POSTAWY I

POSTAWY I

WARTOŚCI ORAZ

WARTOŚCI ORAZ

ZMIANY POSTAW

ZMIANY POSTAW

Postawy i

wartości

Postawy



Gotowe i trwałe ustosunkowania do
konkretnych osób i obiektów albo ich
rodzajów (pozytywne lub negatywne).



Ludzie mają tysiące postaw. Postawy
mamy wobec tego, wobec czego mamy
wiedzę (np. przy badaniach sondażowych
najpierw określamy, czy badani mają
wiedzę, a dopiero później określamy ich
postawy).

Wartości



Astrakcyjne cele i zasady rządzące
ludzkim życiem, a także
wartościowaniem świata (np.
sprawiedliwość społeczna, uczciwość,
życie w zgodzie z naturą).



Wartości są bardziej centralne i wpływają
na postawy, choć nie odwrotnie. Wartość
jest czymś trwałym i stabilnym.

Wybrany podział wartości



autoteliczne:

autoteliczne:
(np. życie, dziecko) to wartość sama w
sobie; wartość jest celem naszych
dążeń, to coś z natury ważne i cenne,



instrumentalne:

instrumentalne:
(np. dobre prawo, które pozwala
chronić nasze życie) są instrumentem
do osiągania wartości autotelicznych.



W skład WARTOŚCI wchodzą pojęcia lub
przekonania o pożądanych stanach
docelowych lub zachowaniach, które
wykraczają poza specyficzne sytuacje,
kierują wyborami i oceną zachowań i
zdarzeń oraz są uporządkowane według
względnej ważności/hierarchii.



U Polaków czołowe miejsce zajmują
wartości: rodzina, zdrowie, praca, wiara.

Postawa



Jest zawsze czyjaś i zawsze skierowana na

jakiś obiekt, albo grupę lub rodzaj obiektów.

Postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu

(osoby, przedmiotu, zdarzenia, idei) to

względnie trwała tendencja do pozytywnego

lub negatywnego wartościowania tego

obiektu przez tego człowieka. Przy

wartościowaniu pojawia się emocja i ocena.



Ludzie mają tendencję do szybkiego

konstruowania postaw negatywnych,

trudniej przychodzi im wypracowywanie

postaw pozytywnych.

Własności postawy



znak:

znak:
(pozytywny lub negatywny),



natężenie:

natężenie:
(większe lub mniejsze) – siła (np. bardzo
lubię, lubię),



pozostałe:

pozostałe:
np.: ważność, wewnętrzna zgodność,
stopień powiązania z innymi postawami.

Trójskładnikowa definicja

postawy



składnik uczuciowo-oceniający:

składnik uczuciowo-oceniający:
stosunek emocjonalny - trwała skłonność
do określonego wartościowania danego
obiektu,



składnik poznawczy:

składnik poznawczy:
przekonania człowieka na temat danego
obiektu,



składnik behawioralny:

składnik behawioralny:
tendencja do pozytywnych lub
negatywnych zachowań w stosunku do
tego obiektu.

Soczewkowy model

wyznaczników i konsekwencji

postaw

Soczewkowy model

wyznaczników i konsekwencji

postaw c.d.



Postawa jest swoistą „soczewką„ pośredniczącą między

naszymi przeszłymi i bieżącymi doświadczeniami z danym

obiektem lub rodzajem obiektów.



Z jednej strony postawa jest wyznaczana

dotychczasowymi emocjami przeżywanymi w związku z

obiektem, przekonaniami na jego temat i naszym

zachowaniem.



Według tej teorii wartość stanowi szczególny rodzaj

postawy
jej obiektem jest bardzo abstrakcyjny cel życiowy, a

ustosunkowanie bierze się z przekonania, że cel ten jest

ważny (lub nie) i powinien być realizowany.



Większość postaw posiada obiekty bardziej konkretne i nie

ma w nich posmaku „powinności" charakterystycznego

dla wartości.

Źródła postaw



emocje przeżywane w przeszłości w

emocje przeżywane w przeszłości w

stosunku do obiektu:

stosunku do obiektu:
jeśli założymy, że istotą postawy jest
skojarzenie jej obiektu z określoną
reakcją uczuciową, to możemy
sądzić, że postawy mogą pojawiać
się bez pośrednictwa przekonań,



własnych zachowań w stosunku do

własnych zachowań w stosunku do

obiektu,

obiektu,



przekonania człowieka o własnościach

przekonania człowieka o własnościach

obiektu:

obiektu:
nasz stosunek emocjonalny do obiektu
wynika ze świadomych przekonań o jego
zaletach i wadach.

Przekonanie oznacza przypisanie
obiektowi postawy dowolnej własności w
wyniku obserwacji, wnioskowania, bądź
otrzymania stosownej informacji od
jakiegoś nadawcy

Funkcje postaw



orientacyjna:

orientacyjna:
określony stosunek do jakiegoś
obiektu pozwala zorientować się jaki
on jest, jakie ma właściwości.

Funkcja orientacyjna jest pełniona
prawdopodobnie przez wszystkie
postawy.
Pozostałe funkcje są pełnione tylko
przez niektóre z postaw.

Źródła postaw c.d.



instrumentalna:

instrumentalna:
obiekt jest dla nas pozytywny lub

negatywny dzięki temu, że pomaga lub

przeszkadza w realizacji własnych dążeń,



ekspresji wartości:

ekspresji wartości:
utrzymywanie i ujawnianie pewnych

postaw sprawia nam satysfakcję, ponieważ

w ten sposób możemy wyrażać wiarę w

ocenione przez nas wartości, a więc i

wyrażać, kim sami w istocie jesteśmy,

Źródła postaw c.d.



społeczno – adaptacyjna:

społeczno – adaptacyjna:
żywimy określoną postawę wobec jakiegoś

obiektu, ponieważ pomaga to zaprezentować

się innym ludziom w pozytywnym świetle i

podtrzymać pożądane przez nas więzi

społeczne; pozwala przystosować się i żyć

wśród innych ludzi,



obrony ego:

obrony ego:
postawa pomaga jej wyznawcy w utrzymaniu

dobrego mniemania o sobie lub rozwiązaniu

wewnętrznych konfliktów, pomaga podnosić

swoją wartość, sprzyja autowaloryzacji.

Wpływ postaw i wartości na

przetwarzanie informacji



selektywność poszukiwania

selektywność poszukiwania

informacji:

informacji:
w celu potwierdzenia własnych
poglądów aktywnie poszukujemy
informacji zgodnych z postawami,
zaś aby uniknąć nieprzyjemnego
dysonansu unikamy informacji z
postawami tymi sprzecznych,

Wpływ postaw i wartości na

przetwarzanie informacji c.d.



tendencyjność spostrzeżeń i wniosków:

tendencyjność spostrzeżeń i wniosków:
koncepcja postawy jako skojarzenia
obiektu z określoną reakcją uczuciową
implikuje, że samo pojawienie się
obiektu powoduje aktywizację tej
reakcji uczuciowej,



selektywność pamięci:

selektywność pamięci:
zapamiętujemy to, co jest zgodne z
postawą, a nie kodujemy tego, co jest
z nią sprzeczne.

Cechy postawy decydujące o

zgodności postawy i zachowania



ważność postawy,

ważność postawy,



bezpośredniość genezy postawy:

bezpośredniość genezy postawy:
jej źródła,



stopień wewnętrznej jednorodności:

stopień wewnętrznej jednorodności:
jeśli postawa jest spójna nie ma

wahań typu „kocham”- „nienawidzę”.

Zmiany postaw

Teorie zmiany postaw



Aby dokonać zmiany postaw

posługujemy się

perswazją.

perswazją.



Wyróżnia się 3 modele perswazji:



Procesualny model perswazji Williama

McGuire’a,



Model reakcji poznawczych,



Model szans rozpracowania przekazu

Richarda Petty’ego i John’a Cacioppo.

Procesualny model perswazji

Williama McGuire’a

Ostateczny efekt komunikatu

perswazyjnego zależy od co najmniej 5

etapów jego przetwarzania:



uwaga:

uwaga:
komunikat musi zostać zauważony przez

odbiorcę,



zrozumienie treści przekazu:

zrozumienie treści przekazu:
gdy odbiorca ma charakter masowy,

oznacza to z reguły liczebną przewagę

tych, którzy lepiej rozumieją przekazy

raczej proste niż złożone,

Procesualny model perswazji

Williama McGuire’a c.d.



uleganie argumentom przekazu:

uleganie argumentom przekazu:
akceptacja argumentów przekazu,



utrzymanie zmienionej postawy,

utrzymanie zmienionej postawy,



wykorzystanie zmienionej postawy

wykorzystanie zmienionej postawy

we własnym zachowaniu:

we własnym zachowaniu:
wprowadzenie jej w życie.

Model reakcji poznawczych



model zakłada, że odbierając przekaz
ludzie aktywnie go konfrontują z
własnymi dotychczasowymi
poglądami i wiedzą na temat danej
kwestii

oraz



że zmiana postaw jest
uwarunkowana równocześnie ilością
reakcji poznawczych i ich
przychylnością dla przekazu.



Jeżeli reakcje (myślenie) przychylne dla

przekazu górują nad nieprzychylnymi, to

następuje zmiana postaw w kierunku zgodnym

z przekazem - tym bardziej, im więcej

wywołuje myślenia o przekazie

ale



przewaga reakcji nieprzychylnych dla

przekazu obniża jego skuteczność i to tym

bardziej, im więcej myśli ona wywołuje.

Oba powyżej przedstawione modele zakładają,

że zmiana postaw jest efektem przemyślanego

i świadomego przetwarzania informacji.

Model szans rozpracowania

przekazu Richarda Petty’ego i

John’a Cacioppo



Uwzględnia, że zmiana postaw może

być także skutkiem różnych niezbyt

racjonalnych procesów.



Zakłada, że zmiana postawy może

dochodzić do skutku dwoma różnymi

torami:



centralny tor perswazji,



peryferyjny tor perswazji.

(teoria dwutorowości perswazji)

Model reakcji poznawczych

c.d.



centralny tor perswazji:

centralny tor perswazji:
ma u swoich podstaw staranne i przemyślane

przetwarzanie informacji zawartej w przekazie.

Dokonuje się tu zderzenie informacji ze

wcześniejszymi doświadczeniami odbiorcy.

Zmiana postawy zależy więc od siły argumentów.



peryferyjny tor perswazji:

peryferyjny tor perswazji:
opiera się na powierzchownym zidentyfikowaniu

jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny lub

negatywny stosunek do stanowiska oferowanego

w przekazie. Nie rozważamy tu merytorycznie,

czy jest to słuszne, ale opieramy się na

odczuciach, które przekaz budzi (co jest poza

naszą kontrolą).

Różnice między „torami”



Podstawową różnicą między tymi dwoma

torami perswazji jest poziom rzeczywistego

rozpracowania przez odbiorcę przekazu i

zawartej w nim argumentacji.



Rozpracowanie staje się silne przy

centralnym, a słabe przy peryferyjnym torze

perswazji, czego świadectwem jest

odmienność skutków wywołanych przez

argumentację silną (wywołującą znacznie

więcej reakcji przychylnych niż

nieprzychylnych) i słabą (gdzie nie ma

przewagi reakcji przychylnych).

Różnice między „torami” c.d.



Jeżeli odbiorcy bardziej zmieniają

poglądy przy argumentacji silnej
niż słabej, wskazuje to na
centralny tor perswazji. Jeżeli
różnica między argumentami
silnymi i słabymi zanika,
świadczy to, że perswazja toczy
się torem peryferyjnym.

Wyznaczniki zmiany postaw

(czyli skuteczności perswazji)



Schemat przedstawiający rodzaje czynników
decydujących o skuteczności perswazji:

Nadawca przekazu

Wiarygodni są nadawcy:



kompetentni:

kompetentni:
posiadający fachową wiedzę - przekazy osób będących

ekspertami w danej dziedzinie wywołują silniejsze zmiany,

niż identyczne w treści przekazy podpisane przez

nadawców mało kompetentnych,



o czystych intencjach:

o czystych intencjach:
nadawcy godni zaufania, bo nie manipulują naszymi

poglądami dla własnej korzyści; otwarty nacisk na zmianę

poglądów osłabia zaufanie do nadawcy i wywołuje opór

wobec jego prób odebrania nam swobody poglądów, przez

co te poglądy jeszcze bardziej się umacniają,



atrakcyjni:

atrakcyjni:
oraz tacy, których lubimy,



podobni do nas.

podobni do nas.

Treść przekazu

Jest to jakość i liczba użytych argumentów.

Najważniejsze aspekty treści przekazu to:



siła argumentacji,

siła argumentacji,



stopień konkretności

stopień konkretności (wyrazistości):
przekazy wyraziste są skuteczniejsze od „bladych”,



liczba argumentów i ich powtórzeń:

liczba argumentów i ich powtórzeń:
im więcej argumentów zawiera przekaz, tym większa

jego skuteczność i większy nacisk na odbiorcę.
Ponadto wzrost liczby powtórzeń stanowiska sprzyja

skuteczniejszemu uczeniu się stanowiska zawartego w

przekazie,

Treść przekazu c.d.



jednostronność - dwustronność argumentacji:

jednostronność - dwustronność argumentacji:



jednostronne komunikaty
argumentacja jednolita, zawierająca tylko

argumenty pozytywne - są o tyle skuteczne, o ile

odbiorca nie zdaje sobie sprawy z istnienia

alternatywnego stosunku do przekazu,



dwustronne komunikaty
argumentacja zawierająca argumenty i pozytywne i

negatywne - są o tyle skuteczne, o ile odbiorca już i

tak zdaje sobie sprawę z istnienia takiej alternatywy,



odwoływanie się do emocji:

odwoływanie się do emocji:
(np. strachu) zmiany postawy tym czynnikiem zwykle

są krótkotrwałe.

Organizacja przekazu

Sposób zorganizowania treści przez nadawcę.

Najważniejsze aspekty organizacji przekazu to:



kolejność argumentacji:

kolejność argumentacji:
Skuteczność perswazji może być wywołana przez:



efekt pierwszeństwa
silniejsze oddziaływanie argumentów przekazanych jako

pierwsze,



efekt świeżości
silniejsze oddziaływanie argumentów podanych na

końcu, a więc najświeższych.

Czynnikiem rozstrzygającym o tym, który z tych efektów

wystąpi w danej sytuacji jest czas upływający pomiędzy

pierwszym przekazem, drugim przekazem i decyzją

odbiorcy.

Organizacja przekazu c.d.



liczba nadawców:

liczba nadawców:
uleganie wpływowi rośnie wraz z liczbą osób
wpływ ten wywierających

.

Medium przekazu



środek, za pośrednictwem którego
przekazywany jest komunikat - im żywszy
środek przekazu (np. telewizja z obrazem i
dźwiękiem), tym większa powinna być jego
skuteczność.

Odbiorca przekazu

W odbiorcy tkwią najważniejsze wyznaczniki

skutecznej perswazji, wiążą się one z

procesami psychicznymi występującymi w

trakcie perswazji, takimi jak:



przetwarzanie argumentacji zwartej w

przetwarzanie argumentacji zwartej w

przekazie:

przekazie: poznawcze reakcje odbiorcy na

przekaz; silne postawy trudniej jest zmienić,



nastrój odbiorcy:

nastrój odbiorcy:
podnosi jego skłonność do ulegania perswazji;

nastrój pozytywny podwyższa uleganie

argumentom słabym, choć obniża uleganie

argumentom silnym. Nastrój negatywny działa

odwrotnie,

Odbiorca przekazu c.d.



zaangażowanie odbiorcy:

zaangażowanie odbiorcy:
kiedy wzrost zaangażowania wynika z silnego

związku kwestii poruszanej w przekazie z

bieżącymi celami i pragnieniami odbiorcy,

skutki wzrostu zaangażowania zależą od siły

argumentacji podawanej w przekazie.
Kiedy jednak wzrost zaangażowania wynika z

powiązania postawy z ważnymi wartościami

wyznawanymi przez jej posiadacza,

rezultatem zaangażowania jest zwykle spadek

podatności na perswazję,

Odbiorca przekazu c.d.



wielkość rozbieżności pomiędzy

wielkość rozbieżności pomiędzy

oferowanym stanowiskiem a postawą

oferowanym stanowiskiem a postawą

odbiorcy

odbiorcy
przy rozbieżności małej, postawa może

zmienić się tylko w niewielkim stopniu, a

potencjalnie możliwy zakres zmian rośnie

wraz ze wzrostem tej rozbieżności.
Jednak wraz ze wzrostem rozbieżności

spada wiarygodność nadawcy w oczach

odbiorcy, co powodować będzie odrzucenie

przekazu,

Trwałość zmiany postawy

Zmiana postawy jest tym trwalsza, im bardziej

zastosowana manipulacja angażuje nie tylko

procesy przetwarzania informacji, ale pozwala na

behawioralne wypróbowanie nowej postawy.

Trwałość zmiany postawy zależy od tego:



jakim torem dokonała się zmiana gdy centralnym
jest trwalsza,



czy zmieniona postawa została wypróbowana w

praktyce
wówczas postawa utrwala się.

Koncepcja uodparniania

przez inokulację



inokulacja, czyli szczepienie polega na

celowym wywoływaniu choroby o słabym

natężeniu, dzięki czemu organizm uczy

się wytwarzać przeciwciała zwalczające

dany rodzaj bakterii.



Odbiorcę przekazu można w podobny

sposób uodpornić na późniejszą

kontrpropagandę, jeśli nauczymy go

samodzielnego zwalczania

kontrargumentów.

Teoria reaktancji J.

Brehma

Reaktancja to opór psychiczny.

Teoria ta składa się z 3 twierdzeń:



odebranie człowiekowi swobody działania:

odebranie człowiekowi swobody działania:
lub zagrożenie temu powoduje, że zachowanie to

staje się dla jednostki bardziej ważne,



reaktancja jest większa (gdy):

reaktancja jest większa (gdy):



blokowane działanie jest dla człowieka

szczególnie ważne,



im większa jest liczna zablokowanych możliwości,



im większe zagrożenie,



im bardziej nieoczekiwane lub niedawne jest

zagrożenie swobody wyboru,

Teoria reaktancji J.

Brehma c.d.



konsekwencje reaktancji

konsekwencje reaktancji:



atrakcyjność tego co zabronione wzrasta,



wzrasta motywacja do działań

odbudowujących zagrożoną swobodę

wyboru,



wzrasta niechęć lub agresja wobec osoby

ograniczającej swobodę wyboru.

Bibliografia:



Bogdan Wojciszke – „Człowiek wśród
ludzi”