Humanizm i holizm w

pielęgniarstwie

Humanizm

1. Kierunek ukształtowany we

Włoszech ok. pocz. XIV w.
przeciwstawiający się średniowieczu,
nawiązujący do antyku;

główne hasło: „Jestem człowiekiem

i nic co ludzkie nie jest mi obce”
(Terencjusz); podstawa epoki
odrodzenia (renesansu)

Humanizm

2

.

Postawa intelektualna i moralna wyrażająca

się zainteresowaniem sprawami człowieka,

poszanowania jego godności i wolności.

3. Kierunek myśli filozoficznej koncentrujący

się wokół problemów człowieka, jego natury,

współżycia z przyrodą; przeciwstawiający się

teocentryzmowi oraz czynienia z człowieka

narzędzia ideologii, polityki, gospodarki i

tworzenia kapitału, propagujący jego

rozwój fizyczny i psychiczny, doskonalenie

więzi ze sferą innych bytów oraz z innymi

ludźmi na zasadach zgody i harmonii;

traktujący życie ludzkie jako drogę i cel.

Humanizm w pielęgniarstwie

W pielęgniarstwie nowożytnym –

rozważania teoretyków
pielęgniarstwa na temat filozoficznych
podstaw pracy pielęgniarek

„Bez kierunku wskazanego przez

ontologiczną wiedzę pielęgniarską,
końcowym rezultatem naszych
wysiłków badawczych byłby chaos”

(Kikuchi/Simmons, 1992, cyt. za Brykczyńska,

1997)

Humanizm w pielęgniarstwie

Teoretyczne podstawy klasycznych

teorii pielęgniarstwa współczesnego
– próba poszukiwania dla
pielęgniarstwa miejsca w
społeczeństwie, próba nadania mu
statusu akademickiego i naukowego
wśród innych zawodów.

Wpływy koncepcji

filozoficznych na

pielęgniarstwo

• tradycyjnie – teologia judeo-

chrześcijańska

• egzystencjalizm (Sartre),

fenomenologia Heidegger)

Humanizm świecki vs

humanizm religijny

Humanizm w pielęgniarstwie

teorie praktyka zarządzanie

kształcenie

Holizm

1. Stanowisko filozoficzne (również

metodologiczne) zakładające, że
istotą rzeczywistości rozpatrywanej
przez naukę jest jej całościowy
charakter. Całość nie stanowi sumy
sumy części składowych.

Termin przeciwstawny do podejścia

redukcjonistycznego

Holizm (gr. holos – cały)

2.

Pogląd filozoficzny według którego zjawiska
należy ujmować całościowo i organicznie.

3.

Teoria rozwoju zapoczątkowana przez Jana
Christiana Smutsa, głosząca, że całość nie da się
sprowadzić do sumy części, a świat podlega
ewolucji, w której toku wyłaniają się coraz to
nowe całości.

4.

Filozoficzna koncepcja rozwoju rzeczywistości
według której świat stanowi hierarchiczną
całość złożoną z całości niższego rzędu i podlega
dynamicznej , twórczej ewolucji prowadzącej do
powstania nowych, jakościowo różnych całości,
nie dających się już sprowadzić do sumy części

Holizm == podejście

redukcjonistyczne,

mechanistyczne

Podejście redukcjonistyczne,
mechanistyczne

• Wywodzi się od Kartezjusza („Rozprawa o

metodzie”)

• W medycynie pokartezjańskiej –

przekonanie, że człowiek jest maszyną, a
poznanie szczegółów budowy tkanek i
narządów umożliwi lepsze poznanie
funkcjonowania organizmów żywych

Model biomedyczny

Podejście systemowe

System stanowi zbiór elementów i

zachodzących pomiędzy nimi wzajemnych
relacji i sprzężeń, tworzących zdolna do
funkcjonowania całość. Relacje i
powiązania pomiędzy nimi są tego
rodzaju, że powstaje z nich względnie
niezależna całość.

W cybernetyce (gr.kybernikos –sterujący) –

za system uważa się organizmy żywe,
organizacje socjologiczne, ekonomiczne
etc.

Implikacje dla pielęgniarstwa

•

zdrowie jako dobrostan, a nie tylko brak choroby,

•

praca nad potencjałem, ludzkimi możliwościami,

•

indywidualność wyjątkowość każdego człowieka,

•

traktowanie człowieka w kontekście jego kultury, w
relacji z rodziną,

•

nacisk na zapobieganie chorobom, promocję
zdrowia, jakość życia, odpowiedzialność za zdrowie,

•

dopuszczanie innych poza tradycyjną medycyną
metod postępowania

•

leczenie niefarmakologiczne (styl życia),

•

dostrzeganie związku pomiędzy chorobą lub innymi
problemami zdrowotnymi a psychiką

Teoria Jean Watson

Model humanistycznej

troskliwości

,,

W wyniku historycznego ruchu

pielęgniarstwo znalazło się w takim
punkcie, w którym ono także może podjąć
rozważanie swoich ideałów metafizycznych i
moralnych, jako przewodników w
podejmowaniu własnych wysiłków.
Pielęgniarstwo jako nauka może bardzo
wiele skorzystać z metafizyki przywracającej
wysoki sens duchowości człowieka, łączenia
jej z ludzką troskliwością, w swoim dążeniu
do rozwoju pielęgniarstwa jako nauki dla
XXI wieku”.

(Watson, 1988, cyt za

Poznańska, 2001)

Pielęgniarstwo ma naturę

humanistyczną, jest nauka i sztuka
tkwiącą w tradycji nauk
humanistycznych. Tradycje te są
całkowicie różne od tradycji nauk
medycznych

Założenia modelu J. Watson

1. Troszczenie się i miłość są najbardziej

uniwersalnymi i tajemniczymi siłami

kosmosu

2. Potrzeby troskliwości i miłości są często

niedostrzegane

3. Pielęgniarstwo jest profesja troskliwości
4. Należy zacząć od troski o siebie
5. Pielęgniarstwo zawsze cechowała

humanistyczna troskliwość, wyrażana

świadczeniem pomocy innym ludziom

6. Troska jest istotą pielęgniarstwa
7. Humanistycznej troskliwości jest

przyznawane coraz mniejsze znaczenie w

systemach opieki nad zdrowiem

Założenia modelu J. Watson

9. Jakość opieki podlega dewaluacji
10. Zachowywanie i podnoszenie opieki na

coraz wyższy poziom , zarówno w teorii jak
i w praktyce ma podstawowe znaczenie dla
pielęgniarstwa

11. Humanistyczna troskliwość w sposób

efektywny może być okazywana jedynie w
relacjach międzyludzkich

12. Socjalny, moralny i naukowy wkład

pielęgniarstwa na rzecz ludzkości
występujący w teorii i w praktyce oraz
badaniach naukowych jest wkładem do
idei humanistycznej troskliwości

Dalsze założenia modelu J.

Watson

1. Na troszczenie się składają się

„czynniki karatowe”, których efektem
jest satysfakcjonujące zaspokojenie
potrzeb człowieka.

2. Efektywne troszczenie się promuje

zdrowie oraz rozwój człowieka i
rodziny.

3. Troszczenie się uwzględnia człowieka

nie tylko takim jaki jest obecnie, ale
jakim może się stać w przyszłości.

Założenia modelu J. Watson

4. Troskliwe środowisko jest tym, które zapewnia

rozwój potencjału człowieka poprzez stwarzanie

możliwości dokonywania wyboru najlepszych

działań w określonym momencie.

5. Troszczenie się bardziej sprzyja zdrowiu niż

leczenie. Praktyki związane z troszczeniem się

integrują wiedzę biofizyczną z wiedzą o

zachowaniach człowieka w celu przywrócenia

lub promowania zdrowia i pomagania tym,

którzy są chorzy. Nauka o pielęgnowaniu jest

więc komplementarna w stosunku do nauki o

leczeniu.

6. Praktyki związane z troszczeniem się są istotą

pielęgniarstwa.

Czynniki istotne dla

pielęgniarskiej troskliwości

1.

Ukształtowanie własnego humanistyczno-
altruistycznego systemu wartości

2.

Wiara i nadzieja

3.

Wrażliwość w stosunku do siebie i innych

4.

Kształtowanie relacji opartej na pomaganiu i
zaufaniu

5.

Promowanie i akceptowanie wyrażania uczuć
zarówno pozytywnych jak i negatywnych

6.

Systematyczne posługiwanie się naukową
metodą rozwiązywania problemów w
podejmowaniu decyzji

Czynniki istotne dla

pielęgniarskiej troskliwości

7.

Promowanie interpersonalnego
nauczania/uczenia się

8.

Promowanie środowiska człowieka jako:
wspierającego, chroniącego i/lub
korygującego pod względem umysłowym,
fizycznym, socjo-kulturowym i duchowym.

9.

Asystowanie w zaspokajaniu ludzkich potrzeb.

10.

Uwzględnianie sił egzystencjalno-
fenomenologicznych

Hierarchia potrzeb człowieka wg J.

Watson

Potrzeby niższe (biofizyczne)

•

jedzenia i płynów

•

wydalania

•

wentylacji

Potrzeby
przeżycia

Potrzeby niższe (psychofizyczne)

•

aktywności i wypoczynku

•

seksualne

Potrzeby

funkcjona

lne

Potrzeby wyższe (psychospołeczne)

•

osiągnięć

•

przynależności

Potrzeby

integracyj

ne

Potrzeby wyższe (intrapersonalne i
interpersonalne)

•

samorealizacji

Potrzeba

dążenia

do

rozwoju

Osoba

Siedlisko ludzkiej egzystencji,

całościowy byt psychiczny, fizyczny i
duchowy, którego esencją jest
dusza/duch. Człowiek jest czymś
więcej niż tylko sumą części. Jest on
„sobą” – w pełni zintegrowaną i
funkcjonalną całością

Zdrowie

• Brak choroby, podejmowanie wysiłków

zapobiegania chorobie

• Wysoki poziom funkcjonowania

człowieka jako zintegrowanej całości
fizycznej, psychicznej i społecznej;
utrzymywanie w życiu codziennym
pełnej adaptacji funkcjonalnej

• Pełna harmonia psychiki, ciała i duszy

człowieka, harmonia z innymi ludźmi i z
naturą

Środowisko

• Brak definicji środowiska
• Środowisko wspierające rozwój

człowieka – istotny czynnik
zapewniania troskliwości

Pielęgniarstwo

• w sensie semantycznym - koncepcja

filozoficzna sugerująca troskliwość,
delikatność

• obejmuje wiedzę, myślenie,

wartości, filozofię, zaufanie i
działania podejmowane z pasją

• nauka i sztuka

Różnicowanie medycyny i

pielęgniarstwa

Medycyna

Pielęgniarstwo

Podejście

mechanistyczne

Podejście metafizyczne,

humanistyczne

Orientacja na metodzie

Orientacja na zjawisku

Metody ilościowe

Metody jakościowe

Orientacja na patologii,

fizjologii, organiźmie

biologicznym

Orientacja na osobie, jej

doświadczeniach,

reakcjach na chorobę jej

osobistym znaczeniu

Etyka „nauki”

Etyka/moralność

humanistyczno-społeczna

Różnicowanie medycyny i

pielęgniarstwa

Medycyna

Pielęgniarstwo

Człowiek jako przedmiot

Człowiek jako podmiot

Człowiek w postrzegany w
sposób obiektywny

Subiektywizm człowieka,
intersubiektywizm

Fakty

Doświadczenie, znaczenie

Konkrety, to co możliwe do
zaobserwowania

Wymiar abstrakcyjny, coś
co może ale nie musi być
obserwowalne

Nauka – jako produkt

Nauka, jako kreatywny
proces odkrywania

„realne” – to co podlega
obserwacji, pomiarom,
poznaniu

„realne” – to co
abstrakcyjne, subiektywne,
ale też obiektywne;
niekoniecznie musi być w
pełni poznane,
obserwowalne i mierzalne;
jest warte poznania

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

Opis przypadku
NN 14 letnia dziewczynka z dużym

niedoborem masy ciała (waga 30 kg, wzrost
160 cm). Ma poczucie, że jest nierozumiana
przez rodziców, którzy jej zdaniem są
bardzo wymagający i nadmiernie kontrolują
jej życie. Uważa, że jest „gruba”, a podczas
próby rozmowy na temat posiłku-
zaprzecza, że jest głodna. Jej zdaniem
niepowodzenie w kontaktach z
rówieśnikami jest związane właśnie z jej
„nadmierną masą ciała”

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

GROMADZENIE DANYCH

Potrzeby niższe biofizyczne:
Jak NN postrzega swoje ciało?Czy jej waga, wzrost

są adekwatne do wieku? Czy spożycie kalorii i

substancji odżywczych jest odpowiednie do

zapotrzebowania? Czy w badaniu fizykalnym

stwierdza się prawidłowe funkcjonowanie

poszczególnych układów i narządów?

Potrzeby niższe psychofizyczne:
Czy postrzeganie ciała jest realistyczne? Czy NN

bierze udział w zwykłych aktywnościach

stosownie do wieku? Czy w badaniach

laboratoryjnych stwierdza się odchylenia od

normy?

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

GROMADZENIE DANYCH
Potrzeby wyższe psychospołeczne:
Czy relacje z rówieśnikami są zadowalające? Jak

NN postrzega swoją seksualność? Czy
głodzenie się ma wpływ na przebieg
dojrzewania? Czy środowisko wspiera rozwój
dziewczyny? Czy czuje się ona kochana i warta
kochania?Czy otrzymała od rodziców poczucie
autonomii?

Potrzeby wyższe intrapersonalne:
Co NN czuje odnośnie siebie samej? Czy lubi swój

świat? Czy ma poczucie,że osiąga soje cele?

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

DIAGNOZA PIELĘGNIARSKA
Zaburzenia koncepcji siebie związane z:

zaburzonym obrazem swojego ciała,
poczuciem bezsilności, pogorszeniem
interakcji społecznych, poczuciem
zależności

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

PLANOWANIE OPIEKI I REALIZACJA PLANU

Zastosowanie czynników „karatowych”:
• stworzenie nacechowanego troskliwością środowiska

przez okazanie empatii, zrozumienia

• rozwijanie relacji opartej na zaufaniu poprzez

zachęcanie do wyrażania emocji - lęku, gniewu

• Promowanie procesu nauczania-uczenia się przez

włączenie w opracowanie jadłospisu, nauczenie

radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych,

zachowania autonomii

• Wzmacnianie dobrych relacji z rodziną
• Zachęcanie do identyfikowania czynników

stresogennych

• Pomaganie w osiąganiu identyfikacji seksualnej
• Zachęcanie do samodzielnej oceny swoich relacji z

innymi, pomaganie w rozwijaniu zadowalających

kontaktów z rówieśnikami

Teoria J. Watson a proces

pielęgnowania

OCENA
Czy została rozwinięta relacja oparta na

zaufaniu?Czy NN rozwija się prawidłowo
w ocenianych aspektach (biofizycznym,
psychofizycznym,psychospołecznym i
intrapersonalnym? Czy NN nauczyła się
umiejętności niezbędnych do
prawidłowego rozwoju?