Profilaktyka chorób
Profilaktyka chorób
zakaźnych
zakaźnych
Dr n.med. Ilona Miśkowiec
-Wiśniewska
Katedra i Zakład Higieny i
Epidemiologii Collegium Medicum im.
L. Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Profilaktyka:
Ostrzeżenie na płocie szpitala
zakaźnego
Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu
źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia,
unikaniu wytwarzaniu
przez drobnoustroje, wzroście
odporności populacji. Praktycznie sprowadza się to do:
- izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i
nosicieli
zwierząt, osób i mienia podejrzanego o
/skażenie
- izolacji, leczenia i przeprowadzania
wśród
zwierząt
kontrolowania osób pracujących z żywnością,
- przetwarzania żywności i wody
- kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd.
- używania sterylnego sprzętu medycznego
- utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego
- przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych
- przestrzegania
- używania środków ochrony osobistej
- prowadzenia
- dobierania antybiotyków na podstawie
I. AIDS ( Zespół nabytego
I. AIDS ( Zespół nabytego
upośledzenia odporności)
upośledzenia odporności)
DEF:
–
Jest to zespół nabytego upośledzenia odporności spowodowany
wywołany przez wirus HIV ( ludzki wirus upośledzenia
odporności).
jest on skutkiem zakażenia przez wirus komórek
ukł.odpornościowego człowieka a przede wszystkim limfocytów
T pomocniczych, makrofagów i kom. dendrytycznych..
Czynnikiem etiologicznym
jest
wirus HIV
, należący do
rodziny Retriviridae,
podrodziny Lentivirinae,
rodzaju Lentivirus
Źródło zakażenia:
zakażony człowiek od ok.. 2 tygodni od
zakażenia do śmierci- we wszystkich stadiach i postaciach
zakażenia
Drogi szerzenia:
Drogi szerzenia:
- ryzykowne kontakty seksualne,
- ryzykowne kontakty seksualne,
- zakażona krew i preparaty
- zakażona krew i preparaty
krwiopochodne,
krwiopochodne,
- od matki na dziecko
- od matki na dziecko
( w okresie okołoporodowym i
( w okresie okołoporodowym i
piersią)
piersią)
Zapobieganie i zwalczanie:
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
1. Eliminowanie osób o ryzykownych zachowaniach i
1. Eliminowanie osób o ryzykownych zachowaniach i
zakażonych
zakażonych
HIV spośród dawców krwi, nasienia, tkanek i
HIV spośród dawców krwi, nasienia, tkanek i
narządów.
narządów.
2. Propagowanie abstynencji seksualnej lub
2. Propagowanie abstynencji seksualnej lub
pozostawanie we
pozostawanie we
wzajemnie wiernym związku dwojga zdrowych
wzajemnie wiernym związku dwojga zdrowych
ludzi.
ludzi.
3. Informowanie kobiet zakażonych HIV o
3. Informowanie kobiet zakażonych HIV o
prawdopodobieństwie
prawdopodobieństwie
urodzenia zakażonego dziecka.
urodzenia zakażonego dziecka.
Przecięcie dróg szerzenia:
Przecięcie dróg szerzenia:
A.
A.
1. Stosowanie lateksowych prezerwatyw ( środek
1. Stosowanie lateksowych prezerwatyw ( środek
ograniczający przenoszenie HIV)
ograniczający przenoszenie HIV)
2.
2.
Środki plemnikobójcze ( niszczące HIV) nie są
Środki plemnikobójcze ( niszczące HIV) nie są
obecnie zalecane,
obecnie zalecane,
ponieważ powodują owrzodzenia w obrębie ukł.
ponieważ powodują owrzodzenia w obrębie ukł.
Rozrodczego
Rozrodczego
oraz podrażnienia nabłonka pochwy, szyjki macicy
oraz podrażnienia nabłonka pochwy, szyjki macicy
i jelita,
i jelita,
ułatwiającego przenoszenie HIV.
ułatwiającego przenoszenie HIV.
3. Leczenie innych zakażeń przenoszonych drogą
3. Leczenie innych zakażeń przenoszonych drogą
płciową-
płciową-
ogranicza przenoszenie HIV.
ogranicza przenoszenie HIV.
4. Poekspozycyjna profilaktyka zakażeń HIV za
4. Poekspozycyjna profilaktyka zakażeń HIV za
pomocą leków
pomocą leków
przeciwretrowirusowych po ryzykownym kontakcie
przeciwretrowirusowych po ryzykownym kontakcie
seksualny/
seksualny/
po użyciu narzędzi do wstrzyknięć wspólnych z
po użyciu narzędzi do wstrzyknięć wspólnych z
osobą zakażoną
osobą zakażoną
HIV.
HIV.
B.
B.
1. Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności i
1. Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności i
bezpiecznych
bezpiecznych
procedur postępowania medycznego.
procedur postępowania medycznego.
2. Przestrzeganie ogólnych zasad higieny w opiece
2. Przestrzeganie ogólnych zasad higieny w opiece
zdrowia i
zdrowia i
wszystkich miejscach sprawowania opieki
wszystkich miejscach sprawowania opieki
pielęgniarskiej i
pielęgniarskiej i
pielęgnacyjnej nad zakażanymi HIV.
pielęgnacyjnej nad zakażanymi HIV.
C.
C.
1.
1.
Udostępnienie kobietom w ciąży i mających
Udostępnienie kobietom w ciąży i mających
zamiar zajść w
zamiar zajść w
ciążę dobrowolnego poradnictwa i testowania w
ciążę dobrowolnego poradnictwa i testowania w
kierunku
kierunku
zakażenia HIV.
zakażenia HIV.
2. Stosowanie leków przeciwretrowirusowych
2. Stosowanie leków przeciwretrowirusowych
zarówno w celu
zarówno w celu
zapobiegania zakażeniu dziecka, jak i matki,
zapobiegania zakażeniu dziecka, jak i matki,
3. Prowadzenie porodu tak aby maksymalnie
3. Prowadzenie porodu tak aby maksymalnie
ograniczyć
ograniczyć
przeniesienie HIV na dziecko,
przeniesienie HIV na dziecko,
4. Zastępcze żywienie niemowląt- zamiast karmienia
4. Zastępcze żywienie niemowląt- zamiast karmienia
piersią.
piersią.
Zwiększenie odporności:
Zwiększenie odporności:
1. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi
1. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi
zakażeniu HIV.
zakażeniu HIV.
2. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi
2. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi
progresji do AIDS.
progresji do AIDS.
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
zwalczanie;
zwalczanie;
1. Przecięcie dróg szerzenia przez krew.
1. Przecięcie dróg szerzenia przez krew.
2. Profilaktyka poekspozycyjna:
2. Profilaktyka poekspozycyjna:
2. Profilaktyka poekspozycyjna:
2. Profilaktyka poekspozycyjna:
- umycie skóry wodą z mydłem,
- umycie skóry wodą z mydłem,
- spłukanie błon śluzowych wodą,
- spłukanie błon śluzowych wodą,
- szybkie ( w ciągu 1-2 h od narażenia)
- szybkie ( w ciągu 1-2 h od narażenia)
podanie
podanie
AZT
AZT
, które
, które
np. po skaleczeniu igłą 8-krotnie redukuje
np. po skaleczeniu igłą 8-krotnie redukuje
częstość zakażenia,
częstość zakażenia,
- ekspozycja na HIV oporny za AZT-
- ekspozycja na HIV oporny za AZT-
skojarzone
skojarzone
leczenie
leczenie
lamiwudyną i inhibitorem proteazy
lamiwudyną i inhibitorem proteazy
II. GRUŹLICA ( Tuberculosis)
II. GRUŹLICA ( Tuberculosis)
DEF: zakaźna i zaraźliwa choroba wielonarządowa, nazwa
pochodzi od łac. tuberculum- zmiany anatomicznej,
powstającej w przebiegu choroby. Ze względu na
wyniszczający chorego rozwój choroby – nazywana była
od stuleci suchotami
Czynnikiem etiologicznym-
jest
prątek gruźlicy
( Mycobacterium tuberculosis)
Źródło zakażenia:
chory na gruźlicę człowiek, bydło/inne
zwierzęta
( praktycznie- chory na gruźlicę ukł. oddechowego obficie
prątkujący, tj. taki, który wydala prątki w kropelkach
śluzu w takiej liczbie( co najmniej 10 tys./1 ml
plwociny), że w zagęszczonym i zabarwionym
preparacie plwociny prątki są widoczne pod
mikroskopem)
Drogi szerzenia:
Drogi szerzenia:
- powietrzna ( najczęstsza),
- powietrzna ( najczęstsza),
- przez p. pokarmowy ( rzadziej)
- przez p. pokarmowy ( rzadziej)
- przez skórę i błony śluzowe- wyjątkowo.
- przez skórę i błony śluzowe- wyjątkowo.
Zapobieganie i zwalczanie:
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- leczenie p/prątkowe prowadzące do trwałego
- leczenie p/prątkowe prowadzące do trwałego
odprątkowania-
odprątkowania-
najskuteczniejsze,
najskuteczniejsze,
- eliminacja chorego bydła,
- eliminacja chorego bydła,
Przecięcie dróg szerzenia zakażenia:
Przecięcie dróg szerzenia zakażenia:
- higiena kaszlu i odkrztuszania ( zasłanianie ust i nosa
- higiena kaszlu i odkrztuszania ( zasłanianie ust i nosa
podczas
podczas
kaszlu- chusteczki jednorazowe)
kaszlu- chusteczki jednorazowe)
- używanie specjalnych spluwaczek,
- używanie specjalnych spluwaczek,
- wietrzenie pomieszczeń,
- wietrzenie pomieszczeń,
- odpowiednie wyciągi powietrzne,
- odpowiednie wyciągi powietrzne,
- lampy nadfioletowe,
- lampy nadfioletowe,
- dezynfekcja termiczno-chemiczna bielizny, aparatury,
- dezynfekcja termiczno-chemiczna bielizny, aparatury,
powierzchni.
powierzchni.
Zwiększenie odporności:
Zwiększenie odporności:
- mają zastosowanie wszystkie
- mają zastosowanie wszystkie
czynniki zwiększające
czynniki zwiększające
naturalną
naturalną
odporność organizmu
odporność organizmu
: dobre odżywienie, dobre
: dobre odżywienie, dobre
warunki życia,
warunki życia,
pracy i odpoczynku.
pracy i odpoczynku.
- zwiększenie
- zwiększenie
swoistej odporności- szczepienia BCG
swoistej odporności- szczepienia BCG
( początek
( początek
lat 80-te),
lat 80-te),
chronią
chronią
przede wszystkim
przede wszystkim
przed postaciami
przed postaciami
krwiopochodnymi
krwiopochodnymi
tj. gruźlicze zapalenie opon m-r,
tj. gruźlicze zapalenie opon m-r,
gruźlica
gruźlica
wielonarządowa ( skuteczność 70- 95%) –
wielonarządowa ( skuteczność 70- 95%) –
mniej
mniej
skuteczne w zapobieganiu gruźlicy płucnej
skuteczne w zapobieganiu gruźlicy płucnej
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:
- hospitalizacja chorych na gruźlicę w odrębnych
pawilonach/
oddziałach,
- eliminacja kontaktu z innymi chorymi przez odrębne
trakty
poruszania się,
- lampy nadfioletowe w salach, gabinetach,
pracowniach, korytarzach,
- specjalne wyciągi powietrzne z filtrami w salach
chorych,
-zakażenia wewnątrzszpitalne; środki ochrony
osobistej: maseczki z
filtrem dla personelu i chorych
III. ODRA (Morbilli
III. ODRA (Morbilli
)
)
DEF: ostra zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa,
objawiająca się typową grudkowo-plamistą wysypką,
gorączką i co najmniej jednym z następujących
objawów: kaszel, katar, nieżyt nosa, zapalenie spojówek.
Czynnikiem etiologicznym jest wirus odry
z rodzaju Morbilli virus,
z rodziny Paramyxoviridae
Źródło zakażenia
- chory człowiek
Drogi szerzenia zakażenia:
- droga kropelkowa,
- powietrzno-kropelkowa,
- bezpośredni kontakt zakażenia,
- przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z nosa i
gardła- rzadko
Zapobieganie i zwalczanie:
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- chorzy nie podlegają hospitalizacji ( wyj. wskazania
zdrowotne),
-
dzieci, które nie chorowały i nie były szczepione
-
mogą być
zaszczepione w ciągu pierwszych 72 h od kontaktu-
ochrona
przed zachorowaniem i zapobieganie szerzeniu
epidemii.
Przecięcie dróg zakażenia:
- nie stosuje się dezynfekcji,
- w zakładach służby zdrowia- lampy UV
Zwiększenie odporności:
- zgodnie z kalendarzem szczepień – 2 krotnie:
- zgodnie z kalendarzem szczepień – 2 krotnie:
# I dawka – w 13-14 msc. Życia
# I dawka – w 13-14 msc. Życia
# II dawka - w 7 r.ż.
# II dawka - w 7 r.ż.
Zamiast monoklonalnej szczepionki p/odrze można
Zamiast monoklonalnej szczepionki p/odrze można
zastosować szczepionkę skojarzoną przeciw odrze,
zastosować szczepionkę skojarzoną przeciw odrze,
śwince i różyczce ( MMR)
śwince i różyczce ( MMR)
Postępowanie w przypadku epidemii:
Postępowanie w przypadku epidemii:
- ustalić źródło zakażenia, określić generację
- ustalić źródło zakażenia, określić generację
zachorowań,
zachorowań,
- od osób chorych- surowica do badań serologicznych
- od osób chorych- surowica do badań serologicznych
( krew po 7 dniach od wystąpienia
( krew po 7 dniach od wystąpienia
wysypki),
wysypki),
- wśród osób z kontaktu- szukamy podejrzanych o
- wśród osób z kontaktu- szukamy podejrzanych o
zachorowanie i
zachorowanie i
ew. zalecić im izolacje domową
ew. zalecić im izolacje domową
( kontakt w czasie max. zaraźliwości tj. 5 dni przed i
( kontakt w czasie max. zaraźliwości tj. 5 dni przed i
5 dni po
5 dni po
wystąpieniu wysypki)
wystąpieniu wysypki)
- szczepienie dzieci ( do 15 rż) nieszczepionych lub
- szczepienie dzieci ( do 15 rż) nieszczepionych lub
zaszczepionych
zaszczepionych
tylko 1 dawką( dzieci 7 –letnie i starsze),
tylko 1 dawką( dzieci 7 –letnie i starsze),
- szczepienie w ciągu pierwszych 72 h po kontakcie z
- szczepienie w ciągu pierwszych 72 h po kontakcie z
chorym chroni
chorym chroni
przed zachorowaniem
przed zachorowaniem
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:
- obejmuje szczepienie dużego odsetka osób w
- obejmuje szczepienie dużego odsetka osób w
populacji,
populacji,
-sprawdzanie stanu zaszczepienia dzieci
-sprawdzanie stanu zaszczepienia dzieci
hospitalizowanych,
hospitalizowanych,
-ew. uzupełnianie brakujących szczepień ( I lub II
-ew. uzupełnianie brakujących szczepień ( I lub II
dawki),
dawki),
- izolowanie przy przyjęciu do szpitala osób z
- izolowanie przy przyjęciu do szpitala osób z
gorączka i wysypką,
gorączka i wysypką,
- sprawdzanie stanu odporności osób zatrudnionych
- sprawdzanie stanu odporności osób zatrudnionych
w szpitalu- ew.
w szpitalu- ew.
ich szczepienie,
ich szczepienie,
- podawanie możliwie jak najszybciej po kontakcie
- podawanie możliwie jak najszybciej po kontakcie
odrowej
odrowej
immunoglobuliny
immunoglobuliny
IV. Ospa wietrzna ( Varicella et herpes
IV. Ospa wietrzna ( Varicella et herpes
zoster)
zoster)
DEF: dwie jednostki chorobowe wywołane przez ten
sam wirus- Varicella zoster ( VZV)
Ospa wietrzna-
bardzo zaraźliwa choroba wieku
dziecięcego, przebiegająca z gorączką i wysypka
pęcherzykową na skórze i błonach śluzowych
Półpasiec-
ostra choroba zakaźna występująca częściej
u dorosłych, jako miejscowy objaw nawrotu infekcji.
Czynnik etiologiczny
- wirus Varicella zoster ( VZV)
z grupy Herpesviridae
Źródło zakażenia
- chory człowiek
Drogi szerzenia zakażenia:
- droga kropelkowa,
- kontakty bezpośrednie i pośrednie,
- materiał świeżo zanieczyszczony zawartością
pęcherzyków chorego
Kontakt z chorym na półpasiec może
Kontakt z chorym na półpasiec może
spowodować u osoby wrażliwej zachorowanie na
spowodować u osoby wrażliwej zachorowanie na
ospę wietrzną.
ospę wietrzną.
Zapobieganie i zwalczanie:
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- izolacja chorych przez 6 dni po wystąpieniu wysypki-
- izolacja chorych przez 6 dni po wystąpieniu wysypki-
mało skuteczna ( przenoszenie wirusa droga
mało skuteczna ( przenoszenie wirusa droga
kropelkową),
kropelkową),
Przecięcie dróg zakażenia;
Przecięcie dróg zakażenia;
- przestrzeganie zasad higieny,
- przestrzeganie zasad higieny,
- pranie i mycie przedmiotów zanieczyszczonych
- pranie i mycie przedmiotów zanieczyszczonych
wydzielinami z
wydzielinami z
gardła, nosa i wykwitów skórnych,
gardła, nosa i wykwitów skórnych,
-
-
nie stosuje się dezynfekcji środkami chemicznymi.
nie stosuje się dezynfekcji środkami chemicznymi.
Zwiększenie odporności:
Zwiększenie odporności:
a) uodpornienie czynne:
a) uodpornienie czynne:
- żywa atenuowana szczepionka, stosowana do
- żywa atenuowana szczepionka, stosowana do
uodpornienia:
uodpornienia:
# osób zdrowych,
# osób zdrowych,
# dzieci ( 12- 18 m-ca życia)
# dzieci ( 12- 18 m-ca życia)
# starszych dzieci, dorosłych
# starszych dzieci, dorosłych
# osób z wysokiego ryzyka tzn.dzieci
# osób z wysokiego ryzyka tzn.dzieci
poddawanych
poddawanych
immunoterapii, chemioterapii ( zwł. Przy
immunoterapii, chemioterapii ( zwł. Przy
OBL),
OBL),
członków ich rodzin,
członków ich rodzin,
# wrażliwych kobiet w wieku rozrodczym, nie
# wrażliwych kobiet w wieku rozrodczym, nie
będących w
będących w
ciąży,
ciąży,
# personelu szpitalnego: oddziałów
# personelu szpitalnego: oddziałów
pediatrycznych,
pediatrycznych,
nauczycieli.
nauczycieli.
W Polsce od XII.1999r. – zarejestrowana jest
W Polsce od XII.1999r. – zarejestrowana jest
Szczepionka Varilix
Szczepionka Varilix
b) uodpornienie bierne:
b) uodpornienie bierne:
-
-
Hiperimmunizowana immunoglobulina
Hiperimmunizowana immunoglobulina
przeciw ospie
przeciw ospie
wietrznej ( Varicella – Zoster Globulin -
wietrznej ( Varicella – Zoster Globulin -
VZIG)
VZIG)
podana w ciągu 96h po ekspozycji zapobiega lub
podana w ciągu 96h po ekspozycji zapobiega lub
łagodzi objawy kliniczne choroby, szczególnie
łagodzi objawy kliniczne choroby, szczególnie
zalecana:
zalecana:
- chorym na białaczkę,
- chorym na białaczkę,
- innym osobom poddawanym immunosupresji,
- innym osobom poddawanym immunosupresji,
- mającym kontakt z chorymi na ospę wietrzna i
- mającym kontakt z chorymi na ospę wietrzna i
półpasiec,
półpasiec,
- noworodkom, których matki zachorowały 5 dni
- noworodkom, których matki zachorowały 5 dni
przed i 2 dni po
przed i 2 dni po
porodzie,
porodzie,
- wcześniakom z udowodnionym kontaktem
- wcześniakom z udowodnionym kontaktem
pourodzeniowym -
pourodzeniowym -
zwł. z niska urodzeniową masa ciała ( 1000g)
zwł. z niska urodzeniową masa ciała ( 1000g)
Postępowanie w przypadku epidemii:
Postępowanie w przypadku epidemii:
- ochrona osób z gr. ryzyka,
- ochrona osób z gr. ryzyka,
- przestrzeganie zasad higieny,
- przestrzeganie zasad higieny,
- zwolnienie dzieci chorych z zajęć szkolnych
- zwolnienie dzieci chorych z zajęć szkolnych
do 7 dni od
do 7 dni od
pojawienia się wykwitów,
pojawienia się wykwitów,
- szczepionka do 72 h po kontakcie
- szczepionka do 72 h po kontakcie
gr. wysokiego
gr. wysokiego
ryzyka
ryzyka
- immunoglobuliny do 96 h po kontakcie
- immunoglobuliny do 96 h po kontakcie
# izolacja chorych,
# izolacja chorych,
# częste wietrzenie pomieszczeń,
# częste wietrzenie pomieszczeń,
# osoby wrażliwe na zakażenie- unikani kontaktu z
# osoby wrażliwe na zakażenie- unikani kontaktu z
pacjentami od
pacjentami od
10-21 dni po ekspozycji
10-21 dni po ekspozycji
# przestrzeganie zasad higieny.
# przestrzeganie zasad higieny.
V. DUR BRZUSZNY (Typhus abdominalis)
V. DUR BRZUSZNY (Typhus abdominalis)
DEF;
zachorowanie wywołane pałeczką duru brzusznego
( Salmonella
Typhi)
Czynnik etiologiczny
- Salmonella Typhi
pałeczka G (-), należąca do serologicznego typu D,
pałeczek z rodzaju Salmonella enterica.
Źródła zakażenia:
- chory człowiek ( wydala 10 x więcej pałeczek niż nosiciel)
- zakażony bezobjawowo,
- nosiciel ( częściej wydalają pałeczki z kałem niż z
moczem)
Drogi szerzenia:
Drogi szerzenia:
- woda i żywność zakażone wydalinami zakażonych
- woda i żywność zakażone wydalinami zakażonych
ludzi,
ludzi,
szczególnie produkty białkowe- mleko i jego
szczególnie produkty białkowe- mleko i jego
przetwory-
przetwory-
namnażanie w nich pałeczek.
namnażanie w nich pałeczek.
- epidemie wodne: awarie sieci wodociągowo-
- epidemie wodne: awarie sieci wodociągowo-
kanalizacyjnej
kanalizacyjnej
- bezpośrednie ( fekalno-oralne) w środowisku
- bezpośrednie ( fekalno-oralne) w środowisku
zamkniętym lub otoczeniu stałych nosicieli.
zamkniętym lub otoczeniu stałych nosicieli.
Zapobieganie i zwalczanie:
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- izolacja i leczenie chorych w szpitalu zakaźnym
- izolacja i leczenie chorych w szpitalu zakaźnym
( wypis po 14 dniach od
( wypis po 14 dniach od
↓
↓
temp. i po co najmniej
temp. i po co najmniej
3 bad. na
3 bad. na
nosicielstwo)
nosicielstwo)
- wykrywanie chorych i nosicieli ( bad. okresowe w
- wykrywanie chorych i nosicieli ( bad. okresowe w
pracy)
pracy)
- nadzór epidemiologiczny SSE nad:
- nadzór epidemiologiczny SSE nad:
-ozdrowieńcami- przez 3 m-ce,
-ozdrowieńcami- przez 3 m-ce,
- nosicieli tymczasowych- przez 1 rok,
- nosicieli tymczasowych- przez 1 rok,
- nosicielami stałymi-przez cały okres
- nosicielami stałymi-przez cały okres
nosicielstwa i 1 r. po ustaniu wydalania
nosicielstwa i 1 r. po ustaniu wydalania
Przecięcie dróg zakażenia:
Przecięcie dróg zakażenia:
- w otoczeniu chorego dezynfekcja preparatami z
- w otoczeniu chorego dezynfekcja preparatami z
czynnym chlorem
czynnym chlorem
wydalin i przedmiotów zanieczyszczonych
wydalin i przedmiotów zanieczyszczonych
wydalinami,
wydalinami,
- filtrowanie, chlorowanie wody i nadzór sanitarny nad
- filtrowanie, chlorowanie wody i nadzór sanitarny nad
zaopatrzeniem
zaopatrzeniem
w wodę do picia i do potrzeb gospodarskich,
w wodę do picia i do potrzeb gospodarskich,
- sanitarne usuwanie ścieków, likwidacja otwartych
- sanitarne usuwanie ścieków, likwidacja otwartych
śmietnisk,
śmietnisk,
odmuszanie,
odmuszanie,
- nadzór sanitarny nad żywnością, zwłaszcza mlekiem i
- nadzór sanitarny nad żywnością, zwłaszcza mlekiem i
jego
jego
przetworami podczas produkcji, transportu i
przetworami podczas produkcji, transportu i
sprzedaży,
sprzedaży,
- oświata zdrowotna dotycząca higieny osobistej i
- oświata zdrowotna dotycząca higieny osobistej i
przygotowywania
przygotowywania
posiłków
posiłków
Zwiększanie odporności:
Zwiększanie odporności:
- tylko uodpornianie czynne szczepionką p/durowi
- tylko uodpornianie czynne szczepionką p/durowi
brzusznemu
brzusznemu
- w Polsce są zarejestrowane 2 szczepionki:
- w Polsce są zarejestrowane 2 szczepionki:
# monowalentna formolowo-fenolowa,
# monowalentna formolowo-fenolowa,
# skojarzona z anatoksyną tężcową – podwójna
# skojarzona z anatoksyną tężcową – podwójna
TyTe
TyTe
Cykl szczepień;
Cykl szczepień;
# szczepienia podstawowe
# szczepienia podstawowe
tj. 2 dawki w odstępie 1
tj. 2 dawki w odstępie 1
m-ca i trzecia po 1 roku.
m-ca i trzecia po 1 roku.
# Szczepienia przypominające
# Szczepienia przypominające
- pojedyncze dawki co
- pojedyncze dawki co
3-5 lat
3-5 lat
( 0,5 ml sc
( 0,5 ml sc
dorosłym i dzieciom)
dorosłym i dzieciom)
Postępowanie w przypadku epidemii:
Postępowanie w przypadku epidemii:
- masowe szczepienia na terenie zagrożonym
- masowe szczepienia na terenie zagrożonym
epidemią,
epidemią,
- rozpoznanie epidemii- określenie czynnika i jego
- rozpoznanie epidemii- określenie czynnika i jego
typu fagowego,
typu fagowego,
- wyszukanie zgłoszonych przypadków zachorowań i
- wyszukanie zgłoszonych przypadków zachorowań i
ich badanie,
ich badanie,
- kliniczna analiza wszystkich przypadków i
- kliniczna analiza wszystkich przypadków i
określenie między nimi
określenie między nimi
związków etiologicznych,
związków etiologicznych,
- zebranie danych demograficznych o terenie
- zebranie danych demograficznych o terenie
( zaopatrzenie w \
( zaopatrzenie w \
żywność i wodę)
żywność i wodę)
- przeprowadzenie badań retrospektywnych w celu
- przeprowadzenie badań retrospektywnych w celu
określenia
określenia
rodzaju nośnika.
rodzaju nośnika.
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
zwalczanie:
zwalczanie:
- odseparowywanie stałych nosicieli od pacjentów w
- odseparowywanie stałych nosicieli od pacjentów w
warunkach
warunkach
umożliwiających utrzymanie higieny osobistej,
umożliwiających utrzymanie higieny osobistej,
- mycie rak i przestrzeganie zasad aseptyki podczas
- mycie rak i przestrzeganie zasad aseptyki podczas
pielęgnacji
pielęgnacji
pacjentów,
pacjentów,
- stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych,
- stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych,
zapobiegających
zapobiegających
zakażeniu środowiska szpitalnego,
zakażeniu środowiska szpitalnego,
- w razie izolacji szczepu S. Typhi od innego pacjenta-
- w razie izolacji szczepu S. Typhi od innego pacjenta-
identyfikacja
identyfikacja
typu bakteriofagowego i wykonanie antybiogramu.
typu bakteriofagowego i wykonanie antybiogramu.
VI. Wirusowe zapalenie wątroby typu B
VI. Wirusowe zapalenie wątroby typu B
( WZW B)
( WZW B)
DEF:
WZW B- jest chorobą powodowana przez pierwotnie
hepatropowy HBV.
Czynnik etiologiczny:
- wirus zapalenia wątroby B ( HBV)-
= wirus DNA z rodziny
Hepadnaviridae
Źródło zakażenia
:
człowiek
Drogi zakażenia:
1- naruszenie ciągłości tkanek i wprowadzenie krwi
zakażonej HBV:
# medyczne( przetaczanie krwi, przeszczepy tkanek i
narządów, niesterylny sprzęt medyczny- strzykawka/igła do
iniekcji)
# niemedyczne (narkotyki dożylne, tatuowanie)
# przypadkowe ( np.wprowadzenie zakażonej krwi
# przypadkowe ( np.wprowadzenie zakażonej krwi
przez skórę/
przez skórę/
bł. śluzowe, owady ssąco-kłujące np.;
bł. śluzowe, owady ssąco-kłujące np.;
wprowadzenie krwi lub
wprowadzenie krwi lub
surowicy podczas pipetowania)
surowicy podczas pipetowania)
2. ścisły kontakt np. seksualny, szczególnie homo-
2. ścisły kontakt np. seksualny, szczególnie homo-
3. wertykalne od otoczenia- od matki na płód lub
3. wertykalne od otoczenia- od matki na płód lub
małe dziecko
małe dziecko
( akcja porodowa, ok. poporodowy i
( akcja porodowa, ok. poporodowy i
pielęgnacja)
pielęgnacja)
DO ZAKAŻENIA PRZEZ NIEUSZKODZONE
LOŻYSKO RACZEJ NIE DOCHODZI.
Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- obowiązkowa hospitalizacja chorych w oddziałach
zakaźnych i
szpitalach obserwacyjno-zakaźnych,
- wykluczenie spośród dawców krwi, tkanek,
narządów:
# chorych i podejrzanych o zakażenie HBV
# pracujących na oddziałach hemodializy
# oddziałach zakaźnych,
# poradniach hepatologicznych
-
zawieszenia jako krwiodawcy na 12 m-cy osób:
zawieszenia jako krwiodawcy na 12 m-cy osób:
# u których stwierdzono ślady po
# u których stwierdzono ślady po
wielokrotnych, świeżych
wielokrotnych, świeżych
wkłuciach,
wkłuciach,
# które poddały się tatuowaniu/ ew. innemu
# które poddały się tatuowaniu/ ew. innemu
zabiegowi,
zabiegowi,
# po opuszczeniu zakładów karnych,
# po opuszczeniu zakładów karnych,
# które były w ścisłym kontakcie z chorym na
# które były w ścisłym kontakcie z chorym na
WZW lub na
WZW lub na
żółtaczkę niewiadomego pochodzenia.
żółtaczkę niewiadomego pochodzenia.
Przecięcie dróg zakażenia:
Przecięcie dróg zakażenia:
- aseptyczne działanie personelu z zakładach służby
- aseptyczne działanie personelu z zakładach służby
zdrowia,
zdrowia,
- dobry stan sanitarny,
- dobry stan sanitarny,
- stosowanie sprzętu jednorazowego użytku lub
- stosowanie sprzętu jednorazowego użytku lub
wysterylizowanego
wysterylizowanego
(wielokrotnego użytku).
(wielokrotnego użytku).
Zwiększenie odporności:
Zwiększenie odporności:
- sztuczne uodpornienie czynne i bierne
- sztuczne uodpornienie czynne i bierne
Uodpornianie czynne:
Uodpornianie czynne:
Schemat 3 dawek: 0 –1 – 6 miesięcy
Schemat 3 dawek: 0 –1 – 6 miesięcy
Schemat 4 dawek; 0 – 1 – 2 – 12 miesięcy
Schemat 4 dawek; 0 – 1 – 2 – 12 miesięcy
Schemat szybkiej odporności: 0 – 7 – 21 dni i
Schemat szybkiej odporności: 0 – 7 – 21 dni i
12 miesięcy
12 miesięcy
Podstawowe szczepienie
Podstawowe szczepienie
-
-
↑
↑
miana p/ciał powyżej
miana p/ciał powyżej
poziomu ochronnego czyli
poziomu ochronnego czyli
↑
↑
10 jm /l
10 jm /l
Obowiązujący kalendarz szczepień:
Obowiązujący kalendarz szczepień:
Szczepienie obowiązkowe ( bezpłatne)
Szczepienie obowiązkowe ( bezpłatne)
-
-
1 rż
1 rż
-
-
wg schematu: 0 – 1 – 6 m-c,
wg schematu: 0 – 1 – 6 m-c,
I dawka –1 dzień życia w ciągu pierwszych 12 h
I dawka –1 dzień życia w ciągu pierwszych 12 h
-
-
14 rż
14 rż
wg schematu : 0 –1 –6 m-cy
wg schematu : 0 –1 –6 m-cy
-
-
w grupach ryzyka:
w grupach ryzyka:
pracownicy służby zdrowia
pracownicy służby zdrowia
studenci akademii medycznych, uczniowie szkół
studenci akademii medycznych, uczniowie szkół
medycznych
medycznych
osoby przewlekle chore i z zaburzeniami
osoby przewlekle chore i z zaburzeniami
odporności
odporności
dializowani-
dializowani-
podwójna dawka szczepień
podwójna dawka szczepień
Uodpornienie bierne:
Uodpornienie bierne:
immunoglobulina anty-HBs- po ekspozycji na
immunoglobulina anty-HBs- po ekspozycji na
zakażenie HBS
zakażenie HBS
- pracownicy służby zdrowia,
- pracownicy służby zdrowia,
- dzieci urodzone przez matki zakażone HBS
- dzieci urodzone przez matki zakażone HBS
jednocześnie; immunoglobulina + pierwsza dawka
jednocześnie; immunoglobulina + pierwsza dawka
szczepionki
szczepionki
dawka: 1- 2 ml dla dzieci
dawka: 1- 2 ml dla dzieci
dawka : 3 ml dla dorosłych
dawka : 3 ml dla dorosłych
Postępowanie w przypadku epidemii:
Postępowanie w przypadku epidemii:
- dochodzenie epidemiologiczne w przypadku 2 lub
- dochodzenie epidemiologiczne w przypadku 2 lub
więcej
więcej
zachorowań w związku ze wspólną ekspozycją
zachorowań w związku ze wspólną ekspozycją
- możliwie wczesne wykrywanie zachorowań,
- możliwie wczesne wykrywanie zachorowań,
- zwiększenie stosowania sprzętu jednorazowego
- zwiększenie stosowania sprzętu jednorazowego
użytku,
użytku,
- poprawa techniki i kontrola sterylizacji sprzętu
- poprawa techniki i kontrola sterylizacji sprzętu
medycznego,
medycznego,
- zaostrzenie nadzoru nad pobieraniem i stosowaniem
- zaostrzenie nadzoru nad pobieraniem i stosowaniem
preparatów
preparatów
krwiopochodnych,
krwiopochodnych,
- uzupełnienie szczepień osób z grup ryzyka.
- uzupełnienie szczepień osób z grup ryzyka.
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich
zwalczanie:
zwalczanie:
Kompleksowa eliminacja i likwidacja czynników
Kompleksowa eliminacja i likwidacja czynników
sprzyjających szerzeniu się zakażenia:
sprzyjających szerzeniu się zakażenia:
- poprawa i utrzymanie dobrego stanu sanitarnego
- poprawa i utrzymanie dobrego stanu sanitarnego
zakładów służby
zakładów służby
zdrowia,
zdrowia,
- przestrzeganie zasad higienicznego i aseptycznego
- przestrzeganie zasad higienicznego i aseptycznego
postępowania w
postępowania w
czasie pracy,
czasie pracy,
-dostateczne ilości sprzętu do naruszania tkanek o
-dostateczne ilości sprzętu do naruszania tkanek o
skomplikowanej
skomplikowanej
budowie np. endoskopy, kątnice stomatologiczne,
budowie np. endoskopy, kątnice stomatologiczne,
- dostateczne ilości sprzętu jednorazowego użytku,
- dostateczne ilości sprzętu jednorazowego użytku,
- wymiana sterylizatorów temperaturowych na
- wymiana sterylizatorów temperaturowych na
autoklawy działające
autoklawy działające
ciepłem wilgotnym w warunkach podwyższonego
ciepłem wilgotnym w warunkach podwyższonego
ciśnienia,
ciśnienia,
- uodparnianie czynne grup wysokiego ryzyka,
- uodparnianie czynne grup wysokiego ryzyka,
- uodparnianie bierne osób eksponowanych na
- uodparnianie bierne osób eksponowanych na
zakażenia, zwł. Nie
zakażenia, zwł. Nie
szczepionych
szczepionych
VII. GRYPA ( Influenza)
VII. GRYPA ( Influenza)
DEF:
ostra, bardzo zakaźna choroba, ze szczególnym
powinowactwem do ukł. oddechowego, szerząca się
droga kropelkową i powodująca cykliczne epidemie i
pandemie. Ta ostatnia cecha odróżnia grypę od
podobnych klinicznie zachorowań wywołanych
wirusami paragrypy, adenowirusami i wirusami ECHO
Czynnik etiologiczny:
wirus grypy należący do
rodziny Orthomyxoviridae, podzielonej na 2 rodzaje:
pierwszy: wirus grypy a i B
drugi: wirus grypy C
Źródło zakażenia:
- człowiek chory,
- zdrowy nosiciel.
Drogi szerzenia:
Drogi szerzenia:
- zakażenie droga kropelkową ( aerozol śluzu
- zakażenie droga kropelkową ( aerozol śluzu
zawierającego wirusy),
zawierającego wirusy),
- kontakt bezpośredni ze sztućcami, naczyniami,
- kontakt bezpośredni ze sztućcami, naczyniami,
przedmiotami
przedmiotami
zanieczyszczonymi wydzielinami ukł. oddechowego
zanieczyszczonymi wydzielinami ukł. oddechowego
zakażonego
zakażonego
Zapobieganie i zwalczanie;
Zapobieganie i zwalczanie;
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:
- izolacja domowa chorych,
- izolacja domowa chorych,
konieczność leżenia w
konieczność leżenia w
czasie kilku dni
czasie kilku dni
występowania objawów ( głównie dzieci, młodzież,
występowania objawów ( głównie dzieci, młodzież,
grupy ryzyka,
grupy ryzyka,
osoby mogące zakażać większa populację),
osoby mogące zakażać większa populację),
Przecięcie dróg zakażenia;
Przecięcie dróg zakażenia;
- izolacja chorych,
- izolacja chorych,
- wzmożona higiena przy kaszlu, kichaniu, mówieniu,
- wzmożona higiena przy kaszlu, kichaniu, mówieniu,
- wietrzenie pomieszczeń.
- wietrzenie pomieszczeń.
Zwiększenie odporności;
Zwiększenie odporności;
- czynne uodpornianie w grupach ryzyka
- czynne uodpornianie w grupach ryzyka
( szczepionki są weryfikowane co roku i przygotowane
( szczepionki są weryfikowane co roku i przygotowane
tak aby były skuteczne przeciw aktualnie
tak aby były skuteczne przeciw aktualnie
dominującemu szczepowi wirusa)
dominującemu szczepowi wirusa)
# dorośli-
# dorośli-
szczepieni 1 dawką
szczepieni 1 dawką
# małe dzieci –
# małe dzieci –
dawka podzielona w odstępie 4
dawka podzielona w odstępie 4
tygodni
tygodni
Odporność utrzymuje się zwykle ok.. 4 –6 m-cy
Odporność utrzymuje się zwykle ok.. 4 –6 m-cy
( ochrona w sezonie epidemicznym)
( ochrona w sezonie epidemicznym)
Postępowanie w przypadku epidemii:
Postępowanie w przypadku epidemii:
- możliwie szybka diagnostyka wirusologiczna,
- możliwie szybka diagnostyka wirusologiczna,
- ograniczenie kontaktów, zjazdów, odwiedzin
- ograniczenie kontaktów, zjazdów, odwiedzin
szpitalnych
szpitalnych
- zawieszenie zawieszenie szkolnych i studenckich,
- zawieszenie zawieszenie szkolnych i studenckich,
- rygorystyczna ochrona miejsc hospitalizacji osób
- rygorystyczna ochrona miejsc hospitalizacji osób
przewlekle chorych
przewlekle chorych
i leczonych immunosupresją,
i leczonych immunosupresją,
- wzmożona informacja i promocja zachowań
- wzmożona informacja i promocja zachowań
pozwalających na
pozwalających na
ograniczenie skutków epidemii.
ograniczenie skutków epidemii.