

zachowania suicydalne

zachowania suicydalne

(

(

próby samobójcze i

próby samobójcze i

samobójstwa dokonane) – obok uzależnień – stanowią

samobójstwa dokonane) – obok uzależnień – stanowią

typową kategorię czynów autodestrukcyjnych.

typową kategorię czynów autodestrukcyjnych.



samobójstwo

samobójstwo

jest w zasadzie aktem świadomego

jest w zasadzie aktem świadomego

odebrania sobie życia.

odebrania sobie życia.



samobójstwo

samobójstwo

jest przede wszystkim świadectwem

jest przede wszystkim świadectwem

osobistego dramatu człowieka oraz jego najbliższego

osobistego dramatu człowieka oraz jego najbliższego

otoczenia.

otoczenia.



znaczny odsetek chorych cierpiących na depresję

znaczny odsetek chorych cierpiących na depresję

endogenną

endogenną

[25%],

[25%],

a wg niektórych autorów nawet

a wg niektórych autorów nawet

[60%]

[60%]

umiera w następstwie samobójstwa.

umiera w następstwie samobójstwa.

W Polsce mężczyźni popełniają
samobójstwo czterokrotnie częściej
niż kobiety



Samobójstwo – jest zjawiskiem złożonym, na które wpływa zespół

czynników min. takich jak:

- poczucie braku sukcesów życiowych

- zawód miłosny

- konflikt wewnątrzrodzinny

niespełnienie życiowego celu.

Z tym łączy się przekonanie (w danej chwili) o beznadziejności sytuacji,

o swojej bezużyteczności i tym, że dalsze życie jest bez sensu, niewarte

przedłużania. Występuje pustka egzystencjalna, utrata poczucia sensu

dalszego istnienia.

W większości przypadków samobójstw są to tylko swoiste katalizatory

wyzwalające przyspieszoną reakcję, a nie są to przyczyny główne.

U co trzeciej osoby stwierdza się chorobę psychiczną, a ok. 43%

suicydantów znajdowało się pod wpływem alkoholu.

geneza samobójstw jest złożona i winna być rozpatrywana w kilku

wymiarach:

- społecznym, psychologicznym ale też jako problem dotyczący zdrowia

(ściśle niektórych grup schorzeń).

Samobójstwami

Samobójstwami

– jako poważnym problemem w

– jako poważnym problemem w

dziedzinie zdrowia psychicznego muszą się

dziedzinie zdrowia psychicznego muszą się

zajmować lekarze i psycholodzy.

zajmować lekarze i psycholodzy.

Prowadzone badania dowodzą, że zapobieganie

Prowadzone badania dowodzą, że zapobieganie

samobójstwom jest wprawdzie możliwe lecz wymaga

samobójstwom jest wprawdzie możliwe lecz wymaga

ciągłych, a nie akcyjnych działań począwszy od:

ciągłych, a nie akcyjnych działań począwszy od:



zapewnienia jak najlepszych warunków wychowania

zapewnienia jak najlepszych warunków wychowania

dzieci i młodzieży;

dzieci i młodzieży;



skuteczne leczenie zaburzeń psychicznych (80%)

skuteczne leczenie zaburzeń psychicznych (80%)



kontrolowanie czynników ryzyka w środowisku

kontrolowanie czynników ryzyka w środowisku

W 1999 WHO rozpoczęło na całym świecie wdrażać

W 1999 WHO rozpoczęło na całym świecie wdrażać

program zapobiegania samobójstwom.

program zapobiegania samobójstwom.

Jedną z najbardziej dramatycznych rzeczy jakie mogą

Jedną z najbardziej dramatycznych rzeczy jakie mogą

spotkać lekarza – to samobójstwo pacjenta.

spotkać lekarza – to samobójstwo pacjenta.

Następstwem takiego doświadczenia jest:

Następstwem takiego doświadczenia jest:



utrata pewności siebie

utrata pewności siebie



złość i wstyd

złość i wstyd



poczucie niekompetencji zawodowej

poczucie niekompetencji zawodowej



zwątpienie we własne umiejętności

zwątpienie we własne umiejętności



lęk o własną reputację

lęk o własną reputację



w ciągu roku ok. 1 mln osób na świecie popełnia

w ciągu roku ok. 1 mln osób na świecie popełnia

samobójstwo;

samobójstwo;



samobójstwo jest jedną z dziesięciu

samobójstwo jest jedną z dziesięciu

najczęstszych przyczyn zgonów w każdym kraju,

najczęstszych przyczyn zgonów w każdym kraju,

oraz jedną z trzech głównych przyczyn zgonów w

oraz jedną z trzech głównych przyczyn zgonów w

gr. wiekowej 15-35 lat;

gr. wiekowej 15-35 lat;



jedno samobójstwo jest tragicznym ciosem dla co

jedno samobójstwo jest tragicznym ciosem dla co

najmniej6 osób, a jeżeli ma miejsce w szkole czy

najmniej6 osób, a jeżeli ma miejsce w szkole czy

miejscu pracy , oddziałuje na setki ludzi.

miejscu pracy , oddziałuje na setki ludzi.

Samobójstwo to wynik złożonej interakcji wielu czynników

Samobójstwo to wynik złożonej interakcji wielu czynników

takich jak:

takich jak:

- biologiczne

- biologiczne

- genetyczne

- genetyczne

- psychologiczne

- psychologiczne

- socjologiczne

- socjologiczne

- środowiskowe

- środowiskowe

Badania dowodzą, że w ok. miesiąca poprzedzającego

Badania dowodzą, że w ok. miesiąca poprzedzającego

samobójstwo u lekarza było 40-60% osób, które odebrały

samobójstwo u lekarza było 40-60% osób, które odebrały

sobie życie , większość z nich do lekarza POZ-tu, a nie do

sobie życie , większość z nich do lekarza POZ-tu, a nie do

psychiatry.

psychiatry.

Współpraca z psychiatrą i zapewnienie właściwego i

Współpraca z psychiatrą i zapewnienie właściwego i

odpowiedniego leczenia pacjentowi o skłonnościach

odpowiedniego leczenia pacjentowi o skłonnościach

samobójczych jest podstawowym zadaniem lekarza

samobójczych jest podstawowym zadaniem lekarza

pierwszego kontaktu.

pierwszego kontaktu.

Samobójstwo

Samobójstwo

– nie jest ch. psychiczną, nie musi też być

– nie jest ch. psychiczną, nie musi też być

przejawem choroby, lecz zab. psychiczne są gł. czynnikiem

przejawem choroby, lecz zab. psychiczne są gł. czynnikiem

związanym z samobójstwami.

związanym z samobójstwami.

Ocena się, że ryzyko suicydalne w ciągu życia przez osoby z:

Ocena się, że ryzyko suicydalne w ciągu życia przez osoby z:



depresją

depresją

6-15%

6-15%



uzależnieniem od alkoholu

uzależnieniem od alkoholu

7-15%

7-15%



ze schizofrenią

ze schizofrenią

4-12%

4-12%



zaburzeniem osobowości

zaburzeniem osobowości

20-50%

20-50%

U osób popełniających samobójstwo zwykle stwierdza się

U osób popełniających samobójstwo zwykle stwierdza się

więcej niż jedno zaburzenie. Często współwystępują –

więcej niż jedno zaburzenie. Często współwystępują –

uzależnienie od alkoholu i depresja oraz zaburzenia

uzależnienie od alkoholu i depresja oraz zaburzenia

osobowości a także inne zaburzenia psychiczne.

osobowości a także inne zaburzenia psychiczne.

Do cech klinicznych zwiększających

Do cech klinicznych zwiększających

ryzyko samobójstwa w depresji

ryzyko samobójstwa w depresji

należy:

należy:



uporczywa bezsenność

uporczywa bezsenność



depresja psychotyczna

depresja psychotyczna



pobudzenie

pobudzenie



napady lęku panicznego

napady lęku panicznego



wiek > 25 lat u mężczyzn

wiek > 25 lat u mężczyzn



wczesna faza choroby

wczesna faza choroby



nadużywanie alkoholu

nadużywanie alkoholu



faza depresyjna CHAD

faza depresyjna CHAD



stan mieszany(maiakalno –

stan mieszany(maiakalno –

depresyjny)

depresyjny)



mania psychotyczna

mania psychotyczna

Szczególnie narażeni Z.S. są osoby, u

Szczególnie narażeni Z.S. są osoby, u

których depresja wystąpiła w

których depresja wystąpiła w

późniejszym wieku.

późniejszym wieku.

Uzależnienie od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu



wczesny początek uzależnienia

wczesny początek uzależnienia



długi ciąg alkoholowy

długi ciąg alkoholowy



głębokie uzależnienie

głębokie uzależnienie



obniżenie nastroju

obniżenie nastroju



zły stan somatyczny

zły stan somatyczny



złe funkcjonowanie zawodowe

złe funkcjonowanie zawodowe



alkoholizm w rodzinie

alkoholizm w rodzinie



zerwanie z bliską osobą lub poważne

zerwanie z bliską osobą lub poważne

problemy w związku z partnerem.

problemy w związku z partnerem.

Do czynników specyficznych związanych

Do czynników specyficznych związanych

z podwyższonym ryzykiem samobójstwa

z podwyższonym ryzykiem samobójstwa

u alkoholików należą:

u alkoholików należą:

Schizofrenia

Schizofrenia

Do specyficznych czynników ryzyka

Do specyficznych czynników ryzyka

samobójstwa należą:

samobójstwa należą:

o

młody wiek, płeć męska, brak

młody wiek, płeć męska, brak

zatrudnienia

zatrudnienia

o

powtarzające się nawroty

powtarzające się nawroty

o

lęk przed pogorszeniem się st.

lęk przed pogorszeniem się st.

zdrowia, szczególnie u osób o

zdrowia, szczególnie u osób o

wysokim poziomie intelektualnym

wysokim poziomie intelektualnym

o

objawy pozytywne: podejrzliwość,

objawy pozytywne: podejrzliwość,

urojenia

urojenia

Najwyższe ryzyko w okresach:

Najwyższe ryzyko w okresach:

o

wczesne stadium choroby

wczesne stadium choroby

o

początkowy okres nawrotu choroby

początkowy okres nawrotu choroby

o

początki powrotu do zdrowia

początki powrotu do zdrowia

Ryzyko suicydalne maleje w miarę

Ryzyko suicydalne maleje w miarę

zwiększania się czasu trwania

zwiększania się czasu trwania

choroby

choroby

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości

•

osobowość z pogranicza

osobowość z pogranicza

(borderline)

(borderline)

•

osobowość antyspołeczna

osobowość antyspołeczna

•

osobowość schizoidalna

osobowość schizoidalna

•

osobowość histrioniczna

osobowość histrioniczna

Pewne cechy psychiczne:

Pewne cechy psychiczne:

impulsywność, agresja – wiążą się

impulsywność, agresja – wiążą się

ze zwiększonym ryzykiem

ze zwiększonym ryzykiem

suicydalnym

suicydalnym

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe

•

napady lęku panicznego

napady lęku panicznego

Inne

Inne

•

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

•

somatyzacja i zaburzenia

somatyzacja i zaburzenia

odżywiania (anoreksja, bulimia)

odżywiania (anoreksja, bulimia)

Przewlekłość choroby, niepełnosprawność i niekorzystne rokowanie

wykazują korelację z samobójstwem. Poza tym u osób z ch. somatycznymi
częstość współwystępowania zaburzeń psychicznych, a zwłaszcza
depresji jest podejrzana.

Choroby neurologiczne

Choroby neurologiczne

•

padaczka (zwiększona

padaczka (zwiększona

impulsywność, agresywność i

impulsywność, agresywność i

przewlekła niesprawność)

przewlekła niesprawność)

•

uszkodzenie mózgu i rdzenia

uszkodzenie mózgu i rdzenia

kręgowego – zw. ryzyko

kręgowego – zw. ryzyko

HIV/AIDS

HIV/AIDS

•

wzrost ryzyka u ludzi młodych

wzrost ryzyka u ludzi młodych

•

większe ryzykow ok. początkowej

większe ryzykow ok. początkowej

diagnostyki i potwierdzenia

diagnostyki i potwierdzenia

rozpoznania

rozpoznania

•

we wczesnym stadium choroby

we wczesnym stadium choroby

•

narkomanii, stosujący narkotyki

narkomanii, stosujący narkotyki

dożylnie należą do gr. zw

dożylnie należą do gr. zw

. ryzyka

. ryzyka

Choroba nowotworowa

Choroba nowotworowa

•

największe ryzyko w okresie

największe ryzyko w okresie

ustalania rozpoznania oraz w

ustalania rozpoznania oraz w

pierwszych dwóch latach choroby

pierwszych dwóch latach choroby

terminalnej

terminalnej

•

przewlekły ból powoduje wzrost

przewlekły ból powoduje wzrost

ryzyka suicydalnego

ryzyka suicydalnego

Inne schorzenia

Inne schorzenia

•

przewlekłe choroby wątroby,

przewlekłe choroby wątroby,

nerek, kości i stawów oraz

nerek, kości i stawów oraz

sercowo-naczyniowe

sercowo-naczyniowe

•

upośledzenie sprawności

upośledzenie sprawności

lokomocyjnej (chodzenie)

lokomocyjnej (chodzenie)

•

ślepota

ślepota

Liczne czynniki indywidualne i socjodemograficzne mają zw. z samobójstwem

Liczne czynniki indywidualne i socjodemograficzne mają zw. z samobójstwem



zaburzenia psychiczne (depresja, uzależnienie od alkoholu i zab. osobowości)

zaburzenia psychiczne (depresja, uzależnienie od alkoholu i zab. osobowości)



choroba somatyczna (terminalna, z bólem, inwalidyzująca, AIDS)

choroba somatyczna (terminalna, z bólem, inwalidyzująca, AIDS)



wcześniejsze próby samobójcze

wcześniejsze próby samobójcze



przypadki samobójstw, alkoholizmu lub inne zab. psychiczne w rodzinie

przypadki samobójstw, alkoholizmu lub inne zab. psychiczne w rodzinie



stan cywilny (wdowieństwo, rozwód, stan wolny)

stan cywilny (wdowieństwo, rozwód, stan wolny)



osamotnienie (życie w izolacji społecznej)

osamotnienie (życie w izolacji społecznej)



brak pracy lub przejście na emeryturę

brak pracy lub przejście na emeryturę



utrata bliskich (osierocenie) w dzieciństwie.

utrata bliskich (osierocenie) w dzieciństwie.

Jeżeli pacjent jest leczony psychiatrycznie to wzrost ryzyka u osób, które:

Jeżeli pacjent jest leczony psychiatrycznie to wzrost ryzyka u osób, które:



zostały niedawno wypisane ze szpitala

zostały niedawno wypisane ze szpitala



podejmowały już wcześniej próby samobój

podejmowały już wcześniej próby samobój

cze

cze

Ponadto z podwyższonym ryzykiem samobójstwa łączą się takie stresujące

Ponadto z podwyższonym ryzykiem samobójstwa łączą się takie stresujące

wydarzenia życiowe:

wydarzenia życiowe:



separacja małżeńska

separacja małżeńska

,

,

śmierć bliskiej osoby

śmierć bliskiej osoby

,

,

konflikty rodzinne

konflikty rodzinne

,

,

pogorszenie

pogorszenie

sytuacji materialnej

sytuacji materialnej

, odrzucenie przez osobę znaczącą,

, odrzucenie przez osobę znaczącą,

wstyd i poczucie

wstyd i poczucie

zagrożenia

zagrożenia

.

.

MITY

MITY

Pacjenci, którzy

Pacjenci, którzy

mówią o

mówią o

samobójstwie rzadko

samobójstwie rzadko

je popełniają.

je popełniają.

Pytanie pacjenta o

Pytanie pacjenta o

samobójstwo może

samobójstwo może

spowodować działania

spowodować działania

samobójcze.

samobójcze.

RZECZYWISTOŚĆ

RZECZYWISTOŚĆ

Pacjenci, którzy popełniają samobójstwo

Pacjenci, którzy popełniają samobójstwo

zwykle przedtem dają sygnały

zwykle przedtem dają sygnały

ostrzegawcze „wołanie o pomoc”

ostrzegawcze „wołanie o pomoc”

Groźby również należy traktować bardzo

Groźby również należy traktować bardzo

poważnie

poważnie

Pytanie pacjenta o samobójstwo często

Pytanie pacjenta o samobójstwo często

zmniejsza lęk i niepokój związany z tym

zmniejsza lęk i niepokój związany z tym

tematem, pacjent może odczuwać ulgę,

tematem, pacjent może odczuwać ulgę,

że się go lepiej rozumie.

że się go lepiej rozumie.

Jak zadawać pytania

Jak zadawać pytania

osobie zagrożonej samobójstwem

osobie zagrożonej samobójstwem



czy czuje się pan/i nieszczęśliwy i bezradny?

czy czuje się pan/i nieszczęśliwy i bezradny?



czy czuje się pan/i zrozpaczony?

czy czuje się pan/i zrozpaczony?



czy miewa pan/i poczucie, że już pan/i nie wytrzyma kolejnego nowego dnia?

czy miewa pan/i poczucie, że już pan/i nie wytrzyma kolejnego nowego dnia?



czy ma pan/i poczucie, że życie jest ciężarem nie do zniesienia?

czy ma pan/i poczucie, że życie jest ciężarem nie do zniesienia?



czy ma pan/i poczucie, że nie warto żyć?

czy ma pan/i poczucie, że nie warto żyć?



czy myśli pan/i czasem, żeby popełnić samobójstwo?

czy myśli pan/i czasem, żeby popełnić samobójstwo?

Pytania należy zadawać z wyrazem troski i ciepła, okazując pacjentowi że

Pytania należy zadawać z wyrazem troski i ciepła, okazując pacjentowi że

wczuwamy się w jego sytuację i położenie.

wczuwamy się w jego sytuację i położenie.

Przykłady b. dokładnych pytań:

Przykłady b. dokładnych pytań:



czy myślał/a pan/i o tym, żeby ze soba skończyć?

czy myślał/a pan/i o tym, żeby ze soba skończyć?



jak chciał/a by pan/i to zrobić?

jak chciał/a by pan/i to zrobić?



czy posiada pan/i tabletki, broń palna, inne środki?

czy posiada pan/i tabletki, broń palna, inne środki?



czy zastanawiał/a się pan/i, kiedy to zrobić?

czy zastanawiał/a się pan/i, kiedy to zrobić?

Myląca lub pozorna poprawa

Myląca lub pozorna poprawa

.

.

Kiedy pobudzony pacjent nagle wydaje się spokojny,

Kiedy pobudzony pacjent nagle wydaje się spokojny,

może to oznaczać, że zdecydował się popełnić samobójstwo i dlatego już odczuwa

może to oznaczać, że zdecydował się popełnić samobójstwo i dlatego już odczuwa

spokój – po podjęciu ostatecznej decyzji.

spokój – po podjęciu ostatecznej decyzji.

Zaprzeczanie

Zaprzeczanie

.

.

Pacjenci, którzy mają b. poważny zamiar odebrania sobie życia, mogą z

Pacjenci, którzy mają b. poważny zamiar odebrania sobie życia, mogą z

rozmysłem zaprzeczać, jakoby mieli takie myśli.

rozmysłem zaprzeczać, jakoby mieli takie myśli.

Triada emocjonalna

Triada emocjonalna

1.

1.

Ambiwalencja

Ambiwalencja

(

(

do samego końca sprzeczne uczucia)

do samego końca sprzeczne uczucia)

2.

2.

Impulsywność

Impulsywność

(chwilowy impuls)

(chwilowy impuls)

3.

3.

Sztywność

Sztywność

(zawężenie

(zawężenie

)

Zawarcie kontraktu

Zawarcie kontraktu

– „żadnego samobójstwa”

do negocjacji włączyć kogoś bliskiego p-wi.

do negocjacji włączyć kogoś bliskiego p-wi.

Kontrakt tylko z p-em, który potrafi kontrolować

Kontrakt tylko z p-em, który potrafi kontrolować

swoje zachowanie.

swoje zachowanie.

JEŻELI PACJENT NIE WYKAZUJE CIĘŻKICH ZABURZEŃ

JEŻELI PACJENT NIE WYKAZUJE CIĘŻKICH ZABURZEŃ

PSYCHICZNYCH, ANI NIE PRZEJAWIA POWAŻNYCH

PSYCHICZNYCH, ANI NIE PRZEJAWIA POWAŻNYCH

ZAMIARÓW SAMOBÓJCZYCH MOŻNA PODJĄĆ SAMEMU

ZAMIARÓW SAMOBÓJCZYCH MOŻNA PODJĄĆ SAMEMU

UDZIELANIE POMOCY.

UDZIELANIE POMOCY.



nie zostawiać pacjenta samego

nie zostawiać pacjenta samego



doprowadzić do hospitalizacji i dopilnować tego

doprowadzić do hospitalizacji i dopilnować tego



zawiadomić rodzinę.

zawiadomić rodzinę.