Atrakcyjność

interpersonalna

Dr Dorota Krzemionka

2

Atrakcyjność:

podejścia teoretyczne

Podejście ewolucyjne (Buss, 1994):



Atrakcyjni są ci, którzy zapewniają możliwość poczęcia,

urodzenia i zapewnienia opieki potomstwu.

Podejście poznawczo-społeczne (np. Berscheid i Reis,

1998):



Atrakcyjni są ci, których znamy (efekt bliskości i efekt

ekspozycji)



Atrakcyjne są osoby urodziwe.



Atrakcyjne są osoby podobne

Podejście społeczno-behawioralne (Byrne i Clore, 1970):



Atrakcyjni są ci, relacje z którymi są nagradzające



Nagrody bezpośrednie: dostarczanie uwagi, wsparcia

emocjonalnego, finansowego, statusu, informacji itp.



Nagrody pośrednie: dobre samopoczucie w towarzystwie

osoby pięknej, inteligentnej, wesołej, dowcipnej itp.

3

Dobór partnera: podejście

ewolucyjne

Zdaniem Davida Bussa (1994),



kobiety i mężczyźni różnią się w zakresie strategii dobierania się w

pary.

Kobieta

jest wysoce selektywna, ponieważ liczba dzieci, jakie może

urodzić i wychować, jest biologicznie ograniczona.
szuka partnera o dużych możliwościach ekonomicznych

(realnych lub potencjalnych), chętnego do poniesienia

kosztów opieki nad potomstwem.
W rezultacie dla kobiet atrakcyjni są mężczyźni starsi i

zasobni finansowo, ewentualnie inteligentni, ambitni,

zrównoważeni, co pozwala przewidywać ich przyszłe

sukcesy.
Kobiety wykazują silniejszą zazdrość o kontakty

emocjonalne niż seksualne swoich partnerów.

4

Podejście ewolucyjne (2)

Mężczyzna

Może być ojcem nieograniczonej liczby potomstwa.
Reprodukcyjny sukces zawdzięcza zapłodnieniu dużej

liczby kobiet.
Mężczyźni poszukują kobiet młodych i fizycznie

atrakcyjnych (gładka skóra, pełne usta, lśniące włosy i

inne cechy młodości wskazujące na zdrowie i

płodność)
Brak pewności, czy jest ojcem danego dziecka. Aby

zminimalizować niepewność, poszukują kobiet

wiernych seksualnie.
wykazują silniejszą zazdrość o kontakty seksualne niż

emocjonalne swoich partnerek.

W badaniach nad 10047 kobietami i mężczyznami w 37 krajach

świata Buss (1989) potwierdził swoje założenia.

5

Lubimy osoby – czynniki
działające poza naszą
świadomością

Często spotykane
Atrakcyjne fizycznie
Dobrze kojarzące się
Podobne
Różne?
Nie należące do ideałów

6

7

Lubię osoby, które znam:

efekt bliskości/częstości kontaktów

Bliskość przestrzenna (fizyczna) jest najlepszym

predyktorem prawdopodobieństwa nawiązania bliskiej

znajomości.
Najwięcej interakcji społecznych odbywa się między

osobami, które znajdują się w tym samym miejscu w tym

samym czasie.
Festinger i in. (1950): Bliskość miejsca zamieszkania na

kampusie uniwersyteckim była najważniejszym

czynnikiem mającym wpływ na powstawanie związków

interpersonalnych Mieszkanie w tym samym budynku,

klatce, w pobliżu miejsc często odwiedzanych, np. w

pobliżu skrzynki pocztowej, budki telefonicznej,

zwiększa prawdopodobieństwa przypadkowego

spotkania.

8

9

Atrakcyjność osób znanych:

efekt ekspozycji

Badania eksperymentalne Zajonca (1989):



Im częściej bodziec jest eksponowany, tym bardziej go

lubimy

Moreland i Beach (1992): Osoby podstawione (3 rzekome

studentki)
uczęszczały na wykład 5, 10 i 15 razy, ani razu;
Oceniano różne cechy osobowości na skalach na podstawie

fotografii
Efekt wprost proporcjonalny do czasu ekspozycji (liczby

wykładów)
Ograniczenia efektu ekspozycji:
Powtarzana ekspozycja może spowodować wzrost

antypatii, jeśli obiekt na początku wzbudzał uczucia

negatywne.
Efekt nadmiernej ekspozycji – bodziec zbyt często

eksponowany przestaje wzbudzać sympatię.

10

11

Atrakcyjność fizyczna

Ładne dzieci już w przedszkolu są łagodniej
oceniane
Ładne studentki otrzymują lepsze oceny na
egzaminie
Wysocy mężczyźni łatwiej otrzymują pracę
wygląd liczy się 2 x bardziej niż kompetencje
Przystojni (wyżsi) politycy wygrywają wybory
Ładni oskarżeni otrzymują niższe wyroki w
sądzie

12

Kto jest ładny?

Wysoka zgodność opinii w różnych kulturach co do

ocen atrakcyjności: U kobiet talia jest o 1/3 węższa niż

biodra; u mężczyzn tors w kształcie litery V.
Rysy twarzy powszechnie kojarzone z urodą:
U kobiet duże oczy, wydatne kości policzkowe, mały

nos; u mężczyzn – wydatna szczęka;
Najbardziej atrakcyjne są twarze nie odbiegające od

twarzy przeciętnej;
Wyjaśnienie: przeciętność jest prototypowa = osoba

bardziej znajoma, albo przeciętność jest symetryczna =

osoba zdrowa (pożądana dla celów reprodukcyjnych)
Standardy piękna zmieniają się w czasie
Czynniki sytuacyjne: np. efekt kontrastu

Mężczyźni po obejrzeniu zdjęć w Playboyu oceniają

kobiety przeciętne jako mniej atrakcyjne (Kenrick i

in. 1989).

13

Dlaczego uroda jest

atrakcyjna?

Przebywanie w towarzystwie ludzi pięknych jest

nagradzające:
Ze względów estetycznych, jak np. oglądanie

dzieł sztuki;
Efekt aureoli: - powstanie związku

skojarzeniowego między osobą piękną a

przeciętną (Geiselman i in. 1984 – osoby o

przeciętnej urodzie widywane z osobą piękną tej

samej płci zyskiwały na atrakcyjności).
Stereotyp „piękno = dobro” (por. bajki)
utrwalony prawdopodobnie na skutek

samospełniającego się proroctwa (oczekiwanie,

że osoba piękna jest dobra, inteligentna, uczciwa,

powoduje, że osoba ta tak jest spostrzegana)

14

Minusy urody



Osoby atrakcyjne fizycznie



nie są pewne, czy pozytywne oceny są
determinowane ich urodą czy
właściwościami wewnętrznymi (nie
mogą wykorzystać tych informacji do
budowania pozytywnej samooceny,
Major i in. 1984)



Czasem budzą nadmierne oczekiwania
i rozczarowanie

15

Lubię tych, którzy się dobrze
kojarzą

Warunkowanie emocji i ich
generalizacja na osoby obecne w
danej sytuacji
Letnia miłość
Posłaniec dobrej wiadomości

16

Wzajemne podobieństwo

Ludzie mają tendencję do utrzymywania kontaktów

z osobami podobnymi do siebie pod względem
cech demograficznych (wiek, wykształcenie, rasa,

religia, poziom inteligencji, status społeczno-

ekonomiczny – Newcomb;
podzielanych opinii, wartości, zainteresowań (Byrne,

1997;
stopnia atrakcyjności fizycznej (Berscheid i in.
Kontakt z podobnym wymaga mniej wysiłku
Podobni potwierdzają nam słuszność naszych opinii,

Festinger, 1954 – teoria społecznej walidacji
Generalizacja na podobnych przychylnego

ustosunkowania wobec własnej osoby – Reykowski,

kochaj bliźniego swego jak siebie samego

17

Atrakcyjność

komplementarności

Jesteśmy atrakcyjni dla osób, które mają przeciwne
niż my cechy, np. introwersja – ekstrawersja,
dominacja – uległość (Winch).
Badania empiryczne nie potwierdzają tej hipotezy.
Hipoteza atrakcyjności Innych – odrębnych,
Jarymowicz, 1988). poczucie odrębności Ja – Inni jest
warunkiem ukształtowania się tożsamości osobistej.
Hipoteza optimum „podobieństwa – odrębności”
Snydera i Fromkina (1980).
Najbardziej atrakcyjne jest dla nas umiarkowane
podobieństwo do Innych; awersyjne –
podobieństwo / odrębność ekstremalne.

18

Nie kochamy ideałów

Osoby o wielu pozytywnych cechach –
poprzez porównania zagrażają naszej
samoocenie
Drobne słabości prowadzą do wzrostu
atrakcyjności – efekt Kennedy’ego
Znajomość z osobą odnoszącą sukces
w tej samej, co my, dziedzinie, zagraża
samoocenie

w innej dziedzinie – pławienie się w blasku

odbitej chwały

19

Teoria wymiany społecznej –
Homans

Ludzie podtrzymują takie relacje z innymi, w których

nagrody przewyższają koszty, a unikają oraz

przerywają takie związki, w których koszty są wyższe

niż nagrody.
Nagrody to pozytywne aspekty związku: cechy i

zachowania partnera, status, pieniądze, grono

przyjaciół
Koszty – konieczność znoszenia wad czy nawyków

partnera
Skłonni jesteśmy powtarzać zachowania nagradzane
Im więcej otrzymujemy, tym więcej skłonni jesteśmy

dać
Robimy to, co lubi partner, aby uzyskać od niego to,

co cenne dla nas
Wartość nagród maleje w miarę ich powtarzania

20

Teoria wymiany społecznej II

Im więcej nagród (zysków) i im mniej strat, tym

większą satysfakcję przynosi związek i tym dłużej

będzie trwał.
Nagrody: miłość, towarzystwo, pocieszenie w trudnych

chwilach, gratyfikacja seksualna
Koszty: praca nad utrzymaniem związku, konflikty,

kompromisy, rezygnacja z innych związków
Rozwój związku ściśle wiąże się z ogólnym poziomem

nagród.
Im więcej nagradzających interakcji we wczesnej fazie,

tym większe prawdopodobieństwo trwałości związku;
Na początku („miodowy miesiąc”) koszty nie

odgrywają roli, zaczynają się liczyć po ok. 3

miesiącach).

21

Teoria bilansu interakcji –
Kelley, Thibaut, 1978)



Poziom kosztów i nagród uzyskiwanych w

aktualnym związku jest porównywany z

dwoma kryteriami.



Poziom odniesienia - oczekiwanie

wynikające ze średniej z bilansów we

wszystkich dotychczasowych związkach;

najniższy akceptowany poziom wypłat,



decyduje o zadowoleniu



Porównawczy poziom odniesienia –

istnienie alternatyw czyli wartość bilansu

oczekiwanego w innych związkach i szanse

znalezienia innego, bardziej

satysfakcjonującego związku –



decyduje o zależności

22

Teoria równości, Adams

Najbardziej atrakcyjne związki, w
których koszty i zyski obu osób są
równe
Gdy zbyt niskie nagrody – czujemy
się eksploatowani
Gdy nadmierne zyski – poczucie winy
Różne sposoby przywracania
równości

23

Teoria równowagi Heidera, 1958

Preferujemy relacje zrównoważone

(lubimy przyjaciół naszych przyjaciół,

wrogów naszych wrogów).
Reguła wzajemności - równowaga w

dawaniu i braniu, np. odwzajemniamy

się sympatią za sympatię.
Lubimy tych, którzy nas lubią

24

Teoria zysku i straty,
Aronson



Atrakcyjność wynika z rozbieżności między tym, co

dostawaliśmy wcześniej, a tym, co dostajemy teraz



Najbardziej lubimy tych, którzy stopniowo

zmieniają swoje zdanie o nas z negatywnego na

pozytywne (potrzeba czasu, żeby nas polubić).



Niechęć, gdy zysk się zmniejsza



Efekt kontrastu, efekt ulgi



Eksperyment Aronsona i Lindera (1961): Badani

spotykali się kilkakrotnie w parach w celu

przedyskutowania czegoś;



badany miał szansę podsłuchania ocen

formułowanych przez „partnera” – od pozytywnych

do negatywnych lub odwrotnie.

25

Efekt „osoby trudnej do

zdobycia”

Lubimy tych, którzy są społecznie selektywni
(wybredni w doborze przyjaciół),
dlatego uatrakcyjniamy siebie poprzez odgrywanie
roli osoby trudnej do zdobycia
Trudności w zdobyciu osoby mogą być związane z
czynnikami zewnętrznymi (np. Romeo i Julia,
Titanic)
Efekt reaktancji (obrona wolności wyboru): związki
stają się bardziej atrakcyjne, gdy jest czymś
zagrożone.
Atrakcyjność związków „nielegalnych”

26

Trójskładnikowa teoria miłości
Sternberga (1986)

Sternberg wyróżnił 8 typów miłości (7 + brak miłości)

na podstawie obecności lub braku 3 podstawowych

komponentów
Intymność (uczucie bliskości) – komponent

emocjonalny (lubienie, poczucie bliskości, komfortu).
Namiętność – komponent motywacyjny (pasja,

pożądanie).
Zaangażowanie – komponent poznawczy

(odpowiedzialność, poświęcenie).
Badania spójne z teorią:
Prototyp „idealnego kochanka” – wysokie oceny w

zakresie 3 komponentów
Prototyp „przyjaciela” – w zakresie bliskości i

zaangażowania
Prototyp „brata” – wysoko w zakresie zaangażowania,

nisko - intymności i namiętności.

27

Trójkąt miłości

Zaangażowanie

Namiętność

Intymność/uczucie bliskości

Lubienie

(czyste uczucie)

Zaślepienie

(czysta

namiętność)

Pusta miłość

(czyste zaangażowanie)

Miłość romantyczna

(intymność + namiętność)

Miłość braterska

(intymność +

zaangażowanie)

Miłość fatalna

(namiętność + zaangażowanie

Miłość spełniona

(intymność +

namiętność+

zaangażowanie)

28

29

Wkradanie się w czyjeś łaski
- ingracjacja

Jestem wspaniały: autoprezentacja
Sprawię, że ty poczujesz się
wspaniały: komplementy
Jesteśmy tacy sami: podobieństwo,
zgadzam się, myślę podobnie