Znaczenie i

wykorzystanie roślin

transgenicznych w

doskonaleniu składu

oraz właściwości roślin

stosowanych w

produkcji żywności

Lewandowska Natalia
Kozłowski Henryk

1

Rośliny transgeniczne

(ang. genetically modified

plants) są to rośliny, które w

swoich komórkach zawierają

obcy DNA. Głównym celem tego

typu modyfikacji jest

wykorzystanie potencjału

produkcyjnego oraz poprawienie

wartości użytkowej hodowanych

organizmów. Obce geny

wprowadza się do komórek

biorcy za pomocą metod

inżynierii genetycznej.

2

Etapy transformacji organizmów

roślinnych

3

Przykładowe możliwości zastosowania roślin

transgenicznych:

4

Główne kierunki modyfikacji

roślin:

 odporność na choroby, np.:

• genetycznie modyfikowana papaja odporna na wirus

pierścieniowatej plamistości papai (PRSV),

• genetycznie modyfikowana dynia jest niewrażliwa na

wirusa mozaiki wirusa (CMV), wirusa drobnej plamistości
cukinii (ZYMV), wirusa mozaiki kawona (WMV)

• genetycznie modyfikowany ziemniak odporny na wirusa Y

(PVY) i wirusa liściozwoju ziemniaka (PLRV).

 tolerancja na herbicydy, np.:

• oporność na działanie glifosatu
• odporność na glufosynat - aktywny składnik herbicydu

Basta

5

WŁAŚCIWOŚCI

PRZYKŁADOWYCH

ROŚLIN

TRANSGENICZNYCH:

6

7

KUKURYDZA

:

Bt 11:

odporność na insekty

tolerancja na herbicydy, zawierające glufosynat amonowy

DAS 59122:

 ochrona przed niektórymi szkodnikami z rzędu Coleoptera,
np. kukurydzianą stonkę korzeniową

 tolerancja na herbicydy zawierające glufosynat amonowy

MON 810:

 odporność na szkodniki z rzędu Lepidoptera (np. omacnicę
prosowiankę)

T 25:

odporność na niektóre składniki z rzędu Coleoptera

tolerancja na herbicyd glifosat

MIR 604xGA21:

odporność na niektóre składniki rzędu Coleoptera

tolerancja na herbicyd glifosat

RZEPAK

:

GT 73:
tolerancja na herbicyd glifosat
MS 8:
tolerancja na herbicydy zawierające

glufosynat amonowy

sterylność męska
T 45:
tolerancja na herbicydy zawierające

glufosynat amonowy

8

ZIEMNIAKI

:

EH92-527-1

zahamowany gen gbss odpowiedzialny za

syntezę amylozy

skrobia składa się z amylopektyny i

zawiera jedynie małe ilości amylozy lub nie
zawiera wcale amylozy

gen selektywny

9

SOJA:

MON40-3-2

tolerancja na herbicyd glifosat

A2704-12

tolerancja na herbicydy zawierające

glufosynat amonowy

10

BURAK CUKROWY:

H7-1
odporność na herbicydy

zawierające glifosat

11

Do innych transgenicznych ulepszeń roślin
należą również:

- kawa ze zmniejszoną o 70% ilością kofeiny – efekt
ten uzyskano poprzez zmniejszenie aktywności
syntazy kofeiny,

- zwiększenie zawartości kwasu oleinowego w soi i
rzepaku,

- uzyskanie tytoniu (Vector 21-40) o 20 razy
mniejszej dawce nikotyny – ilość ta jest mniejsza od
progu uzależnienia i 15 razy mniejszej zawartości
substancji rakotwórczych,

- goździki o intensywnej niebiesko-fioletowej
barwie, uzyskano poprzez nadprodukcję
karotenoidów, roślinę wyposażono dodatkowo w
odporność na szkodniki typu Bt

12

13

ŻYWNOŚĆ GMO

czyli żywność genetycznie zmodyfikowana lub

transgeniczna

Mianem tym określa się artykuły

spożywcze zawierające produkty GMO oraz żywność

wyprodukowaną z roślin lub zwierząt, które zostały

wcześniej ulepszone technikami inżynierii genetycznej. 

W Polsce nadzór nad genetycznie modyfikowaną

żywnością stanowi Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-

Spożywczych (IJHARS). 

14

15

Transgeniczne rośliny są źródłem żywności,

która jest określana terminem „nowa

żywność”. Pojęcie to obejmuje następujące

typy żywności GM:

żywność będąca GMO (pomidory, ziemniaki)
żywność zawierająca przetworzone GMO

(koncentraty, frytki mrożone)

żywność zawierająca przetworzone GMO (czekolada z

lecytyną GM soi)

żywność produkowana z zastosowaniem GMO (chleb

pieczony z wykorzystaniem transgenicznych drożdży)

produkty żywnościowe pochodne GMO, lecz nie

zawierające komponentów transgenicznych (olej,
cukier)

16

17

KIERUNKI MODYFIKACJI ROŚLIN

STOSOWANYCH W ŻYWIENIU CZŁOWIEKA:

• modyfikacja oleju - olej roślinny jest ważnym

towarem na świecie; można ulepszyć ważne jego
cechy, np.: wartość odżywcza, odporność na
utlenienie, użytkowność; zastąpienie olejów
utwardzanych chemicznie olejami naturalnymi
nie zawierającymi kwasów tłuszczowych trans

• modyfikacja białka - przykładem może być

poprawa jakości białka poprzez zwiększenie
poziomu aminokwasów specyficznych oraz
podstawowych; poprawa użytkowności białka, np.
jakości glutenu w mące lub emulgowalności
białka sojowego

18

KIERUNKI MODYFIKACJI ROŚLIN STOSOWANYCH W

ŻYWIENIU CZŁOWIEKA cd.:

• modyfikacja węglowodanów - zwiększenie zawartości

skrobi w pewnych roślinach poprzez regulację kompleksu
enzymatycznego skrobi; zmiana stosunku amylazy do
amylopektyny; zwiększenie zawartości niestrawnych
węglowodanów, np. węglowodanów typu inuliny; zwiększenie
poziomu produkcji specyficznych pektyn

• modyfikacja cech sensorycznych - modyfikacja procesu

dojrzewania oraz tekstury takich roślin, jak np. pomidory,
banany, truskawki, ananasy; zwiększenie słodkości owoców lub
poziomu związków aromatycznych

• ulepszenia pod względem właściwości prozdrowotnych

oraz składu, w tym również udoskonalenie składników
nie spożywczych - zmniejszenie alergenności; zwiększenie
zawartości witamin, minerałów i fitozwiązków

19

PRODUKTY ŻYWNOŚCIOWE GMO O PODWYŻSZONEJ

WARTOŚCI ŻYWIENIOWEJ:

1. Ryż:

o z podwyższoną zawartością wit. A, zwany też złotym

ryżem, posiada wysoką zawartość beta - karotenu, który
jest prowitaminą wit. A. Jest bezpieczny dla zdrowia. Spełnia
niezmiernie ważną rolę w leczeniu i prewencji niedoborów
tej witaminy, a w tym zmniejszanie ryzyka niedowidzenia
oraz licznych zgonów dzieci w krajach rozwijających się

o wzbogacany na drodze modyfikacji genetycznej w żelazo,

nasiona ryżu transgenicznego z zawartością ferrytyny z soi,
białkowego nośnika żelaza zawierają dwa razy więcej
żelaza, oraz podnoszą przyswajanie żelaza w przewodzie
pokarmowym.

o zawartość w ryżu konwencjonalnym białek o właściwościach

alergennych obniżono poprzez zmiany szlaku ich biosyntezy.

20

PRODUKTY ŻYWNOŚCIOWE GMO O PODWYŻSZONEJ

WARTOŚCI ŻYWIENIOWEJ cd.:

2. Prowadzone są również prace nad obniżeniem na drodze
modyfikacji genetycznej alergenności pszenicy, bez naruszenia
właściwości funkcjonalnych jej białek.

3. W poszukiwaniu żywności o korzystnych cechach zdrowotnych
przeprowadzono badania na ziemniakach nad podwyższeniem w
nich, na drodze modyfikacji genetycznej, zawartości w nich skrobi,
co sprawia, iż absorbują one podczas smażenia mniej tłuszczu.

4. W zakresie podwyższenia na drodze modyfikacji genetycznej
zawartości substancji o właściwościach antyoksydacyjnych, takich
jak likopen i luteina, przeprowadzono badania na pomidorach,
podnosząc w nich zawartość tych substancji, podobnie jak w
odniesieniu do podwyższenia zawartości izoflawonów w soi. Te
roślinne składniki odżywcze są znane ze swych właściwości
poprawy zdrowia lub zapobiegania chorobom.

21

22

CIEKAWOSTKA…

Naukowcy z USA pracują nad truskawkami

modyfikowanymi genetycznie. Nowy projekt ma

na celu dodanie genu pobranego z ryby – flądry

pływającej w wodach Arktyki do genotypu

truskawek. Gen ten może spowodować

wybarwianie się truskawek na kolor niebieski i
dodatkowo chronić owoce przed zamarzaniem

przy minusowych temperaturach. Na razie są to

jednak tylko próby przeprowadzane w warunkach

laboratoryjnych, które mogą nigdy nie wejść do

masowych zastosowań na plantacjach truskawek.

23

BIBLIOGRAFIA

1.

http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/Rosliny-
transgeniczne/

2.

http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/zywnosc-GMO

3.

http://www.srodowiskoazdrowie.pl/wpr/Aktualnosci/Cz
estochowa/Referaty/Klein.pdf

4.

http://www.biotechnolog.pl/genetycznie-
zmodyfikowane-gozdziki-w-wazonie

5.

http://www.biotechnolog.pl/zdrowotne-aspekty-
zywnosci-gmo

6.

http://www.truskawki.net.pl/niebieskie-truskawki/

24