatunków

pozwala na uprawę niektórych gatunków

w niekorzystnych warunkach

w niekorzystnych warunkach

klimatycznych: mróz, susza, upał.

klimatycznych: mróz, susza, upał.

Metody inżynierii genetycznej pozwalają

Metody inżynierii genetycznej pozwalają

na produkcję żywności lepszej

na produkcję żywności lepszej

jakościowo, np. o zwiększonej zawartości

jakościowo, np. o zwiększonej zawartości

witamin czy składników mineralnych.

witamin czy składników mineralnych.

Odmiany transgeniczne mogą być

Odmiany transgeniczne mogą być

przystosowane do uprawy w szczególnie

przystosowane do uprawy w szczególnie

trudnych warunkach rolniczych. Może to

trudnych warunkach rolniczych. Może to

pomóc w walce z głodem na świecie.

pomóc w walce z głodem na świecie.

Pojawiają się także możliwości

Pojawiają się także możliwości

wykorzystania organizmów

wykorzystania organizmów

modyfikowanych do rekultywacji

modyfikowanych do rekultywacji

terenów silnie uprzemysłowionych.

terenów silnie uprzemysłowionych.

Zwraca się uwagę na uproszczenie

Zwraca się uwagę na uproszczenie

technologii produkcji żywności. Przy

technologii produkcji żywności. Przy

uprawie GMO zmniejsza się chemizacja,

uprawie GMO zmniejsza się chemizacja,

nawadnianie czy nasłonecznienie.

nawadnianie czy nasłonecznienie.

Zwolennicy wskazują także na

Zwolennicy wskazują także na

korzystny wpływ modyfikowanych

korzystny wpływ modyfikowanych

genetycznie szczepów bakterii do

genetycznie szczepów bakterii do

produkcji leków i szczepionek.

produkcji leków i szczepionek.

Wydajniejsze gospodarstwa rolne

Wydajniejsze gospodarstwa rolne

:

:

Nowe geny u bydła mogą zwiększyć

Nowe geny u bydła mogą zwiększyć

produkcję mleka. Prowadzi się

produkcję mleka. Prowadzi się

badania nad bydłem dającym mleko

badania nad bydłem dającym mleko

z ludzkimi białkami (takie mleko nie

z ludzkimi białkami (takie mleko nie

powoduje uczuleń u dzieci).

powoduje uczuleń u dzieci).

Innym kierunkiem jest poprawa

Innym kierunkiem jest poprawa

mięsności u różnych gatunków

mięsności u różnych gatunków

zwierząt.

zwierząt.

Zdrowsze jedzenie

Zdrowsze jedzenie

: przez wstawianie genów do

: przez wstawianie genów do

upraw takich jak ryż i pszenica, możemy podnosić

upraw takich jak ryż i pszenica, możemy podnosić

ich wartość odżywczą. Na przykład, geny

ich wartość odżywczą. Na przykład, geny

odpowiedzialne za przenoszenie prekursora

odpowiedzialne za przenoszenie prekursora

witaminy A zostały wstawione do ryżu. Naukowcy

witaminy A zostały wstawione do ryżu. Naukowcy

otrzymali genetycznie zmodyfikowaną odmianę

otrzymali genetycznie zmodyfikowaną odmianę

tzw. złotego ryżu (Golden rice), która produkuje

tzw. złotego ryżu (Golden rice), która produkuje

nawet 20 razy więcej β-karotenu, niż zwykły ryż.

nawet 20 razy więcej β-karotenu, niż zwykły ryż.

Ponieważ ryż stanowi podstawę jadłospisu ponad

Ponieważ ryż stanowi podstawę jadłospisu ponad

połowy mieszkańców ziemi., nowa odmiana może

połowy mieszkańców ziemi., nowa odmiana może

stać się pomocna w uzupełnianiu beta karotenu i

stać się pomocna w uzupełnianiu beta karotenu i

zapobiec np. dziecięcej ślepocie powszechnej w

zapobiec np. dziecięcej ślepocie powszechnej w

krajach rozwijających się.

krajach rozwijających się.

Plusy GMO - podsumowanie

Plusy GMO - podsumowanie



Lepsza odporność na czynniki środowiska –

Lepsza odporność na czynniki środowiska –

choroby, szkodniki i herbicydy.

choroby, szkodniki i herbicydy.



Większa ilość jakościowo lepszej żywności

Większa ilość jakościowo lepszej żywności



Bardziej produkcyjne zwierzęta hodowlane

Bardziej produkcyjne zwierzęta hodowlane



Możliwość pozyskiwania żywności z terenów

Możliwość pozyskiwania żywności z terenów

wyeksploatowanych i wyjałowionych gleb

wyeksploatowanych i wyjałowionych gleb



Rekultywacja zniszczonych albo urodzajnych

Rekultywacja zniszczonych albo urodzajnych

terenów

terenów

Plusy - cd

Plusy - cd



Mniejsze oddziaływanie procesów produkcji

Mniejsze oddziaływanie procesów produkcji

przemysłowej na środowisko

przemysłowej na środowisko



Dłuższa żywotność produktów roślinnych i

Dłuższa żywotność produktów roślinnych i

lepsza ich odporność na transport

lepsza ich odporność na transport



Możliwość produkcji biopaliw

Możliwość produkcji biopaliw



Możliwość badania chorób genetycznych

Możliwość badania chorób genetycznych



Możliwość identyfikacji i eliminacji alergenów

Możliwość identyfikacji i eliminacji alergenów



Tańsza produkcja rolnicza

Tańsza produkcja rolnicza



Rozwój postępu naukowego

Rozwój postępu naukowego

Minusy - podsumowanie

Minusy - podsumowanie



Ryzyko „ucieczki genów”

Ryzyko „ucieczki genów”



Mutacje pod wpływem technik modyfikacji

Mutacje pod wpływem technik modyfikacji

genetycznej

genetycznej



Przypadkowa aktywacja uśpionych i

Przypadkowa aktywacja uśpionych i

wyłączanie czynnych genów

wyłączanie czynnych genów



Utrudniona koegzystencja upraw

Utrudniona koegzystencja upraw

tradycyjnych i ekologicznych z GMO

tradycyjnych i ekologicznych z GMO



Negatywny wpływ na ssaki, ptaki,

Negatywny wpływ na ssaki, ptaki,

bezkręgowce i glebę

bezkręgowce i glebę



Przeniesienie genów alergennych

Przeniesienie genów alergennych



Niechciane mieszanie produktów GMO w

Niechciane mieszanie produktów GMO w

łańcuchu produkcji żywności

łańcuchu produkcji żywności



Przeniesienie odporności na antybiotyki i

Przeniesienie odporności na antybiotyki i

na mikroorganizmy chorobotwórcze

na mikroorganizmy chorobotwórcze



Utrudniony dostęp rolników do materiału

Utrudniony dostęp rolników do materiału

siewnego

siewnego



Wpływ technologii Terminator

Wpływ technologii Terminator



Wspieranie wielkich, prywatnych

Wspieranie wielkich, prywatnych

koncernów kosztem małych lokalnych

koncernów kosztem małych lokalnych

przedsiębiorstw

przedsiębiorstw



Spowolnienie postępu naukowego poprzez

Spowolnienie postępu naukowego poprzez

ochronę prawną technologii

ochronę prawną technologii

Ogólna tendencja Polaków wykazuje silny

Ogólna tendencja Polaków wykazuje silny

antagonizm do żywności modyfikowanej.

antagonizm do żywności modyfikowanej.

Można uznać, ze w modzie są produkty

Można uznać, ze w modzie są produkty

„wolne” od igły inżynierów. Od czasu do

„wolne” od igły inżynierów. Od czasu do

czasu zdarzają się akcje protestacyjne

czasu zdarzają się akcje protestacyjne

przeciwko sprowadzaniu do kraju

przeciwko sprowadzaniu do kraju

większych partii modyfikowanej

większych partii modyfikowanej

żywności. Ale tak naprawdę to nie

żywności. Ale tak naprawdę to nie

mamy pewności co jemy, nawet jeśli

mamy pewności co jemy, nawet jeśli

produkt jest w raki sposób oznakowany:

produkt jest w raki sposób oznakowany:

Przedstawione racje, za i kontra

Przedstawione racje, za i kontra

dają wiele do myślenia. Warto

dają wiele do myślenia. Warto

pamiętać, że świat pędzi do

pamiętać, że świat pędzi do

przodu i postępu nie da się

przodu i postępu nie da się

zatrzymać. Produktów GMO

zatrzymać. Produktów GMO

używamy od dawna. Natomiast

używamy od dawna. Natomiast

dopóki nie zaczniemy uprawiać

dopóki nie zaczniemy uprawiać

ich w Polsce nie będziemy na

ich w Polsce nie będziemy na

nich zarabiać, a płacić będziemy

nich zarabiać, a płacić będziemy

nadal. Z drugiej strony dobrze, że

nadal. Z drugiej strony dobrze, że

GMO trafia na polski rynek po

GMO trafia na polski rynek po

wielu latach badań i modyfikacji,

wielu latach badań i modyfikacji,

co daje rośliny i żywność

co daje rośliny i żywność

możliwie bezpieczna.

możliwie bezpieczna.

GMO - Stan prawny w Polsce2009-03-27

GMO - Stan prawny w Polsce2009-03-27

Tagi: GMO,rolnicy,nasiennictwo

Tagi: GMO,rolnicy,nasiennictwo

Zaniepokojeni informacjami o niekontrolowanym rynku GMO w

Zaniepokojeni informacjami o niekontrolowanym rynku GMO w

naszym kraju publikujemy źródła ogólnych przepisów

naszym kraju publikujemy źródła ogólnych przepisów

dotyczących zastosowania biotechnologii w Polsce. Możemy

dotyczących zastosowania biotechnologii w Polsce. Możemy

odnosić się do nich w debacie publicznej, która, jak sądzimy

odnosić się do nich w debacie publicznej, która, jak sądzimy

będzie miała coraz większy zasięg.

będzie miała coraz większy zasięg.

Ogólne przepisy w tym zakresie reguluje Ustawa o

Ogólne przepisy w tym zakresie reguluje Ustawa o

organizmach genetycznie zmodyfikowanych z 2001r.(Dz.U.

organizmach genetycznie zmodyfikowanych z 2001r.(Dz.U.

z 2001 r. nr 76, poz. 811 ze zm.).

z 2001 r. nr 76, poz. 811 ze zm.).

W 2006 r. rząd przyjął „Ramowe stanowisko Polski w sprawie organizmów

W 2006 r. rząd przyjął „Ramowe stanowisko Polski w sprawie organizmów

genetycznie zmodyfikowanych”. Opowiedział się w nim przeciwko

genetycznie zmodyfikowanych”. Opowiedział się w nim przeciwko

prowadzeniu prac eksperymentalnych z GMO w środowisku, a także wyraził

prowadzeniu prac eksperymentalnych z GMO w środowisku, a także wyraził

sprzeciw wobec wprowadzania do obrotu pasz genetycznie

sprzeciw wobec wprowadzania do obrotu pasz genetycznie

zmodyfikowanych oraz uprawy roślin genetycznie modyfikowanych.

zmodyfikowanych oraz uprawy roślin genetycznie modyfikowanych.

Dokument ten stał się podstawą wprowadzenia do ustawy o nasiennictwie

Dokument ten stał się podstawą wprowadzenia do ustawy o nasiennictwie

(Dz.U. z 2007 r. nr 41, poz. 271) i ustawy o paszach (Dz.U. z 2006 r. nr 144,

(Dz.U. z 2007 r. nr 41, poz. 271) i ustawy o paszach (Dz.U. z 2006 r. nr 144,

poz. 1045) następujących zakazów:

poz. 1045) następujących zakazów:

- wpisywania odmian genetycznie zmodyfikowanych do krajowego rejestru,

- wpisywania odmian genetycznie zmodyfikowanych do krajowego rejestru,

- dopuszczania do obrotu na terytorium Polski materiału siewnego odmian

- dopuszczania do obrotu na terytorium Polski materiału siewnego odmian

genetycznie zmodyfikowanych,

genetycznie zmodyfikowanych,

- wprowadzania do obrotu pasz genetycznie zmodyfikowanych (obowiązywanie

- wprowadzania do obrotu pasz genetycznie zmodyfikowanych (obowiązywanie

tego przepisu miało rozpocząć się w 2008 r., jednak decyzją parlamentu z

tego przepisu miało rozpocząć się w 2008 r., jednak decyzją parlamentu z

czerwca br. wejście w życie tego zakazu zostało odroczone do końca 2012 r.).

czerwca br. wejście w życie tego zakazu zostało odroczone do końca 2012 r.).

Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce postępowanie w trybie art.

Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce postępowanie w trybie art.

226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zarzucając Polsce

226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zarzucając Polsce

naruszenie przepisów wspólnotowych. W odpowiedzi w listopadzie 2008

naruszenie przepisów wspólnotowych. W odpowiedzi w listopadzie 2008

r. stanowisko rządu wobec GMO zostało zmienione i częściowo

r. stanowisko rządu wobec GMO zostało zmienione i częściowo

złagodzone.

złagodzone.

Wciąż trwają prace nad nową ustawą o GMO, która ma uregulować m.in.

Wciąż trwają prace nad nową ustawą o GMO, która ma uregulować m.in.

kwestię dopuszczalności upraw roślin genetycznie modyfikowanych w

kwestię dopuszczalności upraw roślin genetycznie modyfikowanych w

Polsce. Projekt zezwala na prowadzenie takich upraw, ale przewiduje

Polsce. Projekt zezwala na prowadzenie takich upraw, ale przewiduje

również możliwość powstania regionalnych stref „wolnych od GMO”

również możliwość powstania regionalnych stref „wolnych od GMO”

utworzonych przez samorządy lokalne. Nowa ustawa ma wyznaczyć

utworzonych przez samorządy lokalne. Nowa ustawa ma wyznaczyć

wreszcie szczegółowe kryteria, które musi spełnić rolnik decydujący się

wreszcie szczegółowe kryteria, które musi spełnić rolnik decydujący się

na uprawę GMO.

na uprawę GMO.

Cytowany ostatnio przez "Rzeczpospolitą" Minister Środowiska Maciej

Cytowany ostatnio przez "Rzeczpospolitą" Minister Środowiska Maciej

Nowicki, powiedział, że uporządkowanie rynku GMO zajmie nam co

Nowicki, powiedział, że uporządkowanie rynku GMO zajmie nam co

najmniej dwa lata.

najmniej dwa lata.

Dziękujemy za uwagę ;)

Dziękujemy za uwagę ;)