XXII. Leki pobudzające receptory cholinergiczne

Układ Nerwowy

Układ Nerwowy

Układ nerwowy dzieli się na:

Układ nerwowy dzieli się na:

Centralny Układ Nerwowy (CNS)

Centralny Układ Nerwowy (CNS)

Obwodowy Układ Nerwowy (PNS)

Obwodowy Układ Nerwowy (PNS)

Jednostką funkcjonalną jest neuron

Jednostką funkcjonalną jest neuron

Synapsy neuronu: A — synapsa aksonowo-dendrytowa; B — synapsa aksonowo-

Synapsy neuronu: A — synapsa aksonowo-dendrytowa; B — synapsa aksonowo-

somatyczna; C-synapsa aksonowo-aksonowa bliższa (zazwyczaj hamująca); D —

somatyczna; C-synapsa aksonowo-aksonowa bliższa (zazwyczaj hamująca); D —

synapsa aksonowo-aksonowa (zawsze hamująca)

synapsa aksonowo-aksonowa (zawsze hamująca)

Neuron składa się z:

Neuron składa się z:

●

●

ciała neuronu

ciała neuronu

●

●

1 akson (z wieloma zakończeniami)

1 akson (z wieloma zakończeniami)

●

●

wiele dendrytów

wiele dendrytów

Między zakończeniem aksonu a miejscami

Między zakończeniem aksonu a miejscami

neuronu występuje synapsa

neuronu występuje synapsa

Składa się z:

Składa się z:

●

●

szczeliny synaptycznej

szczeliny synaptycznej

●

●

błony presynaptycznej

błony presynaptycznej

●

●

błony postsynaptycznej

błony postsynaptycznej

W pęcherzykach zakończenia aksonu

W pęcherzykach zakończenia aksonu

magazynowane są neuroprzekaźniki

magazynowane są neuroprzekaźniki

produkowane w neuronie

produkowane w neuronie

Przechodzenie neuroprzekaźnika do szczeliny

Przechodzenie neuroprzekaźnika do szczeliny

synaptycznej

synaptycznej

●

●

zmiany przenikalności jonów Na

zmiany przenikalności jonów Na

+

+

, K

, K

+

+

,

,

Ca

Ca

2+

2+

, Cl

, Cl

-

-

przez kanały jonowe

przez kanały jonowe

●

●

reakcje biochemiczne

reakcje biochemiczne

Somatyczny

Somatyczny

●

●

bodźce zewnętrzne,

bodźce zewnętrzne,

zarządzanie aparatem ruchu

zarządzanie aparatem ruchu

Autonomiczny (wegetatywny)

Autonomiczny (wegetatywny)

●

●

regulacja przemiany materii i pracy

regulacja przemiany materii i pracy

narządów wewnętrznych

narządów wewnętrznych

●

●

współczulny (sympatyczny)

współczulny (sympatyczny)

●

●

przywspółczulny (parasympatyczny

przywspółczulny (parasympatyczny

)

)

Autonomiczny

Autonomiczny

●

●

dwa neurony (włókno

dwa neurony (włókno

przedzwojowe-zazwojowe)

przedzwojowe-zazwojowe)

●

●

mięśnie gładkie

mięśnie gładkie

●

●

cieńsze

cieńsze

●

●

brak osłonki mielinowej

brak osłonki mielinowej

●

●

niższa pobudliwość

niższa pobudliwość

●

●

wolniejsze przewodzenie

wolniejsze przewodzenie

●

●

brak dróg dośrodkowych (włókien

brak dróg dośrodkowych (włókien

czuciowych)

czuciowych)

W obwodowym układzie nerwowym są 2

W obwodowym układzie nerwowym są 2

grupy neuronów

grupy neuronów

●

●

czuciowe (dośrodkowe, aferentne,

czuciowe (dośrodkowe, aferentne,

sensory) doprowadzają za

sensory) doprowadzają za

pośrednictwem aksonu

pośrednictwem aksonu

impulsy do CNS

impulsy do CNS

●

●

ruchowe (odśrodkowe, eferentne)

ruchowe (odśrodkowe, eferentne)

za pośrednictwem aksonów

za pośrednictwem aksonów

wyprowadzają impulsy z CNS do

wyprowadzają impulsy z CNS do

komórek

komórek

nerwowych PNS

nerwowych PNS

CHOLINORECEPTORY - RECEPTORY

CHOLINORECEPTORY - RECEPTORY

CHOLINERGICZNE

CHOLINERGICZNE

●

●

muskarynowy M

muskarynowy M

1

1

●

●

muskarynowy M

muskarynowy M

2

2

●

●

muskarynowy M

muskarynowy M

3

3

………M

………M

5

5

●

●

nikotynowy N

nikotynowy N

N

N

●

●

nikotynowy N

nikotynowy N

M

M

ADRENORECEPTORY

ADRENORECEPTORY

●

●

α

α

1

1

●

●

α

α

2

2

●

●

β

β

1

1

●

●

β

β

2

2

●

●

β

β

3

3

RECEPTORY DOPAMINOWE

RECEPTORY DOPAMINOWE

●

●

D

D

1

1

(DA

(DA

1

1

)

)

●

●

D

D

2

2

(DA

(DA

2

2

)

)

●

●

D

D

3

3

●

●

D

D

4

4

●

●

D

D

5

5

●

●

nikotynowe

nikotynowe

●●

●●

kanały jonowe

kanały jonowe

●●

●●

CNS, zazwojowe neurony układu

CNS, zazwojowe neurony układu

sympatycznego i parasympatycznego, włókna

sympatycznego i parasympatycznego, włókna

mięśniowe w układzie somatycznym

mięśniowe w układzie somatycznym

CHOLINORECEPTORY

CHOLINORECEPTORY

●

●

muskarynowe

muskarynowe

●●

●●

TM-7

TM-7

●●

●●

sprzężone z białkami G

sprzężone z białkami G

●●

●●

receptor muskarynowe na błonach

receptor muskarynowe na błonach

komórek

komórek

nerwowych, w narządach i tkankach

nerwowych, w narządach i tkankach

CHOLINOMIMETYKI

CHOLINOMIMETYKI

●

●

stymulują cholinoreceptory

stymulują cholinoreceptory

●●

●●

stymulujące receptory muskarynowe

stymulujące receptory muskarynowe

●●

●●

stymulujące receptory nikotynowe

stymulujące receptory nikotynowe

●

●

działające bezpośrednio

działające bezpośrednio

●

●

działające pośrednio

działające pośrednio

CHOLINOMIMET

CHOLINOMIMET

YKI

YKI

●

●

estry choliny

estry choliny

●

●

alkaloidy (muskaryna, nikotyna)

alkaloidy (muskaryna, nikotyna)

1.

1.

Cholinomi

Cholinomi

m

m

etyki dzia

etyki dzia

łające bezpośrednio

łające bezpośrednio

2.

2.

Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy

Odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy

3.

3.

Nieodwracalne inhibitory

Nieodwracalne inhibitory

acetylocholinoesterazy

acetylocholinoesterazy

4.

4.

Reaktywatory acetylocholinoesterazy

Reaktywatory acetylocholinoesterazy

Acetylocholina między innymi:

Acetylocholina między innymi:

●

●

powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych

powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych

●

●

obniża ciśnienie krwi

obniża ciśnienie krwi

●

●

zwalnia częstość akcji serca

zwalnia częstość akcji serca

●

●

zmniejsza siłę skurczu mięśnia sercowego

zmniejsza siłę skurczu mięśnia sercowego

●

●

powoduje skurcze mięśni gładkich oskrzeli,

powoduje skurcze mięśni gładkich oskrzeli,

jelit i

jelit i

pęcherza moczowego

pęcherza moczowego

●

●

powoduje zwężenie źrenicy

powoduje zwężenie źrenicy

●

●

zwiększenie wydzielania gruczołów

zwiększenie wydzielania gruczołów

●

●

skurcz mięśni prążkowanych (receptory

skurcz mięśni prążkowanych (receptory

nikotynowe)

nikotynowe)

Cholinomi

Cholinomi

m

m

etyki dzia

etyki dzia

łające bezpośrednio

łające bezpośrednio

214. ACETYLOCHOLINA

214. ACETYLOCHOLINA

(

(

Acetylocholinum

Acetylocholinum

, Miochol)

, Miochol)

2-(Acetyloksy)-N,N,N-trimetyloetanaminium

2-(Acetyloksy)-N,N,N-trimetyloetanaminium

215. KARBACHOL

215. KARBACHOL

(

(

Carbacholum,

Carbacholum,

Deryl)

Deryl)

Chlorek O-karbamoilocholiny

Chlorek O-karbamoilocholiny

Chlorek 2-karbamoiloksyetylo-trimetylo-amoniowy

Chlorek 2-karbamoiloksyetylo-trimetylo-amoniowy

●

●

w atonii jelit, zatrzymaniu moczu, obniża

w atonii jelit, zatrzymaniu moczu, obniża

ciśnienie

ciśnienie

śródgałkowe

śródgałkowe

216. BETANECHOL

216. BETANECHOL

(

(

Bethanecholum,

Bethanecholum,

Urecholine)

Urecholine)

Chlorek karbamoilo-3-metylocholiny

Chlorek karbamoilo-3-metylocholiny

●

●

niedrożność jelit, atonia żołądka,

niedrożność jelit, atonia żołądka,

zatrzymanie

zatrzymanie

moczu

moczu

217. CEWIMELINA

217. CEWIMELINA

(

(

Cevimelinum

Cevimelinum

, Evoxac)

, Evoxac)

●

●

powoduje zwiększenie wydzielania śliny

powoduje zwiększenie wydzielania śliny

218. PILOKARPINA

218. PILOKARPINA

(

(

Pilocarpinum

Pilocarpinum

, Isopto Pilocarpine)

, Isopto Pilocarpine)

3-Etylodihydro-4-[(1-metylo-1H-imidazol-5-

3-Etylodihydro-4-[(1-metylo-1H-imidazol-5-

ilo)-metylo]-furan-2-on

ilo)-metylo]-furan-2-on

●

●

zatrucie atropiną, zwiększa wydzielanie

zatrucie atropiną, zwiększa wydzielanie

śliny,

śliny,

w jaskrze

w jaskrze

Inhibitory acetylocholinoesterazy

Inhibitory acetylocholinoesterazy

219. FIZOSTYGMINA

219. FIZOSTYGMINA

(

(

Physostigminum

Physostigminum

, Physostigmine)

, Physostigmine)

Metylokarbaminian-1,2,3,8,8-heksahydro-

Metylokarbaminian-1,2,3,8,8-heksahydro-

1,3,8-trimetylopirolo[2,3-b]indol-5-ilu

1,3,8-trimetylopirolo[2,3-b]indol-5-ilu

●

●

w zatruciach lekami antycholinergicznymi,

w zatruciach lekami antycholinergicznymi,

w jaskrze

w jaskrze

220. NEOSTYGMINA

220. NEOSTYGMINA

(

(

Neostigminum

Neostigminum

, Prostigmin)

, Prostigmin)

Dimetylokarbaminian (m-hydroksyfenylo)-

Dimetylokarbaminian (m-hydroksyfenylo)-

trimetyloamoniowy

trimetyloamoniowy

3-[[(dimetyloamino)-karbonylo]-oksy]-N,N,N-

3-[[(dimetyloamino)-karbonylo]-oksy]-N,N,N-

trimetylobenzenaminium

trimetylobenzenaminium

●

●

w myasthenia gravis, atonia jelit, jaskra,

w myasthenia gravis, atonia jelit, jaskra,

zatrucie

zatrucie

atropiną

atropiną

221. PIRYDOSTYGMINA

221. PIRYDOSTYGMINA

(

(

Pyridostigminum

Pyridostigminum

, Mestinon)

, Mestinon)

Bromek dimetylokarbaminianu 3-hydroksy-1-

Bromek dimetylokarbaminianu 3-hydroksy-1-

metylopirydyny

metylopirydyny

222. EDROFONIUM

222. EDROFONIUM

(

(

Edrophonium

Edrophonium

, Tensilon)

, Tensilon)

Chlorek etylo-(m-hydroksyfenylo)-

Chlorek etylo-(m-hydroksyfenylo)-

dimetyloamoniowy

dimetyloamoniowy

●

●

odwrócenie efektu działania środków

odwrócenie efektu działania środków

zwiotczających

zwiotczających

223. AMBENONIUM

223. AMBENONIUM

(

(

Ambenonium

Ambenonium

, Mytelase)

, Mytelase)

Dichlorek N,N-[oksalilo-bis(iminoetyleno)]-

Dichlorek N,N-[oksalilo-bis(iminoetyleno)]-

bis[(2-chlorobenzylo)-dietyloamoniowy]

bis[(2-chlorobenzylo)-dietyloamoniowy]

●

●

objawowo w miastenii

objawowo w miastenii

224. DEMEKARIUM

224. DEMEKARIUM

(

(

Demecarium

Demecarium

, Humorsol)

, Humorsol)

3,3’-[1,10-Dekanodiylobis[(metyloimino)-

3,3’-[1,10-Dekanodiylobis[(metyloimino)-

karbonyloksy]]-bis[N,N,N-

karbonyloksy]]-bis[N,N,N-

trimetylobenzenaminium]

trimetylobenzenaminium]

225. DONEPEZYL

225. DONEPEZYL

(

(

Donepezilum

Donepezilum

, Aricept)

, Aricept)

2,3-Dihydro-5,6-dimetoksy-2-[[1-

2,3-Dihydro-5,6-dimetoksy-2-[[1-

(fenylometylo)-4-piperydynylo]-metylo]-1H-

(fenylometylo)-4-piperydynylo]-metylo]-1H-

inden-1-on

inden-1-on

226. TAKRYNA

226. TAKRYNA

(

(

Tacrinum

Tacrinum

, Cognex)

, Cognex)

1,2,3,4-Tetrahydroakrydyn-9-amina

1,2,3,4-Tetrahydroakrydyn-9-amina

Nieodwracalne inhibitory

Nieodwracalne inhibitory

acetylocholinoesterazy

acetylocholinoesterazy

227. FLUOSTYGMINA

227. FLUOSTYGMINA

(

(

Fluostygminum

Fluostygminum

, Floropryl)

, Floropryl)

2-(Fluoro-propan-2-yloksy-fosforylo)-

2-(Fluoro-propan-2-yloksy-fosforylo)-

oksypropan

oksypropan

228. EKOTIOPAT

228. EKOTIOPAT

(

(

Echothiophatum

Echothiophatum

, Phospholine)

, Phospholine)

N,N,N-Trimetylo-2-[(dietoksyfosfinylo)-tio]-

N,N,N-Trimetylo-2-[(dietoksyfosfinylo)-tio]-

etanaminium

etanaminium

Reaktywatory acetylocholinoesterazy

Reaktywatory acetylocholinoesterazy

hydroksyloamina

hydroksyloamina

NH

NH

2

2

-OH

-OH

kwas

kwas

hydroksamowy

hydroksamowy

R-CO-NH-OH

R-CO-NH-OH

oksymy

oksymy

RCH=N-OH

RCH=N-OH

USA:

USA:

Acetylocholine (Miochol);Bethanecho

Acetylocholine (Miochol);Bethanecho

(Urecholine),

(Urecholine),

Carbachol (Isopto Carbachol), Cevimeline

Carbachol (Isopto Carbachol), Cevimeline

Evoxac), Pilocarpine (Isopto Carpine)

Evoxac), Pilocarpine (Isopto Carpine)

Ambenonium (Mytelase), Demecarium

Ambenonium (Mytelase), Demecarium

(Humorosol), Donepezil (Aricept),

(Humorosol), Donepezil (Aricept),

Echothiophate

Echothiophate

(Phospholine),

(Phospholine),

Edrophonium (Tensilon),

Edrophonium (Tensilon),

Isoflurophate

Isoflurophate

(Floropryl), Neostigmine

(Floropryl), Neostigmine

(Prostigmin),

(Prostigmin),

Physostigmine, eserine,

Physostigmine, eserine,

Pyridostigmine (Mestinon), Tacrine

Pyridostigmine (Mestinon), Tacrine

(Cognex)

(Cognex)